پژوهش های زراعی ایران
سال:1394 | دوره:13 | شماره:4 |تعداد مقالات:21

گرمایش جهانی و پی آمدهای ناشی از آن بسیاری از متغیرهای اقلیمی موثر در رشد و نمو گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهد و پاسخ گیاهان به این امر تابع شدت و الگوی تغییرات می باشد. در این مطالعه تاثیر تغییر جهانی اقلیم بر شاخص های اقلیمی کشاورزی ایران برای سال 2050 میلادی (1430 شمسی) بر اساس سناریوی استاندارد IPCC توسط دو مدل گردش عمومی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین دمای سالانه مناطق مختلف کشور تا سال هدف بین 3.5 تا 4.5 درجه سانتی گراد افزایش می یابد در حالی که میانگین بارش سالانه بین 7 تا 14 درصد کاهش خواهد یافت. به علاوه این تغییرات از غرب به شرق و از شمال به جنوب کشور شدیدتر خواهد بود. افزایش دما باعث طولانی تر شدن فصل رشد به دلیل افزایش تعداد روزهای بدون یخبندان می شود. البته کاهش بارش طول فصل خشک را از حدود 20 روز در مناطق غربی تا بیش از 30 روز در جنوب کشور افزایش خواهد داد که این امر به ویژه در مناطق کشت دیم از اهمیت بیشتری برخوردار است. افزایش دما همچنین میزان تبخیر و تعرق بالقوه سالانه را در سال هدف بین 18 تا 30 درصد افزایش می دهد و در نتیجه تفاوت بین میزان بارش و تبخیر و تعرق بالقوه یا شاخص کمبود بارش به طور قابل توجهی افزایش می یابد که عمدتا به دلیل افزایش میزان تبخیر و تعرق خواهد بود. با وجودی که پی آمدهای تغییر اقلیم بر شاخص های اگروکلیماتیک تمامی مناطق کشور موثر می باشد، ولی نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین اثرات منفی به ترتیب در جنوب، شرق و مرکز کشور بروز کرده و کمترین اثرات در شمال و شرق کشور ظاهر خواهد شد.

به منظور تعیین تراکم کاشت و تداخل علف هرز بر خصوصیات زراعی گیاه شنبلیله، آزمایشی در بهار سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل تراکم بوته شنبلیله در سه سطح 10، 20 و 40 بوته در متر مربع و دوره تداخل علف هرز در پنج سطح شامل تمام وجین، 20، 40 و 60 روز تداخل پس از سبز شدن و عدم وجین بودند. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه (با مقادیر 56.81 و 43.120 گرم در متر مربع) به ترتیب مربوط به تیمارهای تراکم 40 و 10 بوته در متر مربع بود. همچنین کاهش تراکم سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته و عملکرد دانه گردید. افزایش دوره های طولانی مدت تداخل علف هرز مانع از رشد اندام های رویشی و تسریع در ورود به فاز زایشی گردیده در نهایت باعث افزایش شاخص برداشت و کاهش عملکرد شد به طوری که میانگین عملکرد دانه در تیمار عدم وجین (42.76 گرم در متر مربع)، 28.5 درصد نسبت به تیمار تمام وجین کاهش یافت. افزایش تراکم موجب کاهش وزن خشک علف هرز گردید، کمترین وزن خشک علف هرز (2057.7 گرم در متر مربع) از تیمار 40 بوته در متر مربع به دست آمد. اثر متقابل تراکم و تداخل علف هرز بر عملکرد دانه در سطح 5 درصد معنی دار شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این آزمایش می توان بیان کرد در بین تراکم های مختلف، تراکم 40 بوته در متر مربع در شرایط وجین کامل بیشترین عملکرد دانه را تولید کرد.

جهت بررسی تاثیر کودهای آلی و معدنی (N.P.K) بر خصوصیات کمی و کیفی مرزه در شرایط تنش و بدون تنش خشکی، پژوهشی در قالب دو طرح کرت های یکبار خرد شده با سه تکرار در سال زراعی 1392 -1391 در مزرعه دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. در هر طرح عامل اصلی کود گاوی (30 تن در هکتار)، کود مرغی (10 تن در هکتار)، کود شیمیایی (معادل عناصر غذایی پرمصرف موجود در کود گاوی و مرغی) و شاهد (بدون مصرف کود) و عامل فرعی دو توده بومی مرزه (محلی کرمان و محلی خوزستان) بود. در یکی از طرح ها 100% و در طرح دیگر 50% ظرفیت زراعی آبیاری انجام شد و طرح ها به صورت مرکب آنالیز شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، عملکرد اسانس، محتوی نسبی آب و شاخص کلروفیل و عملکرد گیاه شد، ولی بر درصد اسانس آن معنی دار نبود. نشت یونی در شرایط تنش افزایش یافت. اثر کودها بر تمامی صفات به جز محتوی نسبی آب و درصد اسانس معنی دار بود و باعث افزایش ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، عملکرد، شاخص کلروفیل و عملکرد اسانس نسبت به گیاهان شاهد شدند، همچنین نشت یونی را نسبت به شاهد کاهش دادند. دو توده از نظر ارتفاع، عملکرد دانه، تعداد شاخه فرعی و نشت یونی تفاوت معنی داری داشتند. توده کرمان عملکرد بهتری نسبت به توده خوزستان از خود نشان داد. به طور کلی مرزه در واکنش به کودهای آلی به ویژه گاوی، به دلیل قدرت نگهداری زیادتر رطوبت در مقایسه با کودهای شیمیایی، پاسخ بهتری به شرایط تنش خشکی نشان داد و عملکرد بالاتری داشت. به نظر می رسد استفاده از کودگاوی در شرایط محدودیت رطوبت، برای غلبه بر اثرات منفی تنش خشکی مفید می باشد.

به منظور بررسی اثر مالچ بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد ارقام لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) در تیمارهای مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال 1391 اجرا شد. فاکتورها شامل تیمار آبیاری در دو سطح (I1 و I2 به ترتیب آبیاری بعد از 60 و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A)، کاربرد مالچ در دو سطح (M1 فاقد مالچ و M2 مالچ کلش گندم به میزان دو تن در هکتار) و ارقام لوبیا قرمز شامل اختر و ناز بودند. نتایج نشان داد که اثر مالچ و اثر متقابل آبیاری × رقم بر تعداد گره در ریشه و اثر متقابل آبیاری × رقم بر تراکم روزنه در برگ لوبیا تاثیر معنی داری داشت. کاربرد مالچ باعث افزایش تعداد گره در ریشه و تنش رطوبتی (I2) باعث افزایش تراکم روزنه برگ شد. تنش رطوبتی باعث کاهش تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، وزن صددانه و عملکرد دانه لوبیا گردید. کاربرد مالچ بر تمام صفات به جز تراکم روزنه اثر معنی داری داشت و باعث افزایش آنها گردید. اثر متقابل آبیاری × رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد معنی دار شد. اثر متقابل آبیاری × مالچ × رقم بر عملکرد دانه معنی دار شد. کاربرد مالچ در هر دو تیمار آبیاری، افزایش عملکرد دانه بیشتری را در رقم اختر نسبت به رقم ناز باعث شد. در شرایط با محدودیت آب با کاربرد مالچ می توان آب قابل دسترس و عملکرد دانه لوبیا را افزایش داد.

حفظ محیط زیست و دستیابی به توسعه فراگیر از اهداف مهم کشاورزی پایدار محسوب می شود بنابراین روشی که بتواند از مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی بکاهد ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش ارزیابی تاثیر ریز جانداران محرک رشد گیاه و اثر سیستم های تغذیه تلفیقی- شیمیایی و باکتریایی بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد پروتئین دانه گندم لاین N 8019 بود. آزمایش طی سال زراعی 91-1390 در مزرعه پژوهشی ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران اجرا شد. این بررسی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت کرت های خرد شده با 12 تیمار و در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر) به عنوان عامل اصلی در سه سطح: 1- بدون مصرف (C0) 2- برابر 50% توصیه کودی (C1) 3-معادل 100% توصیه کودی (C2) و دو نوع کود بیولوژیک هرکدام حاوی ریزجانداران حل کننده فسفات و تثبیت کننده نیتروژن به عنوان عامل فرعی در چهار سطح 1- بدون تلقیح (B0) 2- بذور تلقیح شده با باکتری های تثبیت کننده نیتروژن (B1) 3- بذور تلقیح شده با باکتری های حل کننده فسفات (B2) 4- مصرف توام کودهای زیستی (B3). نتایج حاصل از تجزیه واریانس آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای مختلف شامل مصرف 100درصد کود شیمیایی و کودهای بیولوژیک بر عملکرد و میزان پروتئین دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اما بیشترین تاثیر بر روی اجزای یادشده در تیمار ترکیبی (100درصد کود شیمیایی+کودهای بیولوژیک) و اثرات متقابل آنها با میزان عملکرد 5506 کیلوگرم در هکتار حاصل شد که این افزایش عملکرد حاصل افزایش اجزای عملکرد نظیر تعداد سنبله در هر بوته، تعداد دانه در هر سنبله و وزن هزاردانه بود. بنابراین خصوصیات کمی و کیفی گندم در سیستم تلفیقی (کود زیستی و شیمیایی) نسبت به زمانی که به تنهایی استفاده می شود نتیجه بهتری داشته است.

به منظور مطالعه کارآیی مصرف آب و شاخص های تحمل به تنش خشکی، 10 لاین در حال نام گذاری گندم مناطق سرد در یک طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال زراعی (1389-1387) در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد مورد مقایسه قرار گرفتند. فاکتور محدودیت رطوبتی (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله شیری دانه تا انتهای رشد و نمو گندم و قطع آبیاری از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو گندم) در کرت های اصلی و 10 لاین امیدبخش گندم در کرت های فرعی قرار گرفت. نتایج نشان داد عملکرد دانه در تیمارهای قطع آبیاری از مرحله شیری دانه تا انتهای رشد و نمو گندم (L2) و قطع آبیاری از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو گندم (L 3) به ترتیب 18.6 و 45.3 درصد نسبت به شرایط بهینه رطوبتی کاهش پیدا کرد. مقایسه ژنوتیپ نشان داد که ژنوتیپ های V 5، V 4 و V 10 به ترتیب با 1.885، 1.756 و 1.833 کیلوگرم در متر مکعب، بیشترین کارآیی مصرف آب را دارا بودند. نتایج نشان داد شاخص فرناندز (STI) برآورد نزدیکتری از عملکرد در شرایط تنش (r=0.93**) و بهینه (r=0.50**) ارائه نمود. در شرایط قطع آبیاری از مرحله شیری دانه تا انتهای رشد و نمو گندم (L 2) بر اساس شاخص تحمل (STI) ژنوتیپ های V 5، V 4، V 10، V 7 و V 8 و در شرایط قطع آبیاری از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو گندم (L 3) ژنوتیپ های V 5، V 4 و V 10 به ترتیب بالاترین شاخص تحمل به تنش رطوبتی را دارا بودند، بنابراین باتوجه به برتری ژنوتیپ های V 5، V 4 و V 10 از نظر کارآیی مصرف آب و شاخص تحمل به تنش محدودیت رطوبتی می توان آنها را برای شرایط مشابه این بررسی توصیه نمود.

یکی از روش های سازگار با محیط زیست برای کاهش خسارت ناشی از تنش خشکی در گیاهان محلول پاشی با ترکیبات کیتوزانی است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی و محلول پاشی کیتوزان بر صفات فیزیولوژیکی کمای بینالودی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار و در شرایط آزمایشگاه اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی (آبیاری در حد ظرفیت زراعی، تخلیه 35 و 65 درصد رطوبت ظرفیت زراعی) و محلول پاشی کیتوزان (صفر، 0.2، 0.4، 0.6 و 0.8 گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که تخلیه رطوبت بستر تا 65 درصد حد ظرفیت زراعی باعث کاهش وزن خشک اندام هوایی شد ولی مقدار فنل کل و فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و غلظت مالون دی آلدئید را افزایش داد. بالاترین وزن خشک اندام هوایی در گیاهان محلول پاشی شده با 0.4میلی گرم در لیتر کیتوزان به دست آمد. بیشترین مقدار فعالیت آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز و بیشترین مقدار فنل کل در گیاهان آبیاری شده پس از تخلیه 65 درصد رطوبت ظرفیت زراعی و محلول پاشی شده با غلظت های 0.6 و 0.8 میلی گرم در لیتر کیتوزان اندازه گیری شد. نتایج این آزمایش نشان داد که محلول پاشی کیتوزان در شرایط بروز تنش خشکی قادر است با تحریک سیستم دفاع آنتی اکسیدانی گیاه از شدت بروز خسارت در گیاه کمای بینالودی بکاهد.

به منظور بررسی تاثیر نانواکسید روی و تلقیح بذر با باکتری های افزاینده رشد بر عملکرد، اجزای عملکرد و دوره پر شدن دانه سویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال 1392 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل محلول پاشی با نانواکسید روی در چهار سطح (صفر، 0.3، 0.6 و 0.9 گرم بر لیتر) و پنج سطح تلقیح (عدم تلقیح بذر به عنوان شاهد، تلقیح بذر با برادی رایزوبیوم جاپونیکوم، تلقیح توام بذر با برادی رایزوبیوم و آزوسپریلیوم لیپوفروم استرین OF، تلقیح توام بذر با برادی رایزوبیوم و سودوموناس پوتیدا استرین 9، تلقیح بذر با رایزوبیوم+ سودوموناس+ آزوسپریلیوم) بودند. نتایج نشان داد که با افزایش مصرف نانواکسید روی، وزن خشک گره، تعداد دانه در نیام و تعداد نیام در بوته افزایش یافت. بالاترین وزن خشک گره (9.05 میلی گرم)، تعداد نیام در بوته (23.23) و دانه در نیام (3.08) در محلول پاشی 0.9 گرم در لیتر نانواکسید روی به دست آمد. بالاترین ارتفاع بوته (79.65 سانتی متر)، تعداد گره در بوته (16.55)، عملکرد دانه (1875 کیلوگرم در هکتار)، طول دوره پر شدن دانه (66.76 روز)، دوره موثر پر شدن دانه (54.65 روز) و سرعت پرشدن دانه (0.00476 گرم در روز) در محلول پاشی با نانواکسید روی به میزان 0.9 گرم در لیتر و تلقیح توام بذر با باکتری های محرک رشد و رایزوبیومی به دست آمد.

به منظور بررسی تحمل به یخ زدگی بارهنگ سرنیزه ای، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. پنج اکوتیپ بارهنگ (بجنورد، کلات، مشهد، قاین و بیرجند) پس از سه ماه رشد و خوسرمایی در شرایط طبیعی در معرض هشت دمای یخ زدگی (صفر، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18- و 21- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. سپس گیاهان برای بازیافت به محیط گلخانه منتقل شدند. یک ماه بعد، بقا و برخی از خصوصیات رشدی گیاهان با اندازه گیری صفاتی چون درصد بقا، دمای پنجاه درصد کشندگی بر اساس درصد بقا (LT50su)، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که درصد بقای اکوتیپ مشهد بیشتر از چهار اکوتیپ دیگر و LT50su آن نیز 5.3 درجه سانتی گراد از اکوتیپ بیرجند کمتر بود. اثر متقابل اکوتیپ و دما بر درصد بقا معنی دار بود و تنها اکوتیپ های مشهد و بجنورد در دمای 15- درجه سانتی گراد بقا داشتند. با کاهش دما به کمتر از 12- درجه سانتی گراد، تعداد و سطح برگ گیاهان کاهش یافت. همچنین کاهش دما به کمتر از 6- درجه سانتی گراد وزن خشک گیاهان را به طور معنی داری کاهش داد. بر اساس شاخص RDMT50 اکوتیپ بجنورد متحمل ترین و اکوتیپ بیرجند حساس ترین اکوتیپ بودند. بین درصد بقا، دمای پنجاه درصد کشندگی بر اساس درصد بقا و RDMT50 همبستگی منفی و معنی داری (به ترتیب r=-0.97*** و r=-0.53*) وجود داشت.

برای بررسی اثر پرایمینگ و اندازه بذر بر روند رشد و عملکرد سوخ ارقام پیاز در شرایط مزرعه، این پژوهش در سال زراعی 1391-1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل پرایمینگ در چهار سطح: هیدرو پرایمینگ با آب مقطر، اسمو پرایمینگ بانیترات پتاسیم، پرایمینگ با استفاده از محلول فولامین دو درصد و شاهد (پرایمینگ نشده)، اندازه بذر در سه سطح: ریز، متوسط و درشت و ارقام در دو سطح: قرمز آذرشهر و زرقان بود. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که پرایمینگ بذر موجب بهبود تجمع ماده خشک، سرعت رشد گیاه زراعی، سرعت جذب خالص، سرعت رشد سوخ، سرعت رشد نسبی و شاخص سطح برگ شد. از نظر عملکردهای تر، خشک و درصد ماده خشک سوخ نیز اختلاف بین تیمارها معنی دار بود و بالاترین عملکردهای تر خشک و درصد ماده خشک به پرایمینگ با فولامین تعلق داشت. بر اساس نتایج آنالیز رشد بیشترین و کمترین مقادیر شاخص های رشد به ترتیب در بذور درشت و ریز مشاهده شد. همچنین مقایسه میانگین ها نشان داد که بذور درشت از نظر عملکردهای تر، خشک و درصد ماده خشک سوخ نسبت به بذور متوسط و ریز از وضعیت بهتری برخوردار بودند. اثر سودمند پرایمینگ و بذور درشت بر شاخص های رشد و عملکرد سوخ به سبز شدن و استقرار سریع گیاهچه ها و در نهایت استفاده بهتر از نور، رطوبت خاک و عناصر غذایی به وسیله گیاهان حاصل از بذور درشت و بذرهای پرایمینگ شده نسبت داده شد.

برآورد میزان عملکرد محصول و تخمین میزان نیتروژن خاک در طول فصل رشد، ازجمله عواملی است که می تواند به مدیریت مزرعه کمک نماید. به منظور بررسی امکان برآورد عملکرد دانه ذرت از طریق اندازه گیری خصوصیات خاک و میزان نیتروژن خاک به روش ساده، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در طی سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارها شامل 1- کود دامی (30 تن در هکتار)، 2- ورمی کمپوست (10 تن در هکتار)، 3- کود بیولوژیک نیتروکسین، 4-کود اوره (400 کیلوگرم در هکتار) و 5- شاهد (عدم مصرف کود) بود. نتایج نشان داد که خاک های تحت تیمار ورمی کمپوست و کود دامی با اختلاف معنی داری نسبت به سایر تیمارها، درصد نیتروژن بالاتری داشتند. در طول فصل رشد، تنفس میکروبی در خاک های تحت تیمار کود بیولوژیک و سپس کود آلی دارای بیشترین مقدار بود. روند تغییرات نیتروژن و هدایت الکتریکی خاک عکس یکدیگر بودند و بررسی نتایج همبستگی خصوصیات خاک نشان داد که می توان از طریق اندازه گیری هدایت الکتریکی خاک به وسیله یک EC متر ساده، میزان نیتروژن خاک را در این منطقه تخمین زد. روند تغییرات pH و درصد نیتروژن خاک تا حد زیادی مشابه هم بودند و بین آن ها همبستگی معنی داری وجود داشت. همچنین بین هدایت الکتریکی خاک و عملکرد دانه (r=-0.72**) و بین pH خاک و عملکرد دانه (r=0.74**) همبستگی منفی و معنی دار وجود داشت. بنابراین می توان نتیجه گرفت که با اندازه گیری هدایت الکتریکی خاک در این منطقه، می توان عملکرد دانه ذرت را برآورد کرد.

به منظور بررسی اثر زمان مصرف نیتروکسین و محلول پاشی عناصر ریز مغذی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جدید گندم (Triticum aestivum & T. durum) در شرایط آب و هوایی خرم آباد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی خرم آباد طی سال زراعی 92-1391 انجام شد. عامل اول در شش سطح: N0: عدم تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین و بدون محلول پاشی عناصر ریز مغذی (شاهد)، N1: تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین، N2: محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ساقه رفتن، N3: محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ظهور سنبله، N4: تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین و محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ساقه رفتن، N5: تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین و محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ظهور سنبله و عامل بعدی در دو سطح، شامل: V1: رقم پارسی و V2: رقم دنا بود. در این بررسی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله گندم مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر محلول پاشی عناصر ریز مغذی و کود زیستی نیتروکسین بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله گندم تاثیر معنی داری داشت. بیشترین عملکرد دانه مربوط به کاربرد توام تیمار تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین و محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ظهور سنبله بود. با توجه به افزایش قابل توجه عملکرد دانه، کاربرد توام تیمار تلقیح بذر با کود زیستی نیتروکسین و محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله ظهور سنبله در شرایط خرم آباد توصیه می شود.

به منظور ارزیابی اثر پرایمینگ بذر و تنش شوری حاصل از نمک های قلیایی بر گیاه کنجد آزمایشی گلدانی در دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پرایمینگ] شاهد (بدون پرایمینگ)، هیدروپرایمینگ، هالوپرایمینگ با نمک های کلرید سدیم و بی کربنات سدیم) [و سطوح مختلف تنش شوری ناشی از نمک بی کربنات سدیم (صفر، 15، 30 و 45 میلی مولار) بودند. نتایج نشان داد که تنش شوری موجب کاهش طول ساقه و ریشه، وزن خشک اندام هوایی، محتوای نسبی آب برگ، محتوی کلروفیل برگ و پتانسیل عملکرد کوانتوم (Fv/Fm) گردید. با افزایش تنش شوری، تیمارهای مختلف پرایمینگ سبب افزایش طول ریشه، وزن خشک اندام هوایی، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل b و میزان Fv/Fm نسبت به تیمار بدون پرایم شدند و بیشترین وزن خشک اندام هوایی، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل b و میزان Fv/Fm در تیمار هیدروپرایمینگ مشاهده شد. همچنین تنش شوری، میزان پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم گیاه را کاهش داد درحالی که میزان سدیم، میزان کلسیم و منیزیم اندام هوایی افزایش یافت. هیدروپرایمینگ سبب افزایش میزان پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم شد. همچنین کلیه تیمارهای پرایمینگ در سطوح شوری 15 و 30 میلی مولار سبب افزایش میزان منیزیم نسبت به تیمار بدون پرایم شدند. بنابراین پرایمینگ بذر به ویژه هیدروپرایمینگ می تواند یک روش مناسب برای بهبود رشد گیاه کنجد در شرایط شوری حاصل از نمک های قلیایی باشد.

نیاز روزافزون به تولید گندم به عنوان اصلی ترین منبع تامین انرژی جوامع انسانی، استفاده گسترده از کودهای شیمیایی را به ویژه در کشورهای در حال توسعه به دنبال داشته است. اولین گام در جهت کاهش مصرف کودهای شیمیایی و پیش گیری از پی آمدهای منفی زیست محیطی حاصل، بهینه سازی مصرف و افزایش کارایی این نهاده ها است. در این راستا و به منظور برآورد مقادیر بهینه مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر و کود دامی در زراعت گندم، با استفاده از روش سطح- پاسخ، آزمایشی در قالب باکس- بنکن طراحی و طی دو سال زراعی 91-1390 و 92-1391 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی با توجه به سطوح بالا و پایین کود نیتروژن (صفر و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار)، کود فسفره (صفر و 200 کیلوگرم P2O5 در هکتار) و کود گاوی (صفر و 30 تن در هکتار) طراحی شدند، به طوری که نقطه مرکزی در هر تیمار سه مرتبه تکرار شد و کلا 15 ترکیب تیماری به دست آمد. عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه بارور، محتوای نسبی رطوبت، تلفات نیتروژن و کارایی مصرف نیتروژن به عنوان متغیرهای وابسته مورد اندازه گیری قرار گرفتند. سپس با استفاده از مدل رگرسیونی گام به گام و برازش تابع درجه دو کامل به داده ها، سطوح پاسخ متغیرهای وابسته تحت تاثیر تیمارها محاسبه شد. نتایج نشان داد که با افزایش مصرف نیتروژن و فسفر تا سطح 200 کیلوگرم در هکتار، عملکرد دانه افزایش یافت. تعداد پنجه بارور در بوته در سطح 300 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، با افزایش مصرف فسفر از صفر تا 200 کیلوگرم در هکتار، به صورت تقریبا خطی افزایش یافت. محتوای نسبی رطوبت با افزایش سطح مصرف کود دامی افزایش یافت. تلفات نیتروژن به موازات افزایش سطوح مصرف نیتروژن و کود دامی، به صورت خطی افزایش یافت. روند افزایش کارآیی مصرف نیتروژن، به موازات افزایش کاربرد نیتروژن و فسفر به صورت تابع درجه دو کاهشی بود. مقادیر بهینه شده کودهای نیتروژن، فسفر و دامی بر اساس سه سناریوی اقتصادی، زیست محیطی و اقتصادی- زیست محیطی برآورد شد. در سناریوی اقتصادی، مصرف 145 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص، 200 کیلوگرم در هکتار فسفر و 18 تن در هکتار کود دامی، منجر به تولید 6500 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه و کارآیی مصرف نیتروژن برابر با 10.49 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرفی شد. در سناریوی زیست محیطی، با مصرف 21 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، بدون کاربرد فسفر، با مصرف 16 تن در هکتار کود دامی، عملکرد دانه ای برابر با 3160 کیلوگرم در هکتار و کارآیی مصرف نیتروژن برابر با 9.08 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن مصرفی حاصل شد. در سناریوی اقتصادی- زیست محیطی، کاربرد 145 و 34 کیلوگرم در هکتار به ترتیب نیتروژن و فسفر و 30 تن در هکتار کود دامی، عملکرد دانه ای برابر با 4031 کیلوگرم در هکتار داشت و افزایشی 36 درصدی در کارآیی مصرف نیتروژن نسبت به سناریوی اقتصادی (16.50 در برابر 10.49) را به دنبال داشت. با توجه به نتایج به دست آمده، به نظر می رسد که برای تولید گندم پاییزه، سناریوی اقتصادی-زیست محیطی نسبت به دو سناریوی دیگر اولویت داشته باشد، هرچند، منافع و مضار هر سناریو در برابر سناریوهای دیگر، باید در عمل و تحت شرایط واقعی سنجیده و نسبت به کاربرد آن تصمیم گیری شود.

به منظور بررسی اثر قارچ میکوریزا، کاربرد ورمی کمپوست و اسید هیومیک بر درصد کلونیزاسیون و عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی رازیانه، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه اجرا شد. ورمی کمپوست در سه سطح شامل: v1 (عدم مصرف)، v2 (چهار تن در هکتار) و v3 (هشت تن در هکتار)، قارچ میکوریزا در دو سطح m1 (عدم تلقیح) و m2 (تلقیح قارچ) و اسیدهیومیک نیز در دو سطح h1 (عدم مصرف) و h2 (مصرف اسید هیومیک) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اثر اصلی هر سه عامل یعنی ورمی کمپوست، میکوریزا و اسید هیومیک بر عملکرد دانه، عملکرد اسانس و درصد اسانس دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار گردید. نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس بیانگر آن بود که اثرات متقابل ورمی کمپوست و میکوریزا بر عملکرد دانه و درصد اسانس دانه معنی دار بود. به طوری که مصرف 8 تن در هکتار و میکوریزا سبب شد تا عملکرد دانه 45 درصد نسبت به شاهد افزایش یابد. همچنین نتایج نشان داد که اثرات سه جانبه تنها بر روی عملکرد اسانس و درصد اسانس رازیانه تاثیر معنی داری داشت. در این بررسی بیشترین مقدار آنتول از ترکیب تیماری کاربرد هشت تن در هکتار ورمی کمپوست همراه با اسید هیومیک و تلقیح میکوریزا به دست آمد. همچنین با افزایش در مقدار انتول مقادیر استراگول، فنکون و لیمونن در اسانس دانه کاهش یافت.

نتایج بررسی ها موید این است که محلول پاشی متانول نقش موثری در تحمل به خشکی گیاهان سه کربنه دارد. در این راستا به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول بر خصوصیات مورفولوژیکی لوبیا (رقم صدری) در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل (با دو عامل) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. عامل اول شامل تیمارهای مختلف محلول پاشی متانول با چهار سطح (شاهد یا بدون محلول پاشی، 10، 20 و 30 درصد حجمی) بود که محلول پاشی سه بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 10 روز صورت گرفت. عامل دوم تیمار تنش خشکی بود که شامل تنش خشکی شدید (25 درصد ظرفیت زراعی)، تنش خشکی ملایم (50 درصد ظرفیت زراعی) و بدون تنش خشکی (100 درصد ظرفیت زراعی) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که در شرایط بدون تنش خشکی، محلول پاشی 30 درصد حجمی منجر به افزایش معنی داری از نظر ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف، وزن خشک ریشه و قطر ریشه نسبت به سطح شاهد شد. در شرایط تنش ملایم و شدید، سطوح متانول نتوانست اثرات منفی ناشی از تنش خشکی را کاهش دهد. مطالعه حاضر نشان داد که در شرایط تنش خشکی محلول پاشی متانول بر گیاه لوبیا موثر نیست.