تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1391 | دوره:19 | شماره:1 (پیاپی 46) |تعداد مقالات:19

گیاهان در مراحل رشد و تولید، آب را در فرایند تعرق مصرف می نمایند. چه بسا تبخیر از سطح خاک نیز صورت می گیرد. مجموع این فرایندها تحت عنوان تبخیر و تعرق نام برده می شود. تبخیر و تعرق یکی از بخشهای مهم چرخه هیدرولوژی است. سهم تعرق از میزان تبخیر و تعرق بطور مستقیم تولید را تحت تاثیر قرار می دهد. امروزه تخمین دقیق این عامل علاوه بر مطالعات بیلان آبی و مطالعات هیدرولوژیکی حوزه های آبخیز، مدیریت و طراحی سیستم های آبیاری و مدیریت منابع آب و تعیین نیاز آبی گیاهان در برنامه ریزی و اعمال مدیریت احیاء و اصلاح مراتع به ویژه برای برآورد تولید علوفه بلندمدت مرتع برای تعیین ظرفیت چرا، در قالب مدل تعادل آب (Water Balance) از سوی محققان و فائو مورد کاربرد قرار گرفته است. یکی از مهمترین فاکتور محدودکننده تولید علوفه در مراتع در مناطق خشک و نیمه خشک کمبود بارندگی محسوب می گردد. در این مناطق بازدهی مصرف آب عبارت است از نسبت آب ذخیره شده در ناحیه توسعه ریشه در اول فصل رویش به علاوه آب ناشی از بارندگی در فصل رویش که بصورت تبخیر و تعرق مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. اغلب واژه بازدهی مصرف آب به صورت نسبت تولید محصول به تبخیر و تعرق بیان می شود. البته مبنای برآورد نیاز آبی گیاهان محاسبه مقادیر تبخیر و تعرق پتانسیل است که با استفاده از داده های آب و هوایی درازمدت به روشهای مختلف ازجمله پنمن- مانتیث (فائو)، بلانی- کریدل و هارگریوز- سامانی محاسبه می شود. در این مطالعه مقادیر تبخیر و تعرق پتانسیل و واقعی با استفاده از روش پنمن- مانتیث (فائو) با استفاده از داده های آب و هوایی ایستگاه سینوپتیک ساوه و خصوصیات گیاه (مرتع) و خصوصیات خاک به کمک برنامه نرم افزار Cropwat.8.0 محاسبه شده است. نتایج نشان داد که میزان تبخیر و تعرق پتانسیل در دوره فصل رویش در منطقه 6.16 برابر میانگین تبخیر و تعرق واقعی است. بدین ترتیب میزان تبخیر و تعرق واقعی 1.18 برابر میانگین بارندگی دوره آماری فصل رویش بوده است. مفهوم آن این است که گیاه از رطوبت ذخیره شده برای تبخیر و تعرق واقعی استفاده نموده است. در نتیجه با توجه به محاسبه تبخیر و تعرق واقعی دوره ده ساله (ترسالی و خشکسالی)، مدل برآورد تولید علوفه مرتع تعیین شد(Ya= 74.30+2.698 (ETact)) . بر این اساس میانگین تولید علوفه سایت مورد مطالعه 257 کیلوگرم در هکتار برآورد گردید. بنابراین می توان بیان داشت که تبخیر و تعرق واقعی به عنوان شاخص عملکرد اقلیمی یکی از فاکتورهای اساسی در بهبود کارایی مصرف آب است. کاربرد این شاخص اقلیمی می تواند در مدلهای مختلف برآورد تولید بلندمدت تولید علوفه با توجه به بروز پدیده خشکسالی و ترسالی به منظور تعیین ظرفیت چرایی دام در مراتع و توسعه صنعت بیمه مراتع جایگزین روشهای معمول که ارزش یکسال برآورد تولید را دارد گردد.

کشور ایران با موقعیت جغرافیایی ویژه خود بطور عمده دارای اقلیم خشک و نیمه خشک می باشد، به طوری که با میانگین بارش سالانه در حدود 240 میلی متر که معادل یک چهارم بارش متوسط جهان است یکی از کشورهای خشک محسوب می شود. علاوه بر این، پراکنش نامنظم بارش از نظر مکانی و زمانی نیز باعث بروز مشکلاتی در زمینه منابع طبیعی و کشاورزی شده است و سالانه حجم عظیمی از منابع آب و خاک ما از بین می رود. از زمان پیدایش فعالیتهای کشاورزی تا عصر حاضر تامین نیازهای انسان متکی به فعالیتهای زراعی بوده است. با توجه به رشد روزافزون جمعیت کشور و وقوع تحولات اجتماعی و اقتصادی، اراضی بیشتری از حالت مرتع خارج و بصورت زمینهای زراعتی دیم و یا اراضی رهاشده بر روی سطح شیبدار درآمده اند. بنابراین برای جلوگیری از تخریب هرچه بیشتر خاک این مناطق باید تحقیقاتی بر روی اراضی کشاورزی و نحوه بهره برداری انجام گیرد. بدین منظور منطقه طالقان به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. سپس نقشه های مختلف منطقه شامل نقشه خاک، تیپهای اراضی و کاربری فعلی اراضی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. آنگاه با تعیین تیمارهای اصلی، در هر قسمت از منطقه و اراضی کشاورزی منطقه، نمونه برداری از خاک انجام شد و فاکتورهای خاک در دو گروه فاکتورهای اصلاح خاک شامل ازت، فسفر، پتاسیم، هوموس و آهک و فاکتورهای تخریب خاک شامل اسیدیته، نسبت جذب سدیم و شوری در دو عمق 10- 0 و 10< سانتی متر اندازه گیری شدند. مطالعه فاکتورها در قالب طرح پلاتهای خردشده انجام شد. مطالعات نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی داری وجود دارد. همچنین بررسی فاکتورهای اصلاحی و تخریبی خاک نشان داد که اراضی باغی و مرتعی از شرایط ایده آلی برخوردار هستند و تیمار اراضی آبی تک کشتی باعث کاهش عملکرد محصولات می شوند؛ بنابراین نامطلوبترین تیمار می باشد.

تناسب استفاده از مرتع در حوزه های آبخیز به منظور استفاده بهینه از اراضی، از اهمیت خاصی برخوردار است که این امر با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی انجام می شود. در این روش، توان اکولوژیکی سرزمین برای هر یک از کاربریهای مرسوم مشخص می شود. به همین منظور در حوزه آبخیز خانقاه سرخ، پس از شناسایی منابع اکولوژیکی، واحدهای همگن اکولوژیکی مشخص و توان کاربری مرتع در کل حوزه تعیین گردید. بر اساس نتایج بدست آمده؛ 18 واحد زیست محیطی در مقیاس 25000 :1 در منطقه تشخیص داده شد که بخشهای وسیعی از آن به اراضی مرتعی با کلاسهای 2 تا 3 اختصاص دارد. قابلیت و توان اکولوژیک بالفعل اراضی مورد مطالعه برای کاربری مرتع با کلاس 1 کم می باشد. در این خصوص؛ 24 درصد از سرزمین، به لحاظ ساختار زمین شناسی و به ویژه به واسطه تندی شیب، اکوسیستم حفاظتی قلمداد و برای چرای حیات وحش پیشنهاد می شود. ضمن اینکه 3.8 درصد از اراضی مرتعی دارای توان کلاس 1؛ 11 درصد دارای توان کلاس 2 و 19.5 درصد دارای توان کلاس 3 می باشد. نتایج بدست آمده از این مطالعه به منظور مکان یابی برنامه های اصلاح مرتع و طبقه بندی مراتع از لحاظ روش مرتع داری، کاربرد دارد. بر این اساس در 3.8 درصد (76 هکتار) از مراتع منطقه که دارای توان کلاس 1 می باشند، روش مرتع داری تعادلی و در 54.6 درصد (1091 هکتار) که دارای توان کلاس 2 و 3 می باشند، روش مرتع داری طبیعی پیشنهاد می شود. بنابراین عملیات اصلاح مرتع یا مرتع داری مصنوعی، برای 41.7 درصد (833 هکتار) اراضی و به منظور تبدیل دیمزارهای کم بازده به مراتع دست کاشت، پیشنهاد می گردد.

مراتع کشور ما به طور عمده در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده اند. با توجه به محدودیت رطوبتی بالای این مناطق، بارندگی به عنوان مهمترین شاخص اقلیمی در تعیین میزان تولید و ترکیب گیاهی این عرصه های مرتعی مورد توجه می باشد. این مطالعه طی 9 سال (1386- 1378) و با هدف بررسی تاثیر نوسانهای دوره های مختلف بارش بر پوشش و تولید گونه های مهم گیاهی، در مراتع نیمه استپی یزد واقع در منطقه خودسفلی انجام شد. به این منظور هر ساله درصد پوشش تاجی گیاهان در داخل پلات های ثابت و تولید، درون پلاتهای تصادفی اندازه گیری شد. آمار بارندگی نیز از نزدیک ترین ایستگاه باران سنجی موجود در منطقه تهیه گردید. بر اساس داده های بارندگی ماهانه، مقادیر تجمعی باران در دوره های مختلف محاسبه گردید. رابطه بین شاخصهای گیاهی و مقادیر بارش بوسیله تجزیه رگرسیون گام به گام در نرم افزار SPSS 13 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که گونه های گیاهی اغلب به نوسان های بارندگی واکنش نشان می دهند. با این حال واکنش پوشش و تولید به نوسان های بارندگی در گونه های مختلف متفاوت بود. کل تاج پوشش و پوشش گونه Artemisia aucheri همبستگی منفی و معنی داری با میزان بارش زمستان داشت. در حالی که بارش دی تا فروردین ماه و سال قبل بیشترین تاثیر را بر تاج پوشش گونه های Iris songarica و Stipa barbata داشتند. تولید علوفه نیز تحت تاثیر نوسانهای فصلی بارش قرار داشت. بر طبق این نتایج، تولید کل به همراه تولید گونه های Artemisia aucheri و Lactuca orientalis و Stipa barbata بر اساس داده های بارش قابل برآورد می باشند. ولی دستیابی به مقادیر تولید علوفه سالانه گونه Iris songarica در جمع گیاهان عرصه تحت بررسی، با روابط حاصل از بارندگی کافی به نظر نمی رسد.

از آنجا که خصوصیات آب های زیرزمینی در مقیاس مکانی و زمانی عمل کرده، نمی توان این خواص را در طول زمان و مکان ثابت فرض کرد. بنابراین این تحقیق به منظور بررسی تغییرات مکانی و زمانی سطح آب زیرزمینی دشت کرمان در یک دوره آماری ده ساله (85- 1375) به کمک بهترین روش تخمین گر زمین آماری انجام شد. در این راستا، ابتدا منابع آماری موجود سطح آب زیرزمینی دشت (شامل 67 حلقه چاه مشاهده ای)، جمع آوری و بانک اطلاعاتی تهیه شد. پس از کنترل کیفیت و صحت آمار و اطمینان از همگنی و نرمال بودن آنها، از روشهای مختلف میان یابی شامل روش کریجینگ (OK)، لوگ کریجینگ (OK-LOG)، کوکریجینگ با استفاده از متغیر کمکی (OK-CO) و روش عکس فاصله (IDW) با توان های یک تا 5 استفاده شد و بعد انتخاب بهترین روش میان یابی با استفاده از دو معیار MAE ,MBE بعمل آمد. سپس نقشه های پهنه بندی مکانی در ابتدا و انتهای دوره مطالعه تهیه و نهایتا نقشه هم افت سفره در محیط نرم افزاری Arc-GIS 9.1 ترسیم شد. نتایج نشان داد که واریوگرام مدل گوسی به عنوان بهترین مدل برازش شده به ساختار فضایی داده ها و روش عکس فاصله به توان 5 در ابتدای دوره و عکس فاصله به توان 4 در انتهای دوره بهترین روش میان یابی عامل سطح آب می باشد. نتایج بدست آمده از پهنه بندی، حکایت از افت سطح آب زیرزمینی در بیشتر نقاط دشت دارد. به طوری که حداکثر این افت معادل 32 متر در خروجی شمالی دشت (دامنه موثر چاه 17 و 62) و خروجی غربی دشت (دامنه موثر چاه 8) است. همچنین نتایج حکایت از بالا آمدگی آب در محدوده شهر کرمان، حداکثر معادل 7 متر، در دامنه موثر برخی از چاه ها (شماره 50 و 52)، به علت واقع شدن آنها در زون آب برگشت شهری و فاضلاب شهر کرمان داشت.

یکی از عوامل موثر در پراکنش پوشش گیاهی بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، خصوصیات خاک می باشد. به طور که تاثیر عوامل زمین شناسی، توپوگرافی و اقلیمی در خصوصیات خاک پدیدار می گردد. در این تحقیق خصوصیات خاک تیپ های رویشی مرتع دجینگ خاش، در حاشیه جنوبی تفتان بررسی گردید. نمونه برداری از خاک و پوشش گیاهی در مناطق معرف هر رویشگاه به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. اندازه پلات ها از روش سطح حداقل تعیین گردید. همچنین تعداد و اندازه ترانسکت جهت نمونه برداری با توجه به نوع گونه ها و تغییرات پوشش گیاهی تعیین گردید. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شامل بافت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، آهک و ماده آلی اندازه گیری شد. پس از اندازه گیری فاکتورهای خاک و گیاه، تجزیه و تحلیلهای آماری در مورد تیپ ها، گونه های گیاهی و فاکتورهای خاکی با نرم افزار Spss انجام گردید. در نهایت بهترین معادله و میزان همبستگی بین تیپ های گیاهی با عاملهای خاکی مشخص گردید. نتایج بدست آمده حکایت از آن دارد که درصد مواد آلی، درصد رس و پتاسیم قابل جذب از مهمترین عوامل موثر در پراکنش گونه های شاخص مرتعی در منطقه مورد مطالعه می باشد. به طور کلی گونه درمنه (Artemisia sieberi) با پتاسیم و رس، گونه Salsola nitraria با pH خاک و گونه چوبک (Acanthophyllum microcephalum) با نیتروژن کل در سطح 95% دارای ارتباط معناداری می باشند. همچنین در پراکنش گونه Hammada Salicornia جز فسفر و EC، بقیه فاکتورها دارای نقش موثری در سطح معنی داری 95% می باشند.

مطالعه تاثیر قرق در تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در عرصه های مرتعی، در پروژه های احیاء و اصلاح مراتع از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این بررسی در منطقه نیمه استپی بیله وار خوی، از سال 1376 تا 1384 انجام شد. هر ساله پوشش گیاهی در داخل پلاتهای ثابت در طول ترانسکت، اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که در قرق بیله وار خوی، در طی 9 سال بررسی، کل پوشش تاجی در داخل قرق افزایش یافت و بیشترین افزایش در گندمیان دائمی (بیش از 3.5 برابر) و پهن برگان علفی دائمی (بیش از 2.5 برابر) مشاهده شد. در بیرون قرق پوشش کل تقریبا ثابت ماند و تغییرات در پوشش فرمهای رویشی به مراتب کمتر بود. در داخل قرق گونه های مرغوب ظاهر شده و حدود 19 درصد ترکیب پوشش را به خود اختصاص دادند. به طوری که سهم گونه های زیاد شونده در ترکیب به بیش از دو برابر افزایش و گونه های نامرغوب به نصف کاهش یافت. در حالی که در بیرون قرق گونه های مرغوب نایاب و سهم پوشش گونه های کلاس زیاد شونده 28% افزایش یافت. متوسط پوشش یکساله ها در دوره بررسی در داخل قرق بیشتر از بیرون و متوسط پوشش فورب ها، در داخل و بیرون قرق بیشتر از یکساله های گندمی است. البته در قرق بیله وار با 9 سال بررسی، همبستگی بین تغییرات بارندگی و پوشش تاجی در بیشتر گونه ها معنی دار بود.

در این تحقیق رابطه بین تنوع گونه ای و عوامل محیطی موثر بر آن در مراتع سرچاه عماری بیرجند بررسی شد. بدین منظور، پس از تیپ بندی پوشش گیاهی به روش فیزیونومی نمونه برداری از پوشش گیاهی و عوامل محیطی در منطقه معرف هر تیپ گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک انجام گردید. اندازه پلات های نمونه برداری به روش سطح حداقل و تعداد پلات به روش آماری تعیین شد. سپس در منطقه معرف هر تیپ گیاهی 3 ترانسکت 300 متری مستقر و در طول هر ترانسکت 15 پلات به فواصل 20 متر قرار داده شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی در کلیه پلات ها و نمونه برداری از خاک در پلات ابتدا و انتهایی هر ترانسکت و از دو عمق 30- 0 و 80- 30 سانتی متر انجام شد. در هر پلات فهرست گیاهان موجود و درصد تاج پوشش ثبت شد. از خصوصیات خاک درصد سنگریزه، رس، سیلت، شن، رطوبت اشباع، اسیدیته، آهک، ماده آلی، گچ، هدایت الکتریکی و املاح محلول (سدیم، پتاسیم، کلر و منیزیم) و همچنین از خصوصیات توپوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا) اندازه گیری شد. تنوع گونه ای با شمارش کل گونه ها در هرتیپ به عنوان غنای گونه ای و شاخصهای سیمپسون و شانون- وینر به عنوان شاخصهای ناهمگنی گونه ای و همچنین شاخصهای سیمپسون، کامارگو و اسمیت- ویلسون به عنوان شاخصهای همگنی گونه ای محاسبه گردید. برای تعیین مهمترین عوامل تاثیرگذار بر تغییرات تنوع گونه ای از تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد. البته نتایج نشان داد که هدایت الکتریکی، مقدار گچ، ماده آلی، شیب و درصد شن بیشترین تاثیر را بر تنوع گونه ای منطقه مورد مطالعه دارد.

در این تحقیق رابطه بین پراکنش اجتماعات گیاهی منطقه حفاظت شده بیجار با عوامل محیطی بررسی شده است. البته اجتماعات گیاهی به روش نمود ظاهری تعیین شدند. سطح مناسب پلات نمونه برداری با توجه به نوع و پراکنش اجتماعات گیاهی به روش سطح حداقل و تعداد پلات بعد از نمونه برداری اولیه با توجه به تغییرات پوشش گیاهی به روش آماری تعیین شد. در هر اجتماع گیاهی، نمونه برداری در طول 4 ترانسکت 300 متری انجام شد و در طول هر ترانسکت، 15 پلات 1 مترمربعی به فاصله 20 متر از هم قرار داده شد. در هر پلات نوع و تعداد گونه های گیاهی موجود و درصد آنها تعیین شد. در هر اجتماع 6 پروفیل خاک در توزیع یکسانی در داخل واحد نمونه برداری حفر شد که با توجه به مرز تفکیک افق ها در منطقه و نوع گیاهان موجود از دو عمق 0- 20 و 20- 100 سانتی متری، نمونه خاک برداشت شد. از خصوصیات فیزیوگرافی، ارتفاع، شیب و جهت در نظر گرفته شد و از خصوصیات خاک رس، سیلت، شن، آهک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی و سنگریزه اندازه گیری شد. بعد از جمع آوری داده ها، به منظور تعیین عوامل تاثیرگذار بر پراکنش پوشش گیاهی، از روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA) با استفاده از نرم افزار PC-ORD استفاده شد. نتایج نشان داد که بین عوامل مورد بررسی و پراکنش پوشش گیاهی رابطه وجود دارد و مهمترین خصوصیات محیطی موثر بر پراکنش اجتماعات گیاهی منطقه، درصد رس، سیلت، شن، سنگریزه، آهک، ارتفاع و شیب است.

رطوبت لایه سطحی خاک و تغییرات زمانی و مکانی آن از مهمترین متغیرهای محیطی است که به دلیل اندازه گیریهای دشوار، پرهزینه و وقت گیر میدانی، تاکنون به طور گسترده در مدلهای اقلیمی استفاده نشده است. امروزه با پیشرفت روزافزون علم، جایگزینی فنآوریهای جدید برای مدیریت صحیح منابع محدود آب و خاک ضروری می باشد. هدف از این تحقیق بررسی کاربرد داده های سنجنده MODIS برای برآورد رطوبت لایه سطحی خاک اراضی مرتعی مناطق خشک و نیمه خشک، دارای پوشش گیاهی افمرال، با استفاده از شاخص دما و پوشش گیاهی (TVX) می باشد. برای تخمین رطوبت لایه سطحی خاک در این تحقیق از داده های میدانی رطوبت خاک و داده های هواشناسی سه ایستگاه مشهد، نیشابور و گلمکان در استان خراسان، در دوره آماری سالهای 2005- 2003 استفاده شد. شاخص NDVI، دمای درخشندگی باندهای 31 و 32 و دمای سطح زمین از تصاویر ماهواره ای MODIS استخراج شده و شیب رابطه TVX بین NDVI، دمای سطح زمین و همچنین مقادیر دمای درخشندگی محاسبه گردید. مدل های مختلفی برای بررسی ارتباط بین شیب رابطه TVX و مقادیر رطوبت خاک برازش داده شد. به طوری که نتایج حاصل از این تحقیق، همبستگی خوبی بین شیب رابطه TVX (NDVI و LST) و مقادیر رطوبت لایه سطحی خاک نشان داد.

اگرچه عوامل موثر بر تخریب منابع طبیعی کم و بیش شناسایی و معرفی شده اند، اما این عوامل از منظر اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی، کمتر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. بنابراین به نظر می رسد که قبل از هر اقدامی باید تخریب منابع طبیعی متوقف شود و برنامه ای برای قطع تخریب منابع طبیعی تنظیم در سطح «قطع تخریب منابع طبیعی» شود. در این پژوهش با استفاده از شیوه های اسنادی پیمایشی و کار ستادی با استفاده از ابزارهای مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه در استان اردبیل نتایج بدست آمده مورد بحث و نتیجه گیری قرار گرفته است. در سطح کل استان تعداد 10 منطقه نمونه با مساحتی معادل 122020 هکتار (حدود 10 درصد عرصه های منابع طبیعی استان) متشکل از 68 سکونتگاه روستایی و عشایری و 273 خانوار نمونه تعیین و انتخاب گردید. نتایج نشان داد که در مجموع 19 عامل اصلی در قالب سه گروه عوامل مربوط به دام و دامداری، عوامل مربوط به قطع و برداشت و عوامل مربوط به تغییر کاربری و طرحها در تخریب منابع طبیعی استان موثر بوده اند. از جمع بندی نظرات بهره برداران و کارشناسان مشخص شد که گروه عوامل دام و دامداری 45.9 درصد، گروه قطع و برداشت 20.6 درصد و گروه تغییر کاربریها و طرحها 33.5 درصد در تخریب عرصه های منابع طبیعی موثر بوده اند. در این بررسی تعیین سهم عوامل تخریب به تفکیک نواحی رویشی، نتایج قابل اتکایی را برای برنامه ریزان استانی منابع طبیعی ارائه داده است.

گونه Stipa hohenackeriana Trin & Rupr گیاهیست پایا و از خانواده گندمیان (Gramineae) می باشد. این گونه سطح وسیعی از رویشگاههای استان تهران را می پوشاند. به منظور بررسی خصوصیات اکولوژیک این گونه ویژگیهای رویشگاهی شامل پراکنش، پستی و بلندی، اقلیم و خصوصیات خاک، گونه های همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه و فنولوژی گیاه بررسی شد. نتایج نشان داد که رویشگاههای این گونه در دامنه ارتفاعی 880 تا 2400 متر واقع شده اند. میانگین بارندگی در رویشگاهها از 150 میلی متر در رودشور تا حداکثر 378 میلی متر در فیروزکوه بود. دمای متوسط سالانه 15.5°c تا 24.4°c، دمای حداقل سالانه از دما -2 تا 12°c، دمای حداکثر سالانه از 32°c تا 42°c می باشد. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه از خاکهای بسیار کم عمق تا عمیق و از شیب 0.5 درصد به بالا پراکنش دارد. میزان اسیدیته خاک از حداقل 8.1 تا حداکثر 8.71 و میزان هدایت الکتریکی خاک از حداقل 0.19 ds/ m در گیلاوند تا حداکثر 0.98 ds/ m در اشتهارد می باشد. در بیشتر رویشگاهها، این گونه بصورت غالب ظاهر شده است. بطور متوسط، پوشش تاجی در رویشگاههای مختلف 5.02 درصد، تراکم 9050 پایه در هکتار، فراوانی 90% و نسبت وزن ریشه به ساقه 0.226 تعیین گردید. این گونه دارای سیستم ریشه افشان است و ریشه به شدت منشعب و در عین حال دارای وضعیت متراکم در نزدیک یقه می باشد. بررسی فنولوژیکی این گیاه در رویشگاههای مختلف نشان می دهد که شروع رشد رویشی از اواسط اسفند تا اواسط فروردین ماه، مرحله تولید غلاف تا اواخر اردیبهشت ماه، مرحله گلدهی از اواخر اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه، مرحله بذردهی بلافاصله پس از گلدهی در گیاه انجام شده و بعد در مدت یک هفته تا 10 روز بذرها به مرحله خمیری می رسند. از اواخر خرداد تا هفته سوم تیر ماه، با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، بذرهای گیاه رسیده و ریزش می کنند. از اوایل شهریور تا اوایل مهر ماه گیاه در مرحله خواب تابستانی است. بنابراین بررسی ترکیبات شیمیایی نشان داد که در اوایل رشد میزان پروتئین خام و چربی خام حداکثر است، ولی به تدریج با افزایش سن گیاه کاهش می یابند.

ارزیابی اراضی مرتعی به معنی شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه به منظور بهره برداری بهینه از این منبع با ارزش طبیعی می باشد. در این تحقیق، اولویت مناطق مناسب زنبورداری در مراتع نیمه استپی قره آقاچ سمیرم به منظور بهره برداری پایدار از این مراتع مورد توجه قرار گرفت. مدل شایستگی زنبورداری از تلفیق سه معیار پوشش گیاهی، عوامل محیطی و دسترسی به منابع آب با استفاده از روش پیشنهادی فائو (1991) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تعیین و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy Process; AHP)، اولویت تیپ های گیاهی جهت استفاده زنبورداری مشخص گردید. نمونه برداری در تیپ های گیاهی منطقه (به عنوان واحدهای کاری) به روش تصادفی با استقرار 3 ترانسکت 200 متری و اندازه گیری داده های حضور و عدم حضور گیاهان شهدزا و گرده زا، درصد پوشش گیاهی شهدزا وگرده زا، تراکم و درصد ترکیب پوشش گیاهی مورد علاقه زنبورعسل در پلات های 1 مترمربعی برداشت شد و به منظور تعیین اولویت واحدهای کاری معیارهای موثر در هر مدل از طریق پرسشنامه، وزن دهی گردید. نتایج اولویت بندی نشان داد که شایستگی زنبورداری تیپ های گیاهی مراتع منطقه متفاوت می باشد. نتیجه درجه اهمیت تیپ های گیاهی، در شرایطی که ارزش شاخص پوشش گیاهی (وزن 0.687) بیشتر از شاخص عوامل محیطی (وزن 0.244) و دسترسی به منابع آب (وزن 0.069) است، تیپ های گیاهی As.ad-Ag.tr-Da.mu و Co.ba-As.sp با وزن نهایی 0.092 و تیپ Ag.tr با وزن نهایی 0.028 در مقایسه کلی مجموعه معیارهای موثر، به ترتیب بیشترین و کمترین شایستگی را از جنبه زنبورداری دارند. نتایج کلی اولویت بندی در مدل زنبورداری نشان داد که 29 درصد از واحدهای کاری مورد مطالعه دارای شایستگی عالی و خوب (S1)، 59 درصد دارای شایستگی متوسط (S2)، 6 درصد دارای شایستگی کم (S3) و 6 درصد غیرشایسته (N) برای استفاده زنبورداری است. بنابراین، در برنامه ریزی استفاده از مراتع منطقه جهت زنبورداری توجه به شایستگی و اولویت مناطق مناسب جهت زنبورداری در بهبود وضعیت مراتع منطقه بسیار حائز اهمیت است.

ارزش رجحانی عبارت از انتخاب گونه های در دسترس در چرای آزاد توسط دام می باشد. این مطالعه در مراتع نیمه استپی دامنه کوه های انجدان اراک واقع در 35 کیلومتری شرق اراک، انجام شد. مراتع انجدان یکی از مراکز مهم دامداری در استان مرکزی به ویژه شهرستان اراک می باشد که تحت چرای شدید دام قرار گرفته و به همین سبب روز به روز مراتع منطقه فقیرتر می گردد و گونه های مرتعی خوشخوراک و با ارزش در معرض خطر و نابودی قرار دارند. خاک منطقه لومی و با درصد سنگ و سنگریزه بالا و متوسط بارندگی منطقه حدود 350 میلی متر در سال می باشد. این تحقیق به منظور تعیین ارزش رجحانی گونه های گیاهی با اهمیت مراتع منطقه توسط دام (گوسفند) صورت گرفت تا در طرحهای مرتع داری از گونه های خوشخوراک حمایت شود. بررسی ترجیح چرایی گونه ها توسط دام از طریق (مشاهده مستقیم) زمان صرف شده برای چرای گونه ها در طول فصل چرا و حضور دام به مدت 3 ماه (اردیبهشت، خرداد و تیر ماه) در طی 3 سال انجام شد. سپس داده های بدست آمده در هر سال به کمک نرم افزار SAS در محیط طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگین ارزش رجحانی و گروه بندی آنها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که ارزش رجحانی بین گونه ها در ماه های فصل چرا (اردیبهشت، خرداد و تیر) و در کل فصل چرا اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد (P<0.01) وجود دارد. در کل، گندمیان و پهن برگهای یکساله Annual grass & forbs دارای بیشترین ارزش رجحانی می باشد و بعد لاشبرگ گیاهان (Litters) در رتبه دوم قرار گرفته و بعد از آن گونه های Bromus tomentelus، Artemisia aucheri و Buffonia kcoelzii به ترتیب در رتبه های بعدی از لحاظ ارزش رجحانی قرار دارد.