مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1380 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:19

تخمین محتوای DNA هسته سلولهای سوماتیک از طریق سیتوفتومتری و تجزیه کاریوتیپ ده رقم شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) برای اولین بار انجام شد. تعداد کروموزومهای سوماتیک 2n=16 برای همه رقمها گزارش می شود. جزییات کاریوتیپ در ارقام مختلف، تغییرات ساختاری کمی را نشان می دهد. محتوی 4C DNA از 7.23pg در یکی از ارقام تا 9.12pg در رقم دیگری تفاوت می کند. تغییرات معنی داری در طول و حجم ژنوم و همچنین درصد شکل کل (TF%) در سطح ارقام دیده شد. ضریب همبستگی مثبت بین حجم کروموزوم و محتوای DNA هسته در ارقام مشاهده گردید. گوناگونی معنی دار در مقدار 4C DNA بین ارقام مختلف، علیرغم برابری تعداد کروموزومهای ثابت، نشان دهنده تغییر در توالی DNA ژنوم است.

مشاهدات کروموزومی 23 جمعیت متعلق به 11 گونه، 3 زیر گونه و 2 واریته گزارش می شود. گزارش کروموزومی برای 6 گونه جدید و برای 9 گونه دیگر یا تایید و یا تصحیح شده است. رفتار میوزی کروموزومها و فراوانی کیاسما برای اولین بار ارایه گردیده است.

دانه گرده 8 گونه بومی ایران از جنس Nepeta L.، بخش Sect. Psilonepeta بوسیله میکروسکوپ الکترونی (SEM) مورد بررسی قرار گرفت. تفاوتهای مشخصی از نظر اندازه و تزیینات سطح دانه گرده بین گونه ها بخصوص با گونه N. denudata مشاهده شد. نتایج به دست آمده همراه با تفاوتهای مورفولوژیکی و آناتومیکی این گونه نشان داد که گونه N. denudata از گونه های دیگر این بخش متمایز بوده و پیشنهاد می شود که گونه N. denudata به بخش دیگر از جنس Nepeta بنام بخش Sect. Denudata که با نتایج کار Budanstsev مطابقت دارد منتقل شود.

ویژگیهای دانه گرده 43 گونه متعلق به 32 جنس از تیره گاوزبان با استفاده از میکروسکوپ الکترونی اسکن و بعضی مواقع با میکروسکوپ نوری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل نشان می دهد که تعداد زیادی از گونه ها با صفات گرده شناسی از یکدیگر تشخیص داده می شوند (eurypalinous). نتایج دیرینه شناسی مشخص می کند که دانه گرده از شکل 3 شیار - روزنی شروع و سایر اشکال از آن مشتق می شوند و در مراحل اولیه به دو گروه با شیار کاذب و فاقد شیار کاذب تقسیم می شوند. مفهوم رده بندی صفات دانه گرده نیز شرح داده شده است.

نوزده جمعیت متعلق به دو گونه Atropa belladonna وA. Acuminata  مورد بررسی فنتیکی قرار گرفتند. تجزیه خوشه ای و دسته بندی جمعیتها بر اساس دو مولفه اول حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی وجود دو گونه را تایید نمود. جمعیتهای A. belladonna تفاوتهای بسیاری را در بعضی از صفات ریختی نشان دادند. روشهای آماری چند متغیره، علاوه بر صفاتی که در کلید شناسایی این گونه ها استفاده می شوند، صفات ریختی جدیدی را برای شناسایی معرفی نمودند.

زیر بخش Alyssum sect. Odontarrhema subsect. Stipitata به عنوان زیر بخش جدیدی معرفی می گردد و گونه Alyssum stipitatum به عنوان تیپ آن مشخص می شود.گونه های زیر به عنوان گونه های جدیدی شرح داده می شوند. Alyssum mozaffarianii, A. stipitatum, Farsetia assadii گونه های زیر برای اولین بار از ایران گزارش می گردند. Alyssum argenteum, A. callichroum, A. condensatum, A. harputicum, A. obtusifolium, A. sibiricum, A. singarense, Farsetia longisiliqua, F. stylosa.

این بازنگری بر اساس بررسی تعدادی جمع آوری جدید از سلسله جبال زاگرس انجام شده است. از بین این نمونه ها، یک گونه از کرمانشاه به عنوان گونه ای جدید به نام Cousinia kermanshahensis شرح داده شده و با نزدیکترین وابسته خود مورد مقایسه قرار می گیرد. شرح های دو گونه به نامهای C. sefidinana و C. disfulensis که در فلورها به صورت ناقص ارایه شده بودند، تکمیل می گردند. گونه های C. algurdina و C. hakkarica که به ترتیب از عراق و ترکیه شناخته شده بودند، برای اولین بار از شمال غرب ایران گزارش می گردند. همچنین گونه C. wettesteiniana که مترادفی از گونه C. canescens شناخته شده بود، به عنوان گونه ای مستقل تایید می شود. پراکنش جغرافیایی گونه ها نیز بحث شده است.

در میان گونه های شناخته شده فراوان متعلق به بخش Caprini از استان خراسان، گونه A. zangooianus به عنوان یک گونه جدید منفک از شرق ایران، استان خراسان شرح داده می شود.

زیر گونه Tulipa humilis subsp. Matinae به عنوان زیر گونه جدیدی از گونه Tulipa humilis نامگذاری و شرح داده می شود. این زیر گونه بر اساس تفاوت در تعدادی از صفات کمی و کیفی از گونه Tulipa humilis جدا شده است.

برای مطالعه پوشش گیاهی منطقه ای در اطراف شهر بابک، میمند از استان کرمان، کلیه گیاهان این منطقه منحصر به فرد جمع آوری گردیده است. در میان نمونه های جمع آوری شده یک گونه گون از بخش .Microphysa Bge به عنوان گونه جدید و گونه دیگر از بخش Chronopus به عنوان گزارش جدید به همراه یادداشتی کوتاه معرفی می شوند.

از جنس Pluchea دو گونه به نامهای P. lanceolata و P. arguta از ایران شناسایی و معرفی شده بود. با مطالعه نمونه های این جنس در هرباریوم موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع و جمع آوری این نمونه از رویشگاه طبیعی در هورالعظیم (بستان) استان خوزستان، نتیجه گیری شد که گونه P. dioscoridis اشتباها P. lanceolata شناسایی شده بود. بنابراین گونه P. dioscoridis در واقع برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه Rochelia retrosepala به عنوان گونه جدید برای علم گیاهشناسی شرح داده می شود. گونه Hormuzakia aggregata برای اولین بار از ایران گزارش می گردد.

گونه های .Delphinium venulosum Boiss از تیره آلاله، Stachys melampyroides Hand. – Mzt. از تیره نعناع، Schoenoplectus bucharicus (Roshev.) Grossh. از تیره اویارسلام، Carlina kurdica Meusel & Kastner از تیره کاسنی و Helianthemum ledifolium (L.) Miller var. lasiocarpum (Willk.) Boiss از تیره سیستاسه برای اولین بار به عنوان رکوردهای جدید از ایران گزارش می شوند.

گونه Polygonum glabrum که از شمال شرق و برخی از مناطق دیگر ایران جمع ‎آوری شده، برای اولین بار از ایران گزارش می شود. این گونه در رویشگاههای مرطوب و حاشیه مزارع دیده شده است.

گونه Cicer bijugum از استان کرمانشاه، منطقه گهواره جمع آوری شده که اولین جمع آوری از ایران می باشد و از آنجاییکه این نمونه بعد از اتمام نگارش فلور ایران، جنس Cicer پیدا شده، علاوه بر اختلافات این گونه با گونه نزدیکش Cicer arietinum، شرح کامل گونه نیز در این مقاله آورده می شود.

ساختمان تشریحی برگ تعدادی از گونه های جنس های مختلف از خانواده Caryophyllaceae از منطقه حفاظت شده ارسباران مطالعه گردید. برگ در این گونه ها دارای صفات جالبی می باشد که نشان دهنده انعطاف قابل ملاحظه این خانواده در مقابل شرایط محیطی است.

شمارش کروموزومی 6 گونه از دو جنس توت (Morus) و انجیر (Ficus) از تیره توت ارایه شده است. برای بعضی از این گونه ها عدد کروموزومی منتشر نشده بود. این مجموعه شامل تمام گونه های موجود در ایران از شمال تا جنوب می باشد.

گونه Isolepis cernua برای اولین بار در منطقه فلورا ایرانیکا (از ساحل چمخاله) گزارش می شود. این گونه با دیگر گونه ایرانی همین جنس یعنی Isolepis setacea مورد مقایسه قرار گرفته، انتشار جغرافیایی هر دو گونه بحث می شود.

ساختار میوه 10 تاکسون از جنس ورونیکا از نظر ریخت شناسی و تشریحی مورد مطالعه قرار گرفت. شرح کامل مشخصات میوه هر تاکسون ارایه می شود. گروه بندی طبیعی از این تاکسون ها بر اساس ساختار میوه امکان پذیر است. کلید شناسایی با استفاده از ویژگیهای میوه برای تاکسون های مورد بررسی ارایه می گردد.