علوم محیطی
سال:1395 | دوره:14 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

سابقه و هدف: با توجه به گستردگی صنایع نفت و گاز و نقش موثر این صنایع در ایجاد آلودگی های زیست محیطی، تدوین یک برنامه استراتژیک برای بهبود عملکرد زیست محیطی ضروری است. بدین منظور اقدامات انجام شده در راستای کاهش عوارض زیستی در محدوده قابل قبول و در چارچوب قوانین و مقررات سازمان محیط زیست بررسی شده است. دستیابی به سطح معینی از درجه اطمینان، نیاز به استفاده از روش های پیشرفته دارد. بنابراین تدوین یک استراتژی برای کاهش جنبه ها و پیامدها زیست محیطی در صنایع مختلف به خصوص صنعت نفت و گاز به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر است که باید به آن توجه کرد.مواد و روش ها: هدف از این پژوهش تدوین استراتژی های زیست محیطی در صنایع نفت و گاز پارس جنوبی 2 است که می تواند زمینه تدوین و ارائه برنامه مدیریتی راهبردی مناسب در جهت رعایت هرچه بیشتر قوانین و مقررات زیست محیطی برای واحدهای مشابه را در منطقه فراهم کند. در این پژوهش ابتدا مهم ترین عوامل درونی و بیرونی از کمیته طوفان مغزی شناسایی و توسط 20 نفر از کارشناسان تکمیل شد. در مرحله بعد چک لیست نهایی توسط 10 نفر از مدیران سازمان بر اساس طیف لیکرت نمره دهی شد. اوزان عوامل داخلی و خارجی، با تشکیل ماتریس IFE و EFE محاسبه شد. برای تدوین استراتژی ها و تعیین وضعیت موجود از روش SWOT بهره گرفته شده است. از ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک(SPACE) ، به عنوان ابزاری شناخته شده و تکنیکی موثر و مناسب برای توسعه و بازبینی استراتژی های شرکت و ایجاد تعادل بین عوامل درونی (ضعف ها و قوت ها) و بیرونی (فرصت ها و تهدید ها)، استفاده شده است.نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی بیانگر آن است که سازمان (پالایشگاه مورد بررسی) دارای نقاط قوت بیشتری نسبت به ضعف های موجود و فرصت های بیشتری نسبت به تهدیدها است. بنابراین باید سازوکارهایی را در پیش بگیرد تا تهدیدها را از بین برده و نقاط ضعف خود را به حداقل برساند. بنابراین نوع استراتژی های مناسب برای توسعه و بهبود پالایشگاه مذکور در زمینه مسایل زیست محیطی باید از نوع استراتژی های تنوع بخشی باشد. در نهایت 11 استراتژی انتخاب و نمره دهی شد که استراتژی بهبود شرایط زیست محیطی منطقه با امتیاز 6.23 و استراتژی اصلاح و بازنگری برنامه های مدیریتی و به حداقل رساندن آلاینده های محیطی با امتیاز 5.23 و استراتژی توسعه و ارتقاء کیفیت مدیریت پساب و پسماند با استفاده از فناوری های نوین زیست محیطی با امتیاز 5.01 به ترتیب به عنوان برترین استراتژی ها اولویت بندی شدند.نتیجه گیری: یافته ها و نتایج نشان دهنده جایگاه سازمان در موقعیت رقابتی است و باید استراتژی های حفظ، نگهداری و ثبات را در جهت کاهش صدمات زیست محیطی به کار گیرد.

مواد و روش ها: این گیاه به دلیل بومی بودن و زیبایی گل آذین و فرم رویشی مورد توجه قرار گرفت. بذرها در اواخر خردادماه 1393 از روستای دهبار (طول جغرافیایی 59 درجه و 17 دقیقه و 23 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 15 دقیقه و 04 ثانیه شمالی و در فاصله 14 کیلومتری جنوب شهرستان طرقبه- شاندیز) جمع آوری و به سه روش کشت در پتری دیش (دمای27°C-23°C )، کشت گلدانی در فضای گلخانه و کشت مستقیم در زمین با طرح آزمایشی کاملا تصادفی کاشته شد.نتایج و بحث: درصد جوانه زنی و سبز شدن در این سه روش به ترتیب 96، 58.5 و 25.5 بود. اندازه گیری استقرار و ماندگاری نهال ها در ماه های فروردین تا شهریور بررسی شد. فنولوژی در دو سال پیاپی 1393 و 1394 در عرصه طبیعی و نیز در دو روش کشت گلدانی و مستقیم در ایستگاه غدیر مشهد ثبت شد. در سال های مختلف 1393 و 1394 با توجه به نوسان درجه حرارت هوا، دوره یا تعداد روز برای هر مرحله متغیر است که پایه ها در روش های مختلف در هر یک از مراحل غنچه دهی، گل دهی و بذردهی تقریبا درجه روز رشد GDD یکسانی دریافت کردند و میزان انرژی گرمایی مورد نیاز هر مرحله فنولوژیکی در سال های مختلف تقریبا ثابت بود. فقط در مورد کشت گلدانی وکشت مستقیم تفاوت زیادی در درجه حرارت کسب شده در مرحله اول وجود داشت که می توانست به دلیل شرایط کشت و شرایط اولیه محیطی متفاوت باشد. نتایج نشان داد که عوامل محیطی از جمله دما، بارندگی و رطوبت محیط می توانند در تاریخ بروز این پدیده ها تاثیرگذار، و در تاخیر، تعجیل یا توقف و حذف بروز یک پدیده زیستی موثر باشند. نکته مهمی که در ثبت فنولوژی گونه ملیکا در طبیعت و در محیط کشت دیده شد این بود که گونه ها در طبیعت نهایتا تا اواخر مرداد پایدار بودند و بعد از آن اثر ناچیزی از آنها در طبیعت بود ولی در زمین غدیر واقع در بلوار فرودگاه گیاهان مرحله خواب موقت داشتند و سپس دوباره شروع به خوشه دهی، گل دهی و بذردهی کردند و در نهایت تا اوایل آذرماه پایدار بودند. هرچه بارندگی بیشتر باشد و آب بیشتری در اختیار گیاه قرار گیرد گیاهان از شادابی بیشتری برخوردارند و باعث طولانی تر شدن دوره رشد گیاهان شده و گیاهان رشد زایشی و رویشی طولانی تری دارند.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان دهنده قابلیت اهلی شدن گیاه ملیکا برای کاشت در فضای سبز شهر مشهد است. گونه ملیکا به خاطر فرمی که دارد می تواند برای منظرهای کوهستانی و باغ های صخره ای مناسب باشد و روش مورد قبول برای کشت و تکثیر این گونه، کشت گلدانی (کشت در فضای گلخانه و سپس انتقال به عرصه) است که درصد سبزشدن، استقرار و زنده مانی خوبی داشت و برای فصل های بهار و تابستان و پاییز زیبایی دارد.

سابقه و هدف: دستیابی به گیاهانی که در محیط رشد پرتنش یک بام سبز گسترده به ویژه در مناطقی با اقلیم خشک، بتوانند بقای خود را حفظ کنند، یک چالش جدی است.مواد و روش ها: این تحقیق به چگونگی انتخاب گیاهان مناسب برای بام های سبز گسترده در شرایط سرمای طبیعی در فصول سرد (پاییز و زمستان) به صورت آزمایش بلوک های کامل تصادفی و به دنبال آن بررسی اثر تنش خشکی به صورت سه دور زمانی آبیاری (48، 72 و 96 ساعت) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در فصول گرم سال (بهار و تابستان) در مشهد می پردازد.نتایج و بحث: نتایج هر دو آزمایش نشان داد اثر گونه در فصول سال معنی دار است. بید گیاه، شبنمی و دم عقربی بهترین کیفیت بصری را در هر گروه نشان دادند. از نظر بقا دم عقربی بهترین گزینه برای مشهد در هر دو فصل سرد و گرم سال و به دنبال آن شبنمی و پنجه برگی قرار گرفتند. پیچ تلگرافی برای فصول سرد و ناز قرمز گزینه فوق العاده ایی برای فصول گرم سال هستند. گراس های چمنی و زمین پوش نیاز به آبیاری منظم در فصل گرم داشته و از نظر تیمارهای آبیاری تفاوت چشمگیری را نشان دادند، اما گیاهان ناز پاسخ بسیار مطلوبی نسبت به سطوح تنش خشکی نشان دادند. در مجموع گیاهان ساقه گوشتی (succulent) و زمین پوش به ترتیب برای استفاده در فصول گرم و سرد مناسب تر بوده و چمنی های کپه ای توصیه نمی شوند.نتیجه گیری: بنا بر نتایج حاصل از این تحقیق، بام های سبز با در نظر گرفتن ملاحظاتی چند می توانند بام های سبز نسبتا پایداری را برای اقلیم مشهد نوید دهند.

سابقه و هدف: تولید و توسعه سوخت های زیستی در مناطق روستایی به طور مستقیم یا غیرمستقیم می تواند تغییرات شگرفی در زندگی مردم روستایی ایجاد کند. تولید سوخت های زیستی وابسته به بخش کشاورزی است و متخصصان و کارشناسان کشاورزی منبع مهمی از اطلاعات برای کشاورزان در مورد پذیرش نوآوری هستند. آنها می توانند پذیرش سوخت های زیستی را تسهیل و یا نفوذ آنها را محدود کنند. بنابراین، هدف از این بررسی، پیش بینی و تعیین عوامل موثر بر تمایل کارشناسان کشاورزی استان خوزستان نسبت به ترویج و توسعه سوخت های زیستی بود.مواد و روش ها: این بررسی پژوهشی مقطعی است. مدل اعتقادات سلامت به صورت کمی با استفاده از روش پیمایش برای درک ادراکات کارشناسان کشاورزی مورد آزمون قرار گرفت. نمونه مورد پژوهش بر اساس روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی سهمیه ای تعیین شد(n=288) . سوالات پرسش نامه در مقیاس 1 تا 5 نقطه (خیلی کم، کم، متوسط، بالا و بسیار بالا) تدوین شد. این نظرسنجی میان کارشناسان کشاورزی در فوریه سال 2015 انجام شد. داده ها از طریق مصاحبه شخصی بر اساس پرسش نامه برای ارزیابی اجزای مدل اعتقادات سلامت جمع آوری شد. اعتبار درونی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. همه معیارها نشان داد اعتبار درونی بسیار عالی و بین 0.67 تا 0.9 بود. در نهایت روایی پرسش نامه توسط هیاتی از کارشناسان مورد تایید قرار گرفت.نتایج و بحث: یافته های این تحقیق در مقایسه با تحقیقات قبلی در مورد مدل اعتقادات سلامت به نتایج متفاوتی دست یافت. تحقیقات قبلی نشان دادند، مهم ترین پیش بینی کننده های نیت، متغیرهای موانع درک شده و مزایای درک شده هستند، درحالی که در این تحقیق فقط متغیر مزایای درک شده معنی دار شد و متغیر موانع درک شده معنی دار نشد و علاوه بر آن متغیرهای دیگری نیت کارشناسان را تبیین کرده اند. بر اساس یافته های تحقیق می توان اظهار داشت، آموزش های مناسب به کارشناسان می تواند در بهبود نیت آنها بسیار مهم باشند. بنابراین در آموزش ها باید بر تشویق کارشناسان در راستای توسعه و گسترش سوخت های زیستی تاکید ویژه ای کند. اضافه بر آن، باید شدت خطرناک بودن کاربرد سوخت های فسیلی برای جامعه و محیط زیست به طرق مختلف به کارشناسان نشان داده شود. این امر باعث می شود، تمایل آنها به توسعه و ترویج آن در بین کشاورزان بیشتر شود. در کنار این امر روشن کردن و آشکار ساختن مزایا و منافع سوخت های فسیلی نیز بسیار موثر است. در نهایت خودکارآمدی یک متغیر مهم است. خودکارآمدی به میزانی اشاره دارد که یک فرد احساس می کند، رفتار مورد نظر را تحت کنترل دارد و انجام آن برایش ساده است.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد، سیاست های انرژی، مزایای درک شده سوخت های زیستی، شدت خطر درک شده سوخت های فسیلی، راهنمای عمل و خودکارآمدی بر تمایل کارشناسان کشاورزی نسبت به ترویج و توسعه سوخت های زیستی تاثیر دارند. همچنین، نتایج تحلیل حساسیت متغیرهای موثر بر تمایل رفتاری از دیدگاه کارشناسان کشاورزی نشان داد به ترتیب متغیرهای مزایای درک شده، سیاست های انرژی و شدت خطر سوخت های فسیلی بیشترین رتبه حساسیت و متغیر احتمال خطر سوخت های فسیلی کمترین رتبه را دارد.

سابقه و هدف: جنوب و جنوب غرب ایران هم از لحاظ موقعیت ژئوپولتیکی و هم از لحاظ سیاسی، اقتصادی، صنعتی و کشاورزی از مناطق استراتژیک کشور است. بنابراین طول دوره بارشی در این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. پرفشار جنب حاره ای عربستان از سامانه های کنترل کننده اقلیم جنوب و جنوب غرب ایران و حتی کل کشور است. این سامانه به تبعیت از جابه جایی سالانه گردش عمومی جو و در حاشیه شمالی سلول هدلی در طول سال جابه جا شده و با جابه جایی شمال سو و جنوب سو شروع و پایان و به تبع طول دوره بارشی منطقه جنوب و جنوب غرب ایران را تعیین می کند.مواد و روش ها: برای شناسایی الگوی سینوپتیکی دوره های بارشی کوتاه در این تحقیق داده های بارشی روزانه ایستگاه های سینوپتیک جنوب و جنوب غرب ایران (خوزستان، بوشهر، هرمزگان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، لرستان و ایلام) در یک دوره آماری 36 ساله استخراج و سال پایه مشترک که تمام ایستگاه ها دارای بارش بوده اند، انتخاب شده است. در مرحله بعد برای تعیین طول دوره بارشی در ایستگاه های جنوب و جنوب غرب ایران ابتدا بر اساس سال زراعی کشور ایران، یعنی مهر تا مهر، شروع بارش و پایان بارش مشخص شد و در مرحله بعد تعداد روزها از شروع تا پایان شمارش شده است. سپس سال هایی که طول دوره بارشی آنها کمتر از 160 روز طول کشیده بود به عنوان دوره های بارشی کوتاه انتخاب شد. در مرحله اول ماتریسی به ابعاد 253×736 (سلول × روز) تهیه شد. که با توجه به تحلیل عاملی 5 عامل انتخاب شد و در نهایت روی عامل اول که پرتکرارترین الگوی سینوپتیکی بود و همچنین پراکنش هسته های پرفشار عربستان تحلیل انجام شد.نتایج و بحث: بررسی موقعیت هسته مرکزی پرفشار جنب حاره ای عربستان در 5 سال با طول دوره کوتاه نشان داد که در این سال ها هسته مرکزی پرفشار دارای دو نوع آنومالی بوده اند. اولا هسته ها حرکت جنوب سوی بسیار کندی داشته اند. به طوری که گاهی یا اواخر اکتبر یا اواسط نوامبر همچنان روی منطقه جنوب و جنوب غرب ایران استقرار داشته اند. ثانیا برعکس شرایط نرمال به جای حرکت شرق سو به سمت غرب عربستان و ساحل دریای سرخ جابه جا شده اند. این نوع جابه جایی سبب شده است که سامانه کم فشار سودانی به عنوان موثرترین سامانه بارشی منطقه امکان حرکت و گسترش به سمت منطقه را نداشته باشد. و از طرفی مانع از گسترش جنوب سوی ناوه مدیترانه روی آفریقا و تقویت سامانه های سودانی شود. در این سال ها کم فشار سودان به جای حرکت شمال شرق سو به سمت شمال جابه جا شده و پس از عبور از روی مصر وارد دریای مدیترانه شده است. درنتیجه جنوب غرب ایران از دریافت بارش محروم شده است. رودباد جنب حاره ای نیز به عنوان موثرترین رودباد در تشدید ناپایداری های این منطقه در این سال ها با حرکت غرب سو و قرار گرفتن آن روی مصر و لیبی در شرایط مناسبی برای تشدید ناپایداری ها در منطقه قرار ندارد.نتیجه گیری: سامانه پرفشار جنب حاره ای عربستان مهم ترین سامانه کنترل کننده اقلیم منطقه جنوب و جنوب غرب کشور ایران است. در برخی از سال ها جابه جایی شمال و جنوب سوی گردش عمومی جو و سلول هدلی روی منطقه شرایط همدیدی را فراهم می کند که هسته های پرفشار جنب حاره ای عربستان بسیار دیرتر از شرایط نرمال از منطقه خارج شده و زودتر از موعد به سمت منطقه برگشته و طول دوره بارشی را کوتاه می کند.

سابقه و هدف: چاه های جذبی از رایج ترین انواع تاسیسات بهداشتی در بیشتر کشورهای در حال توسعه هستند. این چاه ها به عنوان مکانیزمی برای جداسازی فاز مایع از جامد هستند، اما در بیشتر آنها شرایط برای نیتروژن دهی محلول حاوی سرب فراهم بوده که می تواند حجم قابل توجهی از آلودگی را وارد منابع آب زیرزمینی کند. ازاین رو برای بررسی نیترات ورودی به آب های زیرزمینی در نواحی استقرار چاه های جذبی از روش مدل سازی استفاده شده است.مواد و روش ها: در این مدل یک آبخوان با ویژگی های عادی یک آبخوان واقعی به صورت فرضی درنظر گرفته شد. فاصله سطح آب زیرزمینی تا کف (ته) چاه جذبی را 5، 10 یا 30 متر در نظر گرفته و این عمق به تمام سطح آب در آبخوان فرضی تعمیم داده شد. همچنین برای نیترات نیمه عمر 500 تا 1500 روز با مقیاس زمانی 6 ماه تا چند سال در نظر گرفته شد. سپس در نرم افزار MATLAB نمودار مربوط به تغییرات غلظت نیترات به عمق ترسیم شد.نتایج و بحث: نتایج از بالا بودن احتمال آلودگی نیترات در سطح آب زیرزمینی نسبت به استاندارد سازمان بهداشت جهانی (50 میلی گرم در لیتر) برای آشامیدن در چاه هایی با فاصله 5 متر بین کف چاه جذب تا سطح آب در دوره 5 ساله با نیمه عمر متوسط تا طولانی نیترات حکایت داشت. مکان یابی نواحی دور از سطح آب زیرزمینی، تخلیه مکرر چاه، تعویض آن و تفکیک فاضلاب قبل از ورود به چاه از راه حل های موثر برای کاهش ورود نیترات از چاه های فضولات انسانی به آب زیرزمینی است. هرچند راهکارهای فوق ممکن است به دلایل اجتماعی، فنی و محدودیت های اقتصادی همیشه قابل اجرا نباشد.نتیجه گیری: بررسی گسترده در سطوح مختلف و با داده های دقیق تر با نیمه عمرهای متفاوت نیترات می تواند اطلاعات درباره شدت آلایندگی چاه های فضولات انسانی را افزایش دهد.

سابقه و هدف: امروزه حمل ونقل به عنوان یکی از زیرساخت های مهم و اثرگذار و به صورت همزمان زمینه ساز توسعه و اثرپذیر از توسعه بوده و این موضوع سبب توجه مدیران و برنامه ریزان به مقوله حمل ونقل شده است. اما با توجه به تمرکز برنامه ریزان حمل ونقل بر دسترسی ها و سایر جنبه های دینامکی حمل ونقل شهری، عوارض زیست محیطی آن به شدت مورد بی توجهی واقع شده است. شهر قم به عنوان یک کلان شهر مهم و مذهبی- توریستی مستلزم به کارگیری روشی کارا برای ساماندهی و مدیریت حمل ونقل است روشی که با سایر بخش های توسعه و بخصوص محیط زیست در تضاد نباشد.مواد و روش ها: در این تحقیق پس از مطالعه منابع، شاخص های محیط زیستی مرتبط با حمل ونقل شناسایی شده و 5 شاخص مهم تعیین شد سپس این شاخص ها به صورت مکان مند و با استفاده از نقشه های GIS شبکه حمل ونقل و کاربری های شهر قم و با نظرات کارشناسی امتیازدهی شده است. برای تعیین وضعیت نهایی هر سلول، نتایج حاصل از GIS وارد نرم افزار MATLAB شده و با روش الگوریتم ژنتیک نتایج حاصل شده است.نتایج و بحث: دستیابی به وضعیت بهینه از لحاظ زیست محیطی مستلزم ایجاد تغییرات در شبکه راه ها و یا تغییر مکان کاربری هایی است که به لحاظ آلودگی های ناشی از حمل ونقل حساسیت بالاتری دارند، نتایج این تحقیق نشان داد که 30 درصد سلول های شبکه از لحاظ زیست محیطی در وضعیت نامناسب، 30 درصد در وضعیت تناسب میانه و 40 درصد در وضعیت مناسب قرار دارند.نتیجه گیری: نتایجی که از نقشه بهینه شبکه حمل ونقل استنباط می شود به خوبی نشان می دهد که با انتقال بخشی از کاربری ها به ویژه مناطق مسکونی به نواحی اطراف شهر و با آلودگی کمتر تغییرات محسوسی در وضعیت تناسب سلول های شبکه ایجاد می شود به طوری که بیشتر سلول های با امتیاز 3 (نامناسب) به امتیاز 1 (مناسب) تغییر وضعیت می دهند، و فقط 10 درصد از سلول ها در وضعیت نامناسب از لحاظ زیست محیطی قرار می گیرند. بنابراین انتقال بخشی از کاربری ها از مرکز شهر به نواحی اطراف، راهکار مناسبی برای کاهش تاثیرات آلودگی های ناشی از حمل ونقل خواهد بود.

سابقه و هدف: حس تعلق به مکان یکی از واکنش های احساسی و عاطفی انسان نسبت به محیط است که فرد را به مکان پیوند داده و هویت شخص و مکان را شکل می دهد. محیط های آموزشی کودکان، بعد از محیط خانه و خانواده، بیشترین سطح ارتباط را با کودکان به تعامل می گذارد و حس تعلق به مکان، ممیزی هایی برای شوق بازگشت به مدرسه و ماندن در آن فراهم آورده، که از جمله عامل های اساسی در پیوند دانش آموز با محیط آموزشی است. از طرفی دیگر کمبود سطح کمی و کیفی فضای سبز محیط های آموزشی مدارس امروز در کشور ما، این محیط ها را به مکانی بی روح با مصالح و ساختمان های غیرجذاب برای کودکان بدل ساخته است. هدف از انجام این تحقیق پاسخ به این پرسش است که اساسا چه ارتباط معناداری میان محیط سبز مدارس (و ابعاد مختلف ارتباط با فضای سبز) و حس تعلق به مکان وجود دارد؟مواد و روش ها: در این تحقیق سعی شده با بهره گیری از بررسی های کتابخانه ای مبانی حس تعلق و نقش آن در محیط های آموزشی کودکان تبیین شود، و سپس با استفاده بررسی های میدانی و به روش پرسش نامه ای، فرضیات مطرح شده در ابتدای پژوهش را با تحلیل اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه در نرم افزار SPSS ارزیابی کنیم. در این پرسش نامه دو عامل حس تعلق به مدرسه و ارتباط با فضای سبز مدرسه (به همراه عوامل مختلف آن شامل "ارتباط حسی با فضای سبز"، "مشارکت در خلق فضای سبز" و "ارتباط آموزش محور با فضای سبز") مورد سنجش قرار گرفتند.نتایج و بحث: این قسمت از دو بخش آمار توصیفی و آزمون فرضیات تشکیل شده است. و بخش آمار توصیفی رابطه مستقیم بین سطح کمی و کیفی ارتباط با فضای سبز مدرسه و حس تعلق به مدرسه مشهود است. شاهد این امر متناسب بودن سطح فضای سبز مدارس با حس تعلق دانش آموزان است که از پرسش نامه های توزیع شده بین دانش آموزان این مدارس به دست آمده است. در بخش آزمون فرضیات با استفاده از روش آزمون فرضیات هر یک از فرضیات تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد که با به کارگیری شیوه ای کمی از دو روش آزمون همبستگی (Correlation Test) و رگرسیون چندمتغیره (Multiple Linear Regression) در ارزیابی فرضیات استفاده شده است. فرضیه اصلی تحقیق با همبستگی پیرسون (0.649) که بیانگر رابطه مثبت و بسیار قوی بین متغیر ارتباط با فضای سبز مدرسه و حس تعلق به مدرسه است تقویت می شود. همچنین فرضیات فرعی تحقیق با ضریب همبستگی و ضریب معناداری قابل قبول تایید می شوند.نتیجه گیری: در انتها این نتیجه حاصل شده که رابطه ای معنادار بین ارتباط با فضای سبز مدرسه در سطوح مختلف آن از جمله: "ارتباط حسی با فضای سبز"، "مشارکت در خلق فضای سبز" و "ارتباط آموزش محور با فضای سبز"، با حس تعلق به مدرسه در کودکان برقرار است. ارتباط حسی با فضای سبز با ایجاد درگیری مستقیم (با تمام حواس ادراکی) و تجربه مدار با محیط، باعث تسلط شناختی بر مکان می شود که خود از عوامل ایجاد حس خودی بودن و تعلق به مکان است. مشارکت در خلق فضای سبز حس تملک فضایی و عزت نفس را در کودکان بر می انگیزد که پیوند با مکان را تسهیل می کند. ارتباط آموزش محور با فضای سبز نیز از دیگر مواردی است که در آن فضای بیرون و طبیعت به عنوان محیط آموزشی و یا حتی منبع آموزش و یادگیری مطرح است.

سابقه و هدف: ماهیان خاویاری دریای مازندران از موجودات ارزشمند اقتصادی و کمیاب و متاسفانه در آستانه انقراض هستند. با توجه به اهمیت اقتصادی و به ویژه زیست محیطی این گونه از ماهیان برای ایران و اکوسیستم منطقه، در این پژوهش به ارزیابی اقتصادی ارزش حفاظتی ماهیان خاویاری دریای مازندران پرداخته و تمایل به پرداخت افراد تعیین شد.مواد و روش ها: در این پژوهش به ارزش حفاظتی ماهیان خاویاری دریای مازندران پرداخته و تمایل به پرداخت افراد با استفاده از روش دومرحله ای هکمن تعیین شد. تعداد نمونه لازم بر اساس روش کوکران محاسبه شد و با استفاده از داده های حاصل از 358 پرسش نامه دوگانه یک و نیم بعدی، در سال 1393، تحلیل های مورد نظر انجام شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که روش دومرحله ای هکمن که می تواند بین عوامل موثر بر پذیرش تمایل به پرداخت و نیز عوامل موثر بر میزان آن تمایز قایل شود، در مجموع متوسط تمایل به پرداخت به دست آمده معادل 15311 ریال در ماه برای هر خانوار محاسبه شد. همچنین، ارزش حفاظتی سالانه ماهیان خاویاری 336.8 میلیارد ریال به دست آمده است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می تواند توجیه لازم برای سرمایه گذاری در پروژه های حفاظت از ماهیان خاویاری و همچنین بهبود ذخایر آن را فراهم آورد. همچنین طراحی برنامه های آموزشی برای بالا بردن سطح آگاهی صیادان و درک اهمیت بقای گونه های در حال انقراض، پیشنهاد شد.

سابقه و هدف: آلودگی نفت پیامد اجتناب ناپذیر افزایش سریع جمعیت است. استفاده از منابع نفتی بدون وقفه و درمقیاس بزرگ رو به افزایش بوده و از بزرگ ترین دلایل آلودگی ناشی از آن است. این پژوهش آلودگی فلزات سنگین نیکل و روی در پساب مخازن نفتی پالایشگاه شازند را بررسی می کند.مواد و روش ها: نمونه برداری به صورت تصادفی از 6 نوع مخزن نفتی متفاوت بر اساس نوع محصولات تولیدی و با 3 تکرار در هر مخزن انجام شد. از آنجا که نمونه ها در 3 فاز مجزا (آلی، آبی، آبی و آلی) نمونه برداری شدند، روش آنالیز مجزایی برای هر فاز به کار گرفته شد.نتایج و بحث: نتایج بررسی نمونه ها نشان داد میانگین غلظت فلزات نیکل و روی در پساب مخازن ذخیره به ترتیب 5.141 و 7.087 میلی گرم بر لیتر است. همچنین مقایسه غلظت نمونه ها با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا و ایران نشان داد غلظت فلز نیکل در 25% نمونه ها بالاتر از حد استانداردها بوده و %75 آنها غلظتی معادل یا کمتر از میزان استاندارد را دربرداشتند. همچنین غلظت فلز روی نیز در 20% نمونه ها فراتر از حد مجاز استانداردها و در %80 آنها نیز غلظتی معادل یا کمتر از این میزان را دارا بودند.نتیجه گیری: در نهایت، باتوجه به وضعیت بوم شناختی درخور توجه منطقه شازند، کنترل آلاینده های فلزی و پایش پساب ذخایر نفتی در این منطقه، مورد تاکید بوده که نیازمند مدیریت صحیح و به موقع به منظور پیش گیری ازافزایش آلاینده های حاصل ازآنها است.

سابقه و هدف: ترکیبات هیدروکربنی در اثر تصادفات در موقع حمل ونقل، ذخیره سازی و یا فرآیندهای پالایشگاهی به ویژه در کشورهای تولیدکننده نفت منابع آب زیرزمینی را (هم در منطقه غیراشباع و هم در منطقه اشباع) آلوده می کنند. با توجه به پیچیدگی های حاکم بر محیط آب زیرزمینی، تاکنون پژوهش چندانی در ارتباط با پاک سازی این آلودگی ها در ایران انجام نشده است. ترکیبات بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن (BTEX) به دلیل حلالیت نسبتا بالا در آب و خاصیت سرطان زایی که دارند، از دیگر ترکیبات نفتی خطرناک تر هستند. این تحقیق با هدف مدل سازی کنتیک زیست پالایی نمونه های آب زیرزمینی آلوده به BTEX انجام شده است.مواد و روش ها: نمونه های آلوده آب زیرزمینی از محدوده پالایشگاه تهران تهیه شده و به روش غنی سازی، باکتری های تجزیه کننده ترکیبات BTEX غربال گری و جداسازی شدند. پس از شناسایی مولکولی باکتری های جداشده، سویه Pseudomonas sp. BTEX-30 که بهترین عملکرد را در بین سایر سویه های باکتریایی داشت برای بررسی های کنتیک انتخاب شد. آزمایشات کنتیک در بطری های شیشه ای 500 میلی لیتری با درپوش پیچی تفلونی برای جلوگیری از نشت بخارات ترکیبات BTEX به محیط در شیکر انکوباتور با دور موتور 100 دور در دقیقه، در دمای 34 درجه سانتی گراد و با pH برابر 7.6 انجام شده است. کنتیک زیست پالایی برای دو حالت تک سوبسترا (غلظت هر کدام از سوبستراها 250 میلی گرم بر لیتر) و مخلوط ترکیبات BTEX (مجموع غلظت سوبستراها 500 میلی گرم بر لیتر به نسبت مساوی) بررسی شده است. همچنین برای به دست آوردن رطوبت بهینه زیست پالای در منطقه غیراشباع آب زیرزمینی، رطوبت های مختلف مورد بررسی قرار گرفت.نتایج و بحث: بر اساس نتایج به دست آمده، معادله مونود بهترین برازش را هم برای کنتیک تک سوبسترا و هم برای مخلوط سوبستراها نشان می دهد. حداکثر نرخ مخصوص زیست پالایی (mmax) برای ترکیبات بنزین، تولوئن و اتیل بنزن به ترتیب 0.45، 0.43 و 0.35 در ساعت به دست آمد. باکتری قادر به تجزیه زایلن در حالت تک سوبسترا نبود. حداکثر نرخ مخصوص زیست پالایی برای مخلوط سوبستراها، 0.44، 0.45، 0.38 و 0.33 در ساعت به ترتیب برای بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن به دست آمد. نکته قابل توجه تجزیه زایلن در حضور بنزن و تولوئن است که با افزایش جمعیت باکتریایی در اثر تجزیه بنزن و تولوئن، آنزیم های مورد نیاز برای تجزیه زایلن در دسترس قرار گرفته و باعث تجزیه زایلن نیز می شود.نتیجه گیری: باکتری Pseudomonas sp. BTEX-30 هم در محیط آبی و هم در رطوبت های بالای 20 درصد خاک غیراشباع قادر به زیست پالایی ترکیبات BTEX است، با وجود این بهترین عملکرد را در رطوبت 60 درصد نشان می دهد.

سابقه و هدف: افزایش آلودگی های محیطی ناشی از رشد صنایع، جمعیت، ساخت وسازهای شهری، افزایش استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی و همچنین تغییرات شرایط اقلیمی باعث شده که در سال های اخیر متخصصان علوم و حفاظت و مرمت در جهان بر اهمیت کیفیت هوا در حفاظت و نگهداری آثار در محیط موزه تاکید بیشتری کنند و پژوهش در این زمینه به یکی از محورهای اصلی و بنیادین موضوع حفاظت پیشگیرانه مجموعه های موزه ای تبدیل شود. از این رو با توجه به اثرات مخربی همچون خوردگی فلزات، کاهش استحکام الیاف و تغییر رنگ که آلاینده های گازی ناشی از ترافیک و صنایع می توانند بر آثار تاریخی داشته باشند، غلظت گازهای NO2 و SO2 در کتابخانه و موزه ملی ملک و موزه رضا عباسی در دو منطقه مرکز و شمال شهر تهران مورد سنجش و پایش قرار گرفتند.مواد و روش ها: نمونه برداری آلاینده های فوق با روش تیوب های غیرفعال پالمس در سالن ها و ویترین های نمایش این موزه ها در دو نوبت در تابستان و زمستان سال 1392 انجام شد. برای نمونه گیری از هر مکان سه تیوب استفاده می شود که یکی از آنها به عنوان تیوب شاهد کاملا بسته است. سپس غلظت گاز دی اکسید نیتروژن با استفاده از طیف سنجی فرابنفش و غلظت گاز دی اکسید گوگرد به کمک روش یون کروماتوگرافی اندازه گیری شدند. همزمان با این بررسی ها اندازه گیری دما و رطوبت نسبی داخل ویترین و سالن نمایش هم به وسیله دیتالاگر به مدت یک سال و در فواصل زمانی 15 دقیقه انجام شد. اندازه گیری میزان سرعت تبادل هوا در ویترین های نمایش با روش ردیابی گاز دی اکسید کربن به وسیله دستگاه قابل حمل مدل GMP222، GM70، VAISALA به مدت 24 ساعت صورت گرفت.نتایج و بحث: نتایج آزمایشات و اندازه گیری های ریزاقلیمی دما و رطوبت در این دو موزه نوسانات زیادی به ویژه در رطوبت در آنها نشان می دهد که تحت تاثیر شرایط محیطی بیرون است و نشان دهنده تبادل هوای زیاد و عدم کارایی لازم سیستم های هواساز در این دو موزه است. مقایسه نتایج مربوط به گازهای آلاینده مورد اندازه گیری نیز نشان می دهد که غلظت آلاینده ها در موزه رضا عباسی بیشتر از موسسه کتابخانه وموزه ملی ملک است. مجاورت مستقیم این موزه با خیابان اصلی و قرارگیری آن در نزدیکی دامنه کوه و عدم جابه جایی هوا در این منطقه نقش مهمی در افزایش غلظت آلاینده ها در موزه رضا عباسی دارد. همچنین غلظت گاز دی اکسید نیتروژن در فصل تابستان بیشتر از زمستان و بالعکس غلظت گاز دی اکسید گوگرد در زمستان بیشتر از تابستان است. با توجه به سرعت تبادل هوای ویترین های دو موزه و غلظت گازهای آلاینده در آنها مشاهده می شود که اگرچه نیمه بسته بودن ویترین ها و کاهش سرعت تبادل هوا تاثیر زیادی بر کاهش غلظت گاز دی اکسید نیتروژن دارد اما به طور شگفت انگیزی غلظت گاز دی اکسید گوگرد در داخل و خارج از ویترین ها تفاوت چشمگیری را نشان نمی دهد. لازم به ذکر است که با توجه به نوع آثار موجود و مصالح مورد استفاده در ساخت ویترین ها که اساسا شیشه و فلز هستند هیچ نوع منبع داخلی برای این آلاینده در ویترین ها شناسایی نشد.نتیجه گیری: در مجموع بررسی های انجام شده نشان می دهد موقعیت مکانی موزه ها در بافت شهری، مجاورت یا عدم مجاورت آنها به خیابان های اصلی و پرتردد و سرعت تبادل هوا نقش مهمی در غلظت آلاینده های خارجی در محیط های داخلی موزه ها دارند. علاوه بر این نتایج نشان می دهد که غلظت گازهای آلاینده در محیط هر دو موزه بالاتر از حد مجاز برای حفاظت از آثار است. با توجه به اثرات مخرب این آلاینده بر آثار اجرای یک طرح حفاظت پیش گیرانه و دفع خطر برای موزه های مذکور توصیه می شود. این توصیه ها طی یک مقاله جداگانه و در همین ارتباط مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.

سابقه و هدف: جنگل ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش های وسیعی از آنها در نتیجه آتش سوزی از بین می رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه ها وگیاهان را طعمه خود می سازد، به طوری که میانگین سالانه حریق در جنگل های جهان شش تا چهارده میلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه های مقابله با آتش سوزی جنگل ها، شناسایی نقاط بحرانی آتش سوزی در جنگل های منطقه است. این مهم ضرورت تحقیق در این زمینه را در راستای حفظ این منابع ارزشمند آشکار می سازد. منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در شمال استان ایلام و در بین سه شهرستان ایلام، شیروان چرداول و ایوان قرار دارد. این تحقیق برای پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ انجام شد.مواد و روش ها: مهم ترین عوامل موثر در فرآیند آتش سوزی جنگل با استفاده از تجربیات کارشناسان و پژوهشگران در مناطق مشابه، شامل 9 فاکتور از جمله تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه هستند. همچنین فرایندمدل سازی برای ارزیابی حساسیت خطر آتش سوزی جنگل در مدل تحلیل شبکه ای در سه مرحله انجام شد. بدین ترتیب ساختار مدل در نرم افزار  SuperDecisionsتشکیل شد. ماتریس مقایسات زوجی به کمک طیف 1 تا 9 انجام و سپس سوپرماتریس مربوطه تهیه شد. در نهایت وزن نهایی معیارها برآورد شد.نتایج و بحث: نتایج نهایی به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که وزن معیارهای تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه به ترتیب دارای مقادیر 0.294، 0.226، 0.134، 0.121، 0.075، 0.051، 0.041، 0.029 و 0.025 هستند که عامل تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما و جهت شیب بیشترین وزن را داشتند. در نهایت، با تلفیق این لایه ها با توجه به وزن های به دست آمده، در محیط نرم افزارARC GIS نقشه پهنه بندی تهیه شد. نتایج تحقیق نشان داد که مناطق با تراکم پوشش گیاهی بالای 50 درصد، جهت های جنوبی و شیب های بالای 20 درصد مستعد خطر آتش سوزی هستند. همچنین جهت های جنوبی و شرقی برای دریافت بیشترین میزان نور خورشید مشخص شد.که حدود 30 کیلومترمربع (10 درصد) از مساحت کل منطقه در کلاس خطر خیلی زیاد و 62 کیلومترمربع (20 درصد) از مساحت منطقه در کلاس خطر زیاد از نظر احتمال وقوع آتش سوزی قرار دارد. بنابراین، ضرورت دارد که اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی در این مناطق صورت گیرد.نتیجه گیری:در پژوهش حاضر نقشه پهنه بندی در 5 کلاس خطر خیلی، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقه بندی شد و در نهایت نتایج حاصل نشان داد که با توجه به نقشه حاصل از اجرای مدل، شیب های بالای 20 درصد، جهت های جنوبی و شرقی و مناطقی که تراکم پوشش گیاهی آن بالای 50 درصد است جزء مناطق با خطر زیاد و خیلی زیاد از نظر احتمال وقوع آتش سوزی هستند. بنابراین ضروری است که در این مناطق اقدامات لازم برای جلوگیری از احتمال وقوع آتش سوزی صورت گیرد.