علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
سال:1386 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

بررسی دوره ای عملکرد مراکز تحقیقاتی به منظور شناسایی مسایل و تنگناها در عصر تولید فزآینده دانش و رقابت یک ضرورت انکار ناپذیر شده است.  بعلاوه مراکز تحقیقاتی دولتی باید پاسخگوی دستگاه های برنامه ریزی و تامین کنندگان منابع مالی باشند. در تحقیقی که به این مقاله منجر شده است، نقش عوامل درون سازمانی نظیر؛ کیفیت فضای کاری، داشتن استقلال عمل در کار، امکان ارایه ایده ها، فکرها و طرح های نو در مرکز، قدردانی از محققین برجسته، پیگیری ایده های نو و تبدیل آنها به برنامه، رضایت از کار در مرکز بر عملکرد مراکز تحقیقاتی وزارت جهاد سازندگی سابق در سال آخر فعالیت وزارتخانه بررسی شده است. تحقیق حاضر از بعد هدف، کاربردی و از حیث امکان کنترل متغیرها، از نوع پیشین پژوهی یا علی- معلولی می باشد. گردآوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. بررسی روایی پرسشنامه، با بهره گیری از نظرات اساتید دانشگاه و اعضای هیئت علمی مراکز تحقیقاتی و میزان پایایی آن نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ انجام شده است. جامعه آماری تحقیق را محققان شاغل در مراکز و موسسات تحقیقاتی مستقل وزارت جهادسازندگی سابق تشکیل دادند که با بهره گیری از جدول کرجسی و مورگان و روش انتساب متناسب، در نهایت 155 پرسشنامه توسط اعضای نمونه منتخب از جامعه آماری تحقیق تکمیل و اطلاعات آنها مورد پردازش قرار گرفت. بر پایه نتایج تحقیق، در مراکز فضای مناسب برای کار تحقیقاتی و همچنین شرایط برای بروز و پرورش ایده ها و اندیشه های نوین تا حدودی فراهم است ولی تلاش زیادی از سوی مدیریت برای تبدیل ایده های جدید به برنامه های اجرایی وجود ندارد. محققان تا حدودی از استقلال عمل در کار برخوردارند. ولی زمینه چندان مناسبی برای رشد و ارتقای حرفه ای آنها فراهم نیست. بررسی روابط بین متغیرها و نیز تحلیل رگرسیون، مبین نقش تعیین کننده شرایط و فضای حاکم بر واحدهای تحقیقاتی می باشد. بر اساس نتایج تحقیق پیشنهاد می شود با تمهیدات درست، شرایط و فضای درونی حاکم بر مراکز تحقیقاتی از حیث الزامات ساختاری و فرهنگ سازمانی مورد نیاز برای انجام فعالیت های تحقیقاتی مناسب سازی شود.

صندوق بیمه محصولات کشاورزی از نیمه دوم سال 1381 برای پاسخگویی مناسب به نیاز مشتریان خود و ارایه خدمات مطلوب بیمه ای به تولیدکنندگان بخش کشاورزی از کارگزاران خصوصی استفاده نموده است و در شرایط فعلی در حدود 5000 نفر مهندس کشاورزی و دامپزشک در سطح کشور به عنوان کارگزار خصوصی با صندوق بیمه محصولات کشاورزی همکاری می نمایند. با توجه به تاثیر پذیری شغل کارگزاری از میزان برآورده شدن انتظارات شغلی و با هدف بررسی و دسته بندی تاثیر انتظارات شغلی بر نهادینه سازی فعالیت کارگزاری خصوصی، این پژوهش بر مبنای تئوری نهادی و با تاکید بر رکن هنجاری آن طراحی و به انجام رسید. از روش تمام شماری برای انتخاب آزمودنی ها در حوزه جغرافیایی تحقیق (استان فارس) استفاده شد. تحقیق از نوع توصیفی است و از فن پیمایش برای جمع آوری داده ها بهره گرفته شد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که پس از تایید روایی و پایایی، مورد استفاده قرار گرفت. از نرم افزار SPSS برای تحلیل داده های جمع آوری شده استفاده گردید. با استفاده از تحلیل عاملی نوع R و چرخش عامل ها به روش واریماکس، متغیرهای مستقل پژوهش در هفت گروه دسته بندی شد. تمام این عوامل دارای مقدار ویژه بیش از یک بودند و تحت عناوین توسعه و بهبود سازمانی، نظارت و ارزشیابی، نیازهای اساسی، پاداش های مناسب، حقوق مادی، قانونمندی شغلی، و آموزش نامگذاری شدند. به منظور تقویت فرآیند نهادینه سازی کارگزاری خصوصی و بر مبنای یافته های پژوهش، بررسی همزمان انتظارات شغلی کارگزاران در وضع موجود و مطلوب، اولویت بندی فعالیت ها بر اساس شکاف انتظاری، و توجه ویژه به موضوع نظارت و ارزشیابی به عنوان پیشنهادهای اجرایی و عملی این پژوهش ارایه گردید.

با وجود اینکه نیروی انسانی متخصص یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر فرآیند توسعه می باشد، اما بخش کشاورزی ایران همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای کمک به کشاورزان جهت حل مشکلات فعلی آنان، با چالش کمبود نیروی انسانی مواجه است. در این راستا وزارت جهاد کشاورزی تلاش کرده است تا از فارغ التحصیلان دانشگاه ها در زمینه کشاورزی در قالب مهندسین ناظر و مشاورین بخش خصوصی استفاده نماید. هدف پژوهش حاضر شناسایی سازه های موثر بر عملکرد ناظران کشاورزی در استان قزوین می باشد. اطلاعات از 105 نفر از کارشناسان ناظر طرح محوری گندم بدست آمد. برای این منظور از روش سرشماری استفاده گردید. یافته ها نشان دادند که رابطه بین متغیرهای مستقل سطح تحصیلات، تجربه کاری، دفعات تماس با کشاورزان، میزان تماس با محققان بخش کشاورزی، تناسب آموزش برگزار شده با نیاز کارشناسان، استفاده از وسایل کمک آموزشی، حمایت فنی سازمان جهاد کشاورزی با متغیر وابسته عملکرد کارشناسان در افزایش تولید، معنی دار و مثبت می باشد. همچنین نتایج نشان دادند که نوع شیوه نظارتی اعمال شده نیز رابطه مثبتی با عملکرد ناظران دارد. تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که متغیرهای نقش حمایت فنی سازمان جهاد کشاورزی، میزان اراضی تحت پوشش، تعداد تماس ناظران با کشاورزان، تعداد بهره برداران تحت نظارت و سطح تحصیلات آنها بر عملکرد ناظران تاثیر دارند.

مشارکت مردمی به مثابه بهترین و موثرترین راهبرد جایگزین می تواند نقشی مهم و اساسی در دستیابی به اهداف توسعه ای و کامیابی برنامه های تعدیل ساختار اقتصادی ایفا نماید. در این راستا تحقیق حاضر با هدف تحلیل سازوکارهای بهبود مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبرسانی منطقه جرقویه استان اصفهان انجام گرفته است. روش انجام این تحقیق پیمایشی و از نوع توصیفی  همبستگی می باشد. جامعه آماری این تحقیق را کشاورزان عضو تشکل آب بران جرقویه (1810 نفر) تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 126 نفر برآورد شده که با در نظر گرفتن شرایط تحقیق‏، این تعداد به 150 نفر افزایش پیدا کرد. در این تحقیق از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب استفاده شده که برای جمع آوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS بیش از 75/0 به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی این تحقیق نشان داد عواملی چون حمایت قانونی و ارایه تسهیلات دولتی، بهبود روش های کشاورزی و ایجاد روش های نوین، افزایش نقش سازمان های دولتی و غیر دولتی و ارایه آموزش های لازم حدود 57 درصد کل سازوکارهای بهبود مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبرسانی را مشخص می کند. نتایج اولویت بندی سازوکارهای بهبود مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبرسانی نشان می دهد چنانچه دولت در تخصیص منابع به تشکل آب بران مساعدت نماید مشارکت کشاورزان در بهره برداری و نگهداری از شبکه افزایش یافته و همچنین چنانچه دولت حمایت قانونی مستمری از تشکل آب بران داشته باشد مشارکت کشاورزان در بهره برداری و نگهداری از شبکه افزایش می یابد.

هدف کلی این پژوهش ارزیابی نظام ترویج کشاورزی کشور می باشد. برای گردآوری داده ها از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. روایی پرسشنامه توسط پانل متخصصان و صاحبنظران ترویج کشاورزی مورد تایید قرار گرفت. ضریب اعتبار پرسشنامه نیز با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا برابر 79/0 بدست آمد. جامعه آماری شامل کلیه کارگزاران ترویج (کارشناسان دارای پست کارشناسی و مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر) شاغل در معاونت ترویج و نظام بهره برداری می باشند که در شش اداره یا دفتر جداگانه، ستاد معاونت و گروه تلویزیونی جهاد مشغول به کار هستند (N=242). از این میان تعداد 159 نفر با استفاده از جدول کرجیک و مورگان (1970) به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بعنوان نمونه آماری انتخاب شدند و در نهایت 147 پرسشنامه جمع آوری و تجزیه و تحلیل شد ((n=147. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که خدمات ترویج کشاورزی از لحاظ فعالیت های ترویجی نسبت به سایر مولفه ها ساختار تشکیلاتی و اجرایی، ارزشیابی و نظارت، پیوند ترویج با سایر موسسات و برنامه ریزی) دارای وضعیت بهتری می باشد به طوری که این نظام در فعالیت های ترویجی (پوشش آموزشی و ترویجی، استفاده از روش های آموزشی موثر وتناسب محتوای برنامه با زمینه فعالیت کشاورزان) بیشترین موفقیت و در برنامه ریزی کمترین میزان موفقیت را داشته است. همچنین یافته ها نشان داد که هر چه سطح تحصیلی کارشناسان افزایش یافته، دیدگاه آنان نسبت به فعالیت های ترویجی نامساعدتر شده است. متغیرهای مستقل سابقه کار، سن افراد و رضایت شغلی آنان در مجموع می توانند 3/33 درصد از دیدگاه کارگزاران را نسبت به وضعیت نظام ترویج کشاورزی ایران پیش بینی نمایند. در ارزیابی کلی نظام ترویج ایران، اکثریت کارگزاران (84%)، بازنگری اساسی در نظام ترویج ایران را تایید نموده اند.

از دیدگاه سیستمی، تحقیقات کشاورزی یکی از مولفه های اصلی نظام دانش و اطلاعات کشاورزی به شمار می رود و نقش مهمی را در راستای توسعه دانش و فنآوری در فرآیند توسعه پایدار کشاورزی ایفا می نماید. با بررسی دستاوردهای مورد انتظار، نیروهای تاثیرگذار، چالش های جاری و پارادایم در حال ظهور تحقیق و توسعه در بخش کشاورزی، می توان به این نتیجه رسید که نظام تحقیقات کشاورزی کشور نیازمند پشتیبانی نهادی بر پایه طراحی و پیاده سازی سازوکارهای مقتضی تقویت گر است. با توجه به این مهم، این تحقیق با هدف شناسایی چالش ها و تبیین سازوکارهای تقویت گر نظام تحقیقات کشاورزی کشور به انجام رسیده است. در این راستا، از راهبرد پیمایش مبتنی بر مصاحبه گری کیفی کارشناسی با نمونه ای برگزیده ((n=29 از اعضای هیات علمی مراکز آموزش عالی کشاورزی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و محققان کشاورزی شاغل در موسسات تابعه سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی بهره گرفته شده است. پس از طراحی پروتکل مصاحبه و گردآوری اطلاعات از طریق انجام مصاحبه با نمونه برگزیده، از فرآیند کدگذاری برای تحلیل مصاحبه ها بهره گرفته شده است. یافته های حاصله در قالب یک ساختار، شامل کدهای باز، محوری، انتخابی و طبقه بندی شده موضوعی ارایه شده است. بر پایه تفسیر یکپارچه کدهای طبقه بندی شده موضوعی، گزاره های مفهومی با موضوعیت چالش های ساماندهی تحقیقات کشاورزی در ایران تدوین شده است. رویه مفهوم پردازی نظام یافته و فرآیندمدار نیز به منظور پردازش یافته های حاصل از فرآیند کدگذاری مورد استفاده قرار گرفته است. در نتیجه، یک الگوی نمایا از پارادایم نوین نظام تحقیقات کشاورزی ترسیم شده است. این الگو جنبه های مختلف ساختاری و کارکردی تحقیقات کشاورزی را تبیین می نماید و می تواند به عنوان انگاره پارادایم در حال ظهور تحقیقات کشاورزی به حساب آید. سرانجام با اتخاذ رویکردی تفسیری- تبیینی، مجموعه ای از سازوکارهای مقتضی برای ساماندهی و تقویت تحقیقات کشاورزی در ایران پیشنهاد شده است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه اعضای سازمان های غیردولتی منابع طبیعی، پیرامون زمینه های مشارکت این سازمان ها در فعالیت های ترویج و توسعه منابع طبیعی می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی است و با استفاده از فن پیمایش انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه اعضای فعال و در دسترس سازمان های غیردولتی مرتبط با منابع طبیعی می باشد که تحت پوشش شبکه سازمان های غیردولتی زیست محیطی شهر تهران هستند. تعداد 64 نفر از اعضای سازمان های غیردولتی مربوطه با استفاده از نمونه گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اصلی این تحقیق پرسشنامه بود که روایی صوری آن با کسب نظرات پانل متخصصان به دست آمد. جهت تعیین پایایی پرسشنامه ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار با 84/0 مورد تایید قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که در زمینه توانمندسازی، ”همکاری در برگزاری کلاس های آموزشی ترویجی منابع طبیعی“ از بالاترین اولویت برخوردار است. همچنین بالاترین اولویت در زمینه جلب مشارکت های مردمی، ” فراهم آوردن زمینه های مشارکت مردم برای عضویت و همکاری با تشکل های غیردولتی“، و در زمینه توسعه فضای سبز و درختکاری، ”مشارکت در برگزاری مراسم نمادین نظیر هفته منابع طبیعی“ می باشد و در میان زمینه های مشارکت سازمان های غیردولتی در فعالیت های ترویج و توسعه منابع طبیعی، زمینه ”جلب مشارکت های مردمی“، بالاترین اولویت را به خود اختصاص داده است. پیشنهاد می گردد سازمان های دولتی، حمایت ها و تسهیلات لازم را برای حضور سازمان های غیردولتی در فعالیت های مرتبط با ترویج و توسعه منابع طبیعی فراهم نمایند.

هدف از این مطالعه بررسی اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت در افزایش دانش فنی کارشناسان بانک کشاورزی است. تحقیق انجام گرفته از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جمعیت آماری تحقیق شامل 210 نفر از کارشناسان کشاورزی بانک کشاورزی است که در دوره ‎های آموزشی ضمن خدمت برگزار شده بین سالهای 1385-1380 شرکت کرده‎اند که از این میان تعداد 100 نفر از کارشناسان به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای جهت انجام مطالعه، انتخاب گردیدند. جمع آوری داده ها به کمک پرسشنامه صورت گرفت که روایی آن توسط اساتید دانشگاه تربیت مدرس و چند تن از مدیران و کارشناسان کشاورزی بانک کشاورزی مورد تایید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه، توسط آزمون مقدماتی تعیین شد و ضریب آلفا کرونباخ آن 76٪ به دست آمد که نشان دهنده پایایی مطلوب آن است. نتایج بدست آمده بر پایه ضریب همبستگی پیرسون، نشان می دهد که بین سن و سابقه خدمت کارشناسان با میزان دانش فنی آنها رابطه منفی و معنی داری وجود دارد.

فناوری اطلاعات یکی از ضروری ترین و کارآمدترین وسایل زندگی روزمره بشر محسوب می شود. تحقیق حاضر به منظور بررسی عوامل بازدارنده استفاده از فناوری اطلاعات از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های کشاورزی ارایه گردیده است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می باشد که با استفاده از فن پیمایش انجام شده است. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال تحصیلی 85-1384 بود ( (N=709که 91 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق حاضر پرسشنامه بود که روایی آن با نظرخواهی از تعدادی از اساتید و دانشجویان به دست آمد. آزمون مقدماتی برای به دست آوردن پایایی پرسشنامه انجام گرفت و ضریب آلفای محاسبه شده بین 81/0 تا 93/0 به دست آمد. یافته های تحقیق نشان داد که از دیدگاه دانشجویان، هزینه بر بودن اشتراک و استفاده از اینترنت با میانگین 50/6 و انحراف معیار 07/3 در اولویت اول عوامل اقتصادی بازدارنده، عدم تسلط به زبان انگلیسی با میانگین 46/5 و انحراف معیار 05/3 در اولویت اول عوامل آموزشی بازدارنده، نداشتن حوصله در استفاده از اینترنت با میانگین 19/4 و انحراف معیار 92/2 در اولویت اول عوامل فردی بازدارنده، قطع و وصل مکرر شبکه با میانگین 10/6 و انحراف معیار 05/3 در اولین اولویت عوامل فنی بازدارنده، عدم وجود مرکز رایانه مجهز به امکانات اینترنت در گروه آموزشی با میانگین 45/5 و انحراف معیار 03/3 در اولویت اول عوامل محیطی بازدارنده و عدم اطمینان از دستیابی به اطلاعات مورد نیاز از طریق اینترنت با میانگین 71/3 و انحراف معیار 79/2 در اولویت اول عوامل نگرشی بازدارنده قرار دارد.