علوم محیطی
سال:1386 | دوره:4 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

ذرت (Zea mays L.) یکی از مهم ترین گیاهانی است که زراعت آن در کشور رو به توسعه است. این پژوهش مزرعه ای به منظور بررسی جنبه های اگروکولوژیک کاربرد کودهای زیستی (بیولوژیک) از نوع باکتری های ترغیب کننده رشد گیاه Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) شامل: Azotobacter Chrococcoom، Azospirillum lipoferum، Azospirillum brasilense و Pseudomonas fluorescens بر سبز کردن گیاهچه، فنولوژی (زیستگردی)، عملکرد علوفه سیلویی، عملکرد دانه، تسهیم ماده خشک و برخی ویژگی های مرتبط دو رگ های دیررس ذرت SC 700, SC 704 و یک دو رگ امیدبخش (B73×K18) با هدف تعیین مناسبترین دو رگ و موثرترین تلفیق باکتریایی، در طی سال های 83 و 84 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل تلقیح بذرهای دو رگ با تک تک باکتری ها و با تلفیق دو به دو و مجموع باکتری های PGPR و عدم تلقیح به عنوان تیمار شاهد بودند. نتایج بدست آمده مشخص کرد که کاربرد PGPR موجب افزایش درصد سبز کردن نهایی گیاهچه، سرعت سبز کردن گیاهچه، درجه روزهای دوره پرشدن دانه، کاهش درجه روزهای سبزکردن گیاهچه و رشد رویشی، افزایش عملکرد علوفه سیلویی در هکتار، وزن تر بوته، عملکرد دانه هر بوته و در هکتار، کل وزن خشک بوته (زیست توده) و دانه و شاخص برداشت گردید. همچنین نتایج نشان داد که مناسب ترین دو رگ ذرت در رابطه با تولید دانه، دو رگ SC700 و تولید علوفه سیلویی دو رگ SC704 بود. موثرترین PGPR در مورد تولید ذرت در سیستم کشاورزی پایدار تلقیح مایه تلفیق تمامی این باکتری ها بود. بنابراین کاربرد کودهای زیستی PGPR در زراعت ذرت می تواند در افزایش تولید و عملکرد و در نتیجه توسعه این زراعت نقش قابل ملاحظه ای داشته باشد.

بر اساس مفهوم بازگردانی، مناطقی را که کمتر تحت تاثیر فعالیت های انسان قرار گرفته اند می توان با گذرگاه های مناسب به یکدیگر وصل و از این طریق از تخریب بیشتر آنها جلوگیری کرد. این مطالعه به صورت موردی در آبخیز شفارود در استان گیلان انجام شد. در آن گذرگاه، سیمای سرزمین به عنوان عنصر خطی، در نظر گرفته شد. هدف این مقاله ارایه روش مناسب برای بازگردانی اکولوژیک مناطق مستعد جنگلی بر پایه مفهوم های اکولوژی سیمای سرزمین است. ابتدا لکه های جنگلی بر مبنای طبیعی یا انسانی بودن آنها طبقه بندی شد و به هر کدام از لکه ها یک کد اختصاص یافت. بعد از آن برای هر لکه بر مبنای نزدیکی به رودخانه و یا دوری از جاده نیز یک کد اختصاص داده شد. سپس جا پاها بر مبنای مساخت دسته بندی و لکه های برخوردار از مساحت بالاتر از یک هکتار به عنوان لکه های مناسب جاپا در نظر گرفته شد. از 683 لکه موجود در آبخیز شفارود با مساحت 36200 هکتار، تعداد 56 لکه با مساحت 228 هکتار برای ایجاد گذرگاه مناسب تشخیص داده شد. کل مساحتی که لکه های جنگلی در سیمای سرزمین آبخیز شفارود به عنوان گذرگاه جهت بازگردانی نیاز دارند برابر 62 هکتار به دست آمد.

در این تحقیق سیستم هیدروشیمی زمینه، آلاینده های کشاورزی و حیوانی، تغییرات مکانی و زمانی و منشا آن ها در آب های زیرزمینی دشت ایذه، واقع در شمال شرق استان خوزستان، مطالعه شده است. نمونه های آب زیرزمینی از 34 چاه، یک پیزومتر، یک چشمه، و یک قنات در ماه های اردیبهشت، خرداد، شهریور، دی، و اسفند سال 1380 جمع آوری گردیده و جهت تعیین پارامترهای هیدروشیمی و آلودگی مورد سنجش قرار گرفته است. آلودگی شدید نیتراته آب های زیرزمینی به وسیله فعالیت های کشاورزی در نواحی وسیعی از دشت ایذه رخ داده است. فرآیند اصلی مسبب افزایش نیترات آب های زیرزمینی ایذه اکسیداسیون آمونیوم ناشی از فروشویی سریع کودهای غیرآلی اعمال شده بر زمین های کشاورزی می باشد. غلظت نیترات آب های زیرزمینی دشت ایذه از بهمن تا اردیبهشت ماه افزایش می یابد و سپس دوباره روند کاهشی به خود می گیرد. هر چند که امکان جذب باکتری ها توسط لایه سیلتی ماسه ای پوشاننده آبخوان آبرفتی ایذه وجود دارد، با این حال آب های زیرزمینی کم عمق ایذه از لحاظ باکتریایی شدیدا آلوده می باشند.

امروزه، دفع مناسب لجن یکی از مشکلات اساسی تصفیه خانه های فاضلاب در همه کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه، محسوب می شود. یکی از گزینه های مطرح دفن لجن، استفاده از آن در زمین های کشاورزی به عنوان کود می باشد. اگر چه لجن فاضلاب به دلیل دارا بودن مواد مغذی، می تواند برای اصلاح و بهبود خاک استفاده شود، لیکن به دلیل احتمال وجود انواع میکرواوگانیزم های بیماری زا، ممکن است باعث ایجاد انواع بیماری ها در انسان و دام شود. هدف از انجام این تحقیق، بررسی امکان استفاده از لجن خشک شده تصفیه خانه های فاضلاب شهر تهران به عنوان کود در کشاورزی با در نظر گرفتن استانداردهای معتبر موجود و همچنین بررسی وجود ارتباط احتالی بین مقدار تخم انگل با کلیفرم مدفوعی و کلیفرم کل، از نظر آماری (با استفاده از نرم افزار SPSS) می باشد. در این راستا، سه تصفیه خانه فاضلاب شوش، شهرک غرب و شهید محلاتی انتخاب شدند و آزمایش های مربوطه در سه فصل پاییز، زمستان و بهار بر روی نمونه ها انجام شد و نتایج حاصله با استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست امریکا (EPA) مقایسه گردید. از آنجایی که فاضلاب های شهری دارای مقادیر کافی نیتروژن، کربن، پتاسیم و دیگر مواد مغذی می باشند، لذا در این تحقیق پارامترهای مهم کلیفرم مدفوعی، کلیفرم کل و تخم انگل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق، نشان می دهد که  مقادیر میانگین کلیفرم مدفوعی برای سه تصفیه خانه، شوش، شهرک غرب و محلاتی به ترتیب، 4.9×103, 3.7×103 و 1.2×104 (MPN بر گرم جامدات خشک) می باشد که با توجه به مقررات بخش 503 آیین نامه 40CFR استاندارد EPA، در کلاس B واقع می شوند. بر این اساس، رعایت محدودیت های مصرف آنها در کشاورزی (از نظر تنوع نوع محصول و زمان برداشت) ضروری است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که رابطه آماری بین مقادیر تخم انگل با کلیفرم مدفوعی و کلیفرم کل موجود در نمونه ها وجود دارد. ضریب همبستگی پیرسون بین مقادیر تخم انگل و کلیفرم مدفوعی 0.989 به دست آمد.

استفاده غیر زیان بار از سرزمین یکی از اصول حقوق بین الملل محیط زیست محسوب می شود که در اعلامیه استکهلم 1972 پیش بینی گردید. این اصل بر حقوق حاکمه دولت ها در بهره برداری از منابع شان مطابق سیاست های محیط زیستی خود تاکید می کند و این امر را متذکر می شود که دولت ها مسوولند ترتیبی دهند تا فعالیت های انجام شده در حیطه صلاحیت یا نظارت آنها موجب ورود زیان به محیط زیست سایر کشورها یا مناطق خارج از صلاحیت ملی آنها نگردد. این اصل در اسناد و آرا داوری و دادگستری بین المللی مورد تایید و شناسایی قرار گرفته است. این تحقیق به بررسی مختصر اصل فوق در اسناد و آرا بین المللی می پردازد.

یکی از مهم ترین سیگنال های هواشناسی که در مقیاس جهانی بر پارامترهای آب و هوایی در اغلب مناطق کره زمین تاثیر می گذارد، پدیده ENSO یا النینو - نوسانات جنوبی است. تغییرات الگوی وقوع این پدیده باعث بوجود آمدن تغییرات دراز مدت و معنی داری در وضعیت بارندگی و دمای کره زمین شده است. در این پژوهش به منظور بررسی میزان ارتباط تغییر اقلیم با پدیده ENSO و ارتباط آن با تغییرات پارامترهای آب و هوایی ابتدا با استفاده از رابطه همبستگی سالانه و فصلی شاخص نوسانات جنوبی (SOI) با داده های بارندگی دما به دست آمده و سپس به منظور مطالعه دقیق تر نحوه تاثیر پدیده ENSO بر نحوه تغییرات دمای مناطق مختلف استان خراسان نقشه های پهنه بندی مربوطه ترسیم شد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت بارندگی و دمای کلیه مناطق استان (به ویژه نوار مرکزی و تا حدودی شمالی) نسبت به پدیده ENSO واکنش معنی داری نشان می دهند بعبارت دیگر میانگین ضرایب همبستگی بارندگی و دما با مقادیر SOI به طور سالانه و فصلی منفی است، یعنی با افزایش مقادیر SOI، مقادیر بارندگی و دما در سطح استان خراسان در فصول و سال های مختلف کاهش می یابد. با توجه به افزایش بارندگی و دمای مناطق مختلف استان (به طور فصلی و سالانه) در زمان فعالیت فاز منفی ENSO (شرایط النینو)، تغییرات بارش و دمای استان در این شرایط را می توان به دگرگونی الگوی وقوع پدیده ENSO در اثر تغییرات اقلیمی در سطح جهان مرتبط دانست.

کرم ساقه خوار مهمترین آفت برنج در شمال کشور بوده که به صورت لاروهای کامل در داخل ساقه های به جا مانده برنج و علف های هرز زمستان را سپری می کند. به منظور تعیین استراتژی زمستان گذرانی این آفت و تغییرات مقاومت به سرما در آن، لاروهای زمستان گذران از مزارع برنج موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت طی ماه های مهر تا اسفند 1383 جمع آوری شدند. به دلیل ریزش حدودا دو متر برف در اواخر بهمن نمونه برداری از لاروهای زمستان گذران در این ماه امکان پذیر نبود. میانگین نقطه انجماد بدن لاروهای جمع آوری شده در مهرماه 18.8- درجه سانتی گراد بود اما از آبان این دما به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت و به -12.4°C رسید و تا قبل از ریزش برف در بهمن تغییر چندانی نکرد. نقطه انجماد لاروهای جمع آوری شده در اسفند ماه باز هم افزایش یافت و به -8.2°C رسید. بیش از 90 درصد از لاروهای جمع آوری شده در ماه های مختلف پس از 24 ساعت تیمار در دمای 10- و نیز 15- درجه سانتی گراد زنده ماندند ولی درصد بقا در مورد لاروهایی که 24 ساعت در دمای 20- درجه سانتی گراد نگهداری شده بودند، از 30 درصد در مهرماه به 80 درصد در آبان و ماه های بعد از آن افزایش یافت. به دلیل افزایش قابل توجه نقطه انجماد بدن لاروها در زمستان و زنده ماندن نمونه ها پایین تر از این دما، به نظر می رسد که لاروهای زمستان گذران کرم ساقه خوار برنج در ایران جز حشرات مقاوم به سرما و یخ زدگی باشند. از آنجا که از اواخر آبان ماه نقطه انجماد و تحمل حشره به سرما تغییرات قابل ملاحظه ای یافته است، می توان انتظار داشت که لاروهای حشره در این ماه وارد مرحله اصلی دیاپوز شده اند.

شهر صنعتی رشت در استان گیلان یکی از قدیمی ترین شهرهای صنعتی ایران می باشد، بیش از انقلاب و در سال 1353 تاسیس شده است. این شهر صنعتی که بزرگ ترین شهرک صنعتی فعال استان می باشد، در فاصله 18 کیلومتری جنوب غربی شهر رشت قرار دارد. در این مقاله مدیریت پسماندها به عنوان یکی از معضلات آن مورد بررسی قرار گرفته است. روش کار در این مقاله بر اساس مشاهده و تکمیل پرسشنامه های موضوعی در 61 درصد واحدهای فعال صنعتی بوده است. بررسی یافته ها نشان می هد که اکثر صنایع شهر صنعتی مورد مطالعه رویکرد منفعلانه ای نسبت به ملاحظات حفاظت محیط زیست، جذب کارشناس محیط زیست و مدیریت علمی پسماندها دارند. در این راستا تنها 13.4 درصد از واحدها دارای کارشناس محیط زیست می باشند، 14.9 درصد از واحدهای صنعتی اقدام به مطالعه پسماندهای خود نموده اند. از این رو 2 واحد توانسته اند به عنوان واحد سبز در سطح استان گیلان انتخاب شوند. گروه های صنایع کانی فلزی و غیرفلزی به ترتیب با 26.80 درصد و 20.72 درصد بیشترین میزان پسماندهای صنعتی و گروه های صنایع فلزی با 19 درصد و نساجی با 15.23 درصد نیز بیشترین میزان پسماندهای شبه خانگی را در سال تولید می نمایند. حدود 4.54 درصد از واحدها مبادرت با بازیافت پسماندهای خود می نمایند و 21.20 درصد از واحدها بازیافت را به همراه دیگر فعالیت های مدیریتی نظیر کاهش از مبدا، سوزاندن و دفن بهداشتی انجام می دهند. حدود 1.51 درصد از واحدها نیز اقدام به سوزاندن پسماندهای خود می نمایند که هیچ گونه نظارت دقیق بر کنترل آلودگی هوا در آنها وجود ندارد. در مجموع، واحدهای صنعتی مورد مطالعه در شهر صنعتی رشت سالانه 3903.8 تن پسماند صنعتی و 217.2 تن پسماند شبه خانگی تولید می نمایند. طبق نتایج به دست آمده، با توسعه فعالیت های صنعتی در کارخانه ها و افزایش تعداد پرسنل، حجم پسماندهای تولیدی در آینده افزایش خواهد یافت. تجمع این زایدات در شهر صنعتی باعث ایجاد اثرات ناسازگار محیط زیستی و مصرف بیشتر منابع خواهد شد. با اعمال سیستم جامع مدیریت پسماند در شهر صنعتی رشت، در ضمن کاهش تولید پسماند روند رو به رشد توسعه صنعتی نیز حفظ می گردد.