علوم محیطی
سال:1389 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

مورفومتری و مطالعه مولکولی تعداد سه گونه و دو واریته Alopecurus L. ایران انجام شد. تاکسونومی عددی 14 جمعیت با استفاده از تعداد 37 صفت ریختی انجام گرفت. دندروگرام ها و رسته بندی گونه ها جدایی جمعیت های مختلف یک گونه را از دیگر گونه ها مشخص نمود. آنالیز فاکتور متغیرترین صفات ریختی متمایزکننده گونه ها را به منظور استفاده در تاکسونومی Alopecurus شناسایی نمود. از میان تعداد 10 پرایمر RAPD استفاده شده، 5 پرایمر تولید باند کردند که از این میان 6 باند در تمامی گونه ها و جمعیت های مطالعه شده مشترک بودند. برخی از باندها منحصربفرد یک گونه بودند و تعدادی دیگر برای یک جمعیت خاص انحصاری بودند. دندروگرام ها و رسته بندی گونه ها بر اساس داده های مولکولی جدایی جمعیت های مختلف یک گونه را از دیگر گونه ها و نیز کاربرد مارکرهای مولکولی RAPD را در تفکیک گونه های Alopecurus نشان داد.

آلودگی خاک به خاطر اثر مستقیمش روی خاک، آب و سلامت افراد بیشتر و بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. برگرداندن خاک های آلوده به حالت طبیعی از جمله کارهای مهم زیست محیطی می باشد. هدف پروژه حاضر بررسی تصفیه بیولوژیکی خاک با استفاده از میکروب ها می باشد. از آنجاییکه مکانیسم عمل در این متد بر پایه پروسه ای طبیعی استوار می باشد از اهمیت اکولوژیکی زیادی برخوردار است. در پروژه حاضر درصد بالایی از کاهش هیدروکربن ها با استفاده از نوترینت ها و بالکینگ اجنت بدست آمد. در سی روز اول، فاکتور ثابت واکنش تغییر هیدروکربن ها در تریتمنتی که قارچ های فیلامنت دار به آن اضافه شده بود کمتر از تریتمنتی بود که هم قارچ و هم نوترینت اضافه شده بود.

آتش سوزی از جمله راهکارهای مدیریتی برای اصلاح مراتع محسوب می شود. در این پژوهش به بررسی اثرات آتش بر گونه های گیاهی مهم در مراتع استپی استان یزد پرداخته شده است. برای این منظور، محدوده ای به وسعت یک هکتار درون ایستگاه تحقیقاتی مرتع نیر یزد انتخاب گردید. این عرصه به 4 بلوک 20×125 متر و هر بلوک به 5 قطعه آزمایشی 20×25 متری تفکیک شد. هر قطعه بطور تصادفی به هر یک از تیمارهای 4 گانه زمان آتش سوزی (بهار، تابستان، پائیز، زمستان) و تیمار آزمایشی بدون آتش سوزی (شاهد) اختصاص داده شد. عملیات آتش سوزی در سال 1383 و اولین آماربرداری از درصد پوشش گیاهان در اوایل مهر سال 1384 انجام و در سال 1385 نیز تکرار گردید. داده ها در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که تاثیر آتش بر گونه های گیاهی مختلف عرصه، یکسان نبوده و گیاهان به زمان های مختلف آتش سوزی نیز واکنش مشابهی نشان نداده اند. درصد پوشش گیاهی گونه مرغوب Salsola rigidaتحت تاثیر تیمار آتش سوزی زمستانه با حداقل اثر منفی همراه بوده است. آتش زدن مرتع دو گونه مهم Artemisia sieberi و Stipa barbata را تقریبا نابود نموده است. دو گونه نامرغوب Noaea mucronata و Cousinia deserti نیز در اثر آتش سوزی بشدت صدمه دیده اند، لیکن درصد پوشش گیاهی گونه نامرغوب Scariola orientalis تحت تاثیر آتش سوزی تغییر معنی داری نیافته است (p<0.05). هر چند آتش سوزی در حذف برخی از گونه های نامرغوب عرصه موثر بوده است، لیکن همه گونه های مرتعی نامرغوب آن را در بر نگرفته است. علاوه بر آن این عمل موجب ارتقا پوشش گونه های مرتعی مرغوب نشده است. بنابراین آتش سوزی در مناطق استپی ایران، اصلاح مرتع را حداقل در یک دوره کوتاه مدت موجب نمی گردد.

دست یابی به معماری پایدار با به کارگیری انرژی های تجدیدپذیر مانند تابش خورشید امکان پذیر است که در ساختمان، فناوری فتوولتاییک و کلکتور خورشیدی آن را به ترتیب به الکتریسیته و گرما تبدیل کرده و با این کار از مصرف سوخت های فسیلی کاسته و باعث کاهش تولید گازهای گلخانه ای و در نتیجه پرهیز از آلودگی محیط می شوند. بناهای یکپارچه با فتوولتاییک (BiPV) که فناوری فتوولتاییک در آن ها به صورت بخش پیوسته و یکپارچه ای از بدنه بنا است، راه کاری جامع برای حصول پایداری در محیط مصنوع است. برای این منظور باید معمار به این فناوری همانند مصالح ساختمان نگریسته و وظیفه هر کس در گروه طراحی به گونه ای تعریف شود تا بتوان تا جای ممکن بالاترین بازده از سامانه فتوولتاییک حاصل شود و بنا ساختاری هماهنگ و یکپارچه داشته باشد. این مقاله بر آن است تا با تحلیل احجام مختلف معماری در تهران بهترین آن ها را از نظر دریافت تابش خورشید مشخص نماید. در این راه ابتدا نمودارهای تابش دریافتی سالانه و فصلی ترسیم شده و مناسب ترین زوایای ارتفاع و جهت در شرایط مختلف تحلیل می شود. سپس بعضی احجام متداول معماری از نظر تابش دریافتی مقایسه شده و مشخص می شود منشور با قاعده مثلث متساوی الساقین مناسب ترین حجم است.

به منظور تجزیه و تحلیل غنای گونه ای گیاهان کشاورزی و باغبانی در خانواده های گیاهان عالی، سه گروه اصلی از خانواده های گیاهی بر اساس غنای گونه ای آنها تشکیل گردید. گروه اول شامل پنج خانواده گیاهی بوده که تعداد اعضای آن ها بیش از 10000 گونه می باشند. در این گروه خانواده گرامینه با %7.25 دارای بالاترین درصد گیاهان کشاورزی بود. گروه دوم مشتمل بر خانواده هایی است که غنای گونه ای آن ها بین 1000 تا 10000 می باشند. در این گروه 50 خانواده معرفی شده اند که خانواده رز با %7.74 بالاترین درصد گونه های کشاورزی را به خود اختصاص داد. گروه سوم که شامل 20 خانواده است و در بر گیرنده خانواده هایی با غنای گونه ای کمتر از 1000 می باشد که در آن، خانواده موز با %32.5 بیشترین درصد گونه های کشاورزی را در خود جای داده است. به طور کلی در این پژوهش تعداد 224000 گونه از 250000 گونه تخمینی موجود در گروه گیاهان عالی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین تعداد گونه های کشاورزی موجود در هر خانواده و تعداد کل گونه های آن خانواده یک رگرسیون مثبت (+0.56) وجود دارد.

شهرها به عنوان سکونتگاه اصلی نوع بشر، مکان هایی پویا و پیچیده تلقی می شوند. امروزه شهرها با چالش های گوناگونی مواجه هستند که کیفیت و به دنبال آن کیفیت نواحی مسکونی شان را با تهدید مواجهه کرده است. هدف این مقاله توسعه ابزاری متشکل از شاخص های مرتبط و ارزیابی اهمیت نسبی شان به منظور سنجش کیفیت محیطی منازل مسکونی و واحدهای همسایگی شهری است. روش شناسی تحقیق بر پایه انجام مصاحبه های حضوری بود و از مصاحبه شوندگان خواسته شد تا ضمن فهرست بندی کردن، انتخاب اهمیت، گروه بندی و رتبه بندی شاخص ها در نهایت به ارزیابی مشخصه ها و رتبه بندی و ارزیابی مشخصه های درون هر گروه بپردازند. سپس با استفاده از 4 روش برآورد وزن، اوزان مشخصه ها محاسبه و آثار مولفه هایی چون واحد همسایگی، سن و جنسیت بر تفاوت های مشاهده شده در اوزان مشخصه ها مورد بررسی مقایسه ای قرار گرفت. با استفاده از دو روش خوشه بندی، طراحی مدل تجربی کیفیت محیطی انجام گرفت. با استفاده از آنالیز رگرسیون چندمتغیره، مشخص شد که برازش مدل نسبتا بالا بود (%49). مشخصه های مهم عبارت بودند از: بوی بد، آلودگی، کمبود امکانات و مخاطرات ایمنی. سنجش های ذهنی و ادراک های ساکنین دو محله با هم تفاوت داشتند. مشخص شد که میزان رضایتمندی مسکونی در میان ساکنین زعفرانیه بیشتر است، هم چنین رضایت از منزل مسکونی و واحد همسایگی نیز در میان ساکنین زعفرانیه بیشتر است، اما در مورد رضایت از همسایه ها رضایتمندی مردم خانی آباد بیشتر است .در نهایت، پس از مقایسه نتایج، الزاماتی برای سیاست گزاری توسعه شهری ارائه گردید.

جهت تعیین توانائی یونجه (Medicago sativa L.) در برداشت عناصر سنگین از خاک در شرایط تلقیح (I) و بدون تلقیح (I0) با میکوریزا (Glomus mosseae) در خاک آلوده به فلزات سنگین شامل کبالت (Co)، کادمیوم (Cd)، سرب (Pb) و ترکیب دوتایی (Cd*Co، ‍‍Pb*Co و Pb*Cd) و سه تایی ((Co*Cd*Pb در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایش گلدانی انجام شد. شاخص کلونی زایی میکوریزایی، بیوماس گیاه، غلظت و توزیع فلزات سنگین در ریشه، ساقه، برگ و اندام هوائی گیاه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در شرایطی که خاک در معرض آلاینده های سه گانه فلزات سنگین قرار داشت، گیاهان میکوریزایی یونجه دارای برتری نسبت به گیاهان تلقیح نشده در جذب فلزات سنگین بودند. این موضوع نشان می دهد که سویه Glomus mosseae آلودگی شدید خاک را تحمل نموده و توانست انتقال آلاینده ها به اندام هوائی گیاه را افزایش دهد. نتایج پیشنهاد می کند که تلقیح یونجه با Glomus mosseae ممکن است رهیافت مناسبی برای افزایش برداشت گیاهی فلزات سنگین در شرایط آلودگی چندگانه خاک باشد.

بالا آمدن آب خزر در اثر تغییرات اقلیمی، پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی- اقتصادی زیان آوری را به دنبال خواهد داشت. بر اساس تخمین های برنامه محیط زیست خزر وابسته به برنامه توسعه سازمان ملل متحد، گرم شدن زمین باعث بالا آمدن آب خزر به میزان 120-20 سانتی متر در سواحل ایران تا سال 1395 هجری شمسی خواهد شد. بالا آمدن آب خزر نه تنها باعث آبگرفتگی مناطق پست ساحلی خواهد شد، بلکه سطوح مختلف شن و رسوبات بخش های وسیعی را در بر خواهد گرفت. در این مقاله، فشارهای احتمالی بالا آمدن آب خزر بر اکوسیستم های طبیعی و مکان های انسانی بر اساس توپوگرافی تالاب انزلی در شمال ایران مورد بررسی قرار می گیرد. تالاب های ساحلی خزر به دلیل محدودیت در عمق و ارتفاع، نسبت به بالا آمدن آب حساس می باشند. ورود آب خزر باعث باعث افزایش رسوب گذاری، فرسایش سواحل کناری و تغییر در شرایط اکولوژیکی تالاب انزلی می شود. اثرات بالا آمدن خزر بستگی به توپوگرافی منطقه و مناطق تحت استفاده دارد و منجر به تغییر در سطح آب های زیرزمینی، تغییر در ترکیب گونه های گیاهی و جایگزینی آن ها و کاهش محیط های طبیعی تالابی می گردد.

مناظر باستانی پارسه و پاسارگاد در دشت فروردین و دشت مرغاب استان فارس، دو شهر باستانی متعلق به دوران امپراطوری هخامنشی (330-560 پیش از میلاد) هستند. حرایم حفاظتی کنونی پارسه و پاسارگاد بدون بررسی و مطالعه ویژگی های طبیعی و منظر فرهنگی بعنوان معیار اصلی در شکل گیری و توسعه این محوطه ها، تعییین شده است. منطقه مابین پارسه تا پاسارگاد در طول رودخانه سیوند و دره تنگ بلاغی با نشانه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی نمایانگر تداوم تاریخ، طبیعت و فرهنگی است که پارسه و پاسارگاد تنها محوطه های کوچکی از این منظر یکپارچه می باشند. در این تحقیق نتایج زیر بدست آمده است: 1) مطالعه تاریخ، طبیعت و فرهنگ منطقه، منجر به تعیین حریم حفاظتی منظر فرهنگی پارسه – پاسارگاد به عنوان یک منظر یکپارچه شده است. 2) تعیین معیارهای منظر فرهنگی در منطقه پارسه – پاسارگاد. 3) عشایر قشقایی نیز به عنوان یک معیار منظر فرهنگی در ایران با قدمت چند هزار سال.

در سال های اخیر ایران اولویت بالایی را بر توسعه منابع غیرنفتی داده است و گردشگری به عنوان یک حوزه اقتصادی مهم برای این توسعه شناخته شده است. توسعه انواع ویژه گردشگری مانند اکوتوریسم و گردشگری فرهنگی هر دو از مباحث مورد بررسی این مقاله می باشد که در راستای اهداف و سیاست گذاری کلی توسعه منابع درآمدی غیرنفتی قرار دارد. حفاظت از محیط زیست بر اساس اصل 50 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظیفه دولت می باشد. بنابراین، این ضرورت دارد تا نقشی را که منابع وسیع میراث فرهنگی کشور می تواند در توسعه گردشگری با محیط زیستی پایدار بازی کند، را بررسی نمایم. با توجه به اینکه حتی توسعه اکوتوریسم هم عواقب محیط زیستی منفی دارد توسعه سایر اشکال گردشگری کم شدت (شامل گردشگری فرهنگی) باید عامل مهمی در برنامه سیاست گذاری ایران در این حوزه باشد. ترغیب و تشویق گردشگری فرهنگی در ایران باید با هدف ایجاد تاثیرات مثبت و به حداقل رساندن تاثیرات منفی باشد. خط مشی های توسعه گردشگری فرهنگی باید اصول و اهداف توسعه پایدار را که اینجا در مفهوم پروژه های گردشگری هست، مورد توجه قرار دهد. دلیل دیگری که باید نقش گردشگری میراث فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد رابطه پیچیده آن با محیط زیست طبیعی است که در کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست طبیعی جهانی یونسکو سال 1972 بیان شده است. این را باید بخاطر داشته باشیم که میراث مفهوم خیلی گسترده ای دارد که در برگیرنده مناظر طبیعی، سایت های باستان شناسی، و محیط زیست ساخته شده علاوه بر رفتارهای فرهنگی و علمی می باشد. تمام اینها به توسعه پایدار و مدیریت گردشگری ارتباط دارد. بنابراین، این مقاله میراث فرهنگی را به عنوان منبع گردشگری محور تلقی و تمام ابعاد آن را مورد بررسی قرار می دهد.

«طراحی شهری» و «معماری منظر»، هنر و دانش های جدیدی می باشند که از هم نشینی رشته های مختلف علم و هنر و در اثر بی توجهی رشته هایی همچون معماری و برنامه ریزی شهری به کیفیت محیط بیرونی زندگی انسان ها، در طی یکصد سال اخیر پدید آمده اند. مرور نوشتگان تخصصی و منابع موجود، حاکی از وجود اشتراکات و افتراقات فراوانی در مبانی و رویکردهای حرفه ای دو رشته می باشد. وجود پارادایم های متنوع و بعضا متناقض در حیطه دو دانش، نوعی درگیری را میان این دو سبب گردیده است. که این مساله به شکل گیری خلأ دانشی و حرفه ای میان دو رشته طراحی شهری و معماری منظر انجامیده است. دغدغه خاطر کشف و تحلیل خلأ دانشی میان دو رشته به منظور اتخاذ تدابیر کاربردی و ترمیمی، ایده،خواستگاه و ضرورت اصلی پژوهش مورد نظر را تشکیل می دهد. یافته های این نوشتار نشان می دهد که نقاط افتراق دو رشته، ریشه در مسائلی مانند «مقیاس و حوزه عمل»، «تاکیدات ماهوی بر مولفه های خاص محیطی» و «پیشینه» آن دو دارد و نقاط اشتراکشان نیز با وابستگی آنها به بحث «ارتقا کیفیت عرصه عمومی شهرها» به مثابه مهم ترین هدف، مرتبط است. در انتها، مهم ترین توصیه ها و پیشنهادات به منظور پر کردن خلأ موجود، از قبیل تعیین محدوده وظایف و مقیاس پروژه ها به تفکیک هر رشته، تاکید بر الگوی تعاملی میان دو رشته و تاسیس رشته های میانی دو رشته در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی سراسر دنیا بالاخص ایران اشاره شده است.