گلجام
سال:1386 | دوره:- | شماره:8 |تعداد مقالات:8

با بررسی استانداردهای موجود جهت اندازه گیری خواص فرش، مشخص شد که در طی عملکرد پیشنهادی آن ها، به رفتار فرش تحت بارگذاری در حالت دینامیک و لحظه به لحظه توجه نمی شود بلکه رفتار فرش پس از بارگذاری بررسی می گردد. جهت بررسی رفتار دینامیکی فرش تحت بارگذاری از دستگاه اینسترون استفاده شد. با اضافه کردن تجهیزاتی به این دستگاه، صحت کار آن با بارگذاری روی مواد مختلف مشخص گردید. پس از بافت نمونه هایی از فرش دستباف با رج شماری های سی، چهل، پنجاه، شصت و هفتاد با خصوصیات معین، بارگذاری روی نمونه ها صورت گرفت و مشخصه های منحنی های «مقاومت فشاری در طی زمان» به دست آمده، تجزیه و تحلیل شده و به نحو مقتضی با خصوصیات ساختمانی و فیزیکی فرش های دستباف و مواد اولیه مصرف شده در آن ها مربوط گردید. با محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون، همبستگی های خطی بررسی و تجزیه و تحلیل شد. همچنین با استفاده از منحنی های بارگذاری روی مواد مختلف و مقایسه آن ها با منحنی های بارگذاری فرش دستباف، شباهت ها و تفاوت ها مشخص گردید و مقادیری جهت دست یافتن به مطلوبیت فرش پیشنهاد گردید. برخی از نتایج بدین شرح است: با افزایش تراکم فرش، میزان کاهش ضخامت بر اثر بارگذاری، میزان برگشت پذیری پرز فرش پس از بارگذاری، کار انجام گرفته روی فرش تا رسیدن به حالت فشردگی و همچنین کار پس داده شده توسط فرش کاهش می یابد، در حالی که با افزایش ضخامت فرش، برگشت پذیری فرش و کار انجام شده طی بارگذاری افزایش می یابد.

مقاله حاضر تحقیقی میدانی و اسنادی است بر اساس منابع تاریخی و تصویری موجود که به منظور تبیین سیر تغییرات حاصل شده در طرح و نقش قالی کلاردشت در صد سال اخیر انجام گرفته است. جهت استخراج اطلاعات علاوه بر مطالعه اسنادی، که با رجوع به منابع مکتوب و غیر مکتوب صورت پذیرفت، نسبت به مطالعه میدانی و با مراجعه به مراکز بافت فرش کلاردشت در گذشته و حال، یافتن فرش های قدیمی و تهیه تصویر از آنها و مصاحبه با بزرگان و صاحبان تجربه در بازار و موزه ها نیز اقدام شد؛ و در نهایت با تطبیق داده ها و تصاویر، سیر تغییرات طرح و نقش قالی کلاردشت معین گردید. سپس با توجه به نتایج به دست آمده سعی گردید تا طرح ها و نقوش این قالی ذهنی بافت، طبقه بندی و دسته بندی گردد. بررسی تغییرات طرح و نقش رنگبندی قالی کلاردشت مشخص کرد که بسیاری از نقشه های آن به مرور زمان فراموش گردیده و دیگر بافته نمی شود؛ لیکن به دلایلی از جمله غیر تجاری بودن این فرش و سهل الوصول نبودن دسترسی به مناطق بافت آن، ورود عمدی و غیر عمدی و یا ایجاد ابداعات نسنجیده در طرح و نقش آن (همچون استفاده از نقوش ترکمنی)، این فرش به شدت تضعیف و در پاره ای موارد حتی با شکست کامل رو به رو شده است. به نظر می رسد مهمترین عوامل در احیای فرش کلاردشت: بازنگری در رنگبندی موجود و استفاده از رنگ های قدیمی و اصیل فراموش شده به جای رنگ های تکراری و محدود حال حاضر، بازگشت به بافت طرح ها و نقش مایه های اصیل فراموش شده و در نهایت معرفی اصالت ها و مفاهیم به کار رفته در این قالی ها برای نسل جوان و خریداران آن باشد.

هدف این مطالعه، بررسی نیازهای بهداشتی جامعه قالی بافان کشور و ارایه الگوی مناسب رفع آن ها با استفاده از راهبرد نیازسنجی بهداشتی است. جامعه آماری این بررسی، قالی بافان تمام وقت کشور بوده که از بین آن ها نمونه ای به حجم 1688 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و در استان های آذربایجان شرقی، فارس، کرمان، مرکزی، کردستان، گلستان، مازندران و خراسان انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته های این بررسی حاکی از آن است آگاهی قالی بافان در مورد شرایط ابزار کار مطلوب نیست. به علاوه غالب ابزارهای کار و کارگاه های قالی بافی فاقد استانداردهای لازم بهداشتی است. از حیث بهداشت فردی و عمومی، قالی بافان وضعیت مطلوبی نداشته و غالبا به عوارض ناشی از کار قالی بافی در شرایط نامناسب مبتلا شده اند. بهبود وضعیت بهداشتی کارگاه های قالی بافی و ارتقای سلامت قالی بافان مستلزم توجه جدی و اقدامات هماهنگ نهادهای ذیربط در زمینه حمایت های قانونی و بیمه ای و توسعه آموزش های کاربردی است.

یکی از دغدغه های اساسی کشورهای دنیا به خصوص کشورهای در حال توسعه، فرآیند رو به گسترش جهانی شدن و چگونگی رویارویی با این فرآیند است. جهانی شدن فرآیندی نیست که در تمام کشورها به طور یکسانی تجربه شود، بلکه کشورهایی می توانند از آن بهره بیشتری ببرند و از فرصت های ایجاد شده به وسیله آن حداکثر بهره برداری را داشته باشند که شناخت درستی نسبت به همه جوانب آن پیدا کرده باشند و در نتیجه خود را برای رقابت هر چه بهتر در سطح بین المللی آماده سازند. شناخت مزیت های نسبی و رقابتی در بخش های مختلف اقتصاد کشور می تواند گام مهمی برای افزایش رقابت پذیری باشد. یکی از صنایع مهمی که بدین منظور باید مورد مطالعه قرار گیرد صنعت فرش دستباف است. به همین دلیل این مقاله بر آن است تا با استفاده از روش علمی ماتریس تحلیل سیاست  PAMچهارچوبی را فراهم نماید تا شاخص هایی را که در بحث از آزادسازی و صنعت فرش دستباف ایران دخیل است، به طور همزمان محاسبه و تحلیل نماید. با توجه به ویژگی های ساختاری و تنوع و تخصص های منطقهای گوناگون در خصوص شیوه بافت، طرح و نقشه و رنگ آمیزی فرش های ایران، استان قم به عنوان یکی از عمده ترین مراکز تولید فرش دستباف در ایران جهت مطالعه حاضر انتخاب شده است. این استان با توجه به پیشینه و خصوصیات ظاهری و ویژگیهای منحصر به فرد بافت خود، در حال حاضر فرش دستباف 65 رج چله ابریشمی گل ابریشم کرک را به عنوان فرش برتر تولیدی صادراتی خود معرفی نموده است. لذا ما در این تحقیق برای ارزیابی اثرات آزادسازی تجاری بر صنعت فرش دستباف از داده ها و اطلاعات مربوط به این نوع فرش در سال 1385 استفاده نمودیم. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از آن است که شاخص توان رقابت صادراتی برابر با 0.93 است، که نشان می دهد فرش دستباف 65 رج ابریشمی استان قم در شرایط فعلی در بازارهای جهانی دارای توان رقابت است. همچنین شاخص مزیت نسبی بر اساس هزینه واحد، که همان مزیت رقابتی واقعی در شرایط رقابت آزاد (شرایط بعد از پیوستن ایران به (WTOاست، برابر با 0.84 بوده و این امر نشان می دهد که استان قم در تولید فرش مذکور دارای مزیت نسبی است.

در این تحقیق از پروتئاز (آلکالاز) با ویژگی دوستدار محیط زیست و همچنین کلیاب جهت صمغ گیری استفاده شده است. غلظت های مختلف آنزیم و کلیاب مورد بررسی قرار گرفت. پس از صمغ گیری میزان کاهش وزن، استحکام، روشنایی و سفیدی تعیین و با استفاده از میکروسکوپ الکترونی تصاویر سطحی از نمونه ها تهیه شد. همچنین ابریشم صمغ گیری شده با روناس و دو دندانه کلرید قلع و زاج سفید به روش پیش دندانه رنگرزی و در سیستم CIE L*a*b مورد ارزیابی قرار گرفته، ثبات عمومی نمونه ها تعیین شده است. نتایج نشان می دهد که درصد کاهش وزن نمونه های حاصل از کلیاب نسبت به آنزیم بیشتر بوده است. روش آنزیم نسبت به کلیاب تخریب کمتری روی فیلامنت های ابریشم نشان داده است. ثبات شستشویی و نوری نمونه ها نیز مطلوب ارزیابی شده است.

روی آوردن هنر قالی بافی ایران به بافتن تصویر در دوران قاجار، چه از لحاظ شکل و چه از لحاظ مفهوم تحولی اساسی در این هنر ایجاد کرد. این قالیچه های تصویری، دیگر برای مفروش کردن زمین پدید نمی آمد، بلکه هدف از بافتن آنها استفاده دیداری بود؛ درست همانند یک تصویر. این تصاویر قاموسی هستند از فرهنگ دوران، کاملا تنیده در زندگی، فرهنگ و اعتقادات مردمان جامعه، که برای فهم عمیق تر وجوه همچنان نامکشوف این فرهنگ و جهان بینی آن به کار می آیند. این مقاله با هدف شناخت و یافتن معانی یکی از این قالیچه ها، قالیچه تصویری مریم (س) و مسیح (ع) را مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار داده و با استفاده از روش شمایل شناسی اروین پانوفسکی لایه های معنایی این اثر را وا می کاود. و از این رهگذر به این نتیجه می رسد که این قالیچه کارکردی شمایلی دارد و در برآوردن اهداف «تعلیمی» و «یادمانی» خود، آموزه ها و تعالیم دین اسلام، روایات قرآن کریم، ادبیات عرفانی و هنر ایران را در نظر دارد. همچنین در پایان، این نوشتار در جست و جوی کشف معانی عمیق این شمایل، نهفته در لایه های زیرین معنایی، و همچنین یافتن «خواست هنری» خلق این تصویر و دلایل فرهنگی بافته شدن این قالیچه در دوران قاجار، به اهدافی نذر گونه برای برآورده شدن حاجاتی مبنی بر داشتن فرزند و مبتنی بر عقاید عامه در مورد قدرت اعجازآمیز شمایل می رسد.

فرش ایرانی، مفهومی تمثیلی و نمادین از بهشت و باغ های بهشتی دارد که با توصیف های آمده در قرآن کریم و آیات و تفاسیر در انطباق کامل است، در عین حالی که نقشمایه ها و طرح های موجود در زمینه فرش های باغی، متناسب با معماری و طراحی باغ های ایرانی (بالاخص چهار باغ های عصر صفوی) است تا جلوه ای از فناناپذیری و جاودانگی جهان ابدی و باغ های بهشتی را در جهان مادی، به تصویر کشد و تجسم بخشد. در فرهنگ مبین اسلامی گستره حرکت انسان از فرش تا عرش است، انسان از فرش چشم به جهان می گشاید و از آن در نهایت و کمال فرآیند حیات، به عرش پر می کشد و در عالی ترین مراحل آن، در بهشت بر فرش هایی که آستر آنها از حریر و استبرق است، در کمال عزت تکیه می زند. در این مقاله به بررسی تمثیلی مفهوم نمادین بهشت در باغ و فرش ایرانی پرداخته می شود که از رویکرد تحلیلی و تطبیقی در پی توصیف نقشها و طرح های به کار رفته در فرش و طرح های موجود در طراحی باغ ایرانی بهره می برد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که مفهومی تمثیلی از بهشت و باغ های بهشتی در فرش های ایرانی، خاصه فرش های دوران صفوی دیده می شود که ملهم از باغ ها و پردیس های دوران اسلامی بوده است و نشان از همت والای طراح فرش ایرانی در تصویر کردن و تجسم بخشیدن به مفاهیم والای معنوی و بهشتی در حد ادراک و استعداد انسان زمینی دارد تا بر تار و پود فرش چنان گره هایی زند که لایق تجلی مفهومی قدسی و یادآور خاطره ازلی بهشت باشد؛ که از این رهگذر نقش و تمنای نقشبند، در کنار صور نماد و رمز و تمثیل، تمام وجود آدمی را به ماورا و بهشت موعود پیوندی ناگسستنی می زند.