تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1380 | دوره:- | شماره:6 |تعداد مقالات:4

جنگلهای ارسباران یا قره داغ که در استان آذربایجان شرقی و در شمال اهر قرار گرفته اند به دلیل شرایط اکولوژیک، فون و فلور خاص خود از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. این جنگلها جزو جنگلهای تجاری نیستند و از جوامع مختلف بلوط - ممرز با درختان غالب اوری و ممرز تشکیل شده اند که گونه های همراه آن گردو، گیلاس، ملج و افرا می باشند. زیراشکوب توده های جنگلی بیشتر از زغال اخته، بداغ، گوجه وحشی و هفت کول بوده و در مناطقی که تعرضات انسان و دام باعث دگرگونی سیمای این جنگلها شده، گونه های سیاه تلو، نسترن، ولیک و تمشک جای سایر گونه ها را گرفته اند.مطالعات انجام شده در جهت بررسی تجدید حیات طبیعی این جنگلها و شناخت ساختار آن بوه که در جنگل تحقیقاتی ستن چای یکی از زیر حوضه های واحد آبخیز کلیبر انجام گرفته است. بدین منظور، با انجام آمار بردارای مقدماتی و برداشت 36 قطعه نمونه دایره ای یک آری مقدماتی و محاسبه انحراف از معیار، تعداد 139 قطعه نمونه اصلی مشخص شد. آماربرداری به روش تصادفی سیستماتیک با نقطه شروع تصادفی بود. در آماربرداری اصلی در مرکز هر پلات، دو پلات یکی اصلی به شکل دایره به مساحت یک آر و دیگری فرعی به شکل مربع به مساحت 4 مترمربع به صورت Nested برداشت شدند. در قطعات نمونه اصلی، کلیه گونه ها با قطر برابر سینه صفر تا 7.5 سانتیمتر همراه عوامل رویشگاهی و نیز نمای عمومی منطقه به صورت شماتیک و اثرات تخریبی برداشت گردیدند. در میکروپلاتها منشا درختان (دانه زاد و شاخه زاد) با قطر کمتر از 7.5 سانتیمتر مشخص شدند که در صورت شاخه زاد بودن تعداد جست ها شمارش شده و ارتفاع متوسط جست گروهها نیز مشخص شدند.بر اساس بررسی حاضر ساختار غالب توده های جوان (تجدید حیات) در جنگلهای ارسباران دانه و شاخه زاد با فراوانی شاخه زادها است. چندین تیپ عمده در منطقه تشخیص داده شدند که از مهمترین آنها می توان تیپ های بلوط، ممرز و بلوط - ممرز را بر شمرد.بیشترین تجدید حیات در منطقه در دامنه های شمال غربی و شمالی در شرایط برخوردار از تاج پوششهای بسته و نیمه بسته به دلیل شرایط مناسب رطوبتی، حرارتی و نوری انجام گرفته است. از تعداد کل تجدید حیات، ممرز 31.7%، بلوط 29.3%، افرا 8.2%، گیلاس 1.4% و سایر گونه ها مانند زغال اخته، بداغ، اردوج، چتنه و غیره 29.40% را به خود اختصاص داده اند. 28.7% زادآوری انجام شده در منطقه دارای منشا بذری است. به طور متوسط از هر کنده 6 جست تولید می شود که ارتفاع متوسط آنها به 3.7 متر می رسد. ممرز و بلوط بیشترین قدرت جست دهی را در میان گونه های موجود دارند. ارتفاع متوسط جست گروهها در افرا، ممرز، ون و بلوط زیاد است در حالی که ارتفاع متوسط آنها در گیلاس به 1 متر هم نمی رسد.

اولین گام در طراحی و اجرای طرحهای تحقیقاتی کسب اطلاعات اولیه و زیر بنایی است. انجام مطالعات فنولوژیکی ارقام مختلف صنوبر اطلاعات لازم را جهت اجرای بسیاری از طرحهای تحقیقاتی صنوبر در اختیار محققان ذیربط قرار می دهد. در این بررسی نسبت به مشاهده و ثبت زمان ظهور پدیده های حیاتی گل، برگ، رسیدن بذر و پراکنش آن و خزان برگها در تعداد 30 رقم از صنوبرهای کلکسیون پایه مادری کرج و نیز حداکثر و حداقل دمای روزانه در طول فصل رویش سالهای 1376 و 1377 اقدام گردید.نتایج بدست آمده از انجام این مطالعات و بررسیها نشان می دهند که فعالیت حیاتی در انواع صنوبرها در محدوده زمانی اوایل اسفند ماه یا پایان فروردین ماه شروع شده و در اواسط آبان ماه یا پایان آذرماه خاتمه می یابد. ظهور پدیده های حیاتی در کلن های مختلف صنوبر در زمانهای متفاوتی انجام می شود و اختلاف زمانی در مورد ظهور هر یک از پدیده ها از چند روز تا چند هفته متغیر می باشد. این اختلاف زمانی در ظهور پدیده ها، بین گونه های مختلف و نیز بین کلن های یک گونه، وجود داشته است. آغاز فعالیت حیاتی در ابتدای فصل رویش تابع درجه حرارت هوا می باشد و چون دمای هوا (حداکثر، متوسط و حداقل) در ماههای اولیه فصل رویش سال 1377 نسبت به زمان مشابه در سال پیش بیشتر بوده است، بنابراین ظهور پدیده های حیاتی در صنوبرهای مختلف در این سال یک هفته زودتر از سال 1376 آغاز گردیده است و این در حالی است که پدیده خزان بیشتر تحت تاثیر فتوپریود و دماهای حداقل بوده و با کوتاه شدن طول روز و کاهش دما از اواسط شهریور تا اواسط مهرماه، تغییر رنگ و ریزش برگها در ارقام مختلف صنوبر آغاز شده است.به طور کلی اختلاف زمانی در ظهور پدیده های حیاتی و نیز طول دوره هر پدیده در کلن های مورد مطالعه در سال 1377 کوتاه تر از سال 1376 بوده است.ارقام مورد بررسی بر اساس طول دوره فعالیت حیاتی گروه بندی گردیده اند. کلن هایی همچون P.e.arges grandis و P.e.gelrica از دوره فعالیت حیاتی کوتاهی برخوردار بوده اند و کلن هایی مانند P. caspica, P. d. 69.55 و P. n.betulifolia دوره فعالیت طولانی تری داشته اند که این مورد یکی از متغیرهای مهم جهت انتخاب کلن برای مناطق مختلف آب و هوایی کشورمان می باشد.

موضوع این تحقیق بررسی تاثیر افزایش آهک و کودهای مختلف بر رشد و تغذیه نهالهای کرج سیلوستر در طول 3 سال آزمایش در منطقه لیموزن فرانسه می باشد. تیمارهای مورد استفاده عبارتند از: 1- آهک (CaO 94% به میزان یک تن در هکتار)، 2- آهک منیزیم دار (CaO 42% + MgO 10% به میزان یک تن در هکتار)، 3- CaMgNPK (تیمار 2 به اضافه 500 کیلوگرم در هکتار N, P, K) و 4- میکروالمنتها + CaMgNPK (تیمار 3 + 50 کیلوگرم پودر آلگ شامل Fe, Mn, Cu ...).برای بررسی میزان رشد، ارتفاع و قطر یقه نهالها در پایان فصل رویشی هر سال اندازه گیری و تجزیه و تحلیل آماری شدند. 3 سال پس از کاشت، تعداد 5 درخت از هر تیمار برداشت شد و هر درخت به 11 قسمت تقسیم گردید و پس از توزین و آماده سازی مورد تجزیه قرار گرفت و توزیع عناصر در اندامهای مختلف بررسی شد. در پایان هر سال نمونه هایی از گیاهان زیراشکوب برداشت شد و تغییرات آنها در تیمارهای مختلف بررسی شد.برگها حساسترین اندام در گیاه بودند که تحت تاثیر قرار گرفتند. میزان K, Mg, Ca در تمام اندامها به خصوص برگها افزایش داشت. مقدار جذب ماکروالمنتها توسط نهالها در تیمار 4 که حاوی میکروالمنتها بود نسبت به سایر تیمارها افزایش بیشتری داشت. میزان Mn در تمام اندامها، به خصوص در برگها کاهش معنی داری داشت که می تواند به عنوان شاخص تاثیر تیمارهای مختلف مدنظر قرار گیرد. عناصری که در گیاه تحرک کمتری دارند مانند Na, Fe, Mn, Ca در برگهای مسن تر و عناصری که تحرک بیشتری دارند مانند Mg و K در برگهای سال جاری غلظت بیشتری دارند.رشد طولی و قطری درختان تیمارهای مختلف تشدید گردید. افزایش رشد در تیمار آهک (تیمار 1) معنی دار نبود، ولی در سایر تیمارها نسبت به شاهد معنی دار بود. بیشترین رشد در تیمار 4 مشاهده شد.گیاهان زیراشکوب به صورت بسیار زیاد با درختان جوان رقابت داشتند، به طوری که میزان عناصر موجود در واحد سطح در گیاهان زیراشکوب 20 برابر درختان بود. این عامل در کمیت مواد اصلاح کننده و کودها باید مورد توجه قرار گیرد.

به منظور بررسی امکان سازگاری و استقرار گونه های مختلف پهن برگ و سوزنی برگ و شناسایی و معرفی آنها طرح سازگاری گونه های مختلف پهن برگ و سوزنی برگ تعداد 10 گونه درختی شامل زربین Cupressus sempervirens var. horizontalis Mill، سرونقره ای Cupressus sempervirens var. arizonica Greeneکاج سیاه Pinus nigra Aronld، کاج بروسیا Pinus brutia Elwas Henry، کاج تهران Pinus eldarica Medwآیلان Ailanthus glandulosa Desff، اقاقیا Robinia pseudacacia L.، بلوط Quercus brantii var. persica. Zoharyزبان گنجشک Fraxinus rotundifolia Mill، سنجد Elaeagnus angustifolia L. در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در شرایط دیم به مورد اجرا گذاشته شد. در پایان مدت اجرای طرح، متغیرهای مورد ارزیابی تجزیه و تحیلیل شده و در نتیجه گونه های سازگار و موفق در این مرحله از اجرای طرح به شرح زیر معرفی می گردند.1- کاج بروسیا Pinus bruita، 2- زربین Cupressus sempervirense var. horizontalis،3- سرو نقره ای Cupressus arizonica، 4- کاج تهران .Pinus eldarica