تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1382 | دوره:11 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

در این تحقیق 52 کلن صنوبر بومی و غیر بومی در طی چهار سال در خزانه های آزمایشی با توجه به متغیرهایی نظیر: تاثیر عملیات کف بر کردن بر رشد نهال ها، اندازه گیری رشد نهال در سنین مختلف (1.1 ، 1.2 و 2.3 ساله) و یکنواختی رشد نهالها، مورد بررسی قرار گرفتند. نهالهای موجود از طریق قلمه و در فواصل 30×120 سانتیمتر تولید و پس از طی اولین دوره رشد و کف بر کردن در سالهای بعد نهالهای 1.2 (ریشه دو ساله ساقه یکساله) و 2.3 ساله (ریشه سه ساله ساقه دو ساله) جهت انجام بررسی تولید گردیدند. کلن های موجود از چهار گونهP.nigra ، P.deltoids ,P.euramericana ,P.alba به ترتیب با 27، 14، 7 و 4 کلن انتخاب گردیده بودند. بررسی این خصوصیات به منظور مقدمه بررسیهای بعدی در خصوص صنوبر، تولید نهال مناسب صنوبر جهت استفاده و توسعه صنوبر کاریها با هدف افزایش تولید چوب و کاهش واردات چوب و ایجاد اشتغال در بخشها و صنایع وابسته بوده است. در تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار SPSS و مقایسه میانگینها (One-Way) و آزمون دانکن استفاده گردیده است. از لحاظ یکنواختی رشد میان کلنهای مختلف، اختلاف معنی داری وجود داشته و عملیات کف بر کردن نیز تاثیر زیادی بر افزایش رشد و یکنواختی نهالها در کلن های مختلف داشته است.

به منظور بررسی اثر سن پایه های مادری و تاثیر یک سال نگهداری بذر در انبار در رویاندن بذر بارانک در نهالستان، بذرهای 40 پایه بارانک در جنگلهای سنگده ساری (ارتفاع از سطح دریا 1700 الی 2300 متر)، در سال 1379 جمع آوری شده و در دو سال متوالی (1379 و 1380) در گلدانهای پلاستیکی کاشته و گلدانها در فضای نهالستان اوریملک چوب فریم واقع در ارتفاع 1550 متری از سطح دریا قرار داده شدند. جوانه زنی بذر و زنده مانی نونهالها طی دو سال بعد از هر یک از زمانهای کاشتهای 1379 و 1380 بررسی شد. نتایج آزمون مقایسه میانگین ها نشان داد که اختلاف بین جوانه زنی سال اول بعد از هر یک از مراحل کاشت سالهای 1379 و 1380 با هم در سطح (P<0.01) معنی دار است. تفاوت مجموع جوانه زنی دو ساله بعد از کاشت و زنده مانی نونهالهای حاصل از دو زمان کاشت 1379 و 1380 با هم در سطح (P<0.01) معنی دار شد. مجموع تعداد بذرهای سبز شده از کاشت 1379، 9.22 درصد بیشتر از مجموع تعداد بذرهای جوانه زده از کاشت سال 1380 بود. مقدار کاهش جوانه زنی بین دو مرحله کاشت با افزایش قطر درختان و یا سن آنها رابطه مستقیم داشت به نحوی که کاهش جوانه زنی بذر درختان مسن بیشتر از درختان میانسال واقع در طبقه قطری 30 مربوط می شد. بنابراین چنان چه از درختانی با قطرهای 26 الی 35 بذر تهیه شود، بیشترین مقدار جوانه زنی در سال اول رخ خواهد داد. به علاوه در این طبقه قطری، یک سال نگهداری بذر در انبار، کمترین مقدار کاهش قوه نامیه را به همراه خواهد داد.

هدف از اجرای این تحقیق تعیین اثر تاریخ کاشت بذر سدروس دئودارا (Cedrus deodara G. Don) بر کمیت و کیفیت تولید نونهال آن در خزانه بوده است. آزمایش به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با 6 تکرار و 6 تیمار بوده است که در طول چهار سال انجام گردید. نتایج بدست آمده آشکار میکند که:1- تاریخ کاشت، سال اجرای تحقیق و اثر متقابل بین آنها بر تعداد بذرهای جوانه زده (پنجاه روز پس از کاشت) تفاوت معنی داری دارند (P<0.01).1-  تاریخ کاشت، سال اجرای تحقیق و اثر متقابل بین آنها بر تعداد بذرهای جوانه زده (هفت ماه پس از کاشت) تفاوت معنی داری داشته است(P<0.01) .2-  تاریخ کاشت، سال اجرای تحقیق و اثر متقابل بین آنها بر متوسط ارتفاع نونهالها (هفت ماه پس از کاشت) تفاوت معنی داری داشته است (P<0.01).3- تاریخ کاشت، سال اجرای تحقیق و اثر متقابل بین آنها بر فراوانی طبقات کیفی نونهالهای حاصل از کاشت بذر سدروس دئودارا در خزانه (بعد از هفت ماه) تفاوت معنی داری را نشان میدهند (P<0.01).4- تیمارهای کاشت 15 و 5 اسفند ماه مناسبترین زمان کاشت را به لحاظ تعداد بذرهای سبز شده و کیفیت نونهالهای سبز شده نشان میدهند. پس از آن به ترتیب تیمارهای کاشت 25 اسفند و 5 فروردین ماه و سپس تیمارهای 15 و 25 فروردین ماه قرار دارند.

آزمایش و ارزیابی ویژگی های بذر درختان گردو (Juglans regia) در استان کردستان به منظور بررسی تنوع ژنتیکی درختان گردو از نظر برخی صفات مهم بذر اجرا شده است. در این آزمایش تعداد 28 پایه برتر در 5 شهرستان و از هر پایه 10 عدد بذر به صورت تصادفی انتخاب و ویژگیهای بذر شامل قطر بزرگ بذر، قطر کوچک بذر، وزن بذر، وزن مغز بذر، وزن پوسته چوبی، ضخامت پوسته چوبی و درصد مغز برای هر کدام از بذرها اندازه گیری و میانگین آنها محاسبه شد و اطلاعات و داده های بدست آمده در قالب آماری آشیانهای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.نتایج بدست آمده نشان داد که میان نمونه های فوق در کلیه صفات مورد مطالعه اختلافات معنی داری وجود دارد. در میان نمونه های مورد بررسی پایه های گردو شهرستانهای مریوان و پاوه با داشتن بالاترین مقدار وزن و درصد مغز و همچنین پایین ترین وزن و ضخامت پوسته چوبی مناسبترین پایه ها جهت گزینش می باشند.برآورد همبستگی میان صفات نشان داد که همبستگی مثبت و معنی داری میان متوسط قطر بزرگ بذر با متوسط قطر کوچک، وزن متوسط بذر، وزن متوسط مغز و وزن متوسط پوسته چوبی وجود دارد، ولی متوسط قطر بزرگ با درصد مغز دارای همبستگی معکوس و معنی داری میباشد. متوسط قطر کوچک با وزن متوسط بذر، وزن متوسط مغز و وزن متوسط پوسته چوبی در سطح احتمال 1% و با درصد مغز در سطح احتمال 5% دارای همبستگی مثبت و معنی داری بوده اند. وزن متوسط بذر همبستگی مثبت و معنی داری با وزن متوسط مغز، وزن متوسط پوسته چوبی، ضخامت پوسته چوبی و درصد مغز داشته است. وزن متوسط مغز با وزن متوسط پوسته چوبی و درصد مغز دارای همبستگی مثبت و معنی داری بوده است. وزن متوسط پوسته چوبی با ضخامت پوسته چوبی دارای همبستگی مثبت و معنی دار، ولی با درصد مغز دارای همبستگی معکوس و معنی داری می باشد. ضخامت پوسته چوبی نیز با درصد مغز دارای همبستگی معکوس و معنی داری میباشد.به منظور پی بردن به میزان شباهت میان جمعیتها بر اساس صفات مورد مطالعه تجزیه کلاستر (خوشه ای) بر روی داده های بدست آمده انجام گرفت که نتایج آن نشان داد که در مجموع گروههای شهرستانهای سقز و سنندج دارای بیشترین شباهت با هم میباشند. در واقع در این مطالعه گروههای واقعی سه گروه مریوان، پاوه، سقز - سنندج و بانه است بنابراین در مطالعات آتی میتوان برای کاهش هزینه و وقت به جای پنج گروه یا شهرستان پاوه، مریوان، سقز، سنندج و بانه سه گروه انتخاب و مورد بررسی قرار داد.

در استان خوزستان حدود 350 هزار هکتار تپه های شنی و اراضی شنزار وجود دارد. برای جلوگیری از حرکت شنهای روان طی 40 سال گذشته با انجام عملیات فیزیکی - شیمیایی و بیولوژیکی نتایج مطلوب و رضایت بخشی حاصل گردیده است تبعات مفید و متنوع اقدامات فوق با توجه به سابقه طولانی، به ویژه برای استان خوزستان نیاز به تاکید ندارد، اما شرایط موجود ایجاب میکند که در کنار اقداماتی که با هدف حفظ، احیا، تقویت و اصلاح خاک، توسعه پایدار و بهره برداری اصولی انجام میشود با رعایت جمیع جوانب امر، از بعد اقتصادی آن «Silvo-pastoral» (تعلیف دام و استفاده از چوب برای مصرف روستاییان حاشیه نشین) نیز در برنامه های آتی مورد نظر قرار گیرد.بنابراین با استفاده از نتایج و مطالعات سازگاری انجام گرفته در مورد تعداد قابل ملاحظه ای از گونه های درختی و درختچه ای، تعداد 3 گونه آکاسیا A. farnesiana, Acacia victoriae وA. acuminata  که از درصد زنده مانی بالاتری برخوردار بودند انتخاب و در قالب یک طرح آماری به صورت بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار (در هر تکرار 48 اصله نهال به فاصله کاشت 3 ×3 متر) از سال 1372 به مدت هفت سال در شرایط دیم به مرحلة اجرا درآمد. طرز قرار گرفتن بلوکها عمود بر جهت باد غالب منطقه در نظر گرفته شد. مولفه های درصد زنده مانی، رشد ارتفاعی و قطری مبنای کار مورد بررسی بوده و نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که گونه Acacia farnesiana از لحاظ بقا نسبت به دو گونه دیگر با 62 درصد برتری داشته است. حداکثر میانگین رشد ارتفاعی و قطری به گونه Acacia victoriae با 3.87 متر و 5.3 سانتیمتر اختصاص داشته است.

صنوبرها از جمله گونه های درختی هستند که با سرعت رشد قابل ملاحظه خود، توانایی تولید محصول زیادی را در دوره های کوتاه مدت دارا میباشند. چوب این درختان از ویژگیها و خصوصیات منحصر به فردی برخوردار است که امکان استفاده از آن را در صنایع متعددی همچون تخته خرده چوب، کاغذسازی، کبریتسازی، تخته بری و غیره فراهم کرده است.هدف طرح حاضر، افزایش تولید در واحد سطح و امکان بهره برداری متوالی صنوبر در دوره های بهره برداری کوتاه مدت میباشد تا ضمن تولید چوب، درآمد صنوبرکاری را نیز افزایش دهد. در این طرح 18 کلن بومی و خارجی صنوبر در دو دوره بهره برداری 3 ساله مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند.ابتدا تعداد 30 اصله قلمه از هریک از کلنها تهیه و در فواصل 160×150 cm کاشته می شوند. (طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی، 3 تکرار به اجرا در می آید). در پایان هر دوره بهره برداری ابتدا مولفه های متعددی همچون درصد زنده مانی، تعداد جستهای هر پایه، جستهای بلندتر از2m ، قطر جستهای قوی در دو محل یقه و میانه درخت و ارتفاع درختان اندازه گیری میگردد. سپس کلیه جستها از محل یقه کف بر شده و توزین میگردند. وزن خشک مقطوعات نیز پس از خشک شدن مقطوعات در هوای آزاد تعیین و با استفاده از نمونه گیری قطعات کوچک و مراحل خشک کردن آزمایشگاهی در نهایت وزن خشک مقطوعات بدست می آید (توزین بر اساس مقطوعات تنه و سرشاخه ها به صورت مجزا صورت میگیرد). سپس در ادامه با توجه به طرح آماری موجود نتایج حاصله، تجزیه و تحلیل شده و روابط متغیرهای مختلف با همدیگر مورد ارزیابی و مطالعه قرار می گیرد.نتایج دو دوره سه ساله اجرای این طرح عبارتست از:بین کلنهای مختلف از نظر عملکرد تولید در هکتار تفاوتهای معنی داری وجود دارد.از میان 18 کلن فوق کلنهای P.e. costanzo, P.e. triplo, P.e. 561.41 با و با تولید 22.43، 25.25 و 22.65 تن در هکتار در سال ماده خشک بهترین بازدهی را داشته اند.با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که در صورت بیشتر کردن فواصل و افزودن بر دوره زمانی بهره برداری و انجام تیمارهایی چون گزینش پایه های قوی و حذف جستهای اضافی میتوان از کلنهای پر محصول انتظار چوبهای با قطر بسیار بیشتری را داشت که میتواند تامین کننده نیازهای صنایع کاغذسازی کشور باشد.