شیعه شناسی
سال:1390 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:8

یکی از آموزه های مهم آیین بودا، اصل رنج است. بر اساس آن، بودا مهم ترین خصیصه زندگی انسان را رنج در زندگی می داند و برای رهایی از این مساله راه هایی مطرح می کند. در آموزه های اسلام و امامان شیعه نیز هر چند وجود مصائب و مشکلات در زندگی برای همه بشر پذیرفته شده است، اما رنج بردن حاصل از مصیبت را وابسته به نگاه آدمی به مصائب و مشکلات می داند؛ ضمن آنکه اساسا در نگاه ائمه هدی رنج کشیدن با مصیبت دیدن یکسان تلقی نشده است. در این پژوهش به تطبیق هر دو ایده خواهیم پرداخت و همسویی ها و ناهمسویی های دو ایده را بررسی می کنیم.

پروپاگاندا را باید از جمله مفاهیمی در نظر گرفت که با مبانی و مبادی حوزه هایی چون فرهنگ، جامعه، ارتباطات، سیاست و تبلیغات مرتبط بوده، علاوه بر غنای نظری، خصوصا در دهه های اخیر، استعمال گسترده ای در گستره تاریخ به خود اختصاص داده است. این مبنا نه تنها در حوزه علمی غرب، بلکه در قلمرو اسلامی نیز در برخی از ادوار تاریخی قابل توجه و البته تامل برانگیز است. در این میان، دوره نسبتا کوتاه خلافت امویان به ویژه خلافت معاویه بن ابوسفیان از نظر اهمیت و تاثیرگذاری آن، به عنوان انحرافی بزرگ از خط مشی اسلام ناب نبوی و علوی باید مورد نظر قرار گیرد. شیوه های پروپاگاندای معاویه در تقابل با اهل بیت خصوصا امیرالمومنین، نه تنها نمایانگر فضای ابهام آمیز و جهل مفرط مسلمانان از جریان های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن روزگار است، بلکه نشان از عمق اثرگذاری پروپاگاندا در چنین فضایی نیز دارد؛ چه اینکه جهل جامعه و تاثیر پروپاگاندا در هر عصر و مصری دو روی یک سکه اند که ضرورت شناخت و پرداخت این موضوع را در عصر حاضر نیز دو چندان می نماید.

رابطه بین فقها و عرفان اسلامی همواره از موضوعات بحث برانگیز بوده است. در طول تاریخ اسلامی عالمانی همت خود را مصروف مبارزه با عرفان کرده اند. در این میان، برخی دیگر در جهت تقویت عرفان حقیقی تلاش کرده اند. از جمله این عالمان، شهید ثانی است. از این رو، این پژوهش عهده دار بررسی اندیشه ها و گرایش های عرفانی این شهید بزرگوار شده است.در این جستار، عنایت شهید به عارفان مسلمان مورد توجه قرار گرفته، و تجلی عرفان عملی و نظری در آثار و احوال ایشان در ابعاد محتوایی و روشی نشان داده شده است. نیز سعی شده است تاثیر و تاثرات عرفانی وی مورد بازکاوی قرار گیرد.این بررسی نشان خواهد داد که فقیهی صاحب نام با تصوف و عرفان اسلامی همسو بوده و علی رغم مخالفت عده ای از علما، وی متمایل به عرفان اسلامی است. این امر نشان از ظرفیت بالا و ناشناخته عرفان اسلامی برای عالمان دارد. می توان از رهگذر این گونه پژوهش ها عرفانی را که فقهای امامیه به آن توجه داشته اند به طالبان عرفان حقیقی شناساند.

قاعده مصلحت در فقه شیعه، مبتنی بر نظریه فقهی احکام حکومتی است که بسیاری از فقها آن را در اجرای امامت نیابی در زمان غیبت پذیرفته اند و به تعبیری دقیق تر، اسلام مبانی، اصول، ارزش ها و چارچوب های ضابطه مندی برای سامان دادن مصلحت ارائه داده است که قابلیت سامان یافتن تحت قواعد کلی را دارد. ساماندهی مصلحت در فقه شیعه در سه شکل صورت گرفته است:.1 احکام حکومتی؛.2 احکام اولی؛.3 احکام ثانوی.در فقه اهل سنت نیز مصلحت در آموزه های زیر قالب بندی شده است: حفظ اسلام، حفظ جان، حفظ نسل، حفظ عقل و حفظ مال (با عنوان کلی مصالح مرسله).با توجه به مبانی و اصول احکام حکومتی، تشخیص مصلحت در دیدگاه فقهی به صورت شرعی و با معیارها و شاخص های برگرفته از شریعت اسلام انجام می گیرد و مشکلات اداره جامعه اسلامی را برطرف می نماید. در این تحقیق به بررسی احکام حکومتی و مصلحت می پردازیم.

درباره شهر نیشابور که زمانی یکی از مراکز مهم علمی و جمعیتی اهل سنت بود و در حال حاضر هیچ اثری از تسنن در آن نیست، این پرسش مطرح است که چه عواملی تشیع را در این ناحیه گسترش داده است؟ در پاسخ به این پرسش، می توان گفت: بی تردید عوامل متعددی در این زمینه نقش داشته اند. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته، نقش «علویان» در گسترش تشیع در نیشابور است. در این زمینه گفتنی است با توجه به جایگاه ممتاز علویان در فرهنگ و معارف اسلامی و به تبع آن برخورداری ایشان از محبوبیت و نفوذ اجتماعی از سویی و حضور نسبتا پر حجم شان در ناحیه نیشابور و پایبندی ایشان به مذهب تشیع و ترویج آن، علویان نقش چشمگیری در گسترش تشیع در این منطقه داشته اند.

توجه بیشتر پژوهشگران عرصه حدیث پژوهی به برخی مراکز حدیثی، موجب شده شناخت کمتری نسبت به مراکز دیگر ارائه شود و یا به ورطه فراموشی سپرده شوند. نمونه آن حوزه علمی- جغرافیایی، سمرقند و کش در منطقه خراسان قدیم و ماوراالنهر است. اهمیت این مرکز هنگامی آشکار می شود که وابستگی های علمی مراکز حدیثی شیعی به آن از یک سو و تربیت دانشمندان و عالمان بزرگ شیعی در طول سالیان متمادی که نام هر یک از ایشان زینت بخش مجاهدت های علمی شیعیان است، از سویی دیگر، مورد مداقه قرار گیرد. با توجه به این مهم، نوشتار حاضر عهده دار معرفی کاملی از ابعاد این حوزه نشر معارف شیعی است و با استفاده از منابع مختلف رجالی و حدیثی و کتب تاریخ و جغرافیا، سعی دارد ابعاد مختلف آن، از جمله دوران شکل گیری و پیشینه حضور علمی شیعیان، اوج و افول و همچنین آثار علمی، استادان و شاگردان و کارکردهای این مرکز را شناسایی کند.

خاندان اردلان، از جمله خاندان های کرد می باشند که مدت های مدیدی، قبل از روی کار آمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت هایی از مناطق کردنشین ایران حکومت می کردند. این خاندان همچون سایر خاندان های کردتبار، ابتدا بر مذهب اهل سنت بودند، اما در اواسط دوره صفویه و با وصلت خان احمدخان از شاهزادگان اردلان با خواهر شاه عباس و ارتقای جایگاه بزرگان این خاندان از حاکمان محلی به مقام والی نشین که در نظام سیاسی و اداری روزگار صفویه اهمیت زیادی داشت، سران این خاندان برای سهیم شدن در قدرت و نزدیکی بیشتر به دربار صفوی به تشیع گرایش یافتند. گرچه این تغییر مذهب در ابتدا جنبه ظاهری داشت، اما بعدها و با گذشت زمان پایبندی به مذهب تشیع در میان برخی از سران و حکمرانان اردلان عمق بیشتری یافت؛ به طوری که می توان گفت بیشتر بزرگان این خاندان در عصر قاجاریه کاملا بر مذهب تشیع بودند. این پژوهش در صدد است روند و دلایل گرایش خاندان اردلان به تشیع را از ورای منابع اصلی، بررسی نماید.