مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1387 | دوره:14 | شماره:2 (پیاپی 28) |تعداد مقالات:17

گونه Acer mazandaranicum، به عنوان گونه جدیدی از شمال ایران نامگذاری و شرح داده می شود. این گونه با داشتن ویژگی های زیر از سایر افراهای ایران متفاوت است. برگ ها چرمی و ضخیم، حاشیه پنجه های برگ صاف یا مواج، نوک پنجه ها به سه پنجه فرعی کوچک تقسیم شده، دو پنجه کناری خیلی کوچک یا دندانه ای، برگ های شاخه های زایا و انتهایی درخت سه پنجه ای، گل آذین دیهیمی آویزان با دم گل آذین و دم گل های خیلی بلند، میوه با بال هایی که در انتها یکدیگر را به صورت ضربدر قطع می کنند، پوست تنه صاف، سفید مایل به خاکستری و بدون شیار و همچنین داشتن دوره بذرآوری فراوان 2 تا 3 ساله. گونه جدید با گونه Acer hyrcanum قرابت دارد، بنابراین با آن مقایسه می شود.

در طی مطالعات انجام شده در فاصله سالهای 1383-1386 در استان ایلام، واقع در جنوب غربی ایران، پوشش گیاهی نقاط بسیاری مورد بازدید و جمع آوری و شناسایی قرار گرفت. حدود 1000 گونه گیاهی از این استان شناسایی گردیده است که در میان آنها 4 گونه جدید برای جهان گیاهشناسی تشخیص داده شده است که عبارتند از: Echinops quercetorum (Compositae: Echinopeae), Erysimum elymaiticum (Brassicaceae), Gypsophila elymaitica (Caryophyllaceae), and Trichodesma elymaiticum (Boraginaceae)

جنس Cistanche در ایران دارای 7 گونه است که یک گونه آن انحصاری ناحیه «فلورا ایرانیکا» است. در راستای تدوین تیره Orobanchaceae برای فلور ایران به زبان فارسی یک زیر گونه جدید بنام C. flava subsp. Bicolor برای اولین بار از ایران گزارش می گردد. همچنین C. eremodoxa که قبلا از استان خراسان گزارش گردیده بود مترادف با C. ambigua پیشنهاد می شود. کلید شناسایی، ویژگیهای اکولوژی و تاکسونومیکی گونه های این جنس بیان می شود.

طی مطالعه فلور تیره Ruppiaceae گونه Ruppia cirrhosa از ماندابی در استان خوزستان برای اولین بار جمع آوری شد و به عنوان گونه جدیدی برای فلور آبزی ایران معرفی می شود.

گونه Colutea komarovii، برای اولین بار از ایران گزارش می شود. نمونه های گیاهی این گونه از شمال غرب ایران در حاشیه رودخانه ارس جمع آوری شده اند. این گونه تا به حال از ارمنستان و جمهوری آذربایجان گزارش شده بود. گونه مذکور به سکسیون Armata، تعلق دارد. این سکسیون دارای چهار گونه است که با این گزارش، سه گونه آن در ایران می رویند.

گونه Ventenata dubia (Leers) Cosson از تیره گرامینه برای اولین بار از ایران گزارش می شود. این گونه از استان اردبیل (منطقه حفاظت شده لیسار گیلان و سردابه اردبیل) جمع آوری شده است. ویژگیها، محل جمع آوری، رویشگاه و پراکنش جغرافیایی آن توضیح داده می شود.

در بررسی نمونه های هرباریومی متعلق به تیره اویارسلام گونه Fuirena pubescens از تیره Cyperaceae به عنوان اولین گزارش از جنسی جدید برای ایران معرفی می گردد. پراکنش جغرافیایی، رویشگاه و صفات متمایز کننده این جنس و گونه ارایه می گردد.

گونه Carex pamirica به عنوان گزارش جدیدی برای فلور ایران معرفی می شود. این گونه از رویشگاههای ماندابی غرب رشته کوه های البرز در استان گیلان جمع آوری شده است. ویژگی های اصلی گونه و پراکنش جغرافیایی آن توضیح داده می شود.

ضمن مطالعات تاکسونومیک جنس Euphorbia در شمال شرق ایران E. cheirplepioides مترادف با E. grossheimii قرار داده شد. همچنین گونه E. turkestanica به عنوان یک گونه نادر برای دومین بار از شمال شرق ایران گزارش می شود. پراکندگی جغرافیایی و تصاویر هر دو گونه آورده شده است.

21 تاکسون شامل 18 گونه Calligonum و 3 گونه Pteropyrum بعنوان درون گروه به اضافه 2 گونه از Atraphaxis، بعنوان برون گروه با استفاده از 30 صفت ریخت شناسی مورد مطالعه قرار گرفتند. در هر دو آنالیز بدون وزن دهی و با وزن دهی (توسط شاخص سازگاری تصحیح شده)، Calligonum و Pteropyrum تشکیل کلاد مجزا داده اند. هر دو بخشه Pterococcus و Callignum (شامل بخشه تک گونه ای (Calliphysa از جنس Calligonum تک تبارند. از 30 صفت آنالیز شده، 7 صفت پیشرفته مشترک برای هر دو جنس می باشد. شش صفت مختص گونه های Calligonum و یک صفت ویژه Pteropyrum است. بقیه صفات بطور هم نما (یا مبهم) در میان این تاکسون ها تکامل یافته اند.

پروتئین های ذخیره ای بذر در 21 جمعیت 17 گونه و واریته Bromus ایران بررسی شد. بطور کلی تعداد 83 باند پروتئینی مشاهده شد. گونه های مطالعه شده در تعداد و شدت باند تفاوت داشتند که بیانگر تفاوت های ژنتیکی آنهاست. تعدادی باند منحصر به فرد در اکثر گونه ها وجود داشتند که نشان دهنده وجود ژن های خاص در این گونه ها است که در طی گونه زایی بدست آمده اند. از این باندهای منحصر به فرد می توان در شناسایی و تفکیک گونه های Bromus استفاده کرد. روش های مختلف تجزیه خوشه ای و رسته بندی جدایی گونه های دو بخش Bromus و Pnigma را نشان داد.

در این مطالعه، ساختار تشریحی برگ و دمبرگ 10 گونه ایرانی از جنس گلابی متعلق به چهار بخش Pashia, Pyrus, Xeropyrenia, Argyromalon به همراه یک گونه کاشته شده نزدیک گونه Pyrus syriaca ارایه می شود. این گونه ها عبارتند از: Pyrus kandevanica Gahreman & Khatamsaz, P. boissieriana Buhse, P. mazanderanica Schonbeck-Temesy, P. hyrcana Fedor, P. turcomanica Maleev, P. elaeagnifolia Pall., P. salicifolia Pall., P. oxyprion Woron, P. glabra Boiss., P. syriaca Boiss. از بین 43 صفت آناتومیکی مورد بررسی 32 صفت در افراد یک گونه که از نقاط مختلف جمع آوری شده بودند متغیر بودند، 7 صفت ثابت و تنها 4 صفت از نظر جداسازی گونه ها حایز اهمیت بودند. این صفات مهم عبارتند از تعداد و تراکم لایه های پارانشیم نردبانی، وجود پارانشیم نردبانی تحتانی و فاصله بین گوشک ها. بر اساس بررسی انجام شده مشخص شد که صفات آناتومیکی ابزاری مفید برای جداسازی گونه های البرزی از گونه های موجود در زاگرس و همچنین جداسازی در سطح برخی از بخش ها می باشند.

در این تحقیق، ساختار تشریحی برگ شامل رگبرگ میانی و پهنک در 22 گونه و هیبرید از گونه های جنس بادام در ایران مورد مطالعه واقع شد. از نظر فرم رویشی گونه های بادام به چهار فرم درختی، درختچه ای دارای براکی بلاست (شاخه های کوتاه)، درختچه ای فاقد براکی بلاست و درختچه ای خاردار تقسیم می شوند. مجموع 41 صفت تشریحی مشخص و بررسی شد که از میان آنها تنها برخی صفات متغیر و دارای ارزش تاکسونومیک بودند که مهم ترین آنها عبارتند از: وجود یا عدم وجود کرک و نوع آن در رگبرگ میانی و پهنک، طول سلولهای اپیدرمی فوقانی و تحتانی در رگبرگ و پهنک، وجود یا عدم وجود پارانشیم اسفنجی و ضخامت آن، تعداد لایه های پارانشیم نردبانی و ضخامت آن، زاویه دو بخش پهنک، شکل رگبرگ میانی، نسبت طول به عرض رگبرگ، وجود یا عدم وجود فیبر در اطراف بافت آبکش در رگبرگ میانی و ضخامت آن، وجود یا عدم وجود فلوئم داخلی و ضخامت آن، نسبت طول به عرض چوب و آبکش، ضخامت کلانشیم فوقانی و تحتانی در رگبرگ میانی و ضخامت پارانشیم فوقانی و تحتانی در رگبرگ. از ویژگیهای خاص تشریحی در گونه های جنس بادام، می توان به تراکم لایه های پارانشیم نردبانی و عدم حضور پارانشیم اسفنجی در پهنک بیشترین تعداد گونه ها اشاره کرد که مربوط به شرایط اکولوژیک نیمه خشک می باشد. در حالی که صفات تشریحی برگ شواهد نسبتا مناسبی برای جداسازی گونه ها در جنس بادام هستند، این صفات برای جداسازی زیر جنسها یا بخش ها مفید نیستند و نتایج این مطالعه آناتومیکی نمی تواند طبقه بندی کلاسیک در سطح زیر جنس یا بخش را تایید نماید.

در این تحقیق برگچه و محور برگ در 14 گونه ایرانی جنس گلسرخ متعلق به 2 زیر جنس و 4 بخش مورد تشریح مقایسه ای قرار گرفته است. گونه های مورد بررسی عبارتند از: Rosa elymaitica, R. canina, R. muschata, T. persica, R. webbiana, R. beggeriana, R. pimpinellifolia, R. foetida, R. pulverulenta, R. iberica, R. orientalis, R. villosa, R. boissieri & R. hemisphaeriaca. بر اساس مطالعات مرفولوژیکی جنس، 8 گروه در گونه R. canina تشخیص داده شد. از بین آنها، 5 گروه مورد مطالعه تشریحی نیز قرار گرفتند که اختلافاتی را نیز در ساختار تشریحی نشان داده اند. از میان 48 صفت انتخاب شده 17 صفت به عنوان صفات ثابت بین گونه ای در جداسازی گونه ها دارای ارزش تاکسونومیکی می باشد مانند: فیبر، تعداد ردیفهای پارانشیم نردبانی، زاویه بین دو نیمه پهنک، پارانشیم اسفنجی، شکل راشی، شکل گوشک ها و فاصله بین دو گوشک.

دانه گرده چهار گونه از آدونیس های ایران شامل: Adonis dentata Del., Adonis aestivalis L., Adonis wolgensis Stev., Adonis flammea Jacq. توسط دستگاه میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM)، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. در طی این مطالعه 10 خصوصیت مختلف گرده شناسی سنجیده و اندازه گیری شدند. تمامی دانه های گرده بررسی شده سه شیاره (Tricolpate) می باشند، تزیینات دیواره خارجی دانه گرده (Exin) در دو تیپ متفاوت دیده می شوند. در گونه A. wolgensis که از نظر اندازه با میانگین قطر 19.4 میکرومتر کوچکترین دانه گرده را دارا می باشد، سطح دانه گرده به صورت خاردار (Echinate) دیده می شود، در حالی که در سایر گونه ها، دانه های گرده بزرگتر بوده و سطح دانه همگی به صورت ریز خاردار (Scabrate) است. نتایج این تحقیق نشان دهنده کاربرد قابل توجه صفات گرده شناسی در تفکیک و جداسازی گونه های مختلف مورد مطالعه به ویژه گونه چند ساله Adonis wolgensis از یکدیگر می باشد. تیپ دانه گرده Adonis wolgensis برای اولین بار در دنیا گزارش می گردد.

گونه های جدیدی از گلسنگ ها شامل Caloplaca citrina, Lecanographa lyncea, Crytpothecia striata برای اولین بار از ایران گزارش می شوند، جنس های Crytpothecia و Lecanographa برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. گونه Opegrapha vulgata به عنوان گزارش جدیدی از استان گلستان ذکر می شود.