تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1397 | دوره:25 | شماره:4 (پیاپی 73) |تعداد مقالات:26

با توجه به حساس بودن قوه نامیه گونه های جنس درمنه به زمان جمع آوری بذرها از پایه های مادری به دلیل ریز بودن بذر آنها، این تحقیق با هدف تعیین مناسب ترین زمان جمع آوری بذرهای توده های بومی درمنه دشتی و کوهی در رویشگاه های منطقه صالح آباد شهرستان بافت انجام شد. پس از انتخاب یک منطقه معرف از هر تیپ گیاهی، زمان مراجعه نمونه برداری طی بازه مختلف زمانی هر ١ ٥ روز یکبار (نیمه اول آبان ماه تا نیمه اول دی ماه برای درمنه کوهی و نیمه دوم مهرماه تا نیمه دوم آذرماه برای درمنه دشتی) برای جمع آوری بذرهای مربوط به دو گونه تنظیم شد. صفات مرتبط با جوانه زنی بذر شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و شاخص بنیه بذر هر مرحله زمانی اندازه گیری گردید. داده های جمع آوری شده تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که تأخیر دادن زمان جمع آوری بذرهای درمنه دشتی از نیمه اول ماه آبان به نیمه دوم آذر باعث روند افزایشی در صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر و طول گیاه چه با نرخی به ترتیب برابر 115، 119، 222 و 49 درصد شد. طبق یافته ها جمع آوری بذر درمنه کوهی در نیمه اول دی ماه در مقایسه با نیمه اول آبان ماه باعث افزایش در صفات شاخص بنیه بذر، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و طول گیاهچه به ترتیب با نرخی برابر 588، 336، 736 و61 درصد شد. طبق نتایج، تأخیر در زمان جمع آوری بذر در این دو گونه باعث بهبود شاخص های جوانه زنی و رشد گیاه چه گردید.

به دلیل افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش نیاز به غذا، طی دهه های گذشته شاهد تغییرات گسترده در کاربری اراضی و به ویژه افزایش اراضی کشاورزی هستیم. هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات کاربری اراضی دشت برتش در شهرستان دهلران استان ایلام طی دوره 26 ساله (1367 تا 1393) با استفاده از روش شیءگرا می باشد. برای انجام این تحقیق، پس از تهیه تصاویر ماهواره لندست سنجنده TM (1988)، ETM+ (2001) و لندست 8 (2014)، تصحیحات مورد نیاز انجام شد و بعد با استفاده از روش شیءگرا، نقشه کاربری اراضی مربوط به سه دوره زمانی تهیه گردید. نتایج حاصل از ارزیابی دقت نقشه های تولید شده نشان می دهد که بیشترین میزان دقت کل و ضریب کاپا با مقدار 90 و 95 درصد مربوط به تصویر سال 2001 و کمترین آن با مقدار 80 و 90 درصد مربوط به تصویر سال 1988 می باشد. دقت کل و ضریب کاپا در تصویر سال 2014 نیز با مقدار 90 و 92 درصد، دقت خوبی را به نمایش می گذارد. نتایج روند تغییرات کاربری اراضی نشان داد که کاربری مرتع متوسط با کاهش بیش از 21 هزار هکتاری، بیشترین تغییرات را داشته است. در رتبه بعدی، اراضی کشاورزی قرار دارد که افزایش بیش از 15 هزار هکتاری (دو برابری) را نشان می دهد، که دلیل آن افزایش جمعیت و وجود منابع آبی کافی در این ناحیه می باشد. کاربری مرتع فقیر نیز روند افزایشی حدود 5/1 برابری را نشان می دهد که نشان دهنده تخریب مراتع متوسط می باشد. اراضی شوره زار نیز در ابتدا روند افزایشی، اما در ادامه به دلیل تبدیل شدن به اراضی کشاورزی، روند کاهشی را نشان می دهد. میزان دقت کل (90-900) و ضریب کاپا (95-90) نشان دهنده دقت بسیار بالای این روش در تعیین کاربری اراضی می باشد.

تعیین کیفیت علوفه مراتع عامل مهمی در ارزیابی وضعیت تغذیه دام های وابسته به مرتع، تعیین زمان مناسب چرا، افزایش عملکرد دام ها و آسیب کمتر به مراتع است. این مطالعه به منظور تعیین ارزش غذایی و قابلیت هضم چهار گونه غالب از خانواده کاسنی در مراتع بافت در استان کرمان انجام شد. گونه ها شامل درمنه کوهی (aucheriArtemisia)، درمنه دنائی(Artemisiapersica)، شنگ اسبی بیابانی(Scorzoneratortusissima)وهزار خار خنجری (Cousinasicigera)بودند که در مراحل رشد شامل رویشی، گلدهی و بذردهی نمونه برداری شدند. نتایج نشان داد که میانگین ترکیبات شیمیایی گونه های مذکور در مراحل مختلف رشد به ترتیب حاوی 94/9، 95/8، 21/6 و 40/10 درصد پروتئین خام 62/45، 77/45، 07/61 و 83/42 درصد NDF و 77/32، 05/33، 61/46 و 73/31 درصد ADF بودند. در همه گونه ها با افزایش سن گیاه غلظت پروتئین خام کاهش (01/0>p) و به جز گونه شنگ اسبی بیابانی در سایر گونه ها میزان NDF و ADF افزایش (01/0>p) یافت. میانگین قابلیت هضم ماده خشک در گونه های مذکور در مراحل مختلف رشد به ترتیب 41/57، 054/53، 34/45 و 67/39 درصد تعیین شد و میانگین انرژی قابل متابولیسم در مراحل مختلف رشد نیز به ترتیب در گونه های مذکور 24/2، 24/2، 86/1 و 26/2 کالری در گرم ماده خشک برآورد گردید. میانگین غلظت عناصر معدنی کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، آهن و منگنز در این چهار گونه مرتعی بیش از حد بحرانی نیازهای گوسفند و بز بود، در حالی که غلظت عناصر فسفر، مس و روی در این گیاهان کمتر از حد بحرانی آن برای گوسفند و بز بود. به طور کلی چهار گونه مورد مطالعه از نظر پروتئین خام و انرژی قابل متابولیسم به ویژه در مراحل اولیه رشد تأمین کننده نیازهای گوسفند و بزهای منطقه می باشند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

استفاده از اراضی شور و کم بازده برای تولید علوفه گام مهمی در راستای بهره وری بهینه از منابع آب و خاک با کیفیت پایین از دیدگاه کشاورزی به حساب می آید. گونه های Atriplex canescensو Atriplex verrocifera به عنوان گونه های مقاوم به خشکی و شوری، قادر به تولید علوفه از اراضی شور و کم بازده هستند. برای بررسی امکان استقرار و سنجش میزان تولید علوفه در اراضی شور و کم بازده و تعیین شیوه مناسب کاشت، ابتدا دو منطقه با شوری متفاوت (شوری تا 20ds/m و شوری تا 40 ds/m) از طریق آزمایش خاک انتخاب شد. سپس در هر منطقه، از هر یک از گونه های مذکور به تعداد 45 اصله نهال در سه تکرار کاشته شد. نتایج این تحقیق نشان داد در مناطق با شوری زیاد (تا40 ds/m) استفاده از گونه هایAtriplex canescens و Atriplex verrocifera برای استقرار و تولید علوفه امکان پذیر است. تحلیل نتایج حاصل از تجزیه واریانس رشد تاج پوشش و تولید سالانه گونه های مذکور نشان داد که در اراضی شور با حداکثر 40 ds/m رشد سال اول At. verrosifera بیشتر از At. canescensاست، اما در منطقه با شوری کم رشد At. canescens بیشتر است. میزان تولید گونه های مستقر شده نشان می دهد که تولید گونه At. canescens بیشتر از گونه At. verrusiferaاست. اما این اختلاف در منطقه شور به حداقل می رسد. بنابراین اثر شوری بر تولید At. canescensمحسوس و مؤثر بوده اما میزان تولید At. verrusiferaنسبت به منطقه با شوری کم بیشتر شده، ازاین رو این گونه از مقاومت و تحمل بیشتری برخوردار است.

تجزیه و تحلیل سری های زمانی پارامترهای اقلیمی، راهکارهای جدیدی را در تحلیل فراوانی منطقه ای و برآورد روابط متغیرهای اقلیمی فراهم کرده است. در این مقاله، پردازش ویژگی های رقومی برای تعیین طول دوره چرخه روزانه گردوغبار و بارش در 12 ماه سال به کار برده شد تا با استفاده از پریودوگرام های همبستگی و تحلیل سری زمانی روزانه دو متغیر یادشده استفاده شود. برای تحقق این هدف سری زمانی دو متغیر فراوانی گردوغبار و میزان بارش براساس دوره مشترک آماری بلندمدت (2016-1986) در مورد 45 ایستگاه سینوپتیک واقع در جنوب غربی ایران بررسی شد. به منظور درک رابطه همبستگی، ابتدا نمودار تغییرات روزانه چرخه های گردوغبار و بارش در هر ماه از سال به طور جداگانه نمایش داده شد. سپس برای اطمینان از نرمال بودن آمار، داده ها با استفاده از آزمون آماری کولموگراف-اسمیرنوف بوسیله نرم افزار SPSS آزمایش گردید. نتایج آزمون نشان داد که کلیه داده های پارامترهای مورد نظر نرمال بودند. نتایج حاصل از محاسبه ضرایب همبستگی در 12 ماه سال پیرسون بیانگر معنی دار بودن همبستگی داده ها در سطح یک درصد است. نتایج بدست آمده مبتنی بر این یافته است که در منطقه مورد بررسی عمدتا در ماه های سرد سال (ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، می، نوامبر و دسامبر) رابطه همبستگی معنی دار در سطح اعتماد 95% و 99% وجود دارد و در پنج ماه دوره گرم (ژوئن، ژوئیه، اوت، سپتامبر و اکتبر) همبستگی معنی دار مشاهده نمی شود. همچنین این تحقیق نشان داد که رابطه مقدار فراوانی رخدادهای گردوغبار با مقادیر بارندگی روزانه در منطقه مورد بررسی رابطه ای منفی است و این امر نشان می دهد که گردوغبار می تواند به طور قابل توجهی به عنوان عامل کاهنده یا سرکوب کننده میزان بارندگی در منطقه عمل کند.

با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین منظور سه مکان مرتعی با شدت های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود بر شیب عمومی منطقه) به طول 100 متر در هر منطقه مستقر و در راستای هر ترانسکت، 10 پلات به روش تصادفی-سیستماتیک مستقر و در هر پلات نام علمی گونه ها، کلاس خوشخوراکی، تراکم و درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. شاخص های غنای مارگالف، تنوع و یکنواختی شانون-واینر و نیز منحنی فراوانی رتبه ای محاسبه شد. به منظور مقایسه شاخص های پوشش گیاهی، از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (5% = α ) استفاده گردید. شاخص های تراکم و پوشش تاجی در شرایط چرای سبک و متوسط بیشتر از چرای سنگین می باشد و بین هر سه مکان مرتعی اختلاف معنی داری وجود دارد (05/0 > P). ترکیب گونه ای دو مکان چرای سبک و متوسط به طور عمده شامل گیاهان کلاس І І و به ترتیب برابر با 72 و 54 درصد می باشد. در شرایط چرای سنگین، غالب بودن با گونه های کلاس І І І می باشد که برابر با 69 درصد محاسبه گردید. بین مناطق چرای سبک و سنگین، از لحاظ شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی اختلاف معنی داری وجود دارد (05/0 > P). دو منطقه چرای سبک و متوسط، از مدل لوگ نرمال که نشان دهنده جوامعی پایدار می باشند تبعیت می کند، در حالی که منطقه چرای سنگین از مدل سری لوگ که بیانگر جوامعی شکننده است، تبعیت می کند. نتایج تحلیل فزونگی (RDA) نشان داد که سه تیپ گیاهی با ترکیب گیاهی متفاوت، منطبق با سطوح مختلف چرای دام وجود دارد. به طور کلی، چرای سبک و متوسط از نظر پوشش گیاهی در شرایط ایده آلی قرار دارند، بنابراین با توجه به اینکه مناطق خشک و نیمه خشک، اکوسیستم های حساس و شکننده ای هستند باید در مدیریت چرا این مناطق ملاحظات بیولوژیکی مورد توجه قرار گیرد.

این تحقیق با هدف بررسی الگوی تقسیم کار حاکم بر فعالیت های مدیریتی مراتع نزد خانواده های عشایری و نیز بررسی نقش زنان در مدیریت مراتع در سامان های عرفی عشایری در منطقه شول آباد شهرستان الیگودرز واقع در استان لرستان انجام گردید. این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شد. به طوری که در بخش اول تحقیق با استفاده از شیوه مشاهده و مصاحبه نامنظم (آزاد) داده هایی حاصل گردید و بعد داده های حاصل در طرح پرسش نامه استفاده شد. در تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شد. در بخش کمی تعداد 44 پرسش نامه با سئوالات باز در بین زنان عشایر تکمیل شد. مدیریت مراتع در سه بخش بهره برداری، حفاظت و احیاء و توسعه بررسی گردید. یافته های این تحقیق نشان داد الگوی تقسیم کار حاکم بر فعالیت های این خانواده ها به گونه ای است که زنان بیشترین نقش خود را در بهره برداری مراتع ایفاء می کنند و در بخش های حفاظت و احیاء مراتع نقش کمتری دارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد زنان عشایر همانند گذشته در زمینه تولید محصولات دامی و فراورده های لبنی و نیز برداشت گیاهان دارویی و خوراکی نقش قابل توجهی داشته و سهم عمده ای در تولید و عرضه این محصولات دارند.

پارک ملی بمو در استان فارس شاهد بروز سالانه حریق و تکرار آن در سال های متمادی است. با توجه به اهمیت حفظ پارک و مجاورت آن با پالایشگاه شیراز، اقدام به پهنه بندی خطر حریق با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسه مراتبی گردید. با در نظر گرفتن عوامل چهارگانه فیزیوگرافی (ارتفاع، شیب، جهت)، اقلیم (دما و باران)، عوامل انسانی (گردشگری، نواحی صنعتی، مناطق نظامی، مناطق مسکونی و جاده ها) و مواد سوختی (نوع تیپ و تراکم پوشش گیاهی) و وزن دهی بر اساس لایه های رقومی، نظرات کارشناسی و تکمیل پرسشنامه ها و تلفیق لایه های تولیدی، نقشه نهایی پهنه بندی حریق بر مبنای طبقه بندی از 0 تا 100 به صورت بدون خطر (20-0)، کم خطر (40-20)، خطر متوسط (60-40)، خطرناک (80-60) و بسیار خطرناک (100-80) تهیه گردید. نتایج نشان داد 3/23% (14263 هکتار) از محدوده در پهنه خطرناک و 25/20% در بسیار خطرناک (84/2) قرار دارد. ارزیابی دقت و صحت مدل تهیه شده نشان می دهد که 60/76% از سطح محدوده ای که قبلاً دچار حریق شده در پهنه های خطرناک و بسیار خطرناک واقع شده و این موضوع بیانگر تطبیق واقعیت زمینی با نقشه های تهیه شده است. با توجه به ایجاد ارتباط منطقی بین نواحی خطر با مکان های واقعی می توان موفقیت این روش را اثبات کرد. ازاین رو پیشنهاد می گردد نسبت به تدوین برنامه مدیریت بحران به طور ویژه و افزایش تجهیزات و نیروی انسانی در جهت جلوگیری از بروز حریق و گسترش آن در پهنه های خطرناک و بسیار خطرناک منطقه اقدام نمود.

گونهL. Festuca sulcata ازگندمیان چند ساله ویژه مراتع نیمه استپی مناطق آلپی است. به منظور ارزیابی کیفیت رشد، عملکرد تولید علوفه و تولید بذر، پنج اکسشن از این گونه در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در شرایط دیم با سه تکرار در ایستگاه سامیان اردبیل کاشته شد. پس از استقرار نهال ها، در پایان فصل رویش، صفاتی از قبیل درصد زنده مانی، پوشش تاجی، ارتفاع بوته، قدرت نهال و عملکرد علوفه و بذر از سال 1389 تا 1393 اندازه گیری گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه واریانس قرار گرفت و مقایسه میانگین صفات مورد ارزیابی به روش دانکن در سطح 5% خطا انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد پوشش تاجی (77/997 سانتی متر مربع)، ارتفاع بوته (88/45 سانتی متر) و قوه نامیه بذر (100%) به اکسشن سرعین-کوه آلوارس تعلق داشت. میانگین تولید علوفه آن 58/528 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار بود. در عملکرد تولید بذر بین اکسشن ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد ولی بین سال ها اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود داشت. میانگین تولید بذر آن در اکوتیپ های مورد مطالعه 33/95 کیلوگرم در هکتار بود. در نتیجه اکسشن های برتر از این گونه که دارای توان بالایی از نظر تولید علوفه هستند، می توانند در فرایند احیاء و توسعه مراتع نیمه استپی در منطقه آلپی مورد استفاده قرار گیرند.

دامداری سنتی متکی به مراتع بیشترین سهم را در بهره برداری از مراتع کشور دارد. با وجود آنکه بیش از نیمی از علوفه مورد نیاز دام ها از منابعی غیر از چرا در مراتع تأمین می گردد، بیشتر دامداران در ایران بر این عقیده هستند که دامداری سنتی دارای توجیه اقتصادی نمی باشد. ازاین رو، این تحقیق را می توان گامی در جهت تحلیل اقتصادی فعالیت دامداری دانست که فصلی از سال را متکی به علوفه مراتع ییلاقی حوزه آبخیز سجادرود بابل می باشند. اطلاعات مربوط به ارزیابی اقتصادی به روش پیمایشی و از طریق پرسش نامه تکمیل گردید. جامعه آماری شامل 3 سامان عرفی دارای طرح و 3 سامان عرفی فاقد طرح مرتع داری بود. با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه لازم برای انجام این پژوهش (82 دامدار) انتخاب گردید. در این بررسی سود خالص بهره برداران از فعالیت های دامداری و سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر درآمد دامداران مطالعه شد. نتایج حکایت از آن داشت که نسبت منفعت به هزینه فعالیت دامداری سنتی در منطقه 41/1 و دارای توجیه بوده است ولی اختلاف سودآوری بین مراتع دارای طرح و فاقد طرح و همچنین بین دامداران مورد بررسی با تعداد دام کم، متوسط و زیاد معنی دار نشد. میانگین سود خالص به ازای هر رأس دام برای هر دامدار در مراتع دارای طرح و فاقد طرح به ترتیب 63/29477 و 22130 ریال در سال پایه 1395 محاسبه شد که این اختلاف از نظر آماری معنی دار نشد. با توجه به نتایج پیشنهاد شد، بهترین راهکار برای تقویت توان اقتصادی دامداران، تأمین علوفه یارانه ای، اعطای تسهیلات بانکی کم بهره، تغییر نژاد دام و تشکیل شرکت های تعاونی مرتع داری می باشد.

متأسفانه به دلیل استفاده های غیر اصولی از منابع طبیعی تغییرات شگرفی در کره زمین بوجود آمده که همه به ضرر انسان است. ماهیت چند بعدی توسعه پایدار سبب توجه بیشتر به استفاده از گونه های سازگار، مقاوم، پرتولید، مرغوب و باخوشخوراکی مناسب شده است. یکی از این گونه ها، گونه دائمی Astragalus curvirostris است که یکی از رویشگاه های آن در مراتع بلومان با ارتفاع متوسط 1960 متر از سطح دریا و بارش متوسط سالانه 3/593 میلی متر می باشد. در 2 زمان و 2 روش کاشت بصورت کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب بلوک کاملاً تصادفی در سه تکرار و طی چهار سال (از سال 1393 تا 1396) اجرا گردید. کرت اصلی دو تیمار فصل کاشت شامل پاییز و بهار و کرت فرعی شامل دو روش کشت بذرکاری و بذرپاشی بود. برای مقایسه اینکه بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری وجود دارد از تجزیه واریانس و برای گروه بندی میانگین تیمارها از آزمون دانکن استفاد شد. نتایج نهایی نشان داد که بین میانگین تعداد پایه های موجود تیمارهای مختلف شامل بذرکاری پاییزه، بذر پاشی پائیزه، بذر کاری بهاره و بذر پاشی بهاره در سطح 1% اختلاف معنی دار وجود دارد (P≤ 0. 01). یعنی نوع کشت و فصل آن در ایجاد پوشش، کارایی متفاوت دارند. همچنین بین کرت ها نیز در سطح 1% اختلاف معنی دار مشاهده می شود که در واقع می تواند به اجرای تیمارها در هر کرت وابسته باشد. در نهایت مشخص گردید که گونه Astragalus Curvirostrisدر فصل پائیز و روش کشت بذرکاری بهترین سطح موفقیت را حاصل نمود.

یکی از انواع بلایای طبیعی که هرساله موجب وارد آمدن آسیب های زیست محیطی و اجتماعی بسیاری در برخی کشورها می شود، طوفان های گرد و خاک و ریزگرد هاست. در این پژوهش، پدیده گرد و غبار ایستگاه اصفهان از نظر زمانی و فضایی مطالعه شد. بدین منظور داده ها شامل: زمان و تاریخ دیده بانی، سمت و سرعت باد و وضعیت هوای حاضر پس از استخراج کدهای مربوط به پدیده گرد و غبار (06 و 07) و تحلیل آماری داده های مرتبط با این پدیده با استفاده از نرم افزار متلب، گلبادها و گل توفان های سالانه و فصلی ایستگاه با استفاده از نرم افزارهای WRplot & WDconvert طی دوره آماری 1392-1362 ترسیم شد. نتایج حکایت از آن داشت که 525 روز گرد و غبار گزارش شده که سال 2012 با 62 روز بیشترین فراوانی تعداد گرد و غبار را طی دوره آماری داشت. همچنین ماه اردیبهشت و فصل بهار بیشترین تعداد وقوع گرد و غبار را نسبت به ماه ها و فصل های دیگر سال دارا بود. بررسی گلباد و گل توفان سالانه نیز تشکیل کانال باد را در مسیر غربی– شرقی تأیید می کند. گل غبار های سالانه که به تفکیک دو کد هواشناسی 06 و 07 ترسیم شدند، مشخص می کند که بادهای همراه با گرد و غبار از نیمه غربی در انتقال ذرات معلق و ایجاد گرد و خاک های محلی نقش دارند. گل توفان های فصلی، تأثیر سیستم های جوی مختلف را در طی سال در شکل گیری پدیده گرد و خاک در منطقه بهتر و دقیق تر نشان می دهد. با آغاز دوره سرد سال، وزش بادهای همراه با گرد و خاک از نیمه غربی به سمت اصفهان شدت گرفته و در زمستان به بیشترین حد می رسد اما با شروع فصل گرما و به ویژه فصل تابستان وزش آنها از سمت غرب تقریباً به صفر رسیده و از جهت شرق می باشد.

ارزیابی خطر تخریب سرزمین و شدت بیابان زایی با استفاده از روش فازی (مطالعه موردی: منطقه میاندهی استان خراسان رضوی)

گونه های گیاهی دارای اکوتیپ های مختلفی می باشند. شناسایی اکوتیپ هایی که فراورده بیشتری تولید می کنند، می تواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور باشد. این پژوهش اولین مطالعه در مورد میزان شیره دهی گیاه آنغوزه تلخ Ferula pseudalliacea و شرایط ادافیکی رویشگاه های آن در مراتع بیابانی استان یزد است. بدین منظور، در هر منطقه 20 پایه گیاهی که هم سن بودند (5-6 سال) به طور کاملاً تصادفی انتخاب و بهره برداری از آنها طبق روش مرسوم انجام شد. نمونه برداری از خاک نیز از عمق cm30-0 انجام شد. تمام داده ها با نرم افزارهای SPSS16 و Excel مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پایه های آنغوزه تلخ در رویشگاه چنارناز در دفعات تیغ زنی 7، 8، 11 (05/0>P)، 9 و 10 (01/0>P) به طور معنی داری میزان شیرابه بیشتر و در دفعات 3 و 13 شیرابه کمتری داشتند (05/0>P). میزان شیرابه کل با مقدار 63/63 گرم در منطقه چنارناز افزایش معنی داری نسبت به منطقه بوروئیه (14/60 گرم) نشان داد (01/0>P). در هر دو رویشگاه بیشترین میزان شیرابه تولیدی در برش 9 و 10 مشاهده شد. در کل برداشت آنغوزه تلخ طی 10 مرحله برش در مراتع استان یزد برای بهره برداری پایدار پیشنهاد می شود. مقایسه پارامترهای خاک نشان داد که درصد شن در منطقه بوروئیه و درصد رطوبت، سیلت، مواد آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در منطقه چنارناز به طور معنی داری بیشتر بود (01/0>P). افزایش ذخیره رطوبتی خاک، مواد آلی و عناصر مورد نیاز گیاه در منطقه چنارناز باعث افزایش عملکرد شیرابه آنغوزه شده است. در این تحقیق اسیدیته در رویشگاه چنارناز افزایش معنی داری داشت که عامل مؤثری در رشد و میزان تولید آنغوزه است. از نظر عددی منطقه چنارناز آهک بیشتر و عملکرد بهتری از لحاظ تولید شیرابه دارد. با توجه به نتایج، گیاه آنغوزه تلخ منطقه چنارناز عملکرد بهتری از لحاظ تولید شیرابه داشت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تحلیل روند تغییرات بارندگی و ارزیابی خشکسالی های حوضه آبخیز جازموریان با استفاده از روش های روندیابی و شاخص های بهینه

شناخت گیاهان دارویی، اندازه گیری ویژگی های ساختاری و شاخص های تنوع گونه ای آنها یکی از ملزومات اساسی به منظور تعیین شایستگی مراتع برای بهره برداری از گیاهان دارویی است. در این راستا، این پژوهش در مراتع کوهستانی عنبران انجام شد. برای این منظور، با کاربرد 320 پلات یک مترمربعی که با فاصله 10 متر از همدیگر در امتداد ترانسکت های 100 متری در 16 توده معرف مرتبط با تیپ های گیاهی مستقر شده بودند، از پوشش گیاهی آماربرداری شد و مقادیر شاخص های تنوع گونه ای در طبقات مختلف ارتفاعی و جهات جغرافیایی محاسبه گردید. بر مبنای نتایج، 16 گونه دارویی در ترکیب گیاهی پراکنش دارد که مقدار اهمیت نسبی آنها از 9/0 تا 59 درصد متغیر می باشد. بیشترین اهمیت نسبی مربوط به گونه های Verbascum erianthum، Cynodon dactylon و Acroptilon repens و کمترین اهمیت نسبی مربوط به گونه هایPapaver acrochaetum، Hyoscyamus arachnoideus، Iris falcifolia، Allium scabriscapum وMatricaria chamomilla می باشد. نتایج نشان داد مقادیر شاخص های تنوع گونه ای شانون-واینر گیاهان دارویی در طبقه ارتفاعی 1750-1500 متر و 2000-1750 متر به ترتیب 569/0 و 651/0 است که اختلاف معنی داری با همدیگر ندارند. مقدار شاخص مذکور در جهت های شمالی و جنوبی نیز برابر 691/0 و 511/0 است که جهت شمالی از مطلوبیت تنوع گونه ای بیشتری نسبت به جهت جنوبی برخوردار است. ازاین رو با توجه به دامنه تغییر مقادیر شاخص تنوع گونه ای شانون-واینر (5/4 – 0)، به نظر می رسد مراتع مورد بررسی از نظر تنوع گونه ای گیاهان دارویی، مطلوبیت خوبی نداشته باشند که ضرورت دارد با اعمال مدیریت مستقیم، نسبت به افزایش تنوع گونه ای اقدام نمود. یافته های این پژوهش می تواند به منظور مکان یابی رویشگاه های گیاهان دارویی برای حفاظت، بهره برداری، بذرگیری و تأمین بخشی از درآمد دامدارن مورد استفاده قرار گیرد.