مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1389 | دوره:16 | شماره:2 (پیاپی 32) |تعداد مقالات:25

زیرگونه Persicaria lapathifolia subsp. nodosa برای اولین بار در فلور ایران گزارش می شود. تنوع ریخت شناسی این زیرگونه مورد بررسی قرار گرفته و تفاوت هایی نیز در بشره پوشاننده گلبرگ در مقایسه با زیرگونه تیپ مشاهده شد. تصویر زیرگونه به همراه تصویر بشره پوشاننده گلبرگ نمایش داده می شود.

سریCousinia sect. Leptocephalae ser. Chaetocephalae  به سطح بخش با نامCousinia sect. ChaetocephLe  ارتقا می یابد. این بخش با بخش نزدیک خود به نام sect. Leptocephalae با داشتن کپه منفرد در انتهای شاخه ها و ساقه ها، برگهای ساقه ای بدون کشیدگی در امتداد ساقه و حام گل زرد تشخیص داده می شود. از این بخش سه گونه ,Cousinia crassipes, C attariae, C. chaetocephala تشخیص داده می شود. گونهC. attariae  به عنوان گونه جدید از کوه های اسفراین در استان خراسان معرفی می شود.

یک گونه جدید انحصاری از بخش آلبیده از جنس کوزینیا از ارتفاعات صخره ای بانه از استان کردستان تحت نام کوزینیا ایرانشهریانا همراه با عکس شرح داده می شود. نزدیک ترین گونه به این گونه جدید احتمالا گونه کوزینیا بختیاریکا از استان چهار محال بختیاری است.

گونه انحصاری Cousinia karkasensis به عنوان گونه ای جدید از مرکز ایران به دنیای علم معرفی می گردد. این گونه متعلق به بخش Haussknechtianae می باشد. در این مقاله ارتباط گونه جدید با دیگر گونه های بخش Haussknechtianae مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات مولکولی نشان داده که گونه جدید به C. raphiocephala نزدیک می باشد.

3 گونه جدید برای جهان گیاهشناسی شرح داده شده، تصویر آنها ارایه می شود. همچنین 2 گزارش تازه برای ایران تشخیص داده شده است. گونه های جدید عبارتند از: Centaurea procera (Compositae), Convolvulus elymaiticus (Convolvulaceae), Scrophularia elymaitica (Scrophulariaceae). و گزارش های تازه عبارتند از: Capparis spinosa L. var. leucophylla (DC.) Boiss. (Capparaceae) and Ephedra transitora Riedl (Ephedraceae). صفات تاکزونومیک همه گونه ها ارایه شده است.

مرزه کرمانشاهی Satureja kermanshahensis به عنوان یک گونه جدید از ایران شرح داده می شود. این گونه با داشتن گل آذین سنبله ای متراکم به طول 3 تا 10 سانتی متر و چرخه های گل با دو گل، برگهای با غده های ترشحی و کرک متراکم مشخص می گردد. این گونه در شکاف صخره ها در استان کرمانشاه، غرب ایران می روید و با گونه S. coerulea از بلغارستان و شمال غرب ترکیه و گونه های S. bachtiarica و S. edmondi از غرب ایران مقایسه می گردد.

به منظور نگارش فلور جنس .Arenaria L برای ایران و طی جمع آوری های انجام شده در بسیاری از مناطق محل پراکنش گونه های این جنس و مناطق مشابه احتمالی و مطالعه و شناسایی آنها؛ یک گونه جدید در منطقه رویشی گزارش نشده شناسایی گردید که برای ایران و جهان گیاهشناسی جدید بوده و تحت نام Arenaria kandavanensis شرح داده می شود. تفاوت خصوصیات گیاهشناسی این گونه نیز با گونه نزدیک به آنA. lychnidea M. Bieb . توضیح داده شده است.

نمونه های گیاهی جمع آوری شده متعلق به بخش Ammodendron از جنس Astragalus موجود در هرباریوم پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی، نامگذاری و معرفی گونه های A. qohestanicus و A. khonikensis به عنوان آرایه های جدید برای دنیا است. شواهد ریخت شناسی تعلق این گونه ها را به این بخش نشان می دهد. این گونه ها از شمال شرقی ایران، استان خراسان جمع آوری شده است و در هرباریوم پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد نگهداری می شود. همچنین این گونه ها با نزدیکترین خویشاوندان خود مقایسه و تفاوتهای آنها در این مقاله ارایه شده است. تصاویر گونه ها ارایه می گردد.

Neotorularia dentata var. grandiflora به عنوان یک واریته جدید معرفی می گردد. بنابراین N. dentata به دو واریته تقسیم می شود. این واریته که از خراسان جمع آوری شده است با N. dentata قرابت دارد و بر اساس گل های درشت تر، تعداد زیاد گلها و برگهای ساقه ای و ساقه های متراکم تر از واریته اصلیN. dentata مجزا می شود. صفات کلیدی دو واریته مورد مقایسه قرار می گیرند. همچنین کلید شناسایی گونه های جنس Neotorularia در ایران ارایه می گردد.

Centropodia forskalii subsp. forskalii از تیره گندمیان به عنوان گزارش جدید معرفی می شود. این گیاه روی تپه های شنی جنوب غربی و جنوب شرقی کشور می روید. بررسی تاگزونومیکی و فیتوجغرافیایی برای دو زیرگونه C. forskalii ارایه شده است. به نظر می رسد، ایران محل گذر دو زیرگونه متعلق به نواحی صحارا – سندی و ایران – تورانی آن است.

به منظور تدوین فلور گیاهان آبزی ایران تیره های Najadaceae و Lemnaceae مطالعه گردید. در بین نمونه ها گونه های Najas gracillima از استان خوزستان و Lemna perpusilla از استان فارس برای اولین بار جمع آوری و شناسایی شد. در این مقاله گونه های مذکور از ایران معرفی و کلید شناسایی جنس های Najas و Lemna برای گونه های شناخته شده از ایران ارایه می شود.

گونه Betula litwinowii به عنوان گزارش جدیدی از شمال ایران نام برده می شود. ویژگی های ریخت شناسی این گونه با گونه نزدیک آن یعنی B. pendula مقایسه می شود. پراکنش جغرافیایی این دو گونه در ایران و مناطق مجاور نیز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

طی جمع آوری نمونه های گیاهی از استان خوزستان، نمونه هایی از گونه Eleocharis atropurpurea و همچنین گونه های Cyperus iria, Fimbristylis miliacea و Schoenoplectus lupulinus جمع آوری گردید. گونه Eleocharis atropurpurea برای اولین بار از ایران گزارش می شود و بقیه گونه ها به عنوان گونه های کمیاب از ایران جمع آوری شده و به همین جهت منطقه انتشار آنها گزارش می شود.

جنس تک گونه ای Handelia با گونه Handelia trichophylla برای اولین بار از ایران گزارش می شود. این گونه در شمال شرق ایران، استان خراسان می روید.

طی مطالعه تبار اینوله در هرباریوم موسسه گیاه شناسی ارمنستان سه گونه جدید زیر برای فلور ارمنستان شناسایی شدند. Filago desertorum Pomel، Helichrysum davisianum Rech.f. و Gnaphalium stewartii C. B. Clarke ex Hook. F این گونه ها با گونه های نزدیک خود مقایسه می شوند. نقشه پراکنش و تصاویر آنها نیز ارایه می گردد.

در این تحقیق از شمارش کروموزومی و روش فلوسیتومتری برای تخمین سطح پلوئیدی نمونه های مختلف Aegilops cylindrica Host (2n = 4x = 28, CCDD) موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران استفاده شد. تعداد 100 نمونه Ae. cylindrica در آنالیز فلوسیتومتری با استفاده از Ae. tauschii به عنوان نمونه کنترل مورد استفاده قرار گرفتند. تمام نمونه های مورد بررسی دارای سطح پلوئیدی 4x بودند. نتایج حاصل از فلوسیتومتری و شمارش کروموزومی مشابه بود. تنوع معنی داری در شاخص DNA نمونه هایAe. cylindrica وجود داشت. تجزیه خوشه ای برای طبقه بندی Ae. cylindrica بر اساس محتوای DNA آنها انجام شد. به طور جالبی، نمونه های با شاخص DNA کوچک و بزرگ به ترتیب دارای طول کروموزوم کوتاه و طویل بودند. همچنین، مطالعه رابطه بین محتوای DNA و پراکنش جغرافیایی در ایران نشان داد که برایAe. cylindrica در مناطق مختلف ایران از لحاظ محتوای DNA تنوع وجود دارد.

گونه .Puccinellia dolicholepis (V. Krecz.) V. Krecz که ازشمال غرب ایران جمع آوری شده است، برای اولین بار از ایران و نیز محدوده فلورا ایرانیکا گزارش می گردد. این گونه با نزدیکترین گونه خود در ایرانP. bulbosa (Grossh.) Grossh. مقایسه شده و نیز ویژگی های ریز ریخت شناسی و تشریحی آن توصیف می گردد.

Heliocarya monandra گونه ای انحصاری و نادر از خانواده گاوزبانیان (Boraginaceae) است که در ناحیه محدودی در مرکز ایران می روید. با توجه به نبود مطالعات جامع، صفات ریخت شناختی و تشریحی این گونه بررسی شد. برای این منظور نمونه هایی از کوه صفه در جنوب شهر اصفهان در مرکز ایران جمع آوری شد. از برگ، ساقه و ریشه آنها برش های عرضی به صورت دستی گرفته شد و به روش های رایج در آزمایشگاه برای مطالعه با میکروسکوپ نوری آماده گردیدند. اندازه گیری ها حد اقل در 5 تکرار انجام شد. برخی از ویژگی های میوه و دانه شرح داده شدند. میوه شامل فندقه ای یک دانه ای، تخم مرغی یا دایره ای به طول 4 – 6 (-7) میلی متر، به عرض 2.5 - 4 میلی متر و به ضخامت0.8 – 1  میلی متر بود. دانه نیز به طول 1.8 - 2 میلی متر، تخم مرغی، با نوکی برگشته بود. برگ از نوع دو طرفی با روزنه های آنموسیتیک بود. ریشه ساختار ثانوی نشان داد، ساقه نیز دارای بافت های اولیه و ثانوی بود. نتایج ریخت شناختی و تشریحی به جز در برخی موارد با ویژگی های عمومی خانواده گاوزبانیان منطبق بود. جزییات میوه و دانه در این گیاه برای اولین بار گزارش می شوند. صفات میوه به طور اخص برای روشن نمودن روابط آرایه شناسی این خانواده مهم است. بر طبق مشاهدات صحرایی تنها یک جمعیت از این گونه در استان اصفهان وجود دارد که این جمعیت نیز در معرض خطر ناپدید شدن از صحنه طبیعت قرار دارد.

در این مطالعه، ساختار تشریحی رگبرگ میانی برگ قاعده ای و دمگل در 15 گونه از جنس خشخاش ارایه می شود. این گونه ها شامل Papaver argemone، P. bracteatum، P. chelidoniifolium، P. cylindricum، P. decaisnei، P. dubium، P. fugax، P. gaubae، P. glaucum، P. hybridum، P. macrostomum،P. orientale، P. pavoninum، P. persicum، P. tenuifolium. هستند. از بین 27 صفت مورد بررسی (18 صفت برای ناحیه رگبرگ میانی و نه صفت برای دمگل) پنج صفت در ناحیه رگبرگ میانی شامل شکل رگبرگ میانی، وجود کلانشیم فوقانی، وجود سلول های اسکلرانشیمی در مجاورت دستجات آوندی، تعداد دستجات آوند فرعی و میزان مشخص بودن رشد دستجات آوند فرعی، و پنج صفت برای دمگل شامل شکل دمگل، تزیینات سطح اپیدرم، وجود کلانشیم در پوست، نوع بافت استحکامی نزدیک دستجات آوندی و تعداد ردیف های دستجات آوندی برای جداسازی گونه های یکساله، دوساله و چند ساله مناسب هستند.

در این پژوهش، مطالعه آناتومی برگ نه گونه از جنس بید متعلق به دو زیر جنس مختلف با استفاده از میکروسکوپ نوری انجام گرفت که عبارتند از: Salix aegyptiaca L., S. caprea L., S. cinerea L., S. elbursensis Boiss., S. euxina I. V. Belyaeva, S. issatissensis  Maassoumi, Moeeni & Rahiminejad, S. triandra L., S. wilhelmsiana M. Beib., S. zygostemon Boiss. (S. cinerea × S. elbursensis) صفات تشریحی مختلفی مورد بررسی قرار گرفت که شامل موارد زیر است: شکل کلی برش عرضی برگ، ضخامت پهنک، ویژگی های اپیدرم، وجود هیپودرم، صفات مزوفیل، انواع کریستال، ویژگی های دستجات آوندی و غیره. صفات تشریحی برگ در این گونه ها، تقسیم بندی گونه های بید در زیرجنس و بخش ها را تایید می کند. جنس بید بر اساس وجود یا عدم وجود لایه هیپودرم در پهنک برگ به دو تیپ تقسیم می شود. در گونه های متعلق به بخش Cinerella، شکل کلی برش عرضی برگ و نوع روزنه با گونه های متعلق به سایر بخش ها متفاوت است. شناسایی و تشخیص گونه های S. caprea ,S. aegyptiaca .و S. cinerea  متعلق به بخش Cinerella مشکل بوده ولی مطالعات تشریحی برگ تشخیص این گونه ها را آسان می کند. مطالعات آناتومی برگ، در این پژوهش نتایج قابل توجهی در رابطه با گونه دورگهS. zygostemon آشکار می سازد.

پراکنش جغرافیایی تیره باقلائیان (به جز جنس گون) در ایران با استفاده از 10408 گزارش ثبت شده در منابع و یا بر اساس نمونه های هرباریومی تجزیه و تحلیل گردید. 429 گونه این تیره در تمام کشور گسترده اند، هرچند که حدود نیمی از گزارش ها از پنج استان فارس، هرمزگان، تهران، بوشهر و مازندران می باشد. این خانواده 173 گونه نادر و 117 گونه انحصاری دارد. بیشترین مقدار برای شاخص حداکثر فاصله میان دو فرد از یک گونه (MaxD) 2140 کیلومتر می باشد. استان های آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، فارس، لرستان و آذربایجان غربی بالاترین تعداد گونه های نادر را دارند. به کمک برنامه DIVA - GIS و با استفاده از خانه های 10 x 10 کیلومتر و محدوده دایره ای همسایه با شعاع 50 کیلومتر غنای گونه ای نقشه برداری شد.غنای گونه ای بالا در استان های فارس، گیلان، لرستان و همچنین منطقه البرز مرکزی که نقطه داغ گونه های انحصاری نیز می باشد، مشاهده شد. چهل و چهار خانه 10 x 10 کیلومتر لازم است تا تمام گونه های این تیره را در بر بگیرد. اما بیست خانه کافیست تا نود درصد گونه ها را در خود جای دهد، این خانه ها از لحاظ حفاظتی اهمیت بالایی دارند.

در این تحقیق 17 گونه جلبک از شالیزارهای استان گلستان شناسایی گردید. فلور جلبکی از 5 ایستگاه در شالیزارهای مورد مطالعه طی پاییز1386  تا تابستان 1387 انتخاب شد. Lyngbya perelegans Lemm,. L. rubida Fremy, L. laxespiralis Skuja, L. sordida Gomont, L. putealis Mont. ex Gomont, L. dendrobia Bruhl & Biswas, L. scotii Fritsch, L. polysiphoniae Fremy, L. erugineo–coerulea Gomont, L. cryptovaginata Schkorbatow, L. spiralis Geitler, L. nigra C. Ag. ex Gomont, L. kashyapii Ghose برای اولین بار از شالیزارهای ایران گزارش می گردند. Lyngbya rubida در فصل بهار و زمستان، L. perelegans در فصل تابستان، L. kashyapii و L. dendrobia در فصل پاییز گونه های غالب در همه ایستگاهها بودند. ویژگیهای آرایه شناسی این گونه ها و اطلاعات پیرامون پراکنش اکولوژیکی آنها نیز ارایه می گردد.