تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1381 | دوره:- | شماره:9 |تعداد مقالات:5

صنوبرکاری ها از عمده ترین منابع تامین نیازهای چوبی کشور می باشند و حاشیه زنجانرود یکی از با ارزشترین این عرصه ها است. صنوبرکاری های این منطقه بیشتر از دو گونه شالک Populus nigra cv. "Pubescens" و کبوده Populus alba cv. "shirazi" تشکیل شده اند.بعد از انتخاب نمونه های لازم از سطح 98 قطعه صنوبرکاری در حدفاصل دو روستای کوشکن و نیک پی واقع در غرب شهرستان زنجان، عملیات با قطع درختان و اندازه گیری مقطوعات بدست آمده آغاز گردید. اعداد و ارقام بدست آمده با نرم افزار آماری "SPSS" تجزیه و تحلیل شده و در نهایت مناسب ترین معادلات برای جداول حجم درختان محاسبه و تعیین گردید. در کل سه جدول حجم برای هر یک از دو گونه کبوده و شالک بر اساس معادلات بدست آمده تهیه شد. همچنین برای تعدادی از قطعات درختان وزن و حجم محاسبه شد و در نهایت ضرایب حجمی آنها تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که:در قطر و ارتفاع های مشابه 50 سانتیمتر و 25 متر، کبوده ها از حجم 2.5 مترمکعب و شالک ها از حجم 2 مترمکعب برخوردارند. کبوده ها از نظر کلیه متغیرهای رویشی (قطر، ارتفاع، حجم و مشخصه های کیفی) در مقایسه با شالک ها از وضعیت بهتری برخوردارند.با توجه به خصوصیات برتر چوب های کبوده در مقایسه با شالک، در هنگام فروش از ارزش اقتصادی بیشتری برخوردار هستند.

در این تحقیق 52 کلن صنوبر بومی و غیربومی در طی چهار سال در خزانه های آزمایشی مورد بررسی قرار گرفتند. خصوصیات کلن ها در سنین مختلف از نظر متغیرهایی نظیر رشد ارتفاعی و قطری نهال، درصد زنده مانی نهال های یکساله در پایان دوره رشد، مقایسه رشد نهال ها در سال های مختلف آزمایش، بررسی گردیده اند. نهال های موجود از طریق کاشت قلمه و در فواصل 30´120 سانتیمتر تولید شدند و در طی اولین دوره رشد، نهال های (1/1) ساله جهت انجام بررسی تولید گردید. کلن های موجود از چهار گونه P.alba, P.nigra, P.euramericana و P.deltoides به ترتیب با 27، 14، 7 و 4 کلن انتخاب گردیده بودند. بررسی این خصوصیات با نهال های یک ساله (1/1) در 3 دوره رشد جهت بررسی های بعدی در خصوص صنوبر و تولید نهال صنوبر جهت استفاده و توسعه صنوبرکاری ها با هدف افزایش تولید چوب و کاهش واردات چوب بوده است. در این بررسی از نرم افزار SPSS جهت مقایسه میانگین ها (one-way) و آزمون دانکن استفاده گردیده است. درصد زنده مانی نهال های گونه P.alba نسبت به بقیه کمتر بوده و میزان رشد قطری P.deltoides و P.euramericana و میزان رشد طولی گونه های P.deltoides P.nigra, بیشتر از بقیه گونه ها می باشد. همچنین میان گونه های مختلف نیز از نظر رشد ارتفاعی در طی سالیان مختلف اختلاف معنی داری در سطح 5% مشاهده می شود.

این بررسی در دو استان شمالی کشور (گیلان و مازندران)، در مورد درختان زبان گنجشک (ون) انجام شده است. در استان مازندران در دو ارتفاع 80 متر و 1100 متر از سطح دریا و در استان گیلان در سه ارتفاع جلگه ای (10 متر)، پایین بند اسالم (450 متر)، میان بند (700-1000 متر) و بالا بند اسالم (1000-2300 متر) انجام شده است. بعد از انجام مطالعات زیست محیطی و یادداشت برداری های لازم پایه های زبان گنجشک هر قطعه مطالعاتی انتخاب شده اند.مطالعات زیست محیطی و تفسیر مولفه های اکولوژیکی، ثابت کرده اند که به دلیل بهم خوردن اکوسیستم های طبیعی مناطق جنگلی ایران، بذرهای اغلب پایه های طبیعی زبان گنجشک پوک بوده و همچنین به علت تردد بیش از اندازه دام، زادآوری طبیعی در پاره ای از مناطق تحت مطالعه مشاهده نشده است. از مرحله ظهور جوانه گل در درختان تا مرحله رسیدن ظاهری بذرها (پاییز تا پایان آبان ماه سال بعد) نمونه برداری انجام شده است. نمونه برداری ها و آزمایش ها در سه سال متوالی انجام شده است. نمونه ها عصاره گیری شده و تغییرات کمی و کیفی پروتئین ها و آنزیم پراکسیداز بوسیله پی آکریل امید ژل اکتروفورز و روش های اسپکتروفتومتری اندازه گیری شده است. همچنین تغییرات کیفی پراکسیداز در برداشت های مختلف با یکدیگر مقایسه شده اند. کاتیون های سدیم، پتاسیم و کلسیم نیز در زمان های مختلف نمونه برداری با استفاده از دستگاه فلیم فتومتر اندازه گیری و مقایسه شده اند.این نتایج از تغییرات کمی و کفی پروتئین ها، آنزیم ها و ایزوآنزیم های پراکسیداز در زمان های نمونه برداری حکایت می کنند. جوانه ها قبل از باز شدن دارای کمترین تعداد باندهای ایزوآنزیمی و حداقل فعالیت پراکسیداز و پروتئین بوده اند. در فاصله زمانی تیر و مرداد پروتئین ها و آنزیم پراکسیداز هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی (تعداد باندهای ایزوآنزیمی) در بیشترین حد خود بوده اند. در زمان رسیدن کامل بذرها آنزیم پراکسیداز در حداقل خود بوده و منطقه استقرار مولکول های ایزوآنزیمی محدود به مناطق مولکول های سنگین بوده است. از نظر تعداد نیز، باندهای ایزوآنزیمی حداقل را نشان داده اند. تغییرات کمی پروتئین کم و بیش با تغییرات پراکسیداز هماهنگ بوده است. طی دوره تکامل بذرها میزان کاتیون های سدیم، پتاسیم و کلسیم نیز مرتب تغییر کرده است. تغییرات عنصر سدیم به مراتب بیش از دو عنصر کلسیم و پتاسیم بوده است. عنصر سدیم خود را به عنوان یکی از کاتیون های موثر در تکامل متابولیکی بذرها معرفی کرده است. تحت تاثیر تیمارهای مختلف شامل برداشت فصلی (اوایل شهریور، اواخر شهریور، اوایل و اواخر مهر ماه)، مدت 15 روز نگهداری در دماهای 8- و 4 درجه سانتیگراد و تیمارهای غذایی آب مقطر و آب اکسیژنه)، تیمار برداشت اواخر شهریور ماه (حدود یک ماه و نیم قبل از تغییر رنگ بذرها)، دمای 8- درجه به مدت 15 روز و محیط غذایی آب اکسیژنه بهترین پاسخ را داده اند (شرایط شاهد با درصد صفر جوانه زنی، به حدود 100% رسیده است).

در این بررسی ابتدا محدوده رویشگاه های بادام استان ایلام در روی نقشه های1:50000  ترسیم شد. بعد عوامل اکولوژیکی و خصوصیات گونه های بادام در آنها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. ابتدا بر مبنای عوامل اکولوژیکی: ارتفاع از سطح دریا، جهت های جغرافیایی و خصوصیات زمین شناختی، محدوده پراکنش بادام به 37 واحد اکولوژیکی مختلف تقسیم و مرز آنها در نقشه تفکیک شد. جهت بررسی دقیق ویژگی های کمی و کیفی گونه های بادام در هر یک از واحدهای اکولوژیکی، کلیه خصوصیات رویشگاهی آنها مورد بررسی و آماربرداری قرار گرفت. برای نمونه برداری از روش استراتیفیکاسیون استفاده شد. در مجموع تعداد 126 قطعه نمونه اصلی و 252 قطعه نمونه فرعی به ابعاد 300×200 متر به صورت تصادفی و در جهت شمالی، جنوبی پیاده شد. در هر یک از واحدهای اکولوژیکی حداقل یک پلات اصلی برای ثبت کلیه مشخصات منطقه از نظر اقلیم، توپوگرافی، خاک، زمین شناسی، پوشش گیاهی همراه و ویژگی های کمی و کیفی کلیه پایه های بادام داخل آن از قبیل ارتفاع، قطر تاج و غیره و حداقل دو پلات فرعی برای ثبت تعداد پایه ها (تراکم) و زادآوری هر یک از گونه ها پیاده شد.در بررسی های بعمل آمده، چهارگونه و دو زیر گونه از جنس بادام در استان ایلام شناسایی و مشخص گردید. هدف مطالعه بررسی اثر برخی عوامل اکولوژیکی بر پراکنش و خصوصیات گونه های بادام بدون در نظر گرفتن سایر گونه های درختی و درختچه ای می باشد. گونه های بادام مورد شناسایی به صورت عرصه های زیر قابل مشاهده هستند: 1- عرصه تنگرس 2- عرصه بادام کوهی 3- عرصه ارجن 4- عرصه مشترک تنگرس و بادام کوهی 5- عرصه مشترک ارجن و تنگرس 6- عرصه مشترک ارجن و بادام کوهی 7- عرصه مشترک تنگرس، بادام کوهی و ارجن. گونه های بادام سطحی معادل 118802 هکتار یا نزدیک به 6 درصد از سطح استان را می پوشانند.از نتایج این بررسی معلوم شده است که گونه تنگرس (A.lycioides) و بادام کوهی (A.scoparia) در چهار اقلیم: خشک معتدل، نیمه خشک معتدل، نیمه خشک سرد و نیمه مرطوب سرد و گونه ارجن (A.orientalis) در دو اقلیم نیمه مرطوب سرد و ارتفاعات فوقانی حضور دارند. محدوده ارتفاعی گونه های بادام کوهی، تنگرس و ارجن به ترتیب از 400 تا 1700، 600 تا 1900 و 1300 تا 2500 متر از سطح دریا در استان ایلام متغیر می باشد.