پژوهش های زراعی ایران
سال:1392 | دوره:11 | شماره:3 |تعداد مقالات:19

استقرار ضعیف گیاهچه به دلیل خشکی و فقدان آب کافی یکی از مهم ترین مشکلات مناطق نیمه خشک از جمله کشور ما می باشد. به همین منظور جهت بررسی تاثیر اندازه بذر عدس بر جوانه زنی و خصوصیات رشد گیاهچه آن تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل اندازه بذر در 2 سطح (ریز و درشت)، رقم در 2 سطح ( رباط و گچساران) و سطوح خشکی در 5 سطح (0، 2-، 6-، 12- و 18- بار) بود. نتایج بدست آمده نشان داد که کلیه صفات مورد بررسی بجز نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه، تحت تاثیر اندازه بذر، رقم و سطوح خشکی اختلاف معنی داری را نشان دادند. بطوریکه بذور با اندازه ریز دارای درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، ریشه چه و گیاهچه بیشتری نسبت به بذور درشت بودند. ولی نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه در بذرهای درشت بیشتر از ریز بود. رقم رباط نیز در همه صفات مورد بررسی برتری معنی داری نسبت به رقم گچساران داشت. همه صفات مورد بررسی با افزایش سطوح تنش خشکی کاهش معنی داری را نشان دادند. همچنین برهمکنش اثرات دوگانه و سه گانه بین فاکتورها بر صفات مورد بررسی معنی دار بود. به نظر می رسد که بذور ریز مقاومت بیشتری نسبت به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی از خود نشان می دهند و استفاده از ارقام دارای بذر ریزتر در این شرایط مناسب تر می باشد.

به منظور بررسی تاثیر فاصله آبیاری و کشت مخلوط زعفران (Crocus sativus) با مرزنجوش (Origanum vulgare) بعنوان عاملی سایه-انداز بر سطح خاک جهت کاهش اثرات احتمالی افزایش دما در نتیجه تغییر اقلیم، آزمایشی در دو سال زراعی 87-1386 و 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. آزمایش بصورت اسپلیت پلات، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش فاصله آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (7، 14 و 21روز) و ترکیب کاشت در چهار سطح (0:1 (زعفران خالص)، 1:1 (یک ردیف زعفران + یک ردیف مرزنجوش)، 1:2 (دو ردیف زعفران + یک ردیف مرزنجوش) و 1:3 (سه ردیف زعفران + یک ردیف مرزنجوش)) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر فاصله آبیاری و ترکیب کشت مخلوط با مرزنجوش بر تعداد و وزن تر گل و عملکرد اقتصادی زعفران معنی دار (p≤0.01) بود. اثر متقابل فاصله آبیاری و ترکیب کشت بر تعداد و وزن تر گل و عملکرد اقتصادی زعفران معنی دار (p≤0.01) بود. بیشترین و کمترین عملکرد اقتصادی به ترتیب در فاصله آبیاری 14روز با 0.27 گرم بر متر مربع و 7 روز با 0.09 گرم بر متر مربع مشاهده شد. بیشترین عملکرد اقتصادی زعفران در ترکیب یک ردیف زعفران و یک ردیف مرزنجوش (0.20 گرم در متر مربع) و کمترین میزان آن در کشت خالص (0.15 گرم در متر مربع) بدست آمد. کاهش تعداد دفعات آبیاری به دلیل نیاز آبی پایین زعفران باعث بهبود شرایط رشدی و در نتیجه افزایش عملکرد اقتصادی آن شد. همچنین بنظر می رسد که کشت مخلوط زعفران با مرزنجوش احتمالا بدلیل سایه اندازی و در نتیجه خنک شدن سطح خاک باعث افزایش تولید گل و در نهایت افزایش عملکرد اقتصادی زعفران شد که این امر احتمالا می تواند بمنظور کاهش اثرات احتمالی افزایش دما در نتیجه تغییر اقلیم در آینده مفید واقع شود.

افزایش کارآیی مصرف آب یکی از موارد حصول به پایداری تولید می باشد. به منظور برآورد و مقایسه کارآیی مصرف آب بین چند گونه زراعی و دارویی آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در سه تکرار و 6 تیمار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 6 گونه ذرت، گلرنگ، کنجد بعنوان گیاهان زراعی و ختمی، شاهدانه و پنیرک بعنوان گیاهان دارویی بود. تیمارهای مورد آزمایش از نظر کارآیی مصرف آب و شاخص برداشت اختلاف معنی داری نشان دادند. ذرت با تولید 35700 کیلوگرم در هکتار ماده خشک و 12500 کیلوگرم در هکتار دانه و با مصرف 6770 متر مکعب آب در هکتار بالاترین کارآیی مصرف آب به میزان 5.2 گرم ماده خشک در کیلوگرم آب مصرفی و 1.8 گرم دانه در کیلوگرم آب مصرفی را داشت. ختمی با 3900 کیلوگرم در هکتار ماده خشک، 307 کیلوگرم در هکتار دانه، با 92 کیلوگرم در هکتار برگ و 90 کیلوگرم در هکتار گل با مصرف 7530 متر مکعب آب در هکتار کمترین کارآیی مصرف آب به میزان 0.5 گرم ماده خشک در کیلوگرم آب مصرفی، 0.04 گرم دانه در کیلوگرم آب مصرفی، 0.12 گرم برگ در کیلوگرم آب مصرفی و 0.11 گرم گل در کیلوگرم آب مصرفی کمترین مقادیر را به خود اختصاص داد. بیشرین مقدار شاخص برداشت با در نظر گرفتن دانه بعنوان عملکرد اقتصادی، به پنیرک با (41.57 درصد) و کمترین به ختمی با (9.2 درصد) تعلق داشت.

این آزمایش در سال زراعی 89- 1388 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و 12 تیمار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش در دو گروه تنظیم شدند. گروه اول شامل شش تیمار بود که از زمان سبز شدن تا صفر، 14، 28، 42، 56 و70 روز بعد از سبز شدن سیاهدانه، علف های هرز کنترل شدند و سپس به آن ها تا زمان برداشت سیاهدانه اجازه رشد داده شد. گروه دوم نیز شامل شش تیمار بود که از زمان سبز شدن تا صفر، 14، 28، 42، 56 و 70 روز بعد از سبز شدن سیاهدانه به علف های هرز اجازه رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت، علف های هرز کنترل شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که دوره های مختلف کنترل و تداخل علف های هرز اثرات معنی داری بر ارتفاع سیاهدانه داشتند. به طوری که دوره تداخل کامل علف های هرز در مقایسه به دوره کنترل کامل، ارتفاع سیاهدانه را 39 درصد افزایش داد. دوره های مختلف کنترل و تداخل علف های هرز همچنین اثرات معنی داری بر شاخص سطح برگ، شاخص سطح سبز، تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی داشتند. با افزایش طول دوره رقابت علف های هرز، این شاخص های رشدی کاهش و با کاهش طول دوره رقابت علف های هرز، این شاخص ها افزایش یافتند. با این وجود، اثر این دوره های رقابتی بر سرعت اسیمیلاسیون خالص، سطح ویژه برگ و وزن مخصوص برگ سیاهدانه معنی دار نبود.

به منظور مطالعه اثر کشت مخلوط سه توده کنجد (سبزوار، کاشمر و کلات) به صورت درهم 5 آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. این آزمایش به صورت بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار که شامل 6 تیمار بود، انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص توده های مورد بررسی (1: سبزوار، 2: کلات و 3: کاشمر) و کشت مخلوط این توده ها شامل 1: سبزوار با کلات، 2: سبزوار با کاشمر و 3: کاشمر با کلات بود. توده های کنجد به صورت خطی در دو طرف پشته کشت شدند، بطوریکه در کشت مخلوط آن ها، این توده ها در خطوط جدا بر روی یک پشته قرار گرفتند. نتایج حاصل از آنالیز داده ها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در مخلوط توده های سبزوار با کاشمر (1029 کیلوگرم در هکتار) و سبزوار با کلات (1016 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد و کمترین مقدار آن (770.7 کیلوگرم) در کشت خالص توده کلات مشاهده شد. تیمار مخلوط توده های سبزوار با کاشمر در سایر شاخص های مورفولوژیکی مثل ارتفاع بوته، تعداد گره ساقه، زیست توده تک بوته و تعداد شاخه در بوته، بیشترین مقدار را داشت. از نظر مقدار شاخص های فیزیولوژیکی نیز، بیشترین سرعت رشد محصول (CGR) در این تیمار مشاهده شد، همچنین این تیمار از نظر شاخص های دیگر مثل شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت جذب خالص (NAR)، سرعت رشد نسبی (RGR) به همراه تیمار مخلوط توده های سبزوار با کلات دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر تیمارها بودند و در این بین کشت خالص کلات در تمام شاخص ها کمترین مقدار را داشت. همچنین بیشترین مقدار عملکرد دانه و سایر شاخص های مورد مطالعه در کشت خالص توده های کنجد به ترتیب به ترتیب به توده های سبزوار، کاشمر و کلات تعلق داشت.

افزایش تولید علوفه و تولید اقتصادی در اراضی دیم مستلزم توجه به مسائل به زراعی، از جمله رعایت عمق کشت مناسب می باشد. لذا به منظور تعیین اثر عمق های مختلف کشت بر عملکرد ماشک علوفه ای، این بررسی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه با سه گونه ماشک،Vicia sativa) Vicia dasycarpa-kouhak و (Vicia narbonensis velox67به عنوان فاکتور اصلی و سه عمق کشت (4- 2، 7-5 و 10-8 سانتی متر) به عنوان فاکتور فرعی بصورت استریپ پلات با 9 تیمار در سه تکرار و بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی به مدت سه سال زراعی به اجرا در آمد. نتایج نشان داد که اثر عمق کشت بر عملکرد ماشک در سطح 1% معنی دار بوده و عمق کشت 10-8 سانتی متر به ترتیب با 5.364، 3.416، 4.389 و 1.081 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد علوفه تر، علوفه خشک، کاه و کلش و دانه و عمق کشت 4-2 سانتیمتر به ترتیب با 4.888، 2.813، 3.729 و 0.825 تن در هکتار کمترین عملکردهای مذکور را به همراه دارد. در این میان بیشترین عملکردهای یاد شده متعلق به گونه داسی کارپا بوده و به ترتیب عبارت بودند از 5.632، 3.532، 4.614، و 1.065 تن در هکتار. علاوه بر این مطالعه رطوبت خاک در زمان 10 درصد گلدهی ماشک نشان داد که گونه داسی کارپا کمترین تخلیه رطوبتی از خاک را در عمق صفر تا 30 سانتی متری دارد، به طوریکه متوسط درصد رطوبت وزنی خاک برای رقم داسی کارپا 26.31، ساتیوا 23.76 و ناربنوسیس 22.5 بود.

کوشیا از جمله گیاهانی است که قابلیت رشد در محیط های متفاوت را داشته و امکان بهره برداری از آن به عنوان یک گیاه ارزشمند برای تولید زیست توده و دانه وجود دارد. هدف از این مطالعه بررسی امکان کاشت کوشیا در تاریخ های متفاوت و همچنین ارزیابی تحمل آن به شرایط زمستان در شرایط مشهد بود. هفت تاریخ کاشت شامل بیستم ماه های مهر، آبان و اسفند سال 1387 و فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر سال 1388 به عنوان کرت های اصلی و سه توده بومی کوشیا شامل بیرجند، سبزوار و بروجرد به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد بوته های حاصل از تاریخ های کاشت مهر و آبان به دلیل سرمای پاییز و زمستان از بین رفتند. ارتفاع بوته، عملکرد شاخساره و عملکرد بیولوژیک با تاخیر در کاشت از اسفند ماه کاهش یافتند. توده بیرجند نسبت به توده های دیگر ارتفاع بوته بیشتری داشت، ولی بین توده ها از نظر عملکرد شاخساره اختلاف معنی داری وجود نداشت و عملکرد بیولوژیک در توده سبزوار بیشتر از سایر توده ها بود. عملکرد بذر در گیاهان کشت شده در فروردین نسبت به سایر تاریخ کشت ها بیشتر بود ولی بین توده ها اختلافی از این نظر وجود نداشت. گیاهان حاصل از تاریخ های کاشت خرداد و اسفند به ترتیب بیشترین و کمترین درصد شاخص برداشت را داشتند. نتایج نشان داد که کوشیا قادر به تحمل تنش های زمستانه نیست با این وجود امکان کاشت و رشد آن در اواخر اسفند و اوایل بهار وجود دارد.

به منظور ارزیابی تاثیر عنصر روی و شوری ناشی از کلرید سدیم بر رشد و برخی صفات مرفوفیزیولوژیکی ذرت دانه ای، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1389 انجام گردید. در این آزمایش شوری خاک در سه سطح صفر (بدون اعمال تنش شوری و با هدایت الکتریکی 1.88 دسی زیمنس بر متر)، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر و سه سطح روی شامل صفر، 10 و 20 میلی گرم روی در کیلوگرم خاک بود. نتایج نشان داد تنش شوری تمام صفات مورد بررسی را به جز غلظت روی در اندام هوایی تحت تاثیر خود قرار داده و باعث کاهش معنی دار تمام پارامترهای فنولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد بررسی گردید؛ به جز دو پارامتر غلظت پرولین و سدیم در اندام هوایی که با افزایش معنی دار مواجه شدند. استفاده از روی در شرایط بدون تنش شوری تاثیری معنی داری بر صفات، طول بلال، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه، پرولین و غلظت یون سدیم نسبت به تیمار شاهد نداشت، ولی باعث افزایش ارتفاع گیاه، وزن خشک اندام هوایی، درصد محتوای نسبی آب برگ و غلظت یون های روی و پتاسیم در اندام هوایی شد. کاربرد روی در شرایط تنش شوری باعث بهبود صفات رشد و اجزای عملکرد و کاهش معنی دار غلظت سدیم و پرولین، و افزایش معنی دار غلظت های روی و پتاسیم در اندام هوایی گیاه شده است. همچنین تاثیر مثبت آن بر رشد گیاهی در شرایطی که گیاه تحت تنش شوری قرار داشت بسیار بیشتر از زمانی بود که گیاه در شرایط بدون تنش رشد کرده است.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ های برداشت بر خصوصیات کیفی ژنوتیپ های گلرنگ، آزمایشی تحت شرایط مزرعه ای در دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی 89-1388 انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. ژنوتیپ های محلی اصفهان، سینا،IL 111 و PI 250536 به عنوان فاکتور اول و تاریخ های برداشت 106، 121، 136 روز پس از کاشت به عنوان فاکتور دوم مرتب شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرات متقابل بین ارقام و تاریخ برداشت برای عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد پروتئین، شاخص برداشت و شاخص برداشت روغن و پروتئین در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. همچنین بین تاریخ های برداشت برای صفات درصد پروتئین و شاخص برداشت پروتئین در سطح احتمال 1 درصد اختلاف آماری معنی دار وجود داشت. رقم محلی اصفهان در برداشت دوم و سوم و لاین PI250536 در برداشت سوم دارای بیشترین عملکرد دانه بود. رقم سینا در برداشت اول از بیشترین درصد روغن برخوردار بود. همچنین رقم محلی اصفهان و لاین PI 250536 در برداشت سوم دارای بیشترین عملکرد روغن بودند. درصد پروتئین و شاخص برداشت پروتئین در برداشت سوم در بالاترین میزان بود.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و شناسایی اجزاء عملکرد در نخود زراعی، آزمایشی در قالب طرح آگمنت4 با استفاده از 96 توده مختلف نخود تیپ کابلی دریافت شده از بانک ژن موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) به همراه پنج رقم شاهد (آرمان، بیونیج، جم، هاشم و ILC-482) با چهار بلوک در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در سال زراعی 85-1384 انجام شد. برای ارزیابی توده ها صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، فنولوژیکی و اجزاء عملکرد در طی مراحل رشدی گیاه و در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین نشان داد که توده های مورد بررسی از نظر صفات تعداد روز تا ظهور اولین گل، تعداد روز تا 50% گل دهی، تعداد روز تا ظهور اولین غلاف، تعداد روز تا 50% غلاف دهی، تعداد روز تا شروع رسیدگی، تعداد روز تا 90% رسیدگی، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف تک بذری، تعداد غلاف دو بذری، قطر غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن 100 دانه اختلاف معنی داری داشتند. تجزیه ضریب همبستگی بین صفات مختلف نشان داد که عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری با صفت بیوماس (r=0.84**) ، تعداد غلاف تک بذری در بوته (r=0.80**)و شاخص برداشت (r=0.44**) داشت. نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون گام به گام برای عملکرد دانه نشان داد که صفات تعداد غلاف در بوته، وزن 100 دانه، تعداد دانه در غلاف، بیوماس، شاخص برداشت، عرض کانوپی، تعداد روز تا ظهور اولین غلاف تاثیر مثبت و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین و تعداد روز تا اولین گل دهی تاثیر منفی بر عملکرد دانه داشتند.

به منظور مقایسه ویژگی های زراعی گندم های بهاره حاصل از انتخاب در توده های بومی ایران، گندم های حاصل از دورگ گیری در داخل کشور و گندم های مراکز بین المللی و نیز شناسایی صفات موثر در تولید دانه این ارقام تحت شرایط متفاوت آهن خاک، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار با 30 ژنوتیپ گندم در سال زراعی 86 - 1385 در مزرعه تحقیقاتی رودشت اصفهان انجام شد. نتایج نشان داد که در گندم های با منشا بومی، در شرایط کمبود آهن، عملکرد دانه و تعداد پنجه به ترتیب با 17.2 و 13.0 از بیشترین ضریب تنوع برخوردار بودند. عملکرد دانه در هکتار از 3583 کیلوگرم در رقم شعله تا 5361 کیلوگرم در رقم سرخ تخم متغیر بود. در شرایط کوددهی آهن نیز در ارقام حاصل از دورگ گیری در داخل، عملکرد دانه (17.0)، عملکرد کاه (14.5) و تعداد پنجه (13.5) بیشترین ضرایب تنوع را دارا بودند. تفاوت بیشترین عملکرد دانه در هکتار در رقم قدس با کمترین در رقم چناب حدود 2440 کیلوگرم بود. همچنین تفاوت بیشترین عملکرد کاه در هکتار در رقم عدل با کمترین در رقم مارون حدود 5062 کیلوگرم بود. در شرایط کمبود آهن، همبستگی مثبت و معنی داری (r2=0.58**) بین عملکرد دانه و ارتفاع بوته ارقام حاصل از دورگه گیری مشاهده شد. تفاوت کمترین عملکرد کاه (در رقم فلات) در مقایسه با بیشترین عملکرد (در رقم دز) حدود 35 درصد بود. به طور کلی تحت شرایط این آزمایش، کاربرد کود آهن تاثیر چشمگیری بر عملکرد و اجزای عملکرد سه گروه ارقام گندم بهاره حاصل از روند متفاوت اصلاحی در کشور نداشته است. ولی تاثیر کوددهی آهن بر عملکرد کاه ارقام به ویژه در دورگه های داخلی بیشتر بوده است.

یکی از راهکارهای کنترل علف های هرز، افزایش تنوع و استفاده از کشت مخلوط می باشد. به منظور ارزیابی کشت مخلوط ذرت و لوبیا و میزان کنترل علف های هرز در شرایط آب و هوایی زنجان، آزمایشی در سال 1389 به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در3 تکرار به اجرا در آمد. عامل اصلی شامل الگوهای مختلف کشت مخلوط افزایشی ذرت و لوبیا در 6 سطح شامل افزودن 20، 40، 60، 80 درصد تراکم بهینه لوبیا به تراکم بهینه ذرت به همراه کشت خالص هر دو گونه و عامل فرعی شامل کنترل علف های هرز در دو سطح کنترل و عدم کنترل بود. نمونه گیری از تراکم و بیوماس علف های هرز در طول فصل رشد به منظور مقایسه میزان کنترل علف های هرز بین تیمارهای مختلف کشت مخلوط و خالص صورت گرفت و در زمان برداشت نیز عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان ذرت و لوبیا اندازه گیری شد و در نهایت با استفاده از شاخص های ارزیابی کشت مخلوط، سودمندی کشت مخلوط نسبت به تک کشتی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین کنترل علف های هرز در کشت مخلوط افزایشی 80 درصد لوبیا بدست آمد (70 درصد کاهش نسبت به کشت خالص ذرت). در شرایط عدم کنترل علف های هرز، بیشترین (7813 کیلوگرم در هکتار) و کمترین (6530 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه ذرت به ترتیب در کشت مخلوط افزایشی 60 درصد و کشت خالص ذرت حاصل شد. در تمام شاخص های ارزیابی کشت مخلوط، نسبت های مختلف افزایشی کشت مخلوط نسبت به تک کشتی هر دو گیاه، برتری نشان داد. بیشترین سودمندی براساس شاخص های نسبت برابری زمین (LER)، کاهش یا افزایش عملکرد واقعی (AYL) و شاخص سودمندی کشت مخلوط (IA) در کشت مخلوط افزایشی 80 درصد لوبیا و بر اساس شاخص کل ارزش نسبی (RVT) در کشت مخلوط افزایشی 60 درصد لوبیا و در شاخص ضریب ازدحام نسبی (RCC) برای تیمار افزایشی 40 درصد لوبیا بدست آمد.

تاریخ کاشت یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده عملکرد دانه در کلزا است. کشت ارقام پاییزه کلزا که در حال حاضر در مناطق نیمه خشک کشور کشت می شوند هرچند پتانسیل تولید بالایی دارند اما دوره رشد آن ها طولانی است و سبب همزمانی مراحل خورجین دهی و پر شدن دانه با شرایط آب و هوایی گرم و خشک می شود. اما ارقام بهاره دارای دوره رشد کوتاه تری بوده و در صورت شناسایی ارقام بهاره متحمل به سرما به منظور کشت پاییزه زودتر قابل برداشت هستند. بنابراین به منظور ارزیابی پاسخ ارقام بهاره کلزا (Brassica napus L.) به دو فصل کاشت پاییزه و بهاره، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و به مدت دو سال در منطقه کرج اجرا گردید. در این تحقیق، فصل کاشت به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل فصل کاشت پاییزه (5 مهرماه) و فصل کاشت بهاره (5 فروردین ماه) و رقم به عنوان عامل فرعی شامل 24 رقم کلزای بهاره بودند. نتایج حاصل نشان داد که اثرات اصلی فصل کاشت و رقم و همچنین اثر متقابل فصل کاشت و رقم بر تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح یک درصد معنی دار بودند. در فصل کاشت پاییزه، هیبرید Hyola 401 به واسطه بیشترین وزن هزار دانه و تعداد دانه در خورجین زیاد با میانگین 4689 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه و هیبرید Hyola 330 با میانگین 2165 کیلوگرم در هکتار، بالاترین عملکرد روغن دانه را تولید نمودند، در حالی که در فصل کاشت بهاره، رقم RG 405.03 با میانگین 2066 و 6.713 کیلوگرم در هکتار، به ترتیب بیشترین عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه را به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج حاصله می توان در مناطق معتدل سرد کشور (کرج)، برخی از ارقام بهاره کلزا متحمل به سرما را نظیر هیبرید Hyola 401 با توجه به پتانسیل عملکرد زیاد در اوایل پاییز کشت نمود.

دستیابی به تولید مطلوب و عملکرد بالا در گندم، مستلزم انطباق مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط جوی مساعد و افزایش کارایی استفاده از عوامل تولید بواسطه تراکم مطلوب می باشد. به منظور بررسی اثر تراکم بر کارایی مصرف نور در ارقام جدید و قدیم گندم، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان طی سال زراعی 87-1386 اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با تیمار های تراکم در سه سطح (150، 262 و 375 بوته در متر مربع) و سه زنوتیپ گندم (فلات، تجن و N-81-18 به ترتیب به عنوان نماینده ای از ژنوتیپ های قدیم، متداول و جدید در منطقه) در چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بالاترین مقدار شاخص سطح برگ و ماده خشک برای لاین18 -81- N و در تراکم 375 بوته در متر مربع بدست آمد. میزان ضریب خاموشی نور اندازه گیری شده در مراحل ساقه رفتن، آبستن، ظهور سنبله و گرده افشانی تحت تاثیر تراکم و رقم قرار نگرفت، اما تراکم برمیزان کارایی مصرف نور تاثیر گذار بود، بدین ترتیب که بالاترین میزان کارایی مصرف نور برای لاینN-81-18 (2.26 گرم بر مگاژول) و در تراکم 375 بوته در متر مربع برآورد شد.

در کشورهایی نظیر ایران که در آینده با چالش آب مواجه خواهند شد و تولید مواد غذایی به میزان آب قابل دسترس و پایداری منابع آب بستگی دارد، معرفی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی از مهمترین راهکارهای سازگاری با این شرایط می باشد. به منظور مطالعه سازگاری و ارزیابی تحمل به تنش رطوبتی آخر فصل، تعداد15 لاین امید بخش گندم نان همراه با رقم چمران به عنوان شاهد، این تحقیق در دو سال زراعی 87-1386 و 88-1387 در چهار ایستگاه تحقیقاتی اقلیم گرم جنوب شامل اهواز، دزفول، زابل و داراب و در هرایستگاه در دو آزمایش جداگانه (1:آبیاری کامل بدون تنش خشکی آخر فصل و2: عدم آبیاری در مرحله پر شدن دانه به منظور اعمال تنش خشکی آخر فصل)، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجراء شد. داده های مربوط به عملکرد دانه تجزیه واریانس شد و عکس العمل ژنوتیپ های مورد بررسی با استفاده از شاخص های تحمل و حساسیت بر اساس عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت بین ایستگاه ها، سال ها، ژنوتیپ ها و اثرات دوگانه و سه گانه منابع تغییر در سطح احتمال 1% معنی دار بودند. میانگین کل عملکرد دانه در سال اول 4300 کیلوگرم درهکتار برآورد شد در حالیکه میانگین کل عملکرد در سال دوم با اختلاف معنی دار در سطح 1% نسبت به سال اول، به 5692 کیلو گرم در هکتار رسید. میانگین عملکرد دانه در شرایط مطلوب و تنش خشکی به ترتیب 5840 و 4591 کیلوگرم در هکتار بود. همبستگی بین شاخص های STI GMP ، MP و K1STI بصورت دو به دو مثبت و معنی دار بودند. همبستگی شیب تغییرات عملکرد دانه به عنوان تابعی از درجه سختی تنش رطوبتی(b)  با عملکرد دانه در شرایط تنش مثبت و باشاخص های SSI، TOL و K2STI منفی ومعنی دار بود. در تجزیه رگرسیون به روش گام به گام، شاخص نسبت عملکرد دانه ژنوتیپ ها نسبت به میانگین کل ژنوتیپ ها (YIR)، مهمترین مولفه در مدل عملکرد دانه در هر یک از شرایط محیطی انجام این تحقیق بود. با توجه به ارزیابی ژنوتیپ ها بر اساس شاخص های تحمل و حساسیت به تنش، سه لاین شماره 2، 14 و 15 بعنوان ژنوتیپ های پرپتانسیل متحمل به تنش رطوبتی پایان فصل انتخاب شدند.

این مطالعه با هدف ارزیابی اثرات تغییر فاصله بین و روی ردیف های کاشت بر روند تجمع ماده خشک و ضرایب توزیع ماده خشک به اندام های مختلف باقلا رقم برکت انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. فاکتورها شامل فاصله بین ردیف (15، 30، 45 و 60 سانتی متر) و روی ردیف (5، 10 و 15 سانتی متر) بودند. ماده خشک گیاهی به تفکیک ساقه، برگ و پوسته غلاف+دانه در طول دوره رشد، اندازه گیری و توزیع ماده خشک بین اندام های مختلف براساس درصد از ماده خشک کل محاسبه شد. نتایج نشان داد که در باقلا در دوره سبز شدن تا غلاف دهی تجمع ماده خشک در برگ و ساقه به صورت خطی افزایش می یابد. در این دوره، در تیمارهای مختلف ضریب تخصیص ماده خشک به برگ 0.26 تا 0.41 و به ساقه 0.58 تا 0.73 بود. درصد تخصیص ماده خشک به برگ در اوایل فصل رشد از 49 تا 61 درصد متغیر بود که با گذشت زمان کاهش یافته و در مرحله شروع غلاف دهی به 28 تا 37 درصد رسید. این مقادیر برای ساقه در تیمارهای مختلف در اوایل فصل رشد بین 38 تا 49 درصد و در شروع غلاف دهی 56 تا 71 درصد بود که حاکی از کاهش تخصیص ماده خشک به برگ ها و افزایش تخصیص ماده خشک به ساقه با پیشرفت نمو گیاه باقلا است.