تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1391 | دوره:19 | شماره:4 (پیاپی 49) |تعداد مقالات:20

بیابان زایی معضلی جهانی بوده و اغلب کشورهای خشک و نیمه خشک جهان از جمله ایران با این پدیده مواجه هستند. بیابان زایی محدودیت های بسیاری از لحاظ کشاورزی، تامین مواد غذایی، پرورش دام، توسعه صنعت و ارائه هزینه های خدماتی ایجاد می نماید. این پدیده فرایندی است که به تدریج توسعه و تشدید یافته و هزینه های اصلاح آن بشکل تصاعدی افزایش می یابد، بنابراین شناسایی و ارزیابی عوامل موثر در بیابان زایی و تعیین مناطق مبتلا به این معضل از ضروریات امر در هر منطقه می باشد. یکی از مناسبترین روشها جهت ارزیابی بیابان زایی روش فائو و یونپ می باشد که در آن فرایندهای متعددی جهت ارزیابی بیابان زایی بررسی و مطالعه می شود. زوال پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، افت کمی و کیفی منابع آب و شورشدن خاک به همراه فشار دام و جمعیت بر روی محیط زیست فرایندهای اصلی مورد مطالعه در این تحقیق بوده اند. دوره زمانی ارزیابی یک دوره 20 ساله (87-1368) و با توجه به قدیمی ترین اطلاعات، عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای موجود بود. برای ارزیابی هر فرایند چندین شاخص در نظر گرفته شده و با برداشت های میدانی و مطالعات کتابخانه ای شاخصهای منتخب ارزیابی و امتیازدهی شده اند. چهار کلاس ناچیز، متوسط، شدید و خیلی شدید نیز جهت تفکیک درجات بیابان زایی در نظر گرفته شد. هر یک از فرایندها از سه جنبه وضعیت کنونی، سرعت و استعداد طبیعی بیابان زایی بررسی شدند. نقشه های بیابان زایی از جنبه های مذکور در محیط GIS ترسیم و برای تهیه نقشه نهایی بیابان زایی تلفیق گردیدند. بر اساس نتایج بدست آمده در حوزه آبخیز کویر میقان به ترتیب  125853هکتار (23%) اراضی در کلاس ناچیز، 251504 هکتار (45%) در کلاس متوسط و 158819 هکتار (29%) در کلاس شدید بیابان زایی قرار دارند. بیابان زایی شدید عمدتا در سنگلاخهای کوهستانی و مناطق با شیب بالای 60 درصد که پوشش گیاهی فقیری دارند و در اراضی شور و سدیمی حاشیه کویر میقان مشاهده می گردد. زوال پوشش گیاهی و فرسایش آبی از عوامل اصلی بیابان زایی در این حوزه بوده و فشار چرای دام عامل اصلی تشدید بیابان زایی می باشد. نتایج بدست آمده بستری پایه و مناسب در راستای شناخت بهتر و مبارزه صحیح تر با پدیده بیابان زایی در منطقه مورد مطالعه ارائه داده است.

به منظور محاسبه ظرفیت چرایی مرتع بر اساس نیازمندیهای غذایی دام، استفاده از واحد دامی مشترک به جای انواع دام ضرورت دارد. بنابراین یکی از نیازهای پایه در برنامه ریزی و بهره برداری بهینه از مراتع و دستیابی به عملکرد دام در سطح مطلوب، تعیین وزن دام غالب در هر منطقه و ضریب تبدیل آن نسبت به واحد دامی کشور می باشد. در این تحقیق، وزن گوسفند نژاد کبوده و ضریب تبدیل آن نسبت به واحد دامی کشور تعیین شد. بدین منظور 2 گله از میان گله های موجود در مراتع مورد چرای این نژاد انتخاب شدند. در هر گله، 15 راس میش  3ساله، 15 راس میش 4 ساله، 5 راس قوچ 3 ساله و 5 راس قوچ 4 ساله انتخاب که در ییلاق و قشلاق وزن آنها اندازه گیری شد. در ییلاق علاوه بر این تعداد، 10 راس بره 3 ماهه و 10 راس بره 6 ماهه نیز وزن کشی شد. میانگین وزن میش های بالغ (سه و چهار ساله) به عنوان وزن گوسفند نژاد کبوده مورد توجه قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، وزن گوسفند نژاد کبوده، 0.86±52.66 کیلوگرم و معادل واحد دامی میش، قوچ، بره سه ماهه و بره شش ماهه این نژاد نسبت به واحد دامی کشور، به ترتیب 1.07، 1.60، 0.38 و  0.51محاسبه شد. میزان انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه گوسفند نژاد کبوده بر اساس معادله پیشنهادی ماف (MAFF, 1984) در حالت نگهداری و در شرایط چرا در مرتع و با مد نظر قرار دادن خصوصیات فیزیکی مراتع مورد مطالعه، فواصل آبشخور، پراکنش گیاهان و اعمال ضریب افزایشی، در هنگام چرا در مراتع قشلاقی برابر 9.89 مگاژول و در مراتع ییلاقی برابر 10.60 مگاژول محاسبه گردید. مقدار علوفه لازم برای تامین نیاز روزانه گوسفند نژاد کبوده با توجه به کیفیت علوفه مراتع قشلاقی و ییلاقی مورد مطالعه در مرحله رشد کامل به ترتیب  1.98و1.80  کیلوگرم علوفه خشک برآورد گردید.

تعیین کیفیت علوفه گونه های موجود در مراتع از مهمترین عواملی است که جهت محاسبه ظرفیت چرایی و مدیریت صحیح مراتع لازم و ضروریست. در این تحقیق کیفیت گونه گیاهی libanoticum Agropyron در سه مرحله فنولوژیک در دره ن‍ژ ارومیه مورد بررسی قرار گرفت. بعد از نمونه برداری نمونه ها به آزمایشگاه منتقل گردید. شاخصهای کیفی دیواره سلولی منهای همی سلولز (ADF)، درصد ماده خشک قابل هضم (DMD)، انرژی متابولیسمی (ME) و پروتئین خام (CP) اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد تفاوت معنی داری در فاکتورهای مورد اندازه گیری در (سطح احتمال 1%) در مراحل مختلف فنولوژی وجود دارد. در این گونه کیفیت علوفه در مرحله رویشی بیشتر از کیفیت علوفه در مرحله گلدهی و بذردهی می باشد. البته میزان پروتئین خام این گونه از آغاز تا پایان رویش روند کاهشی دارد و تفاوت میانگین آن، در رشد فعال با گلدهی و بذردهی معنی دار است.

پتاسیم، سدیم و پرولین نقش مهمی در سازگاری گیاهان به شرایط خشکی دارند. توزیع و پراکنش این مواد در گیاهان مناطق خشک و بیابانی به خوبی روشن نیست. در این تحقیق، تجمع این مواد در سه گونه Calligonum polygonoides، Hammada salicornia و Stipagrostis pennata که از گیاهان مهم و از رویشهای طبیعی ایرانی و تورانی می باشند، مورد بررسی قرار گرفت. 6 پایه از هر گونه در شرایط (فرم رویشی) مشابه، در فصل تابستان انتخاب گردید. اندازه گیری رطوبت خاک نشان داد که گیاهان در تنش خشکی قرار دارند. به طوری که نیمی از این گیاهان تحت تیمار آبیاری قرار گرفتند. مقدار پتاسیم، سدیم و پرولین در ساقه و ریشه این گیاهان اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مقدار پرولین در ساقه و ریشه گیاه سبط (Stipagrostis pennata) به طور معنی داری بیشتر از دو گیاه دیگر و بیشتر از سبط تحت آبیاری بود. همچنین مقدار پتاسیم گیاه رمس (Hammada salicornia) به طور معنی داری بیشتر از دو گیاه دیگر و بیشتر از رمس تحت آبیاری بود. مقدار پتاسیم در ریشه رمس نیز بیشتر از دو گونه دیگر، ولی مقدار آن با گیاهان تحت آبیاری اختلاف معنی داری نداشت. سدیم در رمس نیز مانند پتاسیم از مقدار بیشتری برخوردار بود، اما تفاوت معنی داری در مقدار آن بین دو تیمار تحت آبیاری و فاقد آبیاری مشاهده نشد. گیاه اسکنبیل (Calligonum polygonoides) بعد از رمس از تجمع بیشتر سدیم در ساقه خود برخوردار بود. مشابه ساقه، ریشه های رمس و اسکنبیل نیز دارای سدیم بیشتری در مقایسه با سبط بودند. نتایج این آزمایش همچنین نشان داد که در هر سه گیاه به ویژه در سبط نسبت K/Na در ریشه گیاهان در حال تنش خشکی کمتر و در ساقه دو گیاه سبط و رمس بیشتر از پایه های آبیاری شده می باشد. بنابراین نتیجه گیری شد که هر سه این گیاهان راهبرد متفاوتی در مقابله با خشکی اتخاذ می نمایند.

دشت سگزی به لحاظ گستردگی و شدت فرایند بیابان زایی یکی از مناطق بحرانی استان اصفهان محسوب می شود. این منطقه به دلیل وجود مراکز صنعتی، پایگاه هوایی شهید بابایی، فرودگاه بین المللی شهید بهشتی، خطوط راه آهن، جاده ترانزیت اصفهان - بندرعباس، مراکز کشاورزی، نزدیکی به شهر تاریخی اصفهان از موقعیت راهبردی خاصی برخوردار می باشد، در نتیجه شناسایی علت اصلی پدیده بیابان زایی، عوامل اصلی و شاخصهای موثر که موجبات بیابانی شدن اراضی را در منطقه باعث گردیده است از اهداف مهم و اصلی این مطالعه می باشد. بدین منظور برای بررسی شدت بیابان زایی منطقه دشت سگزی از مدل IMDPA استفاده شد. در این مطالعه دو معیار زمین شناسی - ژئومورفولوژی و معیار خاک که مشتمل بر 7 شاخص حساسیت سازند، کاربری اراضی و شیب بر اساس معیار زمین شناسی - ژئومورفولوژی و بافت خاک، عمق خاک، درصد سنگ و سنگریزه و هدایت الکتریکی برای معیار خاک مورد بررسی قرار گرفت. سپس نقشه شدت بیابان زایی منطقه از امتیازدهی هر شاخص با کمک جدولهای مربوطه و میانگین هندسی آنها بدست آمد. بنابراین با توجه به میانگین هندسی معیارها مشخص شد که معیار خاک با ارزش عددی 3.4 و معیار زمین شناسی- ژئومورفولوژی با ارزش عددی 3 در کلاس بیابان زایی شدید قرار دارند و درنهایت شدت بیابان زایی منطقه DS=3.26 بدست آمد که نشان می دهد منطقه از لحاظ بیابان زایی در کلاس شدید قرار دارد. تجزیه و تحلیل شاخصها نشان می دهد که شاخص هدایت الکتریکی با ارزش عددی  3.75در کلاس خیلی شدید قرار دارد که بیشترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه دارد.

منطقه حفاظت شده گنو که بلندی قله آن 2347 متر از سطح دریا ارتفاع دارد در شمال غربی بندرعباس واقع شده است. در این تحقیق بانک بذر خاک در جوامع مختلف گیاهی منطقه بررسی شد. بانک بذر خاک در تامین تجدید حیات پوشش گیاهی بعد از تخریب نقش دارد. در مناطق حفاظت شده شناخت نوع بانک بذر خاک از لحاظ ظرفیت تولید بانک بذر پایدار و نا پایدار برای حفظ گونه های موجود به خصوص گونه های نادر و انحصاری ارزشمند است. در این پژوهش نمونه برداری از بانک بذر خاک در فصل رکود رشد پوشش گیاهی و پیش از شروع بارندگیها در منطقه، انجام شد. نقاط نمونه برداری برای تعیین ذخایر بذری خاک از 50 نقطه در هر دو ژرفای 5-0 و 10-5 سانتی متری از سطح خاک در هر قطعه نمونه، در مجموع 135 قطعه نمونه در محل بررسی جامعه شناسی گیاهی انتخاب شدند. نمونه خاکهای هر لایه برداشت شده در هر قطعه نمونه که از 50 تکرار برای هر لایه برداشت شده بود ترکیب شد و سه زیرنمونه به ضخامت1 سانتی متر در سطح سینی هایی که بستر آن دارای شن ضدعفونی شده بود گسترده شد. سینی های محتوی نمونه ها در گلخانه قرار داده شدند و به طور منظم آبیاری شدند. در این پژوهش، پتانسیل ذخایر بذری خاک از نظر پایداری بذر در خاک بررسی و نشان داد که از جنبه های گوناگون ازجمله تراکم بذر در متر مربع در ژرفاهای مختلف خاک و نوع شکل زیستی گونه ها در جوامع مختلف، تفاوت معنی داری دارند. در بین شکلهای زیستی، تروفیت ها در بانک بذر خاک فراوانتر هستند و گونه های درختی و درختچه ای اندک و گونه های با بانک بذر پایدار در خاک به طور عمده یکساله ها می باشند. از 810 نمونه بانک بذر خاک کاشته شده در گلخانه 3934 بذر جوانه زده که از این شمار 2933 بذر مربوط به ژرفای 5-0 و 1001 بذر مربوط به ژرفای 10-5 سانتی متری خاک می باشد. در مجموع این شمار بذر مربوط به 163 گونه می باشد که 44 گونه آن دارای بانک بذر پایدار می باشد. گونه هایی که در واحدهای نمونه برداری بانک بذر خاک دست کم دو بذر در ژرفای 10-5 سانتی متری خاک داشتند به عنوان گونه ای با بانک بذر پایدار مورد توجه قرار گرفتند. سایر گونه های موجود در منطقه که بدون بانک بذر پایدار می باشند نسبت به تخریب آسیب پذیرند، به عبارت دیگر اگر پوشش سرپا تخریب شود امکان تجدید حیات آنها میسر نخواهد شد.

هر یک از گونه های مرتعی در ماه های فصل چرا و سالهای مختلف تولید معینی دارند. بدون شناخت ویژگی های تولیدی گیاهان یک مرتع در طول دوره چرا، برنامه ریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمی باشد. بنابراین شناخت تولید سالانه و ماهانه تیپ های مختلف مرتعی اساسا برای مدیریت کارآمد و موثر مراتع ضروریست. ﺍﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻱ ﺍﻗﻠﻴﻤﻲ ﻣوﺛﺮ ﺑﺮ ﺁنها به ویژه ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻬﻞ ﺍﻟﻮﺻﻮﻝ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ مهم در قرق تحقیقاتی خشکه رود ساوه ﻃﻲ ﺳال هاﻱ 89-1387 ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻗﻄﻊ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻦ‫ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪ. ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ منطقه ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ داده های ایستگاه هواشناسی سینوپتیک ساوه ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ، ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ و ﺑﻬﺎﺭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺖ و رابطه میان تولید و بارندگی زمستانه، بهاره و ماه های مختلف زمستان و بهار به طور جداگانه بررسی گردید. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار Minitab انجام شد. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲ ﻓﺼﻝ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ‫ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺗاﺛﻴﺮ ﻣﻌﻨﻲﺩﺍﺭ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ولی بارندگی تجمعی زمستانه و بهاره بر ‫ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ﺗﺤﺖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ است. به طوری که رابطه معنی داری بین تولید گونه های علفی (Stipa hohenackeriana و Poa sinaica) و میزان این بارندگی دیده نشد، ولی تولید علوفه گونه های بوته ای (Artemisia sieberi و Salsola laricina) با میزان این بارندگی رابطه معنی دار و مثبتی داشتند. همچنین بین بارندگی تجمعی ماه های اسفند و فروردین و تولید سالانه گونه های مورد بررسی رابطه معنی دار وجود داشت.

به منظور ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در داخل و خارج کشور انجام شده که منجر به ارائه مدل های منطقه ا فراوانی شده است. به منظور ارزیابی وضعیت فعلی شدت بیابان زایی محدوده ای با وسعت 88350 هکتار در منطقه زهک سیستان در نظر گرفته شد. در این تحقیق ابتدا بر اساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، عکس هوایی و بازدیدهای صحرایی، منطقه مورد مطالعه به 11 رخساره تفکیک گردید که هر رخساره ژئومورفولوژی به عنوان واحد اصلی ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی مورد توجه قرار گرفت. با توجه به تجزیه تحلیل و تلفیق دو روش FAO-UNEP و MICD که از مطرح ترین مدلهای بیابان زایی در خارج و داخل کشور محسوب می شوند، تلاش گردید تا شاخصهای موثر مبتنی بر فرسایش بادی بر اساس نوع کاربری اراضی شناسایی و مناسبترین آنها انتخاب شوند و در قالب یک مدل منطقه ای ارزیابی بیابان زایی و با توجه به ارزش عددی هر یک از شاخصها در هر واحد کاری و سپس در کل منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. در نهایت وضعیت فعلی شدت بیابان زایی منطقه با تاکید بر معیار فرسایش بادی در چهار کلاس ناچیز و کم، متوسط، شدید و بسیار شدید برآورد گردید. نتایج بدست آمده از این تحقیق، نشانگر آن است که عرصه مورد مطالعه از نظر شدت بیابان زایی در حدود 734.33 هکتار (0.9 درصد) در کلاس متوسط (II)، حدود 61473.38 هکتار (73.6 درصد) در کلاس شدید (III) و حدود 21310.22 هکتار (25.51 درصد) در کلاس بسیار شدید (IV) قرار دارند. همچنین متوسط وزنی ارزش کمی (DS) در کل منطقه 25.52 برآورد گردید که بیانگر وجود کلاس شدت بیابان زایی شدید در کل منطقه می باشد.

مقاومت به خشکی، عملکرد علوفه 24 اکسشن از گونه Agropyron trichophorum در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبی و دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از عملکرد علوفه خشک دو محیط آبیاری نرمال و دیم، شاخصهای حساسیت به تنش (SSI)، تحمل به خشکی (Tol)، بهره وری متوسط (MP)، تحمل به تنش (DTI)، میانگین هارمونیک (MH) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) برای اکسشن ها محاسبه شد. تنوع معنی دار در بین اکسشن ها با توجه به تجزیه واریانس شاخصهای مقاومت به خشکی مشاهده شد. نتایج بدست آمده از مقایسه میانگین عملکرد علوفه خشک محیط تنش و آبی نشان داد که اکسشنهای 10 (سمیرم)، 23 (مازندران)، 24 (گرگان)، 5 (چهارمحال)، 17 (یاسوج) و 9 (اقلید) برتر بودند. با توجه به شاخصهای مقاومت به خشکی اکسشنهای 10 (سمیرم)، 23 (مازندران) و 24 (گرگان) بیشترین مقاومت به خشکی را نشان دادند. البته نتایج تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی نیز نتایج بدست آمده را تایید نمود.

پوشش گیاهی مهمترین عامل تاثیرگذار بر پایداری و تعادل اکوسیستم هاست، بنابراین شناخت عواملی که باعث استقرار و پراکنش جوامع گیاهی می شوند، ضروریست. این مطالعه به منظور تعیین ارتباط دو ویژگی پوشش تاجی و تراکم گیاهی با عوامل محیطی در بخشی از مراتع ییلاقی پلور با مساحتی معادل 4600 هکتار انجام شد. واحدهای کاری به عنوان مبنا و پایه تحقیقات در نظر گرفته شد و پس از تهیه نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، سنگ شناسی و رخساره های ژئومورفولوژی و تلفیق آنها، نقشه واحدهای کاری تهیه شد. سپس در هر واحد، نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش سیستماتیک - تصادفی و از طریق پلات گذاری در امتداد 3 ترانسکت 100 متری انجام شد. در طول هر ترانسکت، 10 پلات با ابعاد یک متر مربع و به فاصله 10 متر از هم قرار داده شد. همچنین در هر واحد کاری همگن 3 نمونه خاک برداشت و خصوصیات پستی و بلندی ثبت شد. ماتریس عوامل مربوط به عوامل محیطی و پوشش گیاهی تهیه و با استفاده از نرم افزار CANOCO رج بندی پوشش گیاهی در ارتباط با عوامل محیطی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) انجام گردید. نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی و تراکم گونه های گیاهی منطقه مورد بررسی در واحدهای کاری مختلف، متفاوت و متاثر از خصوصیات فیزیوگرافی و عامل های خاک است. به طوری که از بین عوامل فیزیوگرافی جهت دامنه و شیب با پوشش تاجی و تراکم پوشش گیاهی رابطه قوی داشت، البته از میان فاکتورهای خاکی نیز بافت، ازت، فسفر، اسیدیته و لاشبرگ مهمترین عوامل موثر بر پوشش تاجی و فاکتورهای ماده آلی، فسفر، اسیدیته و هدایت الکتریکی نیز مهمترین عوامل موثر بر تراکم گونه های گیاهی بودند.

خشکی تاثیر زیادی بر خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاهان می گذارد. تنش خشکی رابطه مستقیمی با خصوصیات جوانه زنی ازجمله درصد جوانه زنی، طول گیاهچه، نسبت ریشه چه به ساقه چه، وزن گیاهچه، نسبت وزن خشک به وزن تر گیاهچه و شاخص بنیه بذر دارد. در این تحقیق تاثیر تنش خشکی بر این خصوصیات در چهار ژنوتیپ از گونه Bromus inermis شامل ژنوتیپ های (البرز 303، مازندران 3151، فیروزکوه 3966 و اصفهان 200060) در محیط آزمایشگاه و گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. در مطالعات گلخانه ای علاوه بر این خصوصیات سه مشخصه فیزیولوژیکی ازجمله میزان کلروفیل، قند و پرولین نیز اندازه گیری شدند. تیمارهای خشکی شامل چهار سطح پتانسیل اسمزی (0، 0.3-، 0.6- و 0.9-) مگاپاسکال در آزمایشگاه و چهار سطح پتانسیل اسمزی (FC،FC%25 ، FC%50 و 75%FC) در گلخانه بودند که به ترتیب توسط محلول پلی اتیلن گلیکول 6000 در آزمایشگاه و روش وزنی در گلخانه اعمال شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ اصفهان (200060) در مقایسه با دو ژنوتیپ دیگر از نظر صفت درصد جوانه زنی در دو شرایط برتری دارد. همچنین افزایش تنش خشکی در محیط گلخانه موجب افزایش میزان قند و پرولین شده و کاهش کلروفیل را به همراه داشت.

در این مطالعه اثر زئولیت میانه و پلیمر طراوت A200 بر نگهداشت آب در یک خاک درشت بافت بررسی شد. زئولیت میانه در سطوح (2، 5 و 8 درصد) و پلیمر طراوت A200 در چهار سطح (0.2، 0.4، 0.6 و 0.8 درصد وزنی) به خاک اضافه و مخلوط شد. رطوبت خاک در مکش های 0 تا 1500 کیلوپاسکال در 8 نقطه تعیین شد. ضرایب منحنی رطوبتی خاک با برازش مدل کمبل (1974) بدست آمد. نتایج نشان داد که افزودن زئولیت و یا پلیمر طراوت A200 به بافت شنی باعث افزایش نگهداشت آب در مکش های مختلف و افزایش آب قابل استفاده می شود. کاربرد 8 درصدی زئولیت میانه ضمن بالابردن رطوبت در نقطه ظرفیت زراعی (FC) از 11% به 13% باعث افزایش آب قابل استفاده به میزان 2 درصد شد. همچنین افزودن 0.2 درصدی پلیمر A200 باعث افزایش 6 درصد آب قابل استفاده شد. تغییر ضرایب شکل در مدل منحنی رطوبتی در پاسخ به افزودن همزمان زئولیت و پلیمر طراوت A200 نشان دهنده اثرهای جمع پذیر و تشدیدی آنها بود. با افزودن 5 درصدی زئولیت و با افزودن 0.2 درصدی پلیمر طراوت A200، ضریب yeاز 0.21 به 2.00 افزایش و ضریب l از 7.37 به 5.40 کاهش یافت که متناظر با 7% افزایش در آب قابل استفاده است. کاربرد همزمان زئولیت میانه و پلیمر طراوت A200 می تواند حجم آب مورد نیاز گیاه را کاهش و یا طول دوره ی آبیاری را افزایش دهد و در مقایسه با کاربرد تنهای پلیمر ارزان تر بوده و احتمالا از خسارت ناشی از تورم محیط خاک به ریشه گیاه بکاهد.

به منظور بررسی گروه بندی جمعیت های Agropyron tauri، 13 جمعیت با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز واقع در 5 کیلومتری تبریز در سال  1388مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه تعدادی از صفات شامل ارتفاع بوته، تعداد پنجه، تعداد برگ، طول برگ پرچم، طول برگ اول، طول برگ دوم، طول میانگره اول، طول میانگره دوم، تاج پوشش، عملکرد تر، عملکرد خشک، وزن تر تک بوته و وزن خشک تک بوته ارزیابی شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین جمعیت ها از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری وجود دارد. تجزیه خوشه ای داده های استاندارد شده صفات، بر اساس روش ward و توان دو فاصله اقلیدسی، 13 جمعیت مورد بررسی را در 3 خوشه گروه بندی نمود که با ارتفاع مناطق جغرافیایی که جمعیت ها جمع آوری شده بودند، همخوانی نشان داد. در تجزیه به مولفه های اصلی 4 مولفه معرفی شدند که در مولفه اول، صفات عملکرد تر و خشک دارای ضریب بالا و مثبت بود. گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای با نتایج تجزیه به مولفه های اصلی تایید شد.

چرای مستقیم دام و برداشت علوفه دو روش اصلی بهره برداری از چمن زارهای طبیعی و مصنوعی است. هدف این تحقیق بررسی اثرهای برش اندام های هوایی روی ماده خشک کل، ماده خشک اندام های هوایی، ماده خشک اندام های زمینی، وضعیت پنجه زنی و احتمالا تحمل چهار گونه مرتعی شورروی Aeluropus lagopoides، Aeluropus littoralis، Puccinellia distans وJ. Maritimus  در مقابل برش است. این آزمایش در قالب فاکتوریل با طرح کامل تصادفی در 7 تکرار اجرا شد. چه ار گونه فوق و 4 تیمار متفاوت برش تیمارها را تشکیل دادند. گیاهچه های چهار گونه مرتعی در مرحله رشد رویشی از مراتع اینچه برون واقع در شمال شهرستان آق قلا جمع آوری و در گلدان کاشته شدند. در طول دوره رویش قسمت های هوایی چهار گیاه مورد مطالعه در چهار تیمار برش، هر هفته یک بار، هر 2 هفته یکبار، هر 4 هفته یکبار و تیمار شاهد از ارتفاع 6 سانتی متری بالای سطح خاک گلدان ها قطع شدند. نتایج نشان داد که میزان ماده خشک کل، ماده خشک اندام های هوایی و ماده خشک اندام های زیرزمینی در سه گونه A. littoralis، A. lagopoides و J. maritimus تحت تنش ناشی از برش واقع شده و میزان آن در تیمارهای برش در مقایسه با تیمار شاهد کاهش یافته است، بنابراین این سه گونه نمی توانند ماده خشک کل را در مقایسه با تیمار شاهد جبران نمایند. میزان ماده خشک کل و اجزای آن یعنی بخشهای هوایی و زمینی در گونه P. distans در چهار تیمار مورد مطالعه یکسان بود. بنابراین این گونه قادر به جبران کامل اعضای از دست رفته است. تکرار برش، تعداد ساقه های هوایی (پنجه زنی) را در چهار گونه مورد مطالعه کاهش داد. در شرایط آزمایشگاهی و یکساله، گونه P. distans به عنوان یک گونه با تحمل زیاد در برابر برش و گونه های A. littoralis، A. lagopoides و J. maritimus به عنوان سه گونه مرتعی با تحمل متوسط در برابر قطع می توانند مطرح شوند.

پانیکوم گیاهیست پایا، با فصل رویشی گرم و پراکندگی طبیعی بسیار محدود در جنوب ایران و از گونه عمده گندمیان پابلند در مراتع ماسه ای می باشد. گیاهی آبدار و مغذی در دوره جوانی رویشی، اما به سرعت چوبی و خشبی می گردد. تولید علوفه آن در سالهای ابتدایی رشد و استقرار بسیار خوب است، اما قدرت رویشی آن به مرور زمان کاهش می یابد. پانیکوم به دلیل ارزش علوفه ای مناسب، در مناطقی که خاک سبک داشته و نیاز به عملیات بیولوژیک حفاظت خاک دارند، بطور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. این پژوهش با هدف عمده تعیین واکنش پانیکوم نسبت به تکرار برداشت و مشخص نمودن شدت مناسب برداشت به منظور افزایش پایداری و بقا گیاه در ایستگاه تثبیت شن خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش بصورت آماری و با استفاده از روش کرتهای خرد شده در چهار تکرار و با تیمارهای اصلی (تکرار برداشت) و فرعی (شدت برداشت) هر کدام با سه سطح مورد بررسی قرار گرفت. نتایج سه ساله عملیات برداشت نشان داد که سطح سوم تیمار اصلی (هر 18 روز یکبار برداشت) تاثیر برتری نسبت به سایر تیمارها داشت. بعد از دوره سه ساله اجرای طرح، متوسط جوانه های رویشی تولید شده برابر 36 عدد در هر کلن در تیمار برتر بود. پایداری و بقا بهتر، و تولید جوانه های رویشی بیشتر در تیمار موفق موجب افزایش زمان و فرصت بیشتر گیاه برای ترمیم و انباشت مجدد ذخیره غذایی و تولید گردید.

به منظور بررسی اثرات هیومیک اسید بر ویژگی های رویشی گونه مرتعی Festuca arundinacea آزمایشی گلخانه ای در سال 1389 در شهرستان دماوند اجرا شد. کود هیومیک اسید به صورت گرانولی به مقدار 0، 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار به عنوان سطوح تیمار مورد بررسی مصرف گردید. تعدادی از ویژگی های رویشی بوته ها مورد مطالعه و یادداشت برداری قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمار در صفت های سطح برگ، تعداد برگ، وزن تر برگ، ساقه، ریشه و بخش هوایی، وزن خشک برگ، ساقه و ریشه، طول ریشه، نسبت بخش هوایی به ریشه، کلروفیل a و کلروفیل کل در سطح 5% معنی دار بود. همچنین اثر تیمار در صفت های وزن خشک بخش هوایی و وزن تر ریشه در سطح 1% معنی دار شد. اما اثر تیمار در صفت های تعداد پنجه، قطر یقه و کلروفیل b معنی دار نشد. بیشترین مقدار صفت های وزن تر و خشک ریشه در مصرف 75 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در حالی که در بیشتر صفت ها مقدار 225 کیلوگرم در هکتار بیشترین اثر را بر افزایش صفت گذاشت.

هدف از مطالعه فنولوژی گیاهان مرتعی، بررسی تغییرات مراحل مختلف فنولوژی به منظور تنظیم برنامه های بهره برداری از مراتع، جلوگیری از برداشت های بی موقع و شناخت ارزش غذایی گونه های گیاهی، تعیین زمان ورود و خروج دام و جمع آوری بذ رها می باشد. گونه Artimisia sieberi با فرم بوته ای و ارزش علوفه ای مناسب به عنوان گونه غالب در ترکیب تیپ های مرتعی در مناطق استپی خشک و نیمه خشک و نواحی رویشی ایران و تورانی گسترش دارد. این گونه دارای ویژگی مقابله با شرایط سخت محیطی و شرایط خشکسالی و مقاومت نسبی به شوری خاک در طیف وسیعی از خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق لومی، شنی و لومی رسی رویش دارد. در این تحقیق مراحل مختلف فنولوژی گونه Ar. sieberi به عنوان یکی از گونه های مهم مرتعی در شش سایت متفاوت در مناطق مختلف استپی کشور مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس اطلاعات مربوط به مراحل فنولوژی در مقاطع زمانی 15 روزه در مرحله رویشی و 7 روزه در مرحله زایشی اندازه گیری و ثبت گردید. از آن جایی که تکوین مراحل فنولوژیکی ارتباط مستقیمی با عوامل اقلیمی به ویژه درجه حرارت و بارندگی دارد، آمار هواشناسی شامل درجه حرارت و میزان بارندگی از نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی نسبت به هر سایت استفاده شد. نتایج مقایسه مراحل مختلف فنولوژی در سالهای مورد بررسی نشان داد که رشد مرحله رویشی Ar.sieberi از اوایل اسفند تا اوایل فروردین ماه آغاز و در صورت وجود رطوبت تا تیرماه ادامه دارد. مرحله گلدهی از اوایل تیر آغاز و تا اواخر آبان ماه ادامه می یابد. مرحله رسیدن بذر به صورت تدریجی از اوایل مهر شروع و تا اواخر دی ماه به طول می انجامد. مرحله خواب زمستانه از اواخر دی آغاز و تا اوایل اسفندماه ادامه می یابد. بر اساس نتایج بدست آمده دوره فنولوژی این گونه طولانی است. این موضوع نشانگر دامنه بردباری و مقاومت این گونه نسبت به شرایط محیطی می باشد. در نتیجه بر پا ه شناخت کامل از مراحل مختلف فنولوژی گونه Ar. sieberi به عنوان یک گونه کلید و معرف می توان نسبت به برنامه ریزی جهت اعمال مدیریت چرا به منظور تعیین زمان ورود و خروج دام، تعیین تعداد مطلوب دام برای چرا و سیستم های مناسب چرایی اقدام نموده و از سوی مدیران و برنامه ریزان و بهره برداران مراتع مورد کاربرد قرار گیرد.