مهندسی صنایع و مدیریت (شریف ویژه علوم مهندسی)
سال:1398 | دوره:35-1 | شماره:1/1 |تعداد مقالات:16

امروزه می توان در مسائل تسطیح منابع با کمک نظریه ی بازی ها باتوجه به ظرفیت منابع و شرایطی که در آن بازیکنان باید تصمیمات راهبردی را اتخاذ کنند، مدل های بهینه سازی ارائه کرد. در این مقاله به فرایند چندمالکی تولید محصولات با استفاده از منابع مختلف پرداخته شده است. بازیکنان شرکت هایی هستند که در تولید محصولات ذی نفع اند. به طور خاص این مقاله با استفاده از نظریه ی بازی های همکارانه در صدد پاسخ به این سوال است که چگونه مالکان فرایند می توانند با همکاری یکدیگر، بیشترین عایدی و کمترین هزینه را داشته باشند و به موقع بتوانند به تقاضای بازار پاسخ دهند. به این منظور ابتدا کمینه سازی واریانس منابع مصرفی از میانگین منابع لازم، برای تولیدمحصول و سپس مقادیر سود اضافی (EU) حاصل محاسبه و در انتها ارزش حاصل از ائتلاف این بازی با روش هایی مانند ارزش شپلی و هسته ی مرکزی به دست آمده است.

تاکنون به مسئله ی تعیین مقدار سرمایه گذاری و قیمت گذاری دو کالای جانشین به طور یکپارچه پرداخته نشده است. در مقاله ی حاضر این مسئله بررسی خواهد شد. دو تولیدکننده با استفاده از سرمایه ی یک سرمایه گذار بیرونی قصد خرید فناوری جدیدی به منظور کاهش هزینه های تولید دارند. در این پژوهش برخلاف مطالعات قبلی، سرمایه گذار مستقیما جزء بازار نیست و به صورت مستقل عمل می کند و پس از سرمایه گذاری از تولیدکنندگان سود دریافت می کند. این مسئله به صورت بازی استکلبرگ-برترند مدل سازی و حل شده است. ابتدا سرمایه گذار به عنوان رهبر تعیین می کند که چه میزان در هر شرکت سرمایه گذاری خواهد کرد و سپس تولیدکننده ها به عنوان پیرو با توجه به مقدار سرمایه ی کسب شده قیمت محصولات خود را به صورت هم زمان تعیین می کنند. برای حل بازی ابتدا به کمک تعادل نش مقادیر مربوط به قیمت های تعادلی تولیدکننده ها محاسبه شده است؛ سپس با توجه به جواب ها و تعادل استکلبرگ مقدار بهینه ی سرمایه گذاری در هر شرکت محاسبه شده و تقاضا و قیمت ها پس از سرمایه گذاری به دست آمده است.

در این مقاله، مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط دو تابع هدفه برای مسئله ی مکان یابی تسهیلات-طراحی شبکه در محیط رقابتی در شرایط عدم قطعیت و اختلال در تسهیل ارائه شده است. توابع هدف در این مدل شامل کمینه کردن هزینه ها و همچنین بیشینه کردن جذابیت تسهیل برای مشتریان است. از روش LP متریک برای تک هدفه کردن مسئله استفاده شده است. به دلیل غیرقطعی بودن پارامترهای تقاضای مشتریان و هزینه ی حمل ونقل در این مقاله از روش بهینه سازی استوار مبتنی بر سناریو برای حل مدل استفاده شده است. همچنین برای در نظر گرفتن مکان یابی تسهیل در محیط رقابتی، از مدل تعامل فضایی و تابع جذابیت استفاده شده است. هدف تحقیق، به دست آوردن جوابی است که کمترین حساسیت نسبت به تغییر داده ها داشته باشد و در عین حال، پایایی سیستم را بالا ببرد. به علاوه، یک مطالعه ی موردی در زمینه ی مکان یابی و استقرار دستگاه جدید سی تی اسکن در استان فارس ارائه شده است.

وقوع بحران های طبیعی سبب ایجاد حجم وسیعی از تقاضا برای اقلام اضطراری مختلف در مناطق بحران زده می شود. پس از وقوع بحران یکی از مسائل مهم امدادرسانی، سرعت و کاهش زمان انتظار افراد آسیب دیده برای دریافت اقلام ضروری است. خون یکی از این اقلام است که نقش مهمی در حفظ حیات و سلامتی افراد حادثه دیده دارد. بنابراین طراحی یک شبکه ی زنجیره ی تامین خون، که در کنار کاهش هزینه ها، به مسئله ی مهم کاهش زمان انتظار برای دریافت این کالای حیاتی بپردازد، لازم و ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، یک مدل برنامه ریزی غیرخطی چنددوره یی ارائه می شود که در آن برای محاسبه ی دقیق زمان انتظار افراد آسیب دیده، از نظریه ی صف استفاده شده است. کارایی مدل پیشنهادی از طریق ارائه ی مثال کاربردی و تحلیل حساسیت پارامترهای موثر نشان داده شده است.

در این مقاله به ارائه ی یک روش دومرحله یی برای حل دقیق حالت خاصی از مسئله ی تعیین برندگان در مناقصه ی ترکیبی پرداخته می شود که ترکیبی از الگوریتم ژنتیک و روش تجزیه ی دنتزیگ-ولف است. الگوریتم فراابتکاری ژنتیک برای یافتن جواب موجه و نزدیک بهینه ی مسئله ارائه شده است که خروجی آن نقطه ی شروع روش دقیق تجزیه ی دنتزیگ-ولف است که با توجه به ساختار بلوکی-قطری مسئله برای تجزیه ی مسئله و یافتن جواب بهینه ی آن در زمان کمتر ارائه شده است. نتایج محاسباتی حاصل از به کارگیری روش ارائه شده برای حل نمونه های تصادفی مسئله نشان می دهد که روش مبتنی بر تجزیه ی دنتزیگ-ولف علاوه بر تعیین نوع (بهینه یا غیربهینه) جواب های حاصل از الگوریتم ژنتیک، قادر به بهبود جواب های غیربهینه تا رسیدن به جواب بهینه است. همچنین نتایج حاصل نشان می دهد که روش دومرحله یی ارائه شده در مقایسه با نرم افزار لینگو زمان کمتری را صرف یافتن جواب بهینه ی نمونه های مختلف مسئله می کند.

در سال های اخیر مکان یابی تسهیلات موقت و سیار، در سیستم های سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از حوزه های مهم در این زمینه، طراحی سیستم های جمع آوری و توزیع خون است. در این مقاله یک مدل تصادفی چهار سطحی دو مرحله یی تصادفی برای تامین محصولات خونی در شرایط بحران ارائه می شود. هدف از این مطالعه، کمینه سازی هزینه ها با توجه به تامین محصولات خونی مورد نیاز در زمان استاندارد است. در مدل سازی ارائه شده همچنین به موضوع فساد محصولات خونی در چرخه ی تامین توجه می شود. در این مقاله سعی شده است که با ارائه ی یک رویکرد ترکیبی از یک الگوریتم فراابتکاری و روش ابتکاری، روش حل ارائه شده بهبود داده شود. به منظور اعتبارسنجی مدل و رویکرد پیشنهادی برای حل مسئله، نتایج محاسبات حاصل از تعدادی مثال عددی تولید شده نشان داده می شود.

طراحی و تحلیل شبکه ی توزیع در یک زنجیره ی تامین یکی از مهم ترین مسائل پیش روی شرکت های توزیع کننده است. در این مقاله به بهینه سازی دوهدفه ی شبکه ی توزیع در یک زنجیره ی تامین سه سطحی در حالت چندمحصولی-چند دوره یی که شامل کارخانجات تولیدی و مراکز توزیع و مشتریان است، پرداخته شده است. در تحقیق پیش رو سعی شده است اثر برخی از عوامل مانند شرایط آب و هوایی، حملات تروریستی و. . . بر روی شبکه های توزیع در قالب مفهوم قابلیت اطمینان بررسی شود. در این مقاله همچنین سعی شده است با فازی در نظر گرفتن برخی از هزینه ها و بررسی اثر تورم بر روی هزینه هایی که مراکز توزیع با آنها درگیرند هرچه بیشتر مسئله به مسائل مرتبط در دنیای واقعی نزدیک تر شود. بنابراین افزودن قابلیت اطمینان به عنوان یک هدف جدید و همچنین بررسی اثر تورم بر روی هزینه های مراکز توزیع از جمله جنبه های نوآوری در این تحقیق هستند. از آن جا که این مسئله پیچیدگی بالایی دارد و جزء مسائل NP-hard است، از روش فراابتکاری ژنتیک در حل آن استفاده شده و در نهایت نتایج به دست آمده تحلیل و بررسی شده است.

در دنیای امروز هدف نهایی بسیاری از کسب و کارها کاهش هزینه هاست. در سیستم زنجیره ی تامین نیز کمینه کردن هزینه ها مورد توجه است. تعیین وزن اولیه ی مناسب برای بسته بن دی کالاهای زوال پذیر و تعیین سطح موجودی مناسب در زنجیره ی تامین چندسطحی برای کمینه کردن هزینه ها، متغیرهای تصمیم این مسئله هستند. کالای مورد بررسی، بسته یی زوال پذیر تدریجی است که توسط تامین کننده با مقداری بیش از واحد ارسال می شود. این پژوهش براساس مطالعه ی موردی داده های یک شرکت مواد شوینده است. برای یافتن نقاط بهینه از روش جستجوی همسایه و نیز زیر برنامه ی بهینه سازی نرم افزار ARENA استفاده و به بررسی رفتار متغیرهای تصمیم پرداخته شده است. بااستفاده از طول دوره و تعداد تکرار بهینه، سطح های بهینه برای خرده فروش ها و توزیع کننده و مقدار مازاد محاسبه شد. در نهایت کمترین هزینه برای یک واحد کالا و مقدار اضافی مورد نیاز برای کالا با در نظر گرفتن فرض های مشخص محاسبه شده اند.

در مبحث قابلیت اطمینان انواع خرابی های وابسته وجود دارند که ازمهم ترین آنها می توان به علت مشترک خرابی و خرابی آبشاری اشاره کرد. در مطالعات متعددی علت مشترک خرابی بررسی شده است؛ در حالی که خرابی آبشاری نیز شدیدا قابلیت اطمینان سیستم را تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که در برخی از سیستم ها کارکرد معیوب یک جزء باعث گسترش خرابی در دیگر اجزا می شود و برعکس. در این مقاله یک روش جدید به وسیله ی شبکه های بیزی پویا برای در نظر گرفتن خرابی آبشاری در ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم ها با اجزای چندوضعیتی تعمیرپذیر معرفی می شود. به این منظور با اضافه کردن یک عملگر جدید به درخت خرابی پویا)عملگر آبشاری(و تبدیل آن به شبکه ی بیزی پویا تاثیرخرابی آبشاری در سیستم های چند وضعیتی بررسی شده است. در پایان مطالعه ی موردی درباره ی سیستم پمپاژ آب فشار قوی ارائه می شود.

ارزیابی تامین کنندگان به عنوان عاملی موثر بر نتایج عملکردی سازمان ها، یکی از مهم ترین فعالیت ها در مدیریت زنجیره ی تامین است. در این زمینه، ارزیابی تامین کنندگان حوزه ی سلامت و درمان از اهمیت بالاتری برخوردار است. هدف از انجام پژوهش حاضر، توسعه ی مدلی مبتنی بر معیارهای عملکردی مدل اسکور (SCOR) برای ارزیابی تامین کنندگان تجهیزات آزمایشگاهی در ابعاد عملکرد تحویل، هزینه و کیفیت است. داده های مورد نیاز پژوهش از خبرگان آزمایشگاه های بیمارستان های موجود در منطقه ی 12 تهران جمع آوری شده است. به منظور شبیه سازی سازوکارهای فازی تفکر انسانی، یک مدل تصمیم گیری گروهی با اعداد فازی شهودی ارائه شده و نظرات خبرگان این حوزه با استفاده از مدل PROMETHEEII و با تکیه بر عملگر هندسی انتگرال چوکت انیشتین فازی به صورت اعداد فازی شهودی مثلثی تجمیع و تحلیل شده است. ارزیابی نتایج رویکرد پیشنهادی مطابق نظرات خبرگان و مقایسه ی آن با مدل II PROMETHEE ساده، صحت و دقت بالای روش پیشنهادی را تایید می کند.

مسئله ی مکان یابی هاب، از مسائل مهم و پرکاربرد در طراحی شبکه به شمار می آید. هاب های مستقر شده در طول زمان به دلایل مختلفی از جمله بلایای طبیعی یا اختلالات عمدی می توانند از کار بیفتند که در این صورت هزینه های گزافی به شرکت های بهره بردار تحمیل می شود. بنابراین لازم است برنامه ریزی مناسب برای کاهش اثرات مخرب اختلال صورت گیرد. در این تحقیق مسئله ی مکان یابی هاب تک تخصیصه ی بدون ظرفیت تحت شرایط اختلال هاب ها در نظر گرفته شده است. هر هاب بعد از احداث ممکن است دچار اختلال شود؛ بنابراین باید متقاضیانی که به هاب خراب شده در شبکه متصل شده اند به هاب های سالم شبکه تخصیص یابند که در صورت بالا بودن هزینه، جریمه یی به عنوان هزینه ی عدم خدمت رسانی تقاضاها پرداخت شود. مسئله به صورت مدل ریاضی تصادفی دو مرحله یی فرمول بندی شده و روش فراابتکاری ترکیبی جستجوی همسایگی بزرگ تطبیق یافته با شبیه سازی تبرید ارائه شده است. محاسبات انجام شده بر روی دو مجموعه داده نشان دهنده ی کارایی و عملکرد بالای الگوریتم پیشنهادی است.

در این مقاله تصمیمات قیمت گذاری و دوره ی گارانتی برای دو محصول جایگزین در یک زنجیره ی تامین با یک خرده فروش مشترک و دو تولیدکننده ی رقابتی در نظر گرفته شده است. هدف، تحلیل اثرات راهبردهای مختلف رقابتی و ساختارهای قدرت مختلف اعضای کانال بر تصمیمات قیمت گذاری مطلوب است. پنج مدل غیرمتمرکز در بازی استکلبرگ و نش با در نظر گرفتن راهبردهای همکاری غیرهمکاری تولیدکنندگان و قدرت قراردادهای شرکت ها ایجاد شد. شکل های مختلف تصمیم گیری متعادل شناخته شد. از طریق مقایسات و تحلیل های نظام مند، برخی بینش های ارزشمند مدیریتی و اثرات راهبردهای مختلف تصمیم گیری در تولیدکنندگان و قدرت بازار در مدل های مختلف بررسی و مشخص شد که خرده فروش وقتی به عنوان یک رهبر باشد، دارای سود بالاتری است و همه ی اعضای این شبکه، به ویژه مصرف کنندگان، به دنبال قیمت های پایین تر در خرده فروشی، دوره ی گارانتی طولانی تر، و سود بیشترند که این امر نیازمند اتخاذ همکاری تولیدکنندگان خواهد بود.

رشد جمعیت در ایران و جهان و افزایش میزان پسماند از یک سو و کمبود منابع و انرژی از سوی دیگر باعث توجه به روش های مدیریت پسماند می شود. اما مدیریت پسماند جامد امکان پذیر نیست مگر با همکاری تمام اقشار جامعه. این پژوهش، با بهره گیری و تلفیق عوامل موثر بر تولید زباله و مشارکت شهروندان، در چارچوب رویکرد سیستم دینامیک (نرم افزار Vensim)، مدلی برای عوامل موثر بر تولید زباله های جامد شهری و تاثیر مشارکت شهروندان ارائه کرده است. بدین منظور تعداد 400 پرسش نامه در سطح شهر با توجه به مساحت کاربری ها، جمعیت و تراکم جمعیت توزیع و تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان می هد هر چه مشارکت مردم در همراهی و همکاری با برنامه های مختلف سیستم مدیریت مواد زاید جامد شهری بیشتر باشد، امکان موفقیت این برنامه ها بیشتر است و بازدهی و اثربخشی سیستم افزایش پیدا می کند (کاهش تولید زباله، کاهش نرخ لندفیل ها و. . . ).

تصمیم گیری یکی از ارکان اساسی مدیریت و عامل مهمی در شکوفایی سازمان هاست. این اهمیت تا جایی است که مدیران به دنبال به کارگیری ابزارهای کارآمد به منظور بهبود کیفیت تصمیمات خود هستند. صنعت فولاد نیز، یکی از صنایع زیربنایی کشور، از این قاعده مستثنی نیست و شایسته ی توجهی عمیق است. در این مقاله سعی شده است تا با به کارگیری روش های علمی، مدلی به منظور مدیریت مصرف فولاد خام کشور ارائه شود. پیشینه ی موضوع نشان می دهد که به دلیل سطح بالای پیچیدگی و ابهام موجود در بازارهای مالی حصول نتایج دقیق در پیش بینی مصرف به ویژه در افق های بلندمدت دشوار است. از این رو در این مقاله به منظور مدل سازی هم زمان پیچیدگی ها و عدم قطعیت های موجود در داده ها، ترکیبی از مدل های هوشمند و محاسبات نرم به کار گرفته شده است. نتایج حاصل از این بررسی ها بیان گر کارایی مدل های هوشمند نرم نسبت به مدل های کلاسیک نرم و نیز برتری مدل های هوشمند سخت در مقابل مدل های کلاسیک سخت هستند.

یکی از روش های رایج در بهینه سازی قابلیت اطمینان، استفاده از اجزای مازاد موازی در زیرسیستم هاست. این مسئله که با عنوان مسئله ی تخصیص اجزای مازاد شناخته می شود، شامل انتخاب اجزای مازاد به منظور بیشینه کردن قابلیت اطمینان سیستم با توجه به محدودیت های از پیش تعیین شده یی نظیر هزینه، وزن و حجم سیستم است. به تازگی راهبرد جدیدی با عنوان راهبرد مختلط ارائه شده است. در این مقاله حالت کلی تری از راهبرد مختلط با عنوان راهبرد مختلط-هم زمان پیشنهاد شده است. راهبرد پیشنهادی تعمیمی از راهبرد مختلط است که تلاش می کند تعداد دفعات استفاده از سوییچ را کاهش دهد و در نتیجه قابلیت اطمینان را بهبود بخشد. به منظور ارزیابی راهبرد جدید و مقایسه ی آن با راهبردهای پیشین و با توجه به پیچیدگی فرمول های راهبرد جدید، یک زیرسیستم با پنج قطعه در نظر گرفته شده و قابلیت اطمینان آن با استفاده از راهبردهای متفاوت بررسی و با راهبرد پیشنهادی مقایسه شده است.