پژوهشنامه علوم سیاسی
سال:1388 | دوره:5 | شماره:1 (17) |تعداد مقالات:7

جنبش فمینیسم (مونث گرایی) ازسده نوزدهم میلادی بتدریج در غرب گسترش یافته است. این جنبش بانگرشی انسان محور، زن ومرد را برابر می داند و براین اساس به دنبال تساوی و تشابه حقوقی مرد و زن است. در درون جنبش مونث گرایی نحله های متفاوتی مانند مونث گراهای سیاه، رادیکال، لیبرال و سوسیالیست و غیره وجود دارد که حاصل تحولات اخیردردرون این جنبش است و آن را باپذیرش مسولیتهای خاصی مانند نقشهایی مادری، همسری و خانواده محوری برای زنان به سمت اعتدال سوق داده است. درجریانهای اندیشه اسلامی، احیا گرایی در این ارتباط با نگاه هویتی و تکیه بر سنت به دنبال ترسیم مرزهایی جدا ازموج جهانی مونث گرایی است. اما اصلاح گرایی به عنوان یکی ازجریانهای دیگر اندیشه اسلامی با بازاندیشی درمتون اسلامی- بنوعی خاص- درصدد همسویی باجریان تعدیل یافته اخیر در نگرش فمینیسم می باشد. درنهایت می توان گفت که اصلاح گرایان مسلمان وجریان اخیرمونث گرایی با مورد توجه قراردادن مسایل زنانگی و نقش های مادری و همسری و تاکید بربنیان خانواده، ضمن دارا بودن تفاوتهای هویتی،به طورکلی در این عرصه کم و بیش درجهت مشا بهی درحرکت هستند.

سیستم سیاسی بسیط، بر واحد بودن و عدم تقسیم قدرت سیاسی در عرصه جغرافیایی کشورها اشاره دارد. به نظر می رسد بین نظام سیاسی بسیط و همبستگی ملی رابطه وجود دارد. ویژگی مطلوب نظام سیاسی بسیط در جهت وحدت و همبستگی ملی، زمانی آشکار می شود که کشور به لحاظ انسانی و فرهنگی تقریبا یکدست باشد. این پژوهش به بررسی رابطه سیستم سیاسی بسیط با همبستگی ملی در کشور ایران پرداخته است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات با طراحی پرسش نامه است. جامعه آماری تحقیق، پژوهشگران و متخصصین در رشته های جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی، جامعه شناسی سیاسی، مدیریت دولتی می باشد. تعداد نمونه آماری 70 نفر از متخصصین مزبور است. نتیجه تحقیق مزبور نشان می دهد، جدا از فوایدی که برای سیستم سیاسی بسیط وجود دارد؛ تمرکز افراطی و شدید در سیستم سیاسی بسیط، همبستگی ملی را تضعیف می کند.

تولید هر متن در شرایط ویژه و با درجه هایی متفاوت از انتخاب و در پیوندی خاص با قدرت صورت می پذیرد و به همین شکل در دسترس خوانندگانی قرار می گیرد که شرایط متفاوتی دارند. تحلیل گران گفتمان بر این عقیده اند که با توجه به فقدان واقعیت اجتماعی ناب، گفتمان خنثی و بی طرف نیز وجود ندارد، بلکه ما با گفتمان ها یا متن های وابسته به اشخاص، جناح ها، ایدئولوژی ها و فرهنگ های خاص مواجهیم. اما شناخت دیدگاه ها و موضع گیری های اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیک نویسنده، که هم در متن و هم در خارج از آن پنهان است، بدون توجه به این که افراد گوناگون به متن یا گفتار به شیوه های مختلف می نگرند کمابیش غیر ممکن است. بنابراین می بایست به متن به مثابه یک کل معنادار نگریست که این معنا لزوما در خود آن نیست. وانگهی هیچ متن خنثی و بی طرفی وجود ندارد زیرا با تاثیرپذیری از بافت یا زمینه اجتماعی/  فرهنگی، دارای بار ایدئولوژیک می شود تنها به آن دلیل که هرمتنی در شرایط و موقعیت خاص تولید می شود و از این رو همیشه رنگ خالق خود را با خود همراه دارد. متن اصل چهل و چهار قانون اساسی ایران واجد معنا و زاییده بافتاری ویژه است. کوشش نگارنده بر آن است که با کاربست "شالوده شکنی/ واسازی" نشان دهد که چهره حقیقی متن اصل 44 چه بوده و در زمانه تولید متن، از آن چه معناهایی استدراک می شده است. شالوده شکنی در حقیقت نشان می دهد که هر متنی دو برداشت را در بردارد. برداشت اول، برداشتی وفادارانه به متن و بیانگر تعیین کنندگی یک سویه آن است. ولی برداشت دوم شالوده شکنانه است و نشان می دهد که چه مفاهیمی در مرزو حاشیه های متن، حذف، طرد و یا سرکوب شده اند. در زمانه وجود گوناگونی برداشت ها از اصل 44، نیازمند به فهم آن چه در واقع رواج داشته است هستیم تا بفهمیم با برداشت های امروزی چه تفاوت هایی یافته است. آیا در عمل اصل 44 قانون اساسی قابل اجراست؟

از آنجا که بنیانهای فلسفی تجدد، از نظر ماهوی هیچ گونه سازگاری با گفتمان سنت و فلسفه شرقی ندارد، ورود آن به سایر جوامع همراه با دیگر مظاهر تجدد، به ویژه در کشورهای اسلامی به تضادهای اساسی منجر گشته است. چنین امری که در آغاز توام با استعمار بوده است و از سوی دیگر، توسعه نیافتگی جوامع شرقی نیز به تداوم سلطه پذیری و عقب ماندگی اشان انجامیده، توسط نخبگان و مردم در این جوامع، به منظور مقابله با این پدیده ها، مقاومت هایی صورت پذیرفت که در نهایت به ایجاد تحولات اساسی و شکل گیری نیروهای اجتماعی جدید منجر گشته است. در ایران به ویژه پس از انقلاب مشروطه 1285 ش، در حالی که مقابله جریان روشنفکری برای حل معضلات، از طریق اخذ تمدن جدید بوده است، اما بیشترین رویارویی از سوی متفکران دینی صورت گرفت که خود به سه دسته شریعت مداران، عدالت محوران و جریان نوپای نوگرایی دینی تقسیم می گردند. در این مقاله به نحوه شکل گیری جریان اخیر، یعنی "نوگرایی دینی" و مواجهه آن با تجدد پس از انقلاب مشروطه که سرآغاز پیدایش تضادهای بنیادین و شکاف های اجتماعی جدید در ایران می باشد، خواهیم پرداخت که تا به امروز نیز از مسایل اساسی جامعه و نیروهای فکری و سیاسی به شمار می روند.

مقاله حاضر به بررسی تاثیر حکمرانی خوب و سرمایه اجتماعی بر اعتماد سیاسی می پردازد. تاثیر متغیرهای احساس امنیت اجتماعی، نبود فساد و تبعیض به عنوان شاخص های حکمرانی خوب و متغیرهای اعتماد عمومی و عضویت در نه انجمن داوطلبانه به عنوان شاخص های سرمایه اجتماعی و چند متغیر زمینه ای برای اعتماد سیاسی به آزمون گذاشته شده اند. جهت سنجش متغیر وابسته تحقیق، اعتماد به 21 نهاد دولتی مورد سنجش قرار گرفته است.روش پژوهش، کمی و تکنیک مورد استفاده، پیمایش می باشد. بدین منظور دو نمونه 600 نفری از افراد 18 تا 65 ساله در شهرهای مشهد و سبزوار به طور تصادفی انتخاب شده و مصاحبه شده اند. یافته های آزمون چند متغیره نشان می دهد که متغیرهای مربوط به حکمرانی خوب، بهتر از متغیرهای مربوط به سرمایه اجتماعی، تبیین گر واریانس اعتماد سیاسی است، به طوری که هرسه متغیر مربوط به حکمرانی خوب، وارد معادله رگرسیون اعتماد سیاسی شده است اما از میان متغیرهای سرمایه اجتماعی، تنها عضویت در انجمن داوطلبانه بسیج، وارد معادله فوق شده است. متغیرهای ذکر شده به علاوه متغیرهای نحوه جامعه پذیری در خانواده، جنس، تحصیلات و شهر محل سکونت، مجموعا 40 درصد از واریانس متغیر وابسته اعتماد سیاسی را تبیین می کنند.نتایج این پژوهش نشان می دهد که قدرت تبیین متغیرهای مربوط به حکمرانی خوب جهت تبیین اعتماد سیاسی در جامعه مورد مطالعه، بالاتر است. به علاوه نتایج تحلیل عامل گویه های مربوط به اعتماد نهادی نشان می دهد که اعتماد پاسخ گویان به 21 نهاد دولتی، در قالب سه عامل پنهان، قابل دسته بندی است: نهادهای مرتبط با نیازهای روزمره، نهادها کنترلی و نهادهای سیاسی.

زیبایی شناسی در سده هجدهم و در نقطه عزیمت خود، مساله هنرها را از منظر تمتع یا لذت بی غرض مطرح ساخت، اما در سده نوزدهم بدیل های فلسفی و جامعه شناختی در هنر که به ویژه بازتاب خود را در واقع گرایی به نمایش می گذاشت، وجهی از زیبایی شناسی اجتماعی را پدید آورد که به شدت وام دار شرایط اجتماعی و تاریخی بود. در مقاله پیش رو، این فرضیه به سنجش گذاشته می شود که زیبایی شناسی می تواند بازتاب دهنده شرایط سیاسی و اجتماعی باشد؛ به عبارت دیگر زیبایی شناسی با رویکرد انتقادی، خصلت های سیاسی هنر را به خوبی به نمایش می گذارد. به این منظور پس از طرح مساله در مورد چیستی زیبایی شناسی، برای اثبات فرضیه و نشان دادن ارتباط وثیق هنر با سیاست، زمینه ها و چگونگی پدیداری زیبایی شناسی اجتماعی در چهارچوب زیبایی شناسی مارکسیستی به بحث گذاشته خواهد شد. در عین حال به منظور آوردن شواهدی از این مدل به آثار متفکران رئالیست سده نوزدهم، اشاره های مختصری خواهد شد.  این نوشتار از حیث رو ش شناسی،  رویکرد توصیفی تحلیلی را با رویکرد انتقادی مورد استفاده قرار داده است.

یکی از انواع مهم مشارکت که بسیار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، مشارکت سیاسی است. مشارکت سیاسی در چارچوب های متعارف و قانونی را یکی از سنجه های توسعه سیاسی در کشورهای جهان به شمار آورده اند. تصور بر این است که در جامعه ای که شهروندان مشارکت کافی در امور سیاسی ندارند احساس تعهد و دلبستگی چندانی نیز به نظام سیاسی وجود نخواهند داشت و به عنوان نیروی حامی و مشروعیت بخش این نظام در شرایط بحرانی عمل نخواهند کرد. در شرایط کنونی کشور این بحث اهمیتی دوچندان می یابد از این رو این مقاله قصد دارد تا با نگاهی عینی به بررسی میزان مشارکت سیاسی و همچنین عوامل تاثیر گزار بر مشارکت سیاسی در شهر تهران بپردازد. روش به کار گرفته شده در این تحقیق پیمایش بوده است. جامعه آماری تحقیق مجموعه افراد 18 ساله و بالاتر ساکن در شهر تهران بوده اند. حجم نمونه در این تحقیق 1643 نفر بوده است که توسط روش نمونه گیری با طبقه بندی متناسب با حجم، انجام پذیرفته است. بر ساس نتایج حاصله از تحقیق با اطمینان بیش از 99 درصد می توان گفت که هر یک از متغیرهای سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، انعطاف مذهبی، درجه مذهبی بودن، رضایت از زندگی، آزادی سیاسی، مشروعیت سیاسی، اعتماد سیاسی، دوستان سیاسی، فاتالیسم (سرنوشت گرایی)، احساس کارآمدی و اثربخشی سیاسی، احساس بی قدرتی سیاسی، بیگانگی سیاسی، پخش مسوولیت، خانواده سیاسی، آگاهی سیاسی، دوری گزینی سیاسی، استفاده از رسانه ها، اعتماد اجتماعی، رضایت از عملکرد دولت، محتوای شعارهای کاندیداها، داشتن فراغت در روز انتخابات، ثبات در گرایش حزبی، اهمیت نتایج انتخابات، اهمیت نظارت اجتماعی با میزان مشارکت سیاسی رابطه و همبستگی معناداری دارد.همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از نیکویی برازش و تناسب مدل تحلیلی از طریق کاربرد رگرسیون چند گانه و تحلیل مسیر، می توان دریافت که تمایلات سیاسی خانواده با اثر کل 0.344، موثرترین متغیر تاثیرگذار بر میزان مشارکت سیاسی بوده است؛ بعد از این متغیر، تمایلات سیاسی دوستان با اثر کل 0.329 رتبه دوم و نظارت اجتماعی با اثر کل 0.222 در رتبه سوم موثرترین متغیرها تاثیر گزار بر مشارکت سیاسی بوده اند.