علوم محیطی
سال:1396 | دوره:15 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

سابقه و هدف: اگرچه در سال های اخیر چندین مدل عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه ارزیابی شده اند، اما به دلیل وسعت منطقه، توسعه و پیدایش چشمه های جدید گرد و خاک، نیاز است تا تحقیقات جامع تری در ارزیابی مدل های عددی گرد و خاک برای منطقه خاورمیانه صورت گیرد. پژوهشگران گوناگونی مانند (Marticorena and Bergametti (1995), Shao et al. (1996), Marticorena et al. (1997) Shao et al. (2004 با توسعه روش های تخمین انتشار ذرات گرد و خاک با محاسبه فرآیندهایی همچون جهش و خزش ذرات گرد و خاک، و سرعت اصطکاکی آستانه، مدل های یکپارچه فیزیکی فرسایش باد را که قابلیت جفت شدن با مدل های جوی دارند، توسعه دادند.مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از نسخه 3.6.1 از مدل جفت شده WRF-Chem، شبیه سازی برای 2 روز از تاریخ 11 تا 13 خرداد ماه سال 1393 با استفاده از داده های آنالیز GFS به منظور شرایط اولیه و مرزی صورت پذیرفت. در این اجرا از طرحواره پیشرفته MADE-SORGAM به عنوان طرحواره گسیل ذرات معلق جوی استفاده شد. این طرحواره بر پایه مدل دینامیکی مودال برای هواویزها1 در اروپا طراحی شده است که این رهیافت نیز به نوبه خود بر پایه مدل منطقه ای ذرات معلق طراحی شده است. در طرحواره MADE ذرات معلق جوی در سه مد ایتکن با قطر کمتر از 0.1 میکرومتر، تجمعی با قطر بین 0.1 تا 2 میکرومتر، و درشت با قطر بزرگتر از 2 میکرومتر با توزیع لوگ-نرمال در فرآیند شبیه سازی کیفیت هوا وارد می شوند.نتایج و بحث: جهت ارزیابی خروجی مدل WRF-Chem، با استفاده از برنامه پس پردازشی NCL، نقشه های توزیع PM10 به همراه غلظت این پارامتر ترسیم شد. خروجی مدل WRF-Chem برای غلظت PM10 و باد سطحی در ساعت 12 روز 12 خرداد ماه سال 1393 نشان داده شده است. در ساعت 12 توده کوچکی در شمال غربی استان تهران مشاهده می شود، به تدریج با گذشت زمان میزان غلظت ذرات افزایش یافته و وزش بادهای غرب و شمال غربی سبب ورود گرد و خاک به داخل شهر تهران می گردد تا جایی که در ساعت 15 کلانشهر تهران را با غلظت زیادی در برگرفته است، پس از آن، ذرات به سمت شرق منتقل شده، گستردگی مناطق تحت پوشش بیشتر می شود ولی غلظت ذرات PM10 کاهش می یابد. نکته قابل توجه این است که اگرچه مدل غلظت زیادی را در مناطق غربی کشور نشان می دهد، که منشاء آن نواحی شرق و شمال شرقی کشور عراق است، چشمه گسیل طوفان گردوخاک شهر تهران را کاملا داخلی و مستقل از آن بدست آورده است. به دلیل وجود برخی محدودیت ها در طرحواره MADE برای مناطق با وضعیت زمین شناختی پیچیده، خروجی این طرحواره ممکن است در برخی نقاط دارای بیش برآورد یا کم برآورد باشد. همین طور در صورت وجود خطا در الگوی کاربری اراضی و جنس خاک از نظر فرسایش پذیری که نقش تعیین کننده در برآورد غلظت گرد و خاک دارد، نتایج خروجی مدل می تواند با واقعیت اختلاف داشته باشد. مناطقی از حوضه شبیه سازی مانند شرق دریای خزر و ترکمنستان عموما دارای غلظت های بالای گرد و خاک است که در مقایسه با مقادیر عمق نوری ذرات گرد و خاک حاصل از سنجنده MODIS مشخص می گردد که مقادیر قابل توجهی از گرد و خاک بر فراز بخش هایی از دریای خزر تجمع یافته است.نتیجه گیری: به طور کلی عملکرد مدل عددی WRF-Chem در این پژوهش، قابلیت کاربردی این مدل را در مدل سازی و پیش بینی کیفیت هوا، به ویژه برای هواویزهایی که از چشمه های گسیل طبیعی مانند مناطق فرسایش پذیر و بیابان ها تولید می شوند، تایید می کند. شرایط کاربری اراضی و فرسایش خاک به دلیل تغییراتی که در سال های اخیر از نظر اقلیم، پوشش گیاهی، و سایر فراسنج های زمین شناختی در منطقه خاورمیانه رخ داده است، در برخی از مناطق دچار دگرگونی قابل توجهی شده است. ولی داده های زمین شناسی که در مدل WRF استفاده می شود همچنان مربوط به سال های گذشته است که در پژوهش های کیفیت هوا عامل ایجاد خطا در خروجی مدل است. بدین منظور می بایست حداقل در مقیاس منطقه ای، داده های زمین شناختی موثر در گسیل ذرات گرد و خاک تصحیح شده و در اختیار مدل قرار بگیرد.

سابقه و هدف: تدریس مشارکتی به عنوان یکی از روش های تدریس نوعی رابطه بین فردی است که خلاء استفاده از آن در انتقال مفاهیم محیط زیستی و پایش آنها کاملا احساس می شود و انجام پژوهش هایی بر پایه این نوع تدریس، در انتخاب موثرترین روش انتقال مفاهیم، به آموزشگران محیط زیست و فعالان این حوزه کمک شایانی خواهد کرد. چراکه می تواند در رشد مهارت های بین فردی، ذهنی و مهارت های سطح بالای تفکر انتقادی تاثیر داشته باشد و موجب یادگیری بیشتر، به خاطر سپاری موثرتر اطلاعات و لذت بیشتر فراگیرنده از کلاس درس شود. از آنجا که هدف اصلی این پژوهش مقایسه و پایش اثربخشی آموزش مباحث محیط زیست شهری با استفاده از روش یادگیری مشارکتی جیگ ساو و روش سنتی است این سوال مطرح می شود که کدامیک از روش ها برای انتقال مفاهیم محیط زیست شهری موثرترند و با گذشت زمان میزان ماندگاری مفاهیم محیط زیستی ارائه شده چگونه است.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه مشارکتی و سنتی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقطع سوم ابتدایی شهر اهواز است که برای نمونه گیری از روش خوش ه ای تصادفی استفاده شد. حجم نمونه شامل 62 نفر است که 32 و 30 نفر آن ها به ترتیب در گروه روش تدریس مشارکتی جیگ ساو و گروه روش تدریس سنتی قرار گرفتند. همسان بودن گروه ها از طریق اجرای پیش آزمون سنجیده شد و پایایی آزمون از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0.84 به دست آمد. روش های یادگیری به مدت 3 هفته متوالی اجرا شد و یک هفته و سپس یک ماه پس از پایان مداخله پس آزمون به عمل آمد. نمرات با استفاده از روش اندازه اثر، آزمون t مستقل و همبسته با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.نتایج و بحث: نتایج آزمون t مستقل از پیش آزمون گروه های مشارکتی و سنتی نشان داد که میزان آگاهی از تمامی مباحث محیط زیست شهری در میان دانش آموزان یکسان بوده و تفاوت معنادار میان این دو گروه مشاهده نشد. میانگین گروه مشارکتی و سنتی در پیش آزمون مباحث محیط زیست شهری به ترتیب 18.68 و 18.66 به دست آمد. در حالی که نتایج پس آزمون یک هفته پس از اعمال مداخله نشان داد که میانگین گروه مشارکتی و سنتی به ترتیب 26.28 و 23.10 محاسبه شد. میانگین پسازمون یک ماه پس از اعمال مداخله نیز به ترتیب 25.65 و 21.93 به دست آمد و میانگین حاصل از پسازمون گروه مشارکتی یک هفته و یک ماه پس از مداخله در سطح معناداری نسبت به میانگین گروه سنتی بالاتر شد. نتایج آزمون اندازه اثر نشان داد که اندازه اثر روش مشارکتی جیگ ساو در بازه زمانی یک هفته پس از مداخله آموزشی 1.870 و در بازه زمانی یک ماه پس از آموزش مشارکتی 2.137 است. همچنین، با توجه به نتایج آزمون t همبسته بین میزان آگاهی قبل از مداخله و یک هفته بعد از اجرای دوره ی آموزشی تفاوت معنا دار مشاهده شد. یک ماه پس از اجرای دوره ی آموزشی میانگین میزان آگاهی در روش مشارکتی از 26.28 به 25.65 و در روش سنتی از 23.10 به 21.93 تغییر نمود که در مقایسه با قبل از اجرای دوره ی آموزشی، تفاوت معنا داری مشاهده شد. نتایج حاصل نشان داد، دانش آموزانی که از طریق یادگیری مشارکتی طبق الگوی جیگ ساو به یادگیری می پردازند، مطالب و مباحث را نسبت به دانش آموزانی که از طریق یادگیری سنتی آموزش دیده اند، بهتر یاد می گیرند.نتیجه گیری: نتایج تحلیل داده ها نشان داد که میزان آگاهی از مباحث محیط زیست شهری در میان دانش آموزانی که به روش مشارکتی جیگ ساو آموزش دیده بودند، در سطح معناداری بالاتر از دانش آموزان آموزش دیده به روش سنتی بود. همچنین نتایج حاصل از پایش اثربخشی، برتری روش مشارکتی جیگ ساو را نسبت به روش آموزش سنتی تایید نمود.

سابقه و هدف: با توجه به اینکه امروزه بیش از 60 درصد از مردم جهان در نواحی مصبی سکونت دارند و در پی آن این نواحی همواره در معرض آلودگی های شدیدی همچون تخلیه فلزات سمی و خطرناک قرار دارند، بررسی رفتار مصب ها در مقابل این نوع آلودگی ها ضرورت دارد. برای این نوع بررسی ها لازم است ناحیه مصبی شبیه سازی شود. از آنجا که تشکیل مصب نتیجه اختلاط آب شور دریا و شیرین رودخانه است، می توان با ایجاد رژیم های شوری متفاوت این ناحیه را شیبه سازی کرد.مواد و روش ها: هدف از این تحقیق بررسی رفتار فلزات سنگین و سمی همانند سرب، مس، روی، نیکل و منگنز در مصب بزرگ ترین رود حاشیه جنوبی دریای خزر، سفیدرود، است. برای این کار آب شیرین و شور دریای خزر در 5 رژیم شوری ترکیب شدند تا شوری های 1 تا 3.4 پی اس یو ایجاد شود. پس از رو آمدن لخته ها، نمونه داخل هر آکواریوم جداگانه فیلتراسیون (0.22 میکرومتر) می شود. بدین ترتیب لخته ها روی فیلترها جمع می شوند. فیلترهای حاوی لخته را داخل بشرهای کوچک گذاشته و 5 سی سی اسید نیتریک فوق العاده تمیز (Extra Pure) به آنها اضافه می کنیم. پس از گذشت حدود 6 ساعت، فیلترها و لخته های روی آنها (بدون حرارت) کاملا هضم می شود. سپس مایع داخل بشرها را با آب مقطر و اسید کلریدریک یک نرمال به نسبت 2.5 و 7.5 میلی لیتر در بالن ژوژه 10 سی سی به حجم می رسانیم. اکنون نمونه ها برای آنالیز با دستگاه ICP آماده اند. در این پژوهش به منظور بررسی عوامل تاثیرگذار محیط مصبی بر رفتار فلزات سنگین از آنالیز خوشه ای که یک روش آماری است استفاد می شود.نتایج و بحث: مصب ها همانند یک فیلتر می توانند از بار ورودی فلزات سنگین و سمی به محیط های آب شور مانند دریا بکاهند. این پژوهش فرآیند حذف عناصر محلول و کلوییدی منگنز، مس، روی، سرب و نیکل را در اثر فرآیند لخته سازی طی اختلاط مصبی آب رودخانه سفیدرود با آب دریای خزر به صورت آزمایشگاهی بررسی می کند. طبق این بررسی، برای اولین بار دو فلز روی و سرب به ترتیب با صد و صفر درصد لخته سازی رفتار کاملا غیرخوددار و کاملا خوددار از خود نشان دادند. همچنین در اثر اختلاط مصبی آب شور با آب شیرین، سه عنصر مس، نیکل و منگنز به ترتیب با مقادیر 55 ، 41 و 4 به لخته تبدیل شده و به همین میزان از بار وردی آنها از رودخانه سفیدرود به دریای خزر کاسته می شود. مطابق آنالیز خوشه ای چهار پارامتر شوری، هدایت الکتریکی، pH و پتانسیل اکسایش-احیا بر لخته شدن فلز روی تاثیرگذار هستند. آنالیزهای آماری نشان می دهند که تنها پارامتر تاثیرگذار بر لخته شدن فلز مس اکسیژن محلول است. همچنین هیچ پارامتری بر لخته شدن دو عنصر منگنز و نیکل تاثیرگذار نیست.نتیجه گیری: محیط اختلاط مصبی تاثیر متفاوتی بر فلزات سنگین مختلف دارد. دلیل این تفاوت را می توان به نوع فلزات سنگین در محیط و همچنین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نسبت داد.

سابقه و هدف: امروزه مداخلات انسان در طبیعت، وضعیت سامانه ها و زیست سامانه های محیطی را دچار اختلال کرده که در نتیجه باعث ایجاد ناهنجاری هایی نظیر سیل های بی سابقه، طوفان های شدید، گرم شدن زمین، مصرف بی رویه ی منابع طبیعی و اخیرا خشک شدن دریاچه ها گردیده است. یکی از مهم ترین مخاطره های محیطی که در سالهای اخیر در ایران در حال رخ دادن است، کاهش آب دریاچه اورمیه می باشد. اهداف این مطالعه، بررسی تاثیر خشک شدن دریاچه ارومیه بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ساکنان حاشیه ی دریاچه، دیدگاه ساکنان در رابطه با عوامل موثر بر خشک شدن دریاچه و روش های احیای آن و همچنین اولویت بندی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بود. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از منظر جمع آوری داده ها به روش علی-مقایسه ای انجام شده است. داده های مورد نیاز از نمونه ای به حجم 300 از ساکنان روستاهای شهرستان ملکان در سال 1394با تکمیل پرسشنامه، جمع آوری گردید. در بخش توصیفی از فراوانی، درصد تجمعی، واریانس، انحراف معیار و میانگین استفاده شد. در بخش استنباطی نیز آزمون های مقایسه میانگین، تحلیل واریانس و آزمون t به کار گرفته شد. همچنین با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دریاچه ارومیه از نظر ساکنان منطقه مشخص گردید.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که پس از سال 1388 تمامی محصولات به جز محصولات باغی نسبت به دوره قبل با کاهش قابل ملاحظه ای مواجه گردیده اند. ملاحظه ارقام نشان می دهد که وضعیت اقتصادی کل منطقه نسبت به قبل از سال 1388 بدتر شده است. اما میانگین این متغیر، قبل از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، کاهش و بعد از سال 1388 با دور شدن از دریاچه، افزایش می یابد. به عبارت دیگر، وضعیت زیست محیطی قبل از سال 1388 با نزدیک شدن به سواحل دریاچه ارومیه، ولی پس از سال 1388 با دور شدن از سواحل، بهبود یافته است. بنابراین به مرور زمان با خشک شدن بیشتر دریاچه، ساکنان منطقه در وضعیت بدتری قرار گرفته اند. از نظر ساکنان منطقه، دولت از طریق احداث بزرگراه، ساخت سدها و عدم جلوگیری از احداث چاه های غیرمجاز مهمترین نقش را در خشک شدن دریاچه داشته است. پاسخگویان انتقال آب به دریاچه، رها نمودن آب سدها، بارور نمودن ابرها، استفاده از شیوه های بهتر آبیاری و نیز کشت محصولات با کارایی بالای مصرف آب را جهت احیای دریاچه ی ارومیه پیشنهاد نموده اند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد ساکنان منطقه بیشترین اولویت را به پیامدهای زیست محیطی خشک شدن دریاچه داده و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی در رتبه های بعدی قرار دارند.نتیجه گیری: با توجه به این که بیش از نیمی از مردم، رها ساختن آب سدها را عامل موثری در احیای دریاچه بیان نموده اند، بنابراین علی رغم کاهش سطح درآمد آن ها، تمایل به احیای دریاچه برای آن ها اولویت بیشتری دارد. در اولویت بودن پیامدهای زیست محیطی خشک شدن دریاچه نسبت به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی حاکی از آن است که پیامد زیست محیطی دریاچه به حد هشدار دهنده ای رسیده است. اما از طرف دیگر، این انگیزه را هم در سیاستگذاران ایجاد می نماید که برای احیای دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن این اولویت مهم، برنامه ریزی نمایند.

سابقه و هدف: این مقاله بر پایه رابطه کایا به بررسی آثار متغیرهای کلان بر کیفیت محیط زیست در منطقه منا می پردازد. فرآیند رشد و توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران و سایر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، فشار فزاینده ای به محیط زیست وارد می آورد. هزینه تخریب های زیست محیطی در منطقه منا به حدود 5 درصد و در ایران به بیش از 7 درصد تولید ناخالص داخلی می رسد. از سوی دیگر، تخریب های زیست محیطی و انتشار آلاینده ها، پایداری رشد و توسعه مذکور را با تردید مواجه ساخته است. محدودیت هایی که محیط زیست بر ادامه رشد و توسعه اقتصادی ایجاد می کند و خسارت های غیرقابل بازگشت اقتصادی ناشی از تخریب و آلودگی محیط، لزوم توجه به محیط زیست در تصمیم گیری های کلان را بیش از پیش نمایان می سازد. در نتیجه با توجه به اهمیت محیط زیست و منابع انرژی در توسعه پایدار، سعی شده است تا سهم هر یک از عوامل جمعیت، تولید ناخالص داخلی، شدت انرژی و شدت کربن بر انتشار دی اکسید کربن به عنوان شاخصی مهم در سنجش عملکرد متناسب با کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار، شناسایی شود؛ زیرا از میان تمام گازهای گلخانه ای، دی اکسید کربن سهم 94.7 درصدی در گرمایش زمین دارد.مواد و روش ها: با توجه به مطالب ذکرشده، با استفاده از داده های مربوط به بازه زمانی 2011-1990 میلادی، بر پایه رابطه کایا سهم عوامل کلان ارزیابی شد؛ از رابطه کایا استفاده گسترده ای در مباحث مرتبط با انرژی و انتشار کربن می شود. نخست با استفاده از مدل میانگین لگاریتمی دیویژیا که یکی از روش های تجزیه پرکاربرد به شمار می آید، سهم هر یک از متغیرهای کلان در انتشار دی اکسید کربن در کوتاه مدت بررسی شد. سپس برای تحلیل بلندمدت با تعیین مقادیر ورودی مرتبط با کشورهای منطقه منا از روش پانل دیتا استفاده شد که نشان دهنده وجود هم انباشتگی در مدل بود. مفهوم هم انباشتگی تداعی کننده وجود یک رابطه تعادلی بلندمدت است که سیستم اقتصادی در طول زمان به سمت آن حرکت می کند. در مورد داده های هم انباشته پانل استفاده از مدل های پویا مانند تخمین زننده کاملا تعدیل شده (FMOLS) و تخمین زننده دینامیک (DOLS) موثرتر است. بنابراین مدل هم انباشته کاملا تعدیل شده (FMOLS) بر متغیرها اعمال شد و نتایج حاصل از تخمین پارامترهای مدل در بلندمدت به دست آمد.نتایج و بحث: بررسی سوابق پژوهش در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که در این کشورها تغییرات جمعیت و تولید ناخالص داخلی در بلندمدت انتشار دی اکسید کربن را افزایش داده اند که این تغییر تا حدود زیادی به وسیله کاهش شدت انرژی و جانشینی انرژی های نو جبران شده است. نتایج تخمین این پژوهش حاکی از معناداری تاثیر تولید ناخالص داخلی، جمعیت و شدت کربن بر انتشار دی اکسید کربن است. نتایج مربوط به روش میانگین لگاریتمی دیویژیا در کوتاه مدت نشان می دهد در منطقه منا، عامل جمعیت بیشترین تاثیر را بر افزایش انتشار داشته است و پس از آن به ترتیب عوامل تولید ناخالص داخلی، شدت انرژی و شدت کربن قرار دارند. در بازه های پنج ساله، عوامل جمعیت، تولید ناخالص داخلی و شدت انرژی به صورت میانگین در جهت افزایش انتشار عمل کرده اند و عامل شدت کربن عملکردی معکوس داشته است. ضرایب حاصل از مدل پانل نشان می دهند که در بلندمدت افزایش جمعیت بیشترین تاثیر را بر انتشار کربن در منطقه منا داشته است؛ در رتبه دوم عامل شدت انرژی قرار دارد و عامل بعدی تولید ناخالص داخلی است.نتیجه گیری: با توجه به نتایج تخمین در کوتاه مدت و بلندمدت و مقایسه با وضعیت کشورهای توسعه یافته، شاخص شدت انرژی می تواند نقش کلیدی در بالا بردن کیفیت محیط زیست در کشورهای حوزه منا داشته باشد. در نتیجه، کشورهای منطقه نیازمند توجه سیاست گذاران توسعه برای بهبود شاخص شدت انرژی هستند.

سابقه و هدف: ﺗﺎﻻب پریشان از ﺟﻤﻠﻪ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﺑﺎ ارزش ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد و در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی های پی در پی به صورت کامل خشک شده است. فلزات سنگین از جمله مهمترین منابع آلاینده محیط زیست به شمار می روند که زمان ماندگاری آنها در رسوبات بسیار زیاد است. همچنین این فلزات اثرات زیان آوری بر اکوسیستمهای آبی دارند و رسوبات هم به عنوان منشأ و هم به عنوان محلی برای ذخیره این عناصر محسوب می شوند. از اینرو کسب اطلاعات درباره این فلزات مهم است.مواد و روش ها: ﻫﺪف از اﻳﻦ پژوهش برآورد آﻟﻮدﮔﻲ رسوبات تالاب پریشان ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦﻣﺲ، آهن، منگنز و روی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ غنی سازی، شاخص انباشت ژئوشیمیایی، درجه آلودگی و ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ است. در این بررسی، ﺗﻌﺪاد 40 ﻧﻤﻮﻧﻪ رسوب با وزن 200 گرم از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮداﺷﺖﺷﺪ و پس از هضم اسیدی و فیلتر کردن ﺑﺮای ﻗﺮاﺋﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻤﻲ آزاد ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ، از دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺬب اﺗﻤﻲ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﺪل AAS ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﺗﺮﻣﻮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده شد. در اﻳﻦ تحقیق ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﺎص ﺑﺮای آﻟﻮدﮔﻲ ﺧﺎک در ﻛﺸﻮرﻣﺎن، از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ فلزات مورد بررسی در ﻣﻨﻄﻘﻪ کمتر از ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻏﻠﻈﺖ (mg/kg) ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺮای ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﻟﻬﺴﺘﺎن، ﻛﺎﻧﺎدا و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ است.نتایج و بحث: میزان تغییرات خصوصیات pH و هدایت الکتریکی (Ec) به ترتیب در دامنه 7.2-7.9 و 2.4-34 محاسبه شد و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات سنگین نیز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ میلی گرم بر کیلوگرم در بیشتر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ترتیب ﻓﺮاوانی ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﮕﻨﺰ (18.2-71.3)، آهن (6.3-26.4)، روی (3.8-15.2)، مس (3.5-13.8) به دست آمد. ﻏﻠﻈﺖ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 950، 50، 41000 و 75 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی زﻣﻴﻦ اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲ، ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ و ﺷﺎﺧﺺﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ استفاده شدند که ﺷﺎﺧﺺ زﻣﻴﻦ اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﻲﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻓﻠﺰات کمتر از صفر ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻏﻴﺮآﻟﻮده بودن منطقه است، در ادامه ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ برای اﻛﺜﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺪون آﻟﻮدﮔﻲ ﻗﺮار گرفت، و ﻓﺎﻛﺘﻮر آﻟﻮدﮔﻲ ﺑرای تمام فلزات مورد بررسی ﻣﻘﺪاری کمتر از یک را نشان داد ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ تمام داده ﻫﺎ در ﻃﺒﻘﻪ بدون آلودگی ﻗﺮار گرفتند. همچنین نتایج ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ منگنز، ﻣﺲ، آهن و روی ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺸﺎورزی دارﻧﺪ و ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات در ﺧﺎک ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻧﻬﺎ ارﺗﺒﺎط داده ﺷﺪ.نتیجه گیری: در نهایت می توان بیان کرد ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد بررسی کمترین رﻳﺴﻚ آﻟﻮدﮔﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ دارد. در واﻗﻊ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺰات ﻣﺲ، آهن، منگنز و روی در اﻳﻦﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺸﺄ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ دارﻧﺪ و در طی فرایندهای طبیعی زمین شناسی و از طریق چشمه های ورودی به این تالاب تغییر می کنند.

سابقه و هدف: طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد شهری با سرعتی بیش از نرخ رشد مطلق جمعیت در حال افزایش است و این رشد و توسعه شهری اگر بدون توجه به پایداری اکولوژیکی بستر شهر صورت پذیرد، موجب بروز بحران های محیط زیستی در سطوح مختلف (جهانی، ملی و محلی) خواهد شد. آنچه مسلم است مدیریت توسعه کلان شهرها از جمله تهران نیز بدون در دست داشتن سند راهبردی که استخوان بندی اصلی توسعه را در بستر اکولوژیک سرزمین ترسیم کند امکان پذیر نیست. در این میان به نظر می رسد ارائه الگویی بر اساس نمایه های اکولوژیکی برای ارزیابی توان توسعه شهری راه حل مناسبی برای پیشگیری و بستر مناسبی برای برنامه ریزی محیط زیست شهری فراهم آورد.مواد و روش ها: از آنجا که یافتن نمایه های اکولوژیکی متناسب در مدل سازی ارزیابی توان توسعه شهری نیازمند جامع نگری در تصمیم گیری و بهره مندی از تخصص های مختلف بر اساس معیارهای چندگانه کمی و کیفی است بنابراین به کارگیری روش تصمیم گیری چندمعیاره با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی در این تحقیق محرز است و از سوی دیگر ابهام و عدم قطعیت ذاتی حاکم بر محیط تصمیم گیری و ناسازگاری قضاوت های افراد تصمیم گیرنده موجب شد تا از منطق فازی برای مواجهه با ابهام موجود در برنامه ریزی و تصمیم گیری های این تحقیق در منطقه مطالعاتی کلان شهر تهران بهره گرفته شود.نتایج و بحث: در این تحقیق پس از مرور منابع با استفاده از اطلاعات به دستامده، دانش تخصصی و تکنیک دلفی معیارهای مورد نظر شناسایی و وارد پایگاه داده در سامانه اطلاعات جغرافیایی شد. سپس با استفاده از تحلیل چندمعیاره و منطق فازی لایه های اطلاعاتی با ضریب اهمیت منتج از تکنیک دلفی با هم ترکیب و نهایتا طبق هر دو منطق بولین و فازی در نرم افزار ARC GIS 10.1 تصمیم گیری شد.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان می دهد با توجه به نمایه های اکولوژیکی مورد نظر در این تحقیق پهنه مناسبی برای توسعه افقی کلان شهر تهران قابل شناسایی نیست.

سابقه و هدف: تصفیه لجن تصفیه خانه های فاضلاب یکی از مشکل ترین فرآیندهای تصفیه و چالشی اساسی برای متخصصین و مسئولان می باشد. مهمترین شاخص وجود عوامل بیماری زا در لجن و فاضلاب کلیفرم ها می باشند. امواج اولتراسوند در فرکانس های 20 تا 200 کیلو هرتز و سطوح بالای انرژی یکی از روش های جدید جهت گندزدایی در تاسیسات فاضلابی هستند. هدف از انجام این تحقیق، تعیین اثر سیستم انتشار امواج اولتراسونیک با طول موج پایین جهت حذف کلیفرم کل وEscherichia coli از لجن و تعیین محدوده بهینه پارامترهای راهبری در استفاده از روش اولتراسونیک می باشد.مواد و روش ها: این تحقیق یک مطالعه توصیفی تحلیلی است که به صورت ناپیوسته و در مقیاس آزمایشگاهی انجام شد. بر این اساس طی دو فصل تابستان و پائیز سال 1394، تعداد 12 نمونه با فاصله زمانی 15 روزه از لجن تصفیه خانه فاضلاب جنوب تهران برداشت و تاثیر چگالی اولتراسوند (0.375، 0.75، 1، 1.3 و 2.5) بر حسب وات بر میلی لیتر و زمان (1، 5، 10، 15 و 30) بر حسب دقیقه بر میزان کلیفرم کل و Escherichia coli لجن بررسی شد. دستگاه اولتراسونیک مورد استفاده در این تحقیق، از گونه پروبی با بیشینه توان خروجی 750 وات و با فرکانس ثابت راهبری 20 کیلوهرتز بود. کلیه آزمایش های میکروبی به روش MPN در چند مرحله احتمالی، تائیدی و تکمیلی به روش 15 لوله ای انجام گردید و واحد به صورت MPN در 100 میلی لیتر گزارش گردید. این آزمایش ها در محل آزمایشگاه نانو و آب و فاضلاب دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و بر اساس آزمایش شماره 9221 کتاب روش های استاندارد برای آزمایشات آب و فاضلاب انجام گرفت.نتایج و بحث: امواج اولتراسونیک با تخریب دیواره های سلولی عوامل بیماری زا، ویروس ها و میکروب ها و از هم پاشیدن این عوامل بیماری زا موجب گندزدایی جریان لجن می گردند. از سوی دیگر دمای بالای ایجاد شده در اثر پدیده کاویتاسیون نیز می تواند به صورت موضعی موجب از بین رفتن عوامل بیماری زا گردد. به نظر می رسد که نیروی هیدرودینامیکی بالا و دمای بالای موضعی ایجاد شده مهمترین مکانیسم های تاثیرگذار در فرآیند گندزدایی لجن بر اثر اعمال امواج اولتراسونیک می باشند. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش زمان و افزایش چگالی اولتراسوند، میزان حذف کلیفرم کل وEscherichia coli افزایش می یابد. همچنین، زمان سونیفیکاسیون بهینه برابر 30 دقیقه و چگالی اولتراسوند بهینه برابر با 2.5 وات بر میلی لیتر در فرکانس 20 کیلوهرتز، بدست آمد. میزان حذف کلیفرم کل و Escherichia coli در این شرایط بیش از 99 درصد و معادل2 log بوده است.نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق، استفاده از امواج اولتراسوند تاثیر قابل توجهی بر قابلیت حذف کلیفرم کل و Escherichia coli داشته و می تواند به عنوان گزینه مناسبی برای تثبیت و گندزدایی لجن به کار رود.

سابقه و هدف: بیوفولینگ به چسبیدن و رشد موجودات زنده بر ساختارهای در معرض محیط های دریایی اطلاق می گردد. جوامع بیوفولینگ از نظر اکولوژیک با توجه به نقش شان در انتقال انرژی در زنجیره های غذایی و عملکرد اکوسیستم ها و ایجاد بسترهای چند بعدی به عنوان زیستگاه برای سایر موجودات اهمیت داشته، همچنین از نظر اقتصادی با نشست روی ساختارهای دریایی و بدنه کشتی ها و قایق ها موجب آسیب های اقتصادی می شود. با این وجود اطلاعات بسیار اندکی بر روی این جوامع در دریای خزر وجود دارد و در سواحل جنوبی دریای خزر مطالعه جامعی بر این جوامع انجام نشده است.مواد و روش ها: در مطالعه حاضر تغییرات زمانی این جوامع در سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از پنل های PVC با ابعاد 0.3×12×12 سانتی متر در دو سطح رویی و زیرین، از خرداد 1393 تا خرداد 1394 در منطقه ویژه اقتصادی بندر آستارا، بررسی شد. پنل ها با 5 تکرار توسط طناب در عمق 1 متری به صورت افقی قرار داده و به مدت یک سال هر دوماه یکبار جمع آوری و با پنل های جدید جایگزین شدند. در هر نمونه برداری با دقت از پنل ها عکس برداری شد و سپس درصد پوشش موجودات بیوفولینگ با آنالیز عکس ها توسط نرم افزار CPCe بصورت مجزا برای هر سطح محاسبه شد. همچنین میزان زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی با استفاده از وزن خشک و وزن خاکستر محاسبه شد.نتایج و بحث: در مجموع شش گروه از بیوفولینگ ها شامل کشتی چسب ها (Barnacles)، خزه زیان (Bryozoans)، جلبک ها (Algae)، پرتاران (Polychaete)، دوکفه ای ها (Mussels) و هیدروزئن ها (Hydrozoans) شناسایی شد. گونه غالب در این بررسی کشتی چسب Amphibalanus improvises است که در تمام طول سال روی پنل ها مشاهده شد. همچنین بریوزوئن های راسته کیلوستوم و تنوستوم دومین گروه فراوان بیوفولینگ را تشکیل دادند. این دو گروه در مجموع عامل اصلی تغییرات زمانی مشاهده شده در جوامع مورد مطالعه هستند. نتایج آزمون آنالیز واریانس نشان داد که دوره زمانی غرقاب سازی پنل ها و سطح بستر تاثیر معنی داری بر درصد پوشش، زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی در بیوفولینگ ها داشته است (p<0.05). به طور کلی درصد پوشش، زیتوده کل و نسبت ماده غیرآلی به آلی موجودات در سطح زیرین پنل ها بیش تر از سطح رویی آن ها بدست آمد. بیشترین زیتوده و نسبت ماده غیرآلی به آلی بیوفولینگ ها در تابستان مشاهده شد درحالیکه این میزان برای درصد پوشش در پاییز دیده شد. همچنین نتایج نشان داد از نظر ترکیب جمعیت، سطح رویی پنل ها بیشتر دارای گونه های اتوتروف نظیر جلبک ها است ولی سطح زیرین بیشتر شامل گونه های هتروتروف دارای ساختار کربنات کلسیمی است. با گسترش اقتصادی و توسعه صنعت کشتی رانی و همچنین افزایش ساختارهای انسان ساز به محیط های آبی در دهه های اخیر و پیش بینی افزایش میزان فولینگ و هزینه های آن بر اثر گرمایش جهانی، نتایج این تحقیق و تحقیقات مشابه، کاربردهای مهمی در تصمیم گیری های مدیریتی برای مقابله با مشکلات فولینگ خواهد داشت. از طرف دیگر خطر تهاجم گونه های دریایی به محیط های آبی جدید با تغییرات اقلیمی نیز در حال افزایش است و بنابراین دریای خزر نیز از گونه های مهاجم ایمن نخواهد بود. در نتیجه در جهت پایش جوامع بیوفولینگ در این پهنه آبی، باید مطالعات بیشتر و در دوره های زمانی بلند مدت تر انجام شود.

سابقه و هدف: نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی در دست یابی به هدف اصلی خود، یعنی حفاظت از محیط زیست جهانی و تحقق توسعه پایدار، چندان موفق نبوده است. از جمله دلایل این امر، ناهماهنگی و عدم همکاری بازیگران بین المللی؛ تورم موافقت نامه های چندجانبه زیست محیطی، ساختارها و نهادهای بین المللی نامناسب؛ عدم پیروی از اسناد و عملی و اجرایی نشدن تعهدات مندرج در آنها؛ اختصاص ناکارآمد منابع؛ شیوه غیرمردم سالارانه تصمیم گیری؛ سیاست گذاری و تصمیم گیری خارج از نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی و نبود بازیگران غیردولتی در نظامی دولت محور است. این نوشتار بر آن است تا علل ناکارآمدی نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی را شناسایی و اقدامات لازم برای برطرف ساختن کاستی های این نظام را بررسی کند.روش تحقیق: نوشتار پیش رو، با بهره گیری از شیوه پژوهش کتابخانه ای و با استفاده از مقاله ها و کتاب های پژوهشگرانی که پیشتر درباره حکمرانی زیست محیطی جهانی تحقیق کرده اند، تلاش دارد وضعیت موجود نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی را بررسی کند. این نوشتار با توجه به میزان گسترده تخریب محیط زیست جهانی، برخی علل ناکارآمدی نظام موجود حکمرانی زیست محیطی جهانی را بررسی و در پایان شماری از راهکارهای پیشنهادی درباره اصلاح نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی را مورد بحث قرار داده است.نتایج و بحث: در نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی، از طریق فرایندِ ایجاد اسناد و نهادها، ساختاری متشکل از اسناد نرم و سخت و نهادهای لازم برای عملی شدن این اسناد و تحقق تعهدات و الزامات آنها ایجاد می شوند. اما بدون هماهنگی و همکاری همه بازیگران بین المللی در سطحی قابل قبول، حتی اگر دولت ها اراده سیاسی لازم برای حفاظت از محیط زیست را داشته باشند نیز، نمی توان انتظار داشت پدیده ای مرزگذر با پاسخ های ناهماهنگ دولت ها تحت کنترل درآید. نهادهای موجود از جمله UNEP UNEP نیز کارایی لازم را در این باره از خود نشان نداده اند و با وجود شمار فراوان اعلامیه ها، کنوانسیون ها و سایر اسناد بین المللی، مشکلات زیست محیطی فراوانی از جمله تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا، خاک و اقیانوس ها، خطرات هسته ای یا ناشی از دست کاری ژنتیک، کاهش بی رویه ذخایر طبیعی و نابودی تنوع زیستی و چشم اندازها همچنان گریبان گیر نقاط مختلف دنیاست. از این رو لازم است که مفاد اسناد موجود به ویژه موافقت نامه های چندجانبه زیست محیطی، با استفاده از ساختارهای فعلی، عملی شوند و این امر به یاری تقویت نهادهای هماهنگ کننده از جمله UNEPUNEP و به یاری همکاری نزدیک تر و موثرتر بازیگران بین المللی شامل دولت ها، نهادهای جامعه مدنی و از جمله سازمان های غیردولتی، و بخش خصوصی امکان پذیر خواهد شد.نتیجه گیری: اصلاح نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی در وهله نخست نیازمند همکاری و هماهنگی میان دولت ها، نهادهای جامعه مدنی و بخش خصوصی است. همچنین پیروی از اسناد، معاهدات و موافقت نامه های چندجانبه زیست محیطی، تقویت UNEP به مثابه نهاد هماهنگ کننده، گسترش نقش مجمع جهانی وزرای محیط زیست، اصلاح نهادهای فعلی سازمان ملل متحد؛ تقویت سازوکارها و منابع مالی، ایجاد ظرفیت های زیست محیطی در سازمان تجارت جهانی، مدل های احتمالی برای سازمان محیط زیست جهانی، اصلاح شورای قیمومت سازمان ملل متحد، گسترش وظایف شورای امنیت سازمان ملل متحد، و تاسیس دادگاه زیست محیطی جهانی از دیگر الزامات نظام حکمرانی زیست محیطی جهانی است.

سابقه و هدف: در کشور ایران حمل و نقل و جریان های ترافیکی بیشترین علت آلودگی هوا را تشکیل می دهند. بر همین اساس مساله بررسی تاثیرات حمل و نقل و جریان های ترافیکی بر کیفیت هوا خصوصا در مناطق شهری و انجام پیش بینی ها و برنامه ریزی های لازم متناسب با آن، امری ضروری بحساب می آید. با این حال متاسفانه در این زمینه کار های زیادی در ایران صورت نگرفته است. شناسایی منابع آلاینده از مهم ترین و زمان بر ترین مراحل مدل سازی آلودگی هواست. برای مدل سازی آلودگی هوای یک منطقه نمی-توان تنها یک متغیر را در نظر گرفت؛ بلکه باید متغیر های فراوانی را مورد مطالعه، بررسی و برنامه ریزی قرار داد. برخی اقدامات، تغییرات محسوسی در وضعیت آلودگی هوای کلان شهر ها ایجاد می کند. بنابراین، انجام یکسری اقدامات می تواند کاهش آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد که اتخاذ روش های نوین سنجش آلاینده های هوا یکی آنهاست. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدلی هوش مند است که بتوان به کمک آن در شرایط خیابان های شهری غلظت آلاینده هایی از قبیل SO2، NO2 و CO را با دقت مناسبی تخمین زد و با بررسی علل و عوامل تولید این آلاینده ها و پیش بینی آلودگی هوا، اقدامات و برنامه ریزی های لازم در راستای مدیریت و کنترل آلودگی هوا را انجام داد.مواد و روش ها: در این مقاله یک مدل شبکه عصبی و یک مدل غیر خطی مبتنی بر فضای حالت بر مبنای ترافیک شهر شیراز طراحی شده است. در این مدل سازی غلظت آلاینده های SO2، NO2 و CO مورد بررسی قرار گرفته و نهایتا با استفاده از فیلتر کالمن برای یک دوره 24 ساعته پیش بینی شده است. این مدل سازی برمبنای رابطه بین غلظت آلاینده ها و ترافیک و آلودگی اولیه و اطلاعات هواشناسی می باشد. الگوریتم فیلتر کالمن توسعه یافته با استفاده از داده ی آلودگی و ترافیکی و هم چنین داده های هواشناسی به منظور پیش بینی 24 ساعته آلودگی نقاط مختلف شهر شیراز انجام گرفت. مشخصه کلیدی چنین سیستمی این است که رفتار آن با تغییرات آلودگی در کوتاه مدت منطبق می شود و نیاز به تنظیمات مکرر ندارد. روش شبکه عصبی و فیلتر کالمن به اطلاعات شهر شیراز اعمال شد.نتایج و بحث: در این کار به بررسی داده های ترافیکی و داده های آلودگی ناشی از غلظت آلاینده ها پرداخته شده، سپس تلاش شده است که داده های آلودگی با نقاط معنی دار شهر شیراز تطبیق داده شود و بسیاری از داده های آلودگی و ترافیکی به دلیل عدم تطابق با یکدیگر از نظر مکانی حذف شدند. در نهایت مدل سازی بر اساس آن بهنگام شده و نتیجه این مطالعات با نتایج واقعی تطبیق داده شد. این ساختار مدل غیرخطی استفاده تکاملی و انعطاف پذیری را ارائه می دهد. به این معنا که ارزیابی کلی عملکرد مدل می تواند به راحتی با اضافه یا کم کردن متغیر جدید انجام گیرد. از طرفی در صورت در اختیار داشتن داده های متناظر با هر ایستگاه جدید دیگر می توان براحتی مطالعات را برای نقاط دیگر شهر شیراز بسط داد. به این ترتیب اگر ترافیک در بعضی نقاط شهر شیراز در دسترس باشد، می توان با بعضی مانورهای ترافیکی آلودگی را به سمت های دیگر بسط داده و در مناطق بحرانی کاهش داد.نتیجه گیری: نتایج بصورت آزمایشی نشان می دهد که مدل ها و خصوصا مدل فیلتر کالمن توسعه یافته غلظت آلاینده ها را بخوبی پیش بینی می کند.