شیعه شناسی
سال:1389 | دوره:8 | شماره:30 |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:در دوره شاه اسماعیل علمایی چون محقق کرکی به ایران آمده بودند، ولی این موضوع در دوره شاه طهماسب اول جدی تر مطرح شد و به صورت یکی از سیاست های اساسی دولت در آمد.در سایه همین سیاست صفویان بود که گروهی از علمای دینی جبل عامل به ایران آمدند و طبعا بر اوضاع و احوال فرهنگی، دینی و سیاسی جامعه عصر صفوی تاثیر گذاشتند.علمای جبل عاملی با انتقال افکار و دانش خود در زمینه های گوناگون، نسلی از فقیهان ایرانی را تربیت کردند که بعدها امور سیاسی دولت صفوی را به دست گرفتند. تلاش آنان برای مشروعیت بخشیدن به دولت صفوی بسیار موثر واقع شد. این علما از سویی توانستند فقه شیعه را در ابعاد سیاسی و حکومتی آن غنا بخشند و از سوی دیگر به حکومت صفویه به مثابه حکومتی شیعه یاری رسانند تا در نظر مردم به منزله حکومتی مشروع پذیرفته شود.   چکیده عربی:فی عصر الشاه اسماعیل کان مجموعة من العلماء کالمحقق الکرکی قد جاؤوا الی ایران لکن هذا الموضوع طرح بشکل اکثر جدیة فی عصر الشاه طهماسب الاول وصار احدی السیاسات الاساسیة للحکومة.و فی ظل هذه السیاسات جاء مجموعة من علماء الدین من جبل عامل الی ایران و اثروا علی الاوضاع والاحوال الثقافیة والدینیة والسیاسیة للمجتمع فی العصر الصفوی.ان علماء جبل عامل و بنقلهم لافکارهم و علمهم فی المجالات المختلفة ربوا جیلا من الفقهاء الایرانیین الذین استلموا زمام الامور السیاسیة للدولة الصفویة فیما بعد. ان جهود هؤلاء لاعطاء المشروعیة للدولة الصفویة کانت مؤثرة بشکل کبیر جدا. تمکن هؤلاء العلماء من اغناء الفقه الشیعی فی ابعاده السیاسیة والحکومیة من جهة و من جهة اخری اعانوا الحکومة الصفویة بعنوان کونها حکومة شیعیة لکی تبدو فی نظر الناس علی انها حکومة مشروعة.

چکیده فارسی:معماری قدسی، از دیرباز، عالی ترین بستر تکامل و تعالی روحی آدمیان بوده است. اوج اعتلا و شکوفایی هنر معماری مقدس اسلامی را می توان در ساحت مساجد جستجو کرد؛ در این بین به نظر می رسد مساجدی که در دوران طلایی قدرت معنوی، مالی و سیاسی شیعیان در این سرزمین شکل گرفته اند، واجد هویت معنوی ویژه ای بوده اند؛ از این رو این نوشتار بر آن است تا با بررسی دو شاهکار هنر و معماری اسلامی و شیعی این سرزمین، یعنی مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله اصفهان، به باز شناخت اصول قدسی حاکم بر طراحی مساجد شیعی بپردازد. به منظور انجام این مهم، از روش های تحقیق توصیفی  تحلیلی و تطبیقی و شیوه های تحقیق مرور متون، منابع و اسناد تصویری، بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، معرفی انگاره های وحدت و یگانگی، هم آوایی با طبیعت، ابداع و نوآوری و حضور نقوش و اشکال هندسی، به عنوان انگاره های قدسی حاکم بر طراحی مساجد شیعی و ارایه پیشنهادهای طراحی مساجد امروزی بر پایه این انگاره ها خواهد بود.   چکیده عربی:لقد کانت العمارة المقدسة و من اقدم العصور ارقی مهاد للتکامل والترقی الروحی للبشر. یمکن ان نجد ذروة اعتلاء و ازدهار العمارة الاسلامیة المقدسة فی المساجد و من بینها، یبدو ان التی بنیت فی العصر الذهبی للقدرة المعنویة والمالیة والسیاسیة للشیعة فی هذه الارض کانت تشتمل علی هویة معنویة خاصة، لهذا فان هذه المقالة تحاول و من خلال دراسة تحفتین من تحف الفن والعمارة الاسلامیة والشیعیة لهذه الارضای مسجد الامام و مسجد شیخ لطف الله فی اصفهان، تحاول انتتناول معرفة الاصول المقدسة الحاکمة علی تصمیم المساجد الشیعیة. ولاجل القیام بهذا الامر المهم تمت الاستفادة من اسالیب البحث التالیة: التوصیفی - التحلیلی والمقارن و اسالیب البحث فی دراسة النصوص والمصادر والوثائق المصورة. ان النتائج الحاصلة من هذا البحث هی کالتالی: تقدیم انماط الوحدة، والانسجام مع الطبیعة، والابداع والتجدید و وجود النقوش والاشکال الهندسیة بعنوان کونها انماطا مقدسة حاکمة علی تصمیم المساجد الشیعیة، و تقدیم الاقتراحات لتصمیم المساجد العصریة علی اساس هذه الانماط.

چکیده فارسی:در اواسط دوره حکومت اولجایتو (حک 703-716 ق) که در نتیجه مجادلات مذهبی دو گروه عمده اهل سنت، حنفی و شافعی ها، مغولان ایران در آستانه رویگردانی از اسلام و مسلمانی بودند، تشیع نقش تاریخی مهمی بر عهده گرفت و با گرویدن اولجایتو به مذهب تشیع (709ق)، از تجدید آیین ها و سنن مغولی در ایران ممانعت شد. حضور فعال و موثر تشیع در عرصه مذهبی ایران در این برهه از زمان، علاوه بر اینکه به نفع اسلام و مسلمانان تمام شد، این فرصت را برای شیعیان فراهم آورد تا جامعه ایران را بیش از پیش با عقاید مذهبی خود آشنا سازند. اگرچه رسمیت تشیع پس از اولجایتو استمرار نیافت، اما تاثیر بسیاری در تحولات مذهبی ایران در ادوار بعد برجای گذاشت که برایند آن، رسمیت و تثبیت تشیع در عهد صفوی بود.   چکیده عربی:فی اواسط عصر حکومة اولجایتو (التی استمرت من 703 الی 715 ه. ق) و نتیجة للمجادلات المذهبیة بین المجموعتین الاساسیتین لاهل السنة و هما الحنفیة والشافعیة کان المغول الایرانیون علی اعتاب ترک الاسلام، قام التشیع بدور تاریخی مؤثر و بایمان اولجایتو بمذهب التشیع سنة 709 ه. ق تم منع تجدید المراسم والسنن المغولیة فی ایران. ان الحضور النشط والمؤثر للتشیع فی المجال المذهبی فی ایران فی تلک الفترة بالاضافة الی انه کان بصالح الاسلام والمسلمین اعطی الفرصة للشیعة لکی یقوموا و بشکل اکثر من السابق، بتعریف المجتمع الایرانی باعتقاداتهم المذهبیة. و علی الرغم من ان الاعتراف الرسمی بالتشیع لم یستمر بعد اولجایتو لکنه ترک تاثرا کبیرا علی التحولات المذهبیة فی ایران فی المراحل التی تلته حیث نتج عنه الاعتراف الرسمی بالتشیع تثبیته فی العصر الصفوی.

چکیده فارسی:از جمله مسایل کلامی که از دیرباز نزد متکلمان مسلمان مورد مناقشه بوده، تلاش در فهم معنای عصمت پیامبران و ائمه و چگونگی آن است؛ به گونه ای که در تبیین موضوع عصمت با رویکردها و سازوکارهای متفاوتی مواجهیم که در صورت اعتقاد به هر کدام، این مفهوم دارای ساختاری متفاوت از دیگری خواهد بود؛ چنانچه اگر برداشت از عصمت با نگرشی غیرقابل توصیف با ادراک بشری همراه باشد، تنها دارای مفهومی افاضه ای است؛ ولی اگر با نگرشی اکتسابی و تجربه مند همراه گردد، معلول دو پدیده علم و اراده و دسترسی به آن در مراتب متفاوت ممکن خواهد بود.در این مقاله سعی شده با کاوش در اندیشه اندیشمندان شیعی، دیدگاه هایی که ایشان از مفهوم عصمت ارایه داده اند، بررسی گردد و در پایان بر این باور تاکید می نماید که عصمت خصیصه ای متعالی است که نه تنها معصوم را از دیگر همنوعان خود متمایز نساخته است، بلکه این ویژگی برای او از کمالات اختیاری به شمار می آید.   چکیده عربی:من المسائل الکلامیة التی کانت محل نقاش عند المتکلمین و من امد بعید، هو السعی لفهم معنی عصمة الانبیاء والائمة و کیفیتها بحیث اننا نواجه اتجاهات و آلیات مختلفة علی ان الاعتقاد بای واحدة منها سیؤدی لان یکون لهذا المفهوم ترکیب یختلف عن الاخر، کما لو کان فهم العصمة یصاحب نظرة انها غیر قابلة للوصف بالادراک البشری فانه سیکون لها مفهوم الافاضة من الله فقط لکن اذا کان یصاحب نظرة انها اکتسابیة و تجربیة فانها ستکون معلولة لظاهرتی العلم والارادة و یمکن الحصول علیها فی مراتب مختلفة.تم السعی فی هذه المقالة و من خلال البحث فی فکر علماء الشیعة لدراسة الاراء التی قدموها عن مفهوم العصمة، و فی النهایة فانها تؤکد علی الاعتقاد بان العصمة خصیصة متعالیة و هذه الخصیصة لاتمیز المعصوم عن غیره من ابناء نوعه فحسب بل انه تعد من الکمالات الاختیاریة له.

چکیده فارسی:گرایش تفسیری، تاثیر عقاید، نیازها، ذوق و تخصص مفسران در تفسیر قرآن است. مفسران شیعه نیز همچون دیگر مفسران قرآن، دارای گرایش های فقهی، کلامی، فلسفی، اجتماعی و ادبی بوده اند؛ هرچند مفسران شیعه همه این گرایش ها را در چارچوب مذهب اهل بیت تعریف کرده اند. در این نوشتار به صورت مبسوط تاریخچه، ویژگی ها، موضوعات گرایش های تفسیری و مهم ترین تفاسیر شیعه در هر مورد، معرفی شده است.نیز یادآوری شده است: گرایش های تفسیری دیگری مثل گرایش عرفانی، حدیثی و علمی در میان شیعه وجود داشته است. در دهه اخیر نیز گرایش های میان رشته ای در تفاسیر، مثل تفسیر تربیتی، مدیریتی، سیاسی و... در مورد قرآن مطرح شده است.   چکیده عربی:الاتجاه التفسیری هو تاثیر العقائد والحاجات و ذوق و تخصص المفسرین علی تفسیر القران. ان المفسرین الشیعة و کغیرهم من المفسرین لهم اتجاهات فقهیة و کلامیة و فلسفیة و اجتماعیة و ادبیة و ان کان المفسرون الشیعة قد قدموا هذه الاتجاهات ضمن اطار مذهب اهل البیت (ع). تم فی هذه المقالة التعریف و بشکل موسع بتاریخ الاتجاهات التفسیریة و خصائصها و موضوعاتها واهم التفاسیر الشیعیة فی کل مورد.کما تم التذکیر بانه کانت هناک اتجاهات تفسیریة اخری مثل الاتجاه العرفانی والحدیثی والعلمی بین الشیعة. و فی العقد الاخیر تم طرح اتجاهات (بین حقول الدراسة) فی التفاسیر کالتفسیر التربوی والاداری والسیاسی و ...

چکیده فارسی:نقش آفرینی ایران در محیط های فراملی، از همان ابتدای انقلاب اسلامی، تاثیر عمیقی در میان جوامع داشت؛ در عین حال، این انبساط فضایی که در اثر آزادشدن انرژی نهفته در تشیع شکل گرفته بود و ماهیت مذهبی داشت، باعث شد سران کشورهای رقیب و نیز بازیگران فرامنطقه ای با حساسیت روند جدید را پیگیری و کنترل نمایند.به تدریج که سیاست های فرامرزی انقلاب اسلامی ایران شکل عملیاتی به خود می گرفت و اثرگذاری ایران در میان سایر کشورها و جوامع نمود عینی می یافت، از طرف مقابل نیز واکنش های مختلفی ابراز می شد که در شکل سیاست های تقابلی، به مرحله اجرا در آمده است. هدف همه این اقدامات، جلوگیری از انبساط فضایی قدرت تشیع بود که در اثر انقلاب اسلامی ایران به وجود آمده بود.این مقاله در صدد است با روش تحلیلی، به بررسی انواع موانع و شیوه های عملی و نظری ای بپردازد که در تقابل با قدرت یابی تشیع و تجدید حیات آن و در ارتباط با نقش آفرینی ایرانِ بعد از انقلاب اتخاذ شده اند. این موارد در هشت محور «دینی ـ فقهی، تشکیلاتی، سیاسی ـ نظامی، مردمی، فیزیکی، نظری ـ تئوریک، انتشاراتی و الکترونیک» تقسیم بندی شده اند.   چکیده عربی:لقد کان لایفاء دور ایران فی الاوساط الدولیة من بدایة الثورة الاسلامیة، تاثیر عمیق بین المجتمعات، و فی نفس الوقت فان هذا التوسع المکانی والحاصل من تحرر الطاقة ذات الماهیة المذهبیة الکامنة فی التشیع، ادی الی ان یقوم رؤساء الدول المنافسة و کذلک اللاعبون الدولیون بمتابعة هذا السیر الجدید و بحساسیة والسیطرة علیه.و بالتدریج بدأت السیاسات الخارجیة للثورة الاسلامیة فی ایران تتخذ شکلا عملیا و بدأ تاثیر ایران من بین سائر الدول والمجتمعات یظهر بشکل عینی و فی الجهة الاخری ابرزت ردود افعال مختلفة اتخذت و بشکل سیاسات متقابلة. الهدف من کل هذا الاعمال هو المنع من التوسع المکانی لقدرة التشیع والحاصل بعد الثورة الاسلامیة فی ایران.ان هذه المقالة تتناول و باسلوب تحلیلی دراسة انواع الموانع والاسالیب العملیة والنظریة التی اتخذت فی مواجهة قدرة التشیع و احیائه و مرتبطة بایفاء دور ایران بعد الثورة. تم تقسیم هذه الموارد فی ثمانیة محاور ((دینیة - فقهیة، و تنظیمیة، و سیاسیة - عسکریة، و شعبیة، و مادیة، نظریة - تنظریة، و طباعیة، و اکترونیة)).

چکیده فارسی:بدون شک فضایل و مناقب امام علی در جایگاه انسانی کامل، نه تنها در میان مسلمانان، بلکه در میان پیروان سایر ادیان نیز بازتاب گسترده ای داشته است که حاصل آن، کتب، مقالات و اشعار بسیاری است که در این باره نگاشته شده است. این شخصیت بی نظیر پس از چهارده قرن همچنان بزرگان و ادبا و اندیشمندان بزرگ دیگر ادیان، به ویژه پیروان دین مسیحیت را شیفته فضایل بی پایان خویش نموده است؛ در این میان عبدالمسیح فتح الله انطاکی شاعر و ادیب مسیحی، در قصیده علویه به مدح و وصف امام علی از جمله علم ایشان در موضوعاتی چون: تفسیر، قرائت، خداشناسی، فقه، تصوف و نحو پرداخته است. این مقاله به بررسی علم امام علی در شعر انطاکی از زاویه عناصر بلاغی می پردازد.   چکیده عربی:مما لاشک فیه ان فضائل و مناقب الامام علی (ع) فی مقام کونه انسانا کاملا لم تنعکس بشکل واسع بین المسلمین فحسب بل کذلک بین اتباع الادیان الاخری و نتیجة ذلک کتابة الکثیر من الکتب والمقالات والاشعار حول هذا الموضوع. ان هذه الشخصیة الفریدة لازالت و بعد اربعة عشر قرن تشغف بفظائلها غیر المتناهیة عظماء الادیان الاخری و ادبائهم و علمائهم الکبار خاصة اتباع الدین المسیحی و من بین هؤلاء تناول عبد المسیح فتح الله الانطاکی الشاعر والادیب المسیحی فی قصیدته العلویة مدح الامام علی (ع) و توصیفه و ذکر علمه فی موضوعات متعددة کالتفسیر والقراءة و معرفة الله والفقه والتصوف والنحو. تتناول هذه المقالة دراسة علم الامام علی (ع) فی شعر الانطاکی من زاویة العناصر البلاغیة.