علوم محیطی
سال:1396 | دوره:15 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل پایداری درازمدت در خاک و تاثیرات مضر اکولوژیکی، به یک معضل زیست محیطی تبدیل شده است. در بررسی پوشش گیاهی در مناطق آلوده به فلزات سنگین، گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند، از جنبه های علمی، کاربردی و اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.مواد و روشها: در این تحقیق در فواصل 500، 1250 و 2000 متر از مرکز کارخانه سیمان کیاسر ساری واقع در استان مازندران، از خاک و پوشش گیاهی به روش سیستماتیک نمونه برداری تصادفی انجام شد. تعداد 3 گونه گیاهی از قبیل گون، درمنه و پیچک با 3 تکرار و 3 تیمار (در مجموع 27 نمونه از گیاه و 27 نمونه از خاک ریزوسفری) در غالب طرح آزمایشی بلوک های کاملا تصادفی آزمایش شد. نمونه های جمع آوری شده برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه منتقل و برای تعیین غلظت عناصر سرب، مس و روی از دستگاه ICP-OES استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج آنالیز واریانس این تحقیق نشان داد که میزان عناصر سنگین با سطح اختلاف معنیدار (p£0.05) در خاک بیشتر از گونه های مورد بررسی است. همچنین مقایسه میانگین داده ها نشان میدهد که در خاک و گونههای مورد بررسی منطقه با افزایش فاصله از کارخانه مقدار مس و سرب دارای اختلاف معنیداری (p£0.05) است. این در حالی است که مس با افزایش فاصله روند افزایشی و سرب روند کاهشی را نشان میدهد. عنصر روی با تغییرات فاصله در خاک اختلاف معنی داری را نشان نداد ولی در گونه های گیاهی معنی دار شد و از روند منظمی پیروی نکرد. همبستگی عناصر سنگین گونه های مورد بررسی با عناصر خاک نشان میدهد که گون و درمنه همبستگی معنی داری با عناصر مس (r=0.7) و سرب (r=0.5) دارند ولی گونه پیچک فقط با عنصر روی همبستگی مثبت و معنی داری را نشان داد.نتیجه گیری: با توجه به پتانسیل بالای گونه های گون و درمنه در جذب فلزات سنگین میتوان از این گونه ها در پالایش مناطق آلوده با شرایط اکولوژیکی یکسان استفاده کرد.

سابقه و هدف: رشد فعالیت های صنعتی و افزایش انتشار آلاینده ها موجب جلب توجه جهانیان به مسایل زیست محیطی شده است. بوی نامطبوع را می توان جزء آلاینده هایی طبقه بندی کرد که تاثیر منفی آن بر کیفیت زندگی مشهود است. حدود یک سوم تا نیمی از تولیدات حیوانی که برای انسان غیرقابل مصرف هستند به عنوان مواد اولیه در صنعت فرآوری و تبدیل ضایعات استفاده می شوند. از مهمترین ویژگی های واحد فرآوری ضایعات کشتارگاه ها، می توان به انتشار ترکیبات فرار و بوی ناخوشایند اشاره کرد که سبب مزاحمت برای افراد شاغل و ساکنان مجاور این صنعت میشود. هدف این تحقیق، ارزیابی یک سامانه بینی الکترونیکی به عنوان ابزاری برای نمایش بخارهای خروجی از کوره پخت ضایعات کشتارگاه طیور، انتخاب آرایه ای از حسگرهای مناسب و تعیین خط اثر بویایی این واحد آلاینده است.مواد و روش ها: فرآیند پخت ضایعات در دمای 941 درجه سانتیگراد تحت فشار 3 بار به مدت زمان 4 ساعت و با همزنی یکنواخت با سرعت 81 دور در دقیقه انجام شد. تعداد 31 نمونه مایع هر یک با حجم ده میلی لیتر که نتیجه میعان بخارات واحد پخت ضایعات بودند، تهیه شد. نمونه ها به آزمایشگاه واقع در گروه مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی دانشگاه تهران منتقل شدند و از سامانه بینی الکترونیکی به منظور تحلیل و بررسی استفاده شد. سامانه بینی الکترونیکی مورد استفاده بر پایه حسگرهای نیمه هادی اکسید فلزی (MOS) و شامل آرایه ای از شش حسگر گازی بود. از روش تحلیل مولفه های اصلی (PCA) برای ارزیابی حسگرها و انتخاب آرایه ای مناسب از حسگرها استفاده شد.نتایج و بحث : مشاهده تجربی سطح پاسخ حسگرها تا رسیدن به حالت پایدار با هدف کاهش اتلاف زمان و اکسیژن، نشان داد که زمان 30 ثانیه برای رساندن سطح پاسخ حسگر به خط مبنا، 100 ثانیه برای تماس بخارات با حسگرها (پاسخ حسگر ها) و 40 ثانیه برای پاک کردن حسگرها، برای زمان بندی داده برداری از سامانه بینی الکترونیکی مناسب است. بررسی همبستگی حسگرها نشان داد که برخی از حسگرها همبستگی بالاتر از 0.85 دارند. بررسی توزیع واریانس دو مولفه اصلی ابتدایی نشان داد که این دو مولفه بیش از 99 درصد از واریانس کل را شامل می شوند و مولفه اصلی اول (PC-1) به تنهایی بیش از 98 درصد از واریانس کل را شامل می شود. بیشترین تاثیر در مولفه اصلی اول مربوط به حسگر MQ135 است و پس از آن به ترتیب حسگرهای MQ136، MQ9، MQ131، MQ5 و در نهایت حسگر MQ3 موثر هستند. نتایج تحلیل مولفه های اصلی نشان داد حسگرهای MQ135 و MQ136 که حساسیت بالا به آمونیاک، سولفید هیدروژن و بنزن دارند، مناسب ترین حسگرها برای تشخیص بوی نامطبوع منتشر شده از واحد پخت ضایعات کشتارگاه طیور بودند. انتخاب آرایه ای از دو حسگر MQ135 و MQ136 می تواند برای تمایز میان آلاینده های واحد پخت ضایعات کشتارگاه طیور و آلاینده های منتشر شده از صنایع دیگر استفاده شود و از این حسگرها می توان برای تعیین خط اثر بویایی آلاینده های واحد پخت ضایعات کشتارگاهی استفاده کرد.نتیجه گیری : سامانه بینی الکترونیکی شامل آرایه ای با دوحسگر MQ135 و MQ136 می تواند برای نظارت و کنترل کیفی آلاینده های خروجی از واحد صنعتی تبدیل ضایعات کشتارگاهی طیور استفاده شود. همچنین با اشاره به این موضوع که در حال حاضر شاخصی برای بوی نامطبوع به صورت استاندارد در سازمان کنترل کیفیت هوا تعریف نشده است، می توان سامانه بینی الکترونیکی را برای کنترل کیفیت هوا از نظر وجود بوهای نامطبوع در محیط زیست مورد استفاده قرار داد.

سابقه و هدف : ماهیان مهاجم، به عنوان تهدیدی بزرگ برای تنوع زیستی اکوسیستم های آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگی های تولیدمثلی، عادت های غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماری ها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومی Iranocichla hormuzensis از این ماهیان در ایران گزارش شده است. در سال های اخیر، ماهیان تیلاپیای غیربومی پیامد های اکولوژیکی و اقتصادی قابل توجهی در ایران و کشورهای همسایه داشته اند. هدف از این پژوهش بررسی اولیه وضعیت ماهیان غیربومی تیلاپیا در استان خوزستان می باشد.مواد و روش ها : پژوهش حاضر از آبان 1393 تا شهریور 1394 برای تعیین فراوانی دو گونه ماهی تیلاپیا C. zillii و O. aureus در تالاب شادگان و میزان عرضه آنها در برخی بازارهای ماهی، در استان خوزستان، انجام شده است. همچنین حضور یا عدم حضور این ماهیان در تعدادی از مراکز تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی استان نیز ارزیابی شد.نتایج و بحث : نتایج نشان داد که میزان صید و عرضه تیلاپیا C. zillii فراوانی بالایی داشته و این ماهی به یکی از گونه های غالب تالاب شادگان تبدیل شده است. در این پژوهش گونه O. aureus از تالاب شادگان صید نشد اما مشاهدات نشان می دهد که این گونه، به ویژه در رودخانه ها، در حال گسترش به سایر نقاط بوده و از لحاظ فراوانی نیز در حال افزایش است. ماهیان تیلاپیا به ویژه C. zillii در برخی از مزارع پرورش ماهی به آفت تبدیل شده و میزان تولید ماهیان گرمابی را کاهش داده اند. همچنین حضور این گونه ها در مراکز تکثیر بچه ماهی، احتمال انتقال آنها به سایر مناطق را افزایش داده است.نتیجه گیری : به نظر می رسد که در حال حاضر بهترین راهکار مبارزه با ماهیان تیلاپیا در این استان، جلوگیری از ورود آنها به سایر منابع آبی (به ویژه از طریق فعالیت های آبزی پروری) باشد. همچنین انجام پژوهش های مستمر برای مشخص شدن جنبه های مختلف این معرفی ها، پیش بینی پتانسیل گسترش دامنه پراکنش و پایش منظم باید مورد توجه قرار گیرد. در مجموع، باید روشی ترکیبی برای کنترل و کاهش این گونه ها به همراه مدیریت مناسب اکولوژیکی آب، کاهش آلودگی آب ها و کاهش فشار صیادی گونه های بومی اتخاذ شود.

سابقه و هدف : در سال های اخیر، به منظور حذف آلاینده ها از فاضلاب ها و آب های زیرزمینی، نانوذرات صفر ظرفیتی آهن مورد توجه محققان قرار گرفته اند. این ترکیبات به طور موثری می توانند آلاینده ها را از آب حذف کنند، اما محدودیت هایی چون فقدان پایداری، هماوری سریع و عدم جداسازی از محیط تیمارشده از مشکلات کاربرد این مواد است. استفاده از مواد میزبان به عنوان روش مناسبی برای غلبه بر این مشکلات پیشنهاد شده است. کانی های رسی یکی از منابع فراوان طبیعی و ترکیبی مناسب به عنوان ماده میزبان برای نانوذرات آهن هستند. در این پژوهش، از کمپوزیت رس های فیبری نانوذرات صفر ظرفیتی آهن در حذف آلاینده ها از محلول های آبی استفاده شده است.مواد و روش ها : کمپوزیت های رس های سپیولیت و پالیگورسکیت با نانوذرات صفر ظرفیتی آهن به روش احیای سبز آهن با استفاده از عصاره چای سبز ساخته شدند. به منظور تعیین ظرفیت جذب هر کدام از کمپوزیت ها در حذف آلاینده های فسفر (P)، نیکل (Ni) و کادمیوم (Cd) از محلول های آبی، غلظت های متفاوتی از هر کدام از آلاینده ها به نسبت 1 درصد جاذب و جذب شونده به مدت 24 ساعت در تماس با کمپوزیت های سنتز شده قرار گرفتند. پس از جداسازی فاز محلول از جامد، غلظت باقیمانده هر کدام از آلاینده ها در محلول ها اندازه گیری شد و مدل های لانگمویر، فروندلیچ و دوبینین-رادشکوویچ بر داده های حاصل از جذب برازش داده شدند.نتایج و بحث : مدل های لانگمویر و فروندلیچ توانستند به خوبی جذب فسفر را روی هر دو کمپوزیت توصیف کنند.حداکثر ظرفیت جذب (qmax) کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن و کمپوزیت پالیگورسکیت- نانوذرات صفر ظرفیتی آهن برای فسفر به ترتیب برابر با 11.38 و 8.57 میلی گرم بر گرم تعیین شد. داده های حاصل از جذب کادمیوم و نیکل توسط هر دو کمپوزیت برازش خوبی با مدل های لانگمویر، فروندلیچ و دوبینین-رادشکوویچ نشان دادند. نتایج حاصل از ثابت حداکثر ظرفیت جذب مدل لانگمویر (qmax) نشان دهنده توانایی جذب بیشتر کادمیوم توسط کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن نسبت به کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفر ظرفیتی بود. نتایج حاصل از ضریب ثابت KF مدل فروندلیچ نیز تایید کننده توانایی بیشتر کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفر ظرفیتی در حذف فسفر و کادمیوم در مقایسه با کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن است. کمپوزیت پالیگورسکیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن توانست در حذف نیکل برخلاف دو ترکیب فسفر و کادمیوم موفق تر از کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن عمل کند. ثابت KL مدل لانگمویر که بیانگر تمایل جذب است نیز برای کمپوزیت پالیگورسکیت نسبت به سپیولیت بیشتر بود. مقادیر فاکتور جداسازی (RL) که نشان دهنده مطلوبیت جذب است برای هر دو کمپوزیت سپیولیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن و پالیگورسکیت-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن بیشتر از صفر و کمتر از یک محاسبه شد که نشان دهنده جذب مطلوب فسفر، کادمیوم و نیکل روی هر دو کمپوزیت است.نتیجه گیری : کمپوزیت های رس های فیبری-نانوذرات صفر ظرفیتی آهن سنتزشده به روش سبز به دلیل سازگار بودن با محیط زیست و عدم استفاده از مواد شیمیایی مخرب محیط زیست و همچنین توانایی مناسب برای حذف ترکیبات معدنی از آب می توانند به عنوان جاذب هایی موثر در حذف فسفر از پساب های کشاورزی و حذف فلزات سنگین همچون نیکل و کادمیوم از فاضلاب کارخانجات و صنایع استفاده شوند.

سابقه و هدف: برنامه ریزی شهری برای زنان، میتواند نوعی از برنامه ریزی وکالتی 9 انگاشته شود که از طریق آن میتوان حقوق فراموش شده و صدای خاموش زنان را در شهر یادآوری کرد. برنامه ریزی فضای شهری برای زنان، ایده اصلی خود را از نظریات فمنیستی اقتباس می کند. این پژوهش با هدف بررسی جامعه شناختی نقش و جایگاه زنان درتوسعه پایدار فضای زیستی کلان شهر تهران انجام شده است.مواد و روش ها: روش این تحقیق از نظر رویکرد تحقیق توصیفی-پیمایشی است. بنابراین با توجه به روش تحقیق جامعه آماری در این پژوهش کلیه زنان شهر تهران در نظر گرفته شدهاند.برآورد حجم جامعه درحدود یک صد هزار نفر است. به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی سیستماتیک 374 نفر از زنان شهر تهران به عنوان نمونه آماری تعیین شدند. پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخت، برای تجزیه وتحلیل داده های آماری از نرم افزار SPSS استفاده شد. از آزمون معتبر کلموگروف-اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای اصلی استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج حاکی از آن است که زنان در برنامه ریزی مربوط به توسعه پایدار از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. از طرفی زنان در رویکرد اجتماعی-اقتصادی، رویکرد منابع برنامه ریزی، رویکرد مشارکت برنامه ریزی و برقراری امنیت برای تدوین توسعه پایدار شهر تهران از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که امنیت شهری برای توسعه پایدار اهمیت بسزایی دارد، اما زنان در این زمینه نقش کمرنگی داشته و از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. امروزه دنیا با این واقعیت مواجه شده که زنان دیگر نمی توانند به عنوان عوامل نامرئی در فرآیند توسعه به حساب آیند.نتیجه گیری: نقش آفرینی و توانمندی های زنان در میزان موفقیت دولت های در حال توسعه، سیاستگذاران کلان دولتی را وامیدارد تا زنان را از حصار نامرئی بودن درآورند. همچنین یکی از زمینه های موثر در ارتقای سطح برابری جنسیتی، تقویت و توانمندسازی زنان از طریق دادن آموزش به آنان درباره عدم توازن و برابری در قدرت و نیز دادن امکان لازم به زنان در راستای مدیریت زندگی خودشان است.

سابقه و هدف: با وجود پیشرفت های اخیر در افزایش کیفیت هوا، بخش عمدهای از جمعیت در مناطق شهری ساکن هستند که استانداردهای بین المللی را رعایت نکرده و دستورالعمل های سازمان بهداشت جهانی را درباره بهداشت عمومی رعایت نمی کنند. در یک دهه اخیر، تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا به ذرات PM نه تنها در مرگومیر، بلکه در بروز بسیاری از بیماریها نقش داشته و پیامدهای منفی زیادی را بدنبال دارد.مواد و روش ها: ابتدا نتایج مطالعات صورت گرفته در این زمینه را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داده و در ادامه با نمونه برداری از ذرات اتمسفری و بررسی آنها با استفاده از تکنیک SEM به شناخت ماهیت ظاهری و ترکیب شیمیایی آنها پرداخته شد. از اینرو با استفاده از 9 متر مکعب بر دقیقه را از فیلتر شیشه ای عبور دادیم. سپس نمونه / یک نمونه بردار حجم بالا، به مدت 24 ساعت حجم هوای با مقدار 5 فیلتر تهیه شده در سازمان انرژی اتمی مورد بررسی قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج بررسی نشان داده است که هیچ مرز مشخصی برای غلظت ذرات در محیط وجود ندارد و ذرات نزدیک به PM2.5 در حد غلظت پس زمینه نیز با تاثیرات بر سلامتی رابطه خطی خواهد داشت. با توجه به حجم تاثیرات مضر بر سلامتی تلاش های زیادی برای شناخت PM در محیط صورت گرفته است. این تحقیقات به صورت اپیدمیولوژیکی شامل شناخت سمیت ذرات، مسیرهای مکانیکی انتقال ذرات و تعیین چگونگی وضع قوانین برای ایجاد هوای پاک بوده اند. با توجه به نتایج حاصل از بررسی مورفولوژی و ترکیب شیمیایی ذرات اتمسفری منشا درون شهری ذرات محرز بوده و منابع متحرک مهم ترین تولید کننده های این ذرات در شهر تهران هستند.نتیجه گیری: بهبود کیفیت هوا چالش مهمی در سالهای اخیر بوده که بدون راهحل نیست. انتقال شواهد و مدارک علمی صحیح، واقع بینانه و موثر بدون شک به شکل بالقوه میتواند در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد.

سابقه و هدف : با افزایش جمعیت و افزایش روزافزون مصرف آب در بخش های شرب، صنعتی و به ویژه کشاورزی، فشار زیادی بر ذخایر آب زیرزمینی وارد می شود. در کنار این چالش وقوع خشک سالی نسبتا طولانی مدت در نواحی خشک و نیمه خشک روند تغییرات کیفی و کمی آب را به مرز بحران رسانده است. در این تحقیق قصد داریم روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دشت همدان – بهار را که به عنوان یکی از مراکز بزرگ کشاورزی کشور محسوب می شود، بررسی کنیم.مواد و روش ها : از تعداد 23 حلقه چاه در سطح دشت در شهریور 1394 نمونه برداری شد. برای اندازه گیری پارامترهای مورد نظر از روش های استاندارد استفاده شد. برای برآورد میزان تغییرات تراز آبخوان در سال های اخیر از اطلاعات موجود در اداره امور آب شهرستان استفاده و گراف های مورد نیاز رسم و ارزیابی شد. تمامی آنیون ها و کاتیون های موجود در آب به همراه فلوئور، نیترات و نیتریت سنجیده شد.نتایج و بحث : نتایج بررسی، کاهش افت تراز آب زیرزمینی با متوسط 1 متر در سال را نشان داد. پارامترهای مورد سنجش از روند تغییرات نامطلوب در کیفیت منابع آب زیرزمینی حکایت داشتند.حداکثر مقدار نیترات و نیتریت اندازه گیری شده برای منطقه به ترتیب 74.8 و 0.41 میلی گرم درلیتر بود. از مجموعه نمونه های برداشت شده در حدود 27 درصد از نمونه ها نزدیک به استاندارد ملی ایران بوده و با میانگین 43 میلی گرم درلیتر در مرز هشدار قرار داشتند. این درحالی است که میانگین کل محدوده برای نیترات 24.2 میلی گرم در لیتر بود. میزان فلوئور در بیشتر نمونه ها از حد استاندارد جهانی کمتر بود. همچنین میزان سولفات در برخی نمونه ها که در مسیر جریان فاضلاب شهری بودند بیش از حد استاندارد بود.نتیجه گیری : با توجه به اینکه میزان املاح در بعضی نمونه ها بیش از حد استاندارد بود، تنها راه اصولی و کارآمد برای جلوگیری از تغییرات کمی و کیفی، مدیریت بهینه در مصرف و بهره برداری قانونی از آب های زیرزمینی و همچنین کنترل فاضلاب شهری است.

سابقه و هدف: افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش های زیادی در این باره انجام شده و مزارع بسیاری در سطح شهر و به شیوه های مختلف در سراسر جهان به وجود آمده است. با این حال هنوز چالش هایی برای گسترش این نوع کشاورزی وجود دارد و تحقیق های اندکی به منظور بررسی سلامت محصولات پرورش یافته در این مکان ها به ویژه تجمع آلاینده های هوا در این محصولات انجام شده است. هدف این تحقیق بررسی سلامت گیاهان پرورش یافته در محیط شهری (در دو قسمت پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی) و ارزیابی تجمع غلظت آلاینده ها در میوه بادمجان (Solanum melongena var. Depressum L.) و فلفل دلمه ای (Capsicum frutescens var. Grossum (Mill.)) بود.مواد و روش ها: دو نمونه سبزی فلفل دلمه ای و بادمجان در پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی با ارتفاع 15 متر در منطقه 7 شهر تهران در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار کشت شدند. همچنین به منظور مقایسه سلامت میوه این محصولات با محصولات پرورش یافته در خارج شهر، نمونه هایی از همین محصولات، از مزرعه های حومه ورامین و کرج، تهیه شدند. غلظت فلزات سنگین مولیبدن، کروم، مس و منگنز (Mo، Cr، Cu، Mn) در میوه فلفل دلمه ای و بادمجان پرورش یافته در داخل شهر تهران بررسی و با محصولات پرورش یافته در مزرعه های خارج از شهر مقایسه شدند. همچنین مقدار غلظت فلز سنگین سرب و کادمیوم (Pb و Cd) در نمونه های کشت شده در شهر با استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران مقایسه شدند. هضم نمونه ها توسط مایکروویو و پردازش و خوانش نتایج توسط دستگاه ICP-MS انجام شد. داده ها توسط نرم افزار SAS و Excel با استفاده از آزمون دانکن تجزیه شدند.نتایج و بحث: نتایج به دست آمده نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اکثر میوه های پرورش یافته در شهر به صورت معنی دار در سطح 5درصد بالاتر از نمونه های پرورش یافته در خارج از شهر هستند، به جز فلز سنگین Cr در بادمجان که نمونه خارج از شهر غلظت بالاتری را نسبت به بادمجان پرورش یافته در هر دو محل کشت شهری، نشان داد و فلز سنگین Cu که در هر دو گیاه بادمجان و فلفل دلمه ای، نمونه خارج از شهر غلظت بیشتری نسبت به نمونه پشت بام داشت. کروم در بادمجان مزرعه 1.56 برابر بادمجان حیاط و 1.58 برابر بادمجان پشت بام بود و غلظت مس در بادمجان و فلفل دلمه ای مزرعه 1.22 و 1.24 برابر بیشتر از نمونه پشت بام بود. همچنین جز سرب (Pb) که در برخی از نمونه های بادمجان پشت بام، فلفل دلمه ای پشت بام و فلفل دلمه ای حیاط، به ترتیب 0.18، 0.63 و 0.14 میلی گرم در هر کیلوگرم ماده خشک (mg/kgDW) و به صورت معنی دار (در سطح 5%) بالاتر از حد مجاز بود، سایر نمونه ها غلظتی پایین تر از حد مجاز را برای سرب و کادمیوم بر طبق استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران نشان دادند و این اختلاف در سطح 5% معنی دار بود.نتیجه گیری: به طورکلی می توان نتیجه گرفت که تمام محصولات پرورش یافته در منطقه 7 شهر تهران ازنظر مقدار فلز سنگین Cd سالم و مطابق با استانداردهای بین المللی و در سطح نمونه های پرورش یافته در خارج شهر بودند اما اکثر نمونه ها دارای مقدار بالاتر از حد مجاز از نظر مقدار فلز سنگین سرب بودند. همچنین غلظت سایر فلزات سنگین در اکثر نمونه های پرورش یافته در داخل شهر بالاتر از نمونه های پرورش یافته در خارج از شهر بود که می تواند به دلیل ترافیک بالا، موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی نامناسب باشد.

سابقه و هدف : معادن سرب و روی ایرانکوه در20 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و در حوضه آبریز رودخانه زاینده رود واقع شده است. سنگ های کربناته و شیلی، سنگ های میزبان کانسار سرب و روی را تشکیل می دهند. تمرکز بالای فلزات سرب و روی در این سنگ ها مجموعه معادن ایرانکوه را به وجود آورده است. هوازدگی و فرسایش سنگ های میزبان مواد معدنی، مواد باطله و فاضلاب ها و پسماندهای ناشی از معدن کاری در این معادن پتانسیل بالقوه ای برای آلودگی آب های جاری، زیرزمینی و خاک های کشاورزی به عناصر سرب و روی و سایر فلزات سنگین همراه فراهم کرده است. هدف این پژوهش بررسی میزان غلظت کل عناصر سنگین روی، سرب، نیکل، مس، کبالت، نقره و کادمیوم در نهشته های شیلی معدن و بررسی نقش عوامل فیزیکی شیمیایی بر میزان غلظت و آلایندگی این عناصر است.مواد و روش ها : برای تعیین غلظت عناصر سنگین تعداد 12 نمونه در فواصل معین از نهشته های شیلی برداشت شد. برای شناسایی کانی های تشکیل دهنده سنگ های شیلی مقاطع نازک تهیه و توسط میکروسکپ پلاریزان بررسی شد. برای شناسایی نوع کانی های رسی، پلاک رسی تهیه و پس از تیمار اولیه (دمای عادی، 550 درجه سانتی گراد، اتیلن گلیکول) توسط دستگاه اشعه ایکس آنالیز شد. میزان کربن آلی، کربنات کلسیم و Eh و pH نمونه ها تعیین شد. غلظت عناصر سنگین نمونه ها پس از محلول سازی توسط دستگاه جذب اتمی محاسبه شد. ضرایب همبستگی ماده آلی و منگنز با فلزات و همچنین فلزات با فلزات محاسبه شد. برای مقایسه غلظت عناصر سنگین نسبت به میزان طبیعی آنها (غلظت عنصر در شیل) از فاکتور غنی شدگی استفاده شد.نتایج و بحث : شیل های خاکستری تیره تا زیتونی رنگ منطقه مورد بررسی از ذراتی به ریزی رس تا حداکثر سیلت تشکیل شده اند. کانی های این سنگ ها شامل کوارتز، مسکوویت، فلدسپار وکانی های رسی هستند. کانی های رسی به ترتیب فراوانی شامل ایلیت (70-60 درصد)، کائولینیت (27- 9 درصد) و کلریت (22-7 درصد) هستند. کانی های سولفیدی این نهشته ها را اسفالریت، گالن و پیریت تشکیل می دهند. مقدار میانگین مواد آلی موجود در شیل های منطقه 2درصد (0.35-5.5%) است و مقدار کربنات کمتر از یک درصد است. pH نمونه ها از تقریبا خنثی تا اندکی قلیایی (6.8-7.8) متغیر است و Eh آنها از اکسیدان تا کمی احیایی (V100- تا18) در نوسان است.نتیجه گیری : میانگین غلظت کل فلزات سنگین مورد بررسی در شیل ها بر حسب ppm به ترتیب فراوانی به صورت روی (128.05)، سرب (42.55)، نیکل (35.24)، مس (24.18)، کبالت (7.70)، نقره (3.33) و کادمیوم (0.79) است. همبستگی مثبت و بالایی نقره با سرب، کادمیوم، روی، سرب و کبالت با نیکل و منگنز و نیز همبستگی مثبت عنصر روی با ماده آلی نشان دهنده وجود شرایط فیزیکی شیمیایی مناسب برای تمرکز این عناصر است. محاسبه فاکتور غنی شدگی عناصر نشان دهنده آن است که غنی شدگی نقره فوق العاده زیاد، کادمیوم در حد متوسط و میانگین غنی شدگی سایر عناصر حداقل است. با توجه به غلظت نسبتا بالای این عناصر و گسترش زیاد سنگ های شیلی در منطقه، با فعال شدن این عناصر در شرایط مناسب زمین شیمیایی و ورود آنها به آب های جاری و زیرزمینی می تواند آلودگی زیست محیطی آب و خاک منطقه را باعث شود.

سابقه و هدف: آهو که در طبقه بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونه های درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیت های روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی شناسی جمعیت آهو در کشور ایران نیز اطلاعات اندکی وجود دارد. از میان زوج سمان پارک ملی گلستان، آهو بیشترین آسیب پذیری را نسبت به شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه از خود نشان داده است. هدف از این تحقیق، تعیین پویایی جمعیت آهو در مناطق مختلف پارک ملی گلستان بود.مواد و روش ها: کار میدانی در منطقه پارک ملی گلستان انجام شد. نمونه برداری با استفاده از روش ترانسکت خطی در طول 24 ترانسکت و در 3 بار بازید از هر یک از ترانسکت ها از بهمن سال 1394 تا تیر سال 1395 انجام شد. داده ها (شامل تعداد، جنس و سن) در هر یک از 24 ترانسکت نمونه برداری شده، جمع آوری شد. برای محاسبه تراکم از نرم افزار DISTANCE 6.0 استفاده شد. تفاوت در نرخ بره آوری آهوان با استفاده از آزمون های ناپارامتری کروسکال والیس و من وایتنی سنجیده شد. تمام آزمون های آماری با استفاده از نرم افزارهای Minitab 15 و Ecological Methodology انجام شد.نتایج و بحث: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل تراکم آهوان نشان داد که بیشترین و کمترین تراکم آهوان به ترتیب در مناطق کهنه سولگرد و رباط است. نسبت جنسی از 1.33 تا 1.86 در نوسان بود. به علاوه، نتایج نسبت جنسی نشان داد که جمعیت های آلمه و سولگرد بهترین نسبت جنسی را دارند. تعداد نرهای میان سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت های مختلف پایین بود. این به معنای آن است که بخش بزرگی از ماده های مستعد تولیدمثل نمی توانند جفت گیری کنند. بسیاری از راه بردهای مدیریتی پیشنهاد افزایش تعداد نرهای بالغ در جمعیت را داده اند تا منجر به افزایش نرخ زادآوری ماده ها شود (Bender، 2002).علاوه بر پایین بودن نرهای میان سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت های مختلف، به دلیل تعداد محدود ماده های مناسب (6 ساله و بیشتر) در کل جمعیت، تعداد قابل ملاحظه ای از ماده ها نیز تولیدمثل نکردند. نرها باید زمان بیشتری را صرف جمع آوری ماده ها و دور کردن نرهای رقیب کنند که متعاقب آن نرخ زادآوری کاهش می یابد. به علاوه، بره های زیر یک سال (اعم از نر و ماده) و آهوان خیلی پیر (بیش از 11 سال) به ترتیب بیشترین و کمترین درصد جمعیت آهوان را داشتند. بیشترین درصد بره ها در جمعیت های سولگرد و کهنه میرزابایلو مشاهده شد. این الگوی گروه سنی در بره ها به علت امنیت بالا در مجاورت پاسگاه های محیط بانی بود. تفاوت معنی داری در نرخ بره آوری در مناطق مختلف مشاهده نشد. این الگو با نتایج Varasteh (2004) مطابقت داشت.نتیجه گیری: با توجه به بررسی حاضر درباره ساختار سنی و جنسی و نیز میزان بره زایی و تراکم آهو و مقایسه آن با گذشته، روشن است که روند کنونی پویایی شناسی جمعیت آهوان در پارک ملی گلستان سیر نزولی داشته و این هشدار جدی است. برای کاهش سرعت سیر نزولی جمعیت و سپس برنامه ریزی دقیق و بلندمدت برای مدیریت جمعیت آهو در پارک ملی گلستان اقدام فوری لازم است.

سابقه و هدف : توسعه شهری و شهرنشینی، اصلی ترین دلیل تغییرات جهانی اکوسیستم ها است ولی از طرفی اگرواکوسیستم های مناطق شهری، با تامین خدمات اکوسیستمی با ارزش و پرتقاضا، رفاه جامعه بشری را فراهم می آورند. درک خدمات اکوسیستمی و در نظر داشتن ارزش گذاری آنها در مدیریت شهری برای جامعه کنونی و نسل آینده ضروری است.مواد و روش ها : پژوهشی در سال 1394 در سطح پارک های مشهد به منظور ارزیابی و ارزش گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی پارک های عمومی مشهد انجام شد. به منظور ارزیابی برخی خدمات تنظیمی همچون ترسیب کربن، تولید اکسیژن و پالایش آلاینده ها، برداشت اطلاعات پوشش گیاهی پارک ها در قالب پلات هایی صورت گرفت و وارد نرم افزار «آی تری » 1 شد و ارزش گذاری ریالی آنها با توجه به نرخ مالیات گازها در سطوح بین المللی و هزینه های اجتماعی آنها برآورد شد. برای ارزیابی خدماتی همچون نقش تنوع در بروز چشم انداز، ذخیره آب، تشکیل خاک، کنترل بیولوژیک و خدمات فرهنگی پرسش نامه هایی با شیوه آزمون انتخاب طراحی شد و متوسط تمایل به پرداخت کارشناسان فضای سبز به سبب سطح اطلاعات، تحصیلات و منسجم بودن جمعیت مورد بررسی، برای این خدمات تجزیه و تحلیل شد.نتایج و بحث : پوشش درختان در پارک های مشهد 41.6 درصد بود. سه گونه غالب شامل افرا (17.4 درصد)، چنار (15.6 درصد) و اقاقیا (11.7 درصد) بودند. با توجه به بیشتر بودن درختان جوان پارک ها، بیشتر خدمات اکوسیستمی از درختان جوان منشاء می گرفت. بخش عمده گونه ها غیربومی بودند: 44.1 درصد منشاء آمریکای شمالی و 15.9 درصد منشاء آسیایی داشتند. میزان ترسیب ناخالص کربن درختان 1.0387 تن در هکتار به ازای هر سال بود که سهم عمده آن مربوط به گونه چنار بود. تولید اکسیژن 0.24656 تن در هکتار به ازای هر سال و موجودی کربن (ذخیره کربن) در کالبد پارک های شهری 22.769 تن در هکتار محاسبه شد.پالایش آلاینده ها در یک سال و به ازای هر هکتار 0.041 تن گزارش شد، ارزش خدمات تنظیمی (ترسیب، تولید اکسیژن و پالایش آلاینده های شهری) در پارک های مشهد معادل4 میلیون ریال به ازای هر هکتار در سال نشان داده شد. ذخیره کربن پارک های شهر مشهد نیز معادل 61 میلیون ریال به ازای هر هکتار ارزش گذاری شد. از آنجا که اتمسفر مخزن عظیمی از اکسیژن است، این گاز در ارزش گذاری ریالی منظور نشد. اکسیژن تولیدشده در کل پارک های مشهد290 تن می باشد که این میزان نیاز سالانه 115 نفر را تامین می کند. غنای گونه ای پارک های مشهد با 38 گونه ارزشی معادل 22 میلیون ریال داشت. مجموع ارزش خدمات تنظیمی (تنوع، ذخیره آب، تشکیل خاک، کنترل بیولوژیک و خدمات فرهنگی) منفی شدند و از بین این خدمات کارشناسان پاسخ گو تنها برای خدمات فرهنگی و ذخیره آب تمایل به پرداخت هزینه ای معادل 364 میلیون ریال به ازای هر هکتار در سال داشتند، که از این میزان 240 میلیون ارزش خدمات فرهنگی و 133 هزار ریال ارزش خدمت ذخیره آب بود. برای بقیه خدمات تمایلی به پرداخت هزینه وجود نداشت و کارشناسان پرداخت این هزینه ها را از وظایف خود شهرداری می دانستند.نتیجه گیری : خدمات ارائه شده توسط پارک های مشهد بخشی از موهبت های طبیعی است و از این رو باید بودجه های بیشتری برای حفظ این سرمایه های گرانقدر برنامه ریزی و صرف شود.

سابقه و هدف : لاینر رسی متراکم شده یکی از مهمترین اجزای خاک چال های دفن بهداشتی پسماند است که اصلی ترین وظیفه آن محدود کردن نفوذ شیرابه ناشی از پسماند از کف محل دفن است. از آنجا که هزینه سیستم لاینینگ بخش قابل توجهی از هزینه های یک محل دفن را در بر می گیرد، لازم است طراحی لاینر رسی متراکم شده با در نظر گرفتن توامان ملاحظات محیط زیستی و اقتصادی انجام شود که مستلزم شناسایی عوامل موثر بر هزینه های ساخت لاینر رسی متراکم شده است.مواد و روش ها : با استفاده از رویکرد عملکردگرا، ضمن بررسی عوامل موثر بر عملکرد هیدرولیکی لاینر رسی متراکم شده در جلوگیری از نفوذ شیرابه، چهار متغیر شامل ارتفاع ترانشه دفن، عمر ترانشه دفن، قیمت زمین و فاصله از منبع قرضه خاک به عنوان متغیرهای موثر بر هزینه ساخت لاینر رسی شناسایی و سناریوهای مختلف برای بررسی هر کدام از عوامل تاثیرگذار تعریف شد. بر اساس شرایط موجود در اکثر خاک چال های کشور، تغییرات ارتفاع ترانشه بین 10 تا 30 متر، تغییرات طول عمر ترانشه بین یک ماه تا دو سال و تغییرات فاصله از محل قرضه بین صفر تا 100 کیلومتر در نظر گرفته شده است. در ادامه با استفاده از مدل کالیبره شده یک بعدی HYDRUS، ضخامت مناسب لاینر در سناریوهای مختلف برای ترانشه دفن تعیین شده است و بر اساس آن، هزینه های مرتبط با ساخت لاینر رسی متراکم شده در سناریوهای محتمل برای محل دفن پسماند برآورد شده است.نتایج و بحث : بررسی الگوی تغییرات هزینه ها نشان می دهد که افزایش ارتفاع ترانشه دفن در بخش های مختلف منجر به کاهش هزینه های ساخت می شود. این در حالی است که تغییرات هزینه ساخت لاینر در طول عمرهای مختلف ترانشه، ابتدا روندی نزولی و در ادامه روند صعودی داشته است. ضمن آنکه روند تغییرات هزینه کل متاثر از تغییرات هزینه زمین و نشان دهنده اهمیت قیمت زمین در ارزیابی هزینه های کلی احداث لاینر است. همچنین افزایش فاصله از محل قرضه منجر به افزایش چشمگیر هزینه های ساخت لاینر رسی می شود. از این رو اگر خاک مناسب برای ساخت لاینر رسی در فاصله ای بیش از 100 کیلومتر از محل خاک چال موجود باشد، استفاده از لاینرهای رسی ژئوسنتتیک صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به لاینر رسی متراکم شده دارد. عمر ترانشه دفن متغیری است که محدودیت کمتری برای طراح ایجاد می کند بنابراین می تواند با توجه به هزینه سایر بخش ها مقادیر مختلفی برای آن لحاظ شود.نتیجه گیری : بررسی هزینه ها در بخش های مختلف ساخت لاینر رسی متراکم شده حاکی از آن است که تغییرات پارامترهای مختلف به شکل معنی داری در تغییرات هزینه ساخت لاینر موثر بوده و برای تعیین حد بهینه برای هر پارامتر باید با استفاده از یک مدل اقتصادی، توابع هزینه استخراج و نسبت به بهینه سازی آن در هر منطقه اقدام شود.

سابقه و هدف : امروزه توجه به کاربران طرح در پروژه های معماری اهمیت بیشتری یافته و بعد اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین ابعاد تاثیرگذار بر طرح مورد توجه طراحان قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در طراحی معماری منظر، با توجه به بعد ذهنی و مخاطب محور بودن آن، دوچندان است. یکی از مهم ترین رویکردها در معماری که به مخاطبان طرح توجه دارد، رویکرد طراحی مشارکتی است. مبحث طراحی مشارکتی، اولین بار در سال 1980 در آمریکا در اعتراض به قدرت زیاد طراحان و بی توجهی آنها به نیازهای حقیقی مردم در پروژه های معماری مطرح شد. به تدریج طراحی مشارکتی در سایر کشورها نیز رواج یافت و در دهه 1990 شاهد اوج اهمیت آن در حوزه معماری بودیم. در این زمان منابع متعدد اثرات گسترده و تکنیک های این رویکرد را بررسی کردند و بدین ترتیب انتظارات زیادی نسبت به طراحی مشارکتی پدید آمد. با عدم تحقق تمام این انتظارات در پروژه های طراحی مشارکتی اجرا شده در آن زمان، موضوع موانع طراحی مشارکتی طرح شد. با این حال نوشتارهای زیادی طراحی مشارکتی را لازمه دنیای امروز دانسته اند. اگرچه طراحی مشارکتی در معنای جدید آن و مباحث نظری مطرح شده در این زمینه از آمریکا آغاز شد ولی در ایران سابقه طراحی مشارکتی به طور سنتی به سال ها پیش برمی گردد. امروزه پروژه های طراحی مشارکتی در شهرهای ایران به صورت محدود و اغلب غیرموثر انجام می شود.در این راستا، هدف این مقاله بررسی موانع استفاده از طراحی مشارکتی منظر و تعیین درجه اهمیت آنها در ایران از دیدگاه متخصصان امر است.مواد و روش ها : در این راستا، ابتدا موانع اصلی استفاده از رویکرد طراحی مشارکتی منظر، از منابع متعدد استخراج و دسته بندی شده است و سپس به کمک روش دلفی و انجام مصاحبه هایی با معماران منظر، میزان تاثیر موانع استخراج شده بر استفاده از رویکرد طراحی مشارکتی منظر در ایران، ارزیابی و اولویت بندی شد. اعضای پانل دلفی شامل ده نفر از متخصصان منظر، شش نفر از متخصصان معماری و چهار نفر از متخصصان شهرسازی شاغل در دانشگاه ها، پژوهشکده ها یا شرکت های مرتبط با طراحی معماری منظر هستند.نتایج و بحث : در نهایت گروه موانع سیاسی و تکنیکی به عنوان مهم ترین دسته موانع منظر مشارکتی شناخته شدند و در زیرشاخه های این موانع، بی علاقگی کارفرما در شرکت در فرایند مشارکتی طراحی، به عنوان مهم ترین مانع با ضریب روایی صددرصد و کمبود وقت آزاد جامعه معاصر به عنوان کم اهمیت ترین مانع شناخته شده است. در میان زیرشاخه های موانع تکنیکی، به ترتیب مرحله زمانی مشارکت مردم در فرایند طراحی مشارکتی، فقدان رابطه باز و مستقیم بین مردم، طراح و کارفرما با ضریب روایی 60 درصد و تجربه و مهارت کم متخصصان در فرایند طراحی مشارکتی و دانش و مهارت کم مردم شرکت کننده در فرایند طراحی مشارکتی با ضریب روایی 40 درصد و از میان زیرشاخه های موانع اجرایی، عدم مطلوبیت سیستم های اداری و اجرایی با ضریب روایی 80 درصد و زمان بر بودن شرکت دادن مردم در فرایند طراحی منظر مشارکتی با ضریب روایی 40 درصد به عنوان مهمترین موانع شناخته شده اند.نتیجه گیری : با توجه به اینکه موانع تکنیکی از دیدگاه متخصصان بسیار مهم ارزیابی شده است، باید ارزیابی مدونی درباره این تکنیک ها انجام شود. توصیه می شود این تحقیقات دارای جنبه های نظری و عملی باشند و طی پژوهش ها به مسائل مرحله زمانی مشارکت مردم و وجود رابطه باز و مستقیم بین مردم، طراح و کارفرما توجه بیشتری شود. همچنین پیشنهاد می شود تحقیقاتی برای ارزیابی روش های طراحی مشارکتی به کار گرفته شده صورت گیرد. بدین ترتیب می توان از تجربیات کشورهای غربی در طراحی مشارکتی مدرن استفاده کرد و از سوی دیگر برخی سنت های گذشته ایران که مرتبط با طراحی مشارکتی بوده را احیا کرد.

سابقه و هدف : گوشت خواران به خاطر جایگاه شان در راس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته اند.در مقیاس جهانی در راسته گوشت خواران، خانواده کفتارها از خانواده هایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب می شود. کفتار راه راه (Hyaena hyaena) تنها عضو این خانواده در ایران است و در رتبه نزدیک به تهدید ((NT فهرست سرخ IUCN قرار دارد. هدف از این پژوهش تهیه مدل توزیع گونه ای کفتار راه راه به عنوان یک گونه با پراکنش جغرافیایی گسترده در ایران است.مواد و روش ها : با استفاده از لایه های نوزده متغیر اقلیمی همبستگی بین متغییرها برای گونه کفتار راه راه تجزیه و تحلیل شد و متغیرهایی که همبستگی بیش از 0.75 داشتند، حذف شدند. در نهایت هشت مدل توزیع گونه ای در بسته آماری sdm GLM)، GAM، BRT، SVM، RF، MARS، CART، FDA) در نرم افزار R مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اینکه مدل های توزیع گونه ای همواره در معرض عدم قطعیت قرار دارند و این موضوعی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد، یک راه حل برای برآورد تغییرات بین مدلی و کاهش عدم قطعیت در پیش بینی، استفاده از پیش بینی های ترکیبی به جای استفاده از یک روش مدل سازی واحد است. از این رو پس از تعیین پتانسیل های زیستگاهی کفتار راه راه توسط هشت مدل مذکور، بهترین مناطق برای پراکنش این گونه در ایران با بهره گیری از مدل ترکیبی (Ensemble) مشخص شد.نتایج و بحث : یافته های این بررسی نشان داد متغیر های دمای متوسط سالانه، بارش فصلی، بارش گرم ترین فصل از اهمیت بالایی برخوردارند و در مجموع مدل های FDA، GAM، BRT، CART، GLM دارای قابلیت اعتماد در سطح خوب، مدل MARS دارای قابلیت اعتماد در سطح عالی و مدل های SVM و RF دارای قابلیت اعتماد بسیار عالی هستند. نتایج نشان داد مدل های GLM، GAM، BRT،MARS،CART، RF عموما مناطق مرکزی ایران و مدل های SVM و FDA مناطق حاشیه ای دریای خزر را به عنوان بهترین مناطق برای توزیع گونه ای کفتار راه راه پیش بینی کرده اند، تفاوت در نتایج پیش بینی مدل ها تایید کننده عدم قطعیت بین مدل ها است از این رو ضرورت استفاده از روش ترکیبی آشکار می شود. نتایج مدل ترکیبی نشان داد مناسب ترین مناطق برای پراکنش کفتار راه راه مناطق نیمه خشک و استپی مرکزی ایران است.نتیجه گیری : به تازگی از SDMs برای تخمین گستره حضور گونه ها و همچنین کشف اثرات تغییر اقلیم بر توزیع آنها استفاده می شود و در میان این مد ل ها استفاده از رویکرد مدل سازی ترکیبی راه حل مناسبی برای کاهش عدم قطعیت پیش بینی در مدل سازی توزیع گونه ای محسوب می شود، بنابراین نتایج این پژوهش علاوه بر پیش بینی توزیع مکانی کفتار راه راه به نوبه خود می تواند به اقدامات مدیریتی حفاظت این گونه نیز کمک کند.