مهندسی صنایع و مدیریت (شریف ویژه علوم مهندسی)
سال:1397 | دوره:34-1 | شماره:2/2 |تعداد مقالات:15

«نمونه گیری پذیرش» و «افزونگی اجزاء»، دو عامل افزایش پایایی در سیستم های k از m هستند. با توجه به هزینه های نمونه گیری و افزونگی، برای دست یابی به مقدار مشخصی از پایایی، تعیین یک روش اقتصادی ضروری است. در این مقاله، مدلی برای تعیین سناریوی بهینه با در نظر گرفتن هر دو عامل نمونه گیری و افزونگی اجزاء ارائه شده است. یک سناریو شامل تعداد نمونه جهت بازرسی، عدد پذیرش و تعداد جزء در یک سیستم k از m است. ابتدا توابع مناسب برای تعیین تابع پایایی معرفی می شوند. سپس، تابع هزینه ی کل به عنوان معیار تعیین سناریوی بهینه تعریف می شود. با تعریف یک بازه ی پایایی به عنوان مقدار پایایی هدف، تمام سناریوهایی که مقادیر مربوط به آن بازه را ایجاد می کنند در نظر گرفته می شوند و بر اساس هزینه ی کل، سناریوی بهینه انتخاب می شود.

در این نوشتار مدل سازی مسئله ی تولید تک دوره یی چندمحصولی که اقلام آن به صورت تصادفی، معیوب و تقاضا به صورت پیوسته و احتمالی باشد، مورد بررسی قرار می گیرد. سیستم تحت محدودیت ظرفیت تولید به صورت قطعی و محدودیت های بودجه و هزینه ی کمبود به صورت احتمالی و فازی عمل می کند. محدودیت های هزینه ی کمبود و بودجه به سه حالت تقسیم می شود: 1. هر دو محدودیت احتمالی؛ 2. یکی از محدودیت ها احتمالی و دیگری فازی؛ 3. هر دو محدودیت فازی. در این مدل سازی محدودیت های غیر قطعی (فازی) به صورت محدودیت های امکان الزام نشان داده می شود. همچنین مدل در قالب مثال عددی نشان داده شده است. مسائل معین شده به وسیله ی نرم افزار متلب و با شیوه ی حل SQP بهینه سازی شده اند و تحلیل حساسیت روی تابع سود نسبت به پارامترهای مختلف صورت گرفته است.

در این مقاله، یک روش جدید برای حل مسئله تخصیص افزونگی در سیستم های سری موازی با اجزای تعمیرپذیر ارائه شده است. در سیستم های تعمیرپذیر مفهوم دسترس پذیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. هدف اصلی این مقاله، بهینه سازی دو هدف دسترس پذیری و هزینه ی سیستم است. با توجه به این که دسترس پذیری به دلیل غیرنمایی بودن توزیع نرخ خرابی و تعمیر به صورت ریاضی به سختی قابل برآورد است، برای هر کدام از زیرسیستم های دارای اجزای موازی مقدار دسترس پذیری با استفاده از شبیه سازی جداگانه محاسبه شده و به صورت آرشیو در الگوریتم حل استفاده می شود. در این تحقیق، الگوریتم ژنتیک چندهدفه مبتنی بر شبیه سازی تبرید برای حل مسئله استفاده می شود. الگوریتم ارائه شده بر روی مثال های طراحی شده آزمایش شد و بعد از به دست آوردن نتایج از لحاظ آماری با الگوریتم های MOPSO و NSGA-II مقایسه شدند که برتری SAMOGA نشان داده شده است.

طی سال های اخیر، با تحمیل تحریم هایی از سوی غرب، کشور ایران دچار رکود اقتصادی شد. صنایع خودروسازی ازجمله صنایعی بود که به واسطه آسیب رسیدن به فرایند زنجیره ی تأمین خودروسازی بر آن خسارت های عمده یی حادث شد. به دلیل اهمیت زنجیره ی تأمین دوکاناله در سودآوری و رواج آن در صنعت جهان، در این تحقیق زنجیره ی تأمین دوکاناله ی نامتمرکزی با دو تولیدکننده ی رقیب، که هریک دو کانال فروش و یک فروشنده دارند، درنظر گرفته شده است. در برخی از دوره های این مسئله ی چنددوره یی، یک تولیدکننده دچار اختلال در هزینه ی تولید می شود. در این مسئله، تعادل نش استفاده شده و بازی همکارانه به عنوان استراتژی مقابله با اختلال معرفی شده است. نتایج حاصل از حل مسئله با داده های گردآوری شده از شرکت ایران خودرو (سال های 90 و 91)، نشان دهنده ی سودآوری بیشتر بازی همکارانه است. نتایج حاصل از آزمایشات، نشان گر مقدار بهینه ی تولید تولیدکنندگان و بازه ی بهینه ی قیمت عمده فروشی تولیدکننده ی دوم در دوران اختلال است.

زنجیره ی تأمین خون نقش مهمی در سیستم های سلامت ایفا می کند. با وجود این که پیشرفت های تکنولوژیکی در زمینه ی فراورده های خونی وجود دارد، اما همچنان نیاز به اهداکنندگان خون باقی است. در این نوشتار، یک مسئله ی مکان یابی پویا در شبکه ی تأمین خون شامل اهداکنندگان خون، پایگاه های اهدای خون )ثابت و سیار( و مرکز خون با در نظر گرفتن مطلوبیت از نگاه اهداکنندگان خون در نظر گرفته شده است. مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط برای مدل سازی مسئله ی مورد مطالعه پیشنهاد می شود. سپس برای فرموله کردن مطلوبیت اهداکنندگان خون، مدل با استفاده از تابع مطلوبیت با فاکتورهای فاصله ی خون دهندگان از تسهیلات، تجربه ی حضور در مرکز خون دهی و هزینه ی تبلیغات توسعه داده شده است. کاربرد مدل های پیشنهادی با استفاده از مطالعه موردی در شهر تهران بررسی شده است. همچنین با استفاده از آنالیز حساسیت اثر فاکتورهای مختلف مطلوبیت مدل پیشنهادی بر عرضه خون در شبکه و تصمیمات مکان یابی بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که برای کاهش هزینه ها پایگاه های نزدیک به مرکز خون برای احداث انتخاب می شوند و با توجه به مطلوبیت، اهداکنندگان به پایگاه های نزدیک تخصیص می یابند تا مطلوبیت بیشتری کسب کنند.

محیط زیست و مسائل پیرامون آن از جمله مباحث به روز و دغدغه های امروزه ی سیاست گذاران، سازمان ها، کسب وکارها و حتی مردم عادی است. کسب وکارها به دلایل مختلف نظیر فشارهای دولتی، خواسته های مردمی، افزایش سهم بازار خود و. . . اقدام به در نظرگیری مسائل زیست محیطی در زنجیره های تأمین خود می کنند. در این پژوهش زنجیره ی تأمینی که شامل یک تولیدکننده و دو خرده فروش است در نظر گرفته شده است. در این زنجیره ی تأمین سیاست های قیمت گذاری بهینه و نیز تعیین درجه ی سبز بهینه در دو حالت متمرکز و غیر متمرکز بررسی شده است. همچنین در این پژوهش به بررسی اثر مداخله دولت در زنجیره ی تأمین و جریمه محصولات ناسازگار با محیط زیست توسط دولت پرداخته شده است. در نهایت نیز مثال های عددی و تحلیل حساسیت های مختلف آورده شده است. نتایج نشان می دهد که سود اعضای زنجیره ی تأمین به طور چشمگیری وابسته به مقادیر و نسبت پارامترها و نیز مالیات اعمال شده توسط دولت است.

امروزه مدیریت زنجیره ی تأمین و به تبع آن تعیین مناسب ترین تأمین کننده ی انرژی، به عنوان عاملی استراتژیک برای حرکت در راستای توسعه ی پایدار مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این مقاله، رتبه بندی منابع انرژی صنعت برق کشور برمبنای اصول توسعه ی پایدار است. برای این منظور ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق و انجام مصاحبه های اکتشافی با خبرگان، معیارهای مرتبط استخراج شد. سپس پرسش نامه هایی متناظر با اعداد خاکستری برای امتیازدهی به تأمین کنندگان طراحی و توسط خبرگان سازمان انرژی های نو ایران )سانا( تکمیل شد. در این تحقیق از روش تصمیم گیری چندمعیاره GRA به منظور ارزیابی تأمین کنندگان استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که فرایند ارزیابی تأمین کنندگان انرژی تحت تأثیر پنج بعد اصلی زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، فنیو سیاسیٓ دولتی قرار می گیرد و با توجه به شرایط فعلی کشور، از میان تأمین کنندگان 9 گانه ی انرژی در ایران گاز طبیعی، انرژی خورشیدی و انرژی بادی به ترتیب در اولویت اول تا سوم قرار می گیرند.

در این مقاله یک زنجیره ی تأمین دوسطحی تک کالایی با یک تأمین کننده و چند فروشنده تحت سیستم مدیریت موجودی توسط تأمین کننده بررسی شده است. تأمین کننده پس از تولید محصول، آن را به طور همزمان برای فروشنده ها ارسال می کند. اندازه ی زیردسته ها در هر بار ارسال با یک ضریب ثابت افزایش و به موازات آن قیمت خرید برای فروشندگان کاهش می یابد. هدف مدل بیشینه سازی سود اعضای زنجیره ی تأمین همراه با یافتن مقادیر بهینه ی قیمت فروشنده، چرخه ی بازپرسازی و نرخ تولید است. برای حل مدل از بازی استکلبرگ در میان اعضای زنجیره، فروشندگان به عنوان پیرو و تأمین کننده به عنوان رهبر، بهره گرفته شده است. در انتها برای شفاف سازی مدل پیشنهادی، یک مثال عددی ارائه شده و تحلیل حساسیتی روی برخی از پارامترها انجام شده است.

شواهد متعدد نشان می دهد درصد اندکی از فنّاوری ها در زمینه تجاری سازی به موفقیت دست یافته اند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر تجاری شدن موفق فنّاوری و تعیین اهمیت نسبی این عوامل است. با استفاده از مرور ادبیات، 38 مؤلفه ی مؤثر بر موفقیت تجاری سازی فنّاوری استخراج و در 4 بُعد: مشخصات فنی، مشخصات مالی و اقتصادی، مشخصات بازار، و قوانین و تأییدیه ها، دسته بندی شد. برای پالایش و ارزیابی تناسب عوامل مستخرج با زمینه ها و شرایط واقعی تجاری سازی فنّاوری، از روش دلفی فازی با نظرسنجی از خبرگان منتخب استفاده شد که منجربه شناسایی 32 مؤلفه در چهار بعد شد. سپس اهمیت نسبی هریک از مؤلفه ها و ابعاد مؤثر بر موفقیت تجاری سازی براساس روش فرایند تحلیل شبکه یی (ANP) تعیین شد. «مشخصات بازار» به عنوان مهم ترین بُعد اثرگذار بر موفقیت تجاری سازی فنّاوری مشخص شد.

طراحی و استقرار شبکه ی لجستیکی، یک تصمیم استراتژیک است که تأثیر آن برای چندین سال طول خواهد کشید؛ پارامترهای تقاضا وبرگشتی مشتریان در طی این مدت ممکن است تغییر کند. بنابراین یک شبکه ی لجستیکی کارآمد باید به شیوه یی طراحی شود که بتواند پاسخگوی عدم قطعیت ها باشد. هدف این تحقیق تعیین مقدار محصولات ارسالی بین مراکز در هر دوره ی زمانی است، به طوری که هزینه ی کل لجستیک معکوس و زمان دیرکرد حداقل شود. به منظور در نظر گرفتن عدم قطعیت در شبکه ی لجستیک معکوس از رویکرد فازی استفاده و در نهایت یک مدل ریاضی فازی ارائه و در نرم افزار GAMS پیاده سازی و حل شد. همچنین به منظور حل مسئله در ابعاد بزرگ از الگوریتم فاخته استفاده و در نرم افزار MATLAB پیاده سازی و نتایج حاصل از آن با حل دقیق مقایسه شد. در این تحقیق، هدف طراحی مدل ریاضی چندهدفه یی است که هزینه ی کل و میزان دیرکرد در ارسال سفارشات مشتری در شبکه ی لجستیک سه سطحی با فرض عدم قطعیت پارامترها را بهینه سازی کند، از سوی دیگر کمینه سازی زمان انتظار را با در نظر گرفتن میزان دیرکرد ارسال به عنوان تابع هدف دوم اعمال شده است. نتایج حاکی از آن است که مجموع مقادیر ارسالی به تولیدکننده برابر با مقادیر به دست آمده از حل دقیق است و از سوی دیگر مقدار تابع هدف با افزایش تعداد تکرارها کاهش می یابد که این امر حاکی از عملکرد صحیح الگوریتم پیشنهادی است.

در این مقاله مسئله ی زمان بندی تولید کارگاهی انعطاف پذیر با یک مرحله ی مونتاژ و زمان آماده سازی وابسته به توالی با هدف کمینه سازی زمان تکمیل محصولات مورد بررسی قرار می گیرد. این مسئله، مدلی از سیستم های تولیدی است که در آن هر محصول از مونتاژ مجموعه یی از قطعات مختلف تولید می شود. در ابتدا، یک مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط توسعه داده شده است. اعتبارسنجی مدل ریاضی پیشنهادی با استفاده از نرم افزار گمز و به ازای مسائل کوچک و متوسط انجام شده است. سپس با توجه به این که مسئله ی مورد بررسی NP-hard است، الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات و دو الگوریتم فراابتکاری ترکیبی برای حل مسائل در ابعاد متوسط و بزرگ پیشنهاده است. نتایج عددی الگوریتم های پیشنهادی با الگوریتم ترکیبی لی و گائو مقایسه شده است. نتایج محاسباتی نشان می دهد که در ابعاد متوسط و بزرگ مسئله، الگوریتم ترکیبی بهینه سازی ازدحام ذرات و جست وجوی همسایگی متغیر نسبت به سایر الگوریتم ها عملکرد بهتری دارد.

در این مقاله مدل مقدار سفارش اقتصادی برای کالای فاسدشدنی مورد بررسی قرار می گیرد که در آن «مدت تحویل» را به عنوان متغیر قابل کنترل در نظر گرفته می شود؛ به این معنا که با صرف هزینه می توان آن را کاهش داد. «مدت تحویل» به عنوان متغیر تصمیم وارد مدل می شود و هزینه یی با عنوان هزینه ی کاهش مدت تحویل به هزینه های سیستم موجودی می افزاید. ساختار هزینه ی کاهش مدت تحویل به صورت تابعی از اندازه سفارش و میزان کاهش مدت تحویل در نظر گرفته می شود. از سوی دیگر، بخشی از سفارش کالای فاسدشدنی در مدت تحویل فاسد شده و از دست می رود. لذا می توان با کاهش مدت تحویل، هزینه ی فاسد شدن و هزینه ی خرید این کالاها را کاهش داد. در مدل ارائه شده، برقراری تعادل میان منافع حاصل از کاهش مدت تحویل و افزایش هزینه های آن مورد نظر است.

محصولات دست دوم به دلیل قیمت منصفانه، کمبود منابع و مسائل زیست محیطی موردتوجه قرار گرفته اند اما چون خریدار این محصولات، از عملکرد گذشته یآنها بی اطلاع است نسبت به خرید آنها تردید دارد. در چنین شرایطی، درنظر گرفتن وارانتی و فعالیت های ارتقاء از طرف فروشنده امری منطقی به نظر می رسد. برای این کار لازم است فروشنده هزینه ی فعالیت های ارتقاء، تعداد شکست های محصول در دوره ی وارانتی و هزینه ی تعمیر محصول در این دوره را به طور دقیق محاسبه کند. برای بالا بردن دقت، بهتر است وارانتی را دوبعدی در نظر گرفت. در این مقاله محصول دست دوم قبل از فروش، تحت فعالیت های ارتقاء قرار گرفته، دوره ی وارانتی دو بعدی در نظر گرفته می شود؛ و سپس با این شرایط، هزینه ی فعالیت های ارتقاء و هزینه ی دوره ی وارانتی فرموله و محاسبه می شود. در نهایت نیز مثال عددی و تحلیل حساسیت های صورت گرفته بیان می شود.

نمودارهای کنترل انتخاب عامل انحراف به دلیل وجود خاصیت آبشاری در فرایندهای چندمرحله یی، یکی از نمودارهای کاربردی و تخصصی به منظور پایش و تشخیص تغییرات در فرایندهای چندمرحله یی به شمار می آیند. در این مقاله، یک رویکرد پایش تطبیقی به منظور پایش فرایند دومرحله یی ارائه شده که در آن نمونه گیری در نقاط زمانی ثابت انجام می شود، اما می توان نمونه های اضافی بین این زمان های ثابت را نیز گرفت. شاخص متوسط زمان تنظیم شده تا هشدار از طریق رویکرد زنجیره ی مارکوف، برای ارزیابی عملکرد نمودار کنترل با فاصله ی نمونه گیری متغیر در زمان ثابت محاسبه شده است. مقایسه ی نتایج عددی حاصل از نمودار کنترل تطبیقی با نمونه گیری در زمان های ثابت، و نیز با نمودار کنترل با فاصله ی نمونه گیری ثابت و نمودار کنترل با فاصله ی نمونه گیری متغیر، حکایت از عملکرد بهتر نمودارهای ارائه شده دارد. در نهایت، طراحی آماری مناسب نمودارهای کنترل پیشنهادی مورد بررسی قرار گرفته است.