سفینه
سال:1384 | دوره:2 | شماره:7 (ویژه صحیفه سجادیه) |تعداد مقالات:9

نویسنده در این گفتار، بحث صفات خدا را بر اساس قرآن (سوره اعراف، آیه 180) مطرح و پیرامون دو محور اساسی آن، گفت و گو می کند: معنای اسما حسنی و الحاد در اسما خدا. پس از آن به توقیفیت اسما حسنی می پردازد و نظرات زمخشری و احمدبن منیر اسکندری را می آورد. سپس به تفصیل، کلام علامه سید محمد حسین طباطبایی را نقل و نقد و بررسی می کند. آنگاه چهار جمله از نهج البلاغه می آورد که توقیفیت اسما را نشان می دهد.

شماری از روایات پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام، راه معرفت خدا را منحصر در آن دانسته اند که خدا، خودش را به بشر معرفی کند. نویسنده، در این گفتار، ابتدا چهارده حدیث در این موضوع نقل می کند و به توضیح آنها می پردازد. پس از آن، نه نتیجه در بحث توحید، از آن احادیث می گیرد. آنگاه، به یک حدیث مهم در این باب - همراه با ترجمه و توضیح آن و کلام علامه طباطبایی - اشاره می کند. در پایان، چهار حدیث را که ظاهرا با موضوع اصلی مقاله تعارض دارند، بررسی می کند و نتیجه می گیرد که هیچ کدام از آنها با مدعای اصلی نویسنده - یعنی انحصار معرفت خدا به معرفی خودش به بشر - تعارض ندارد.

نویسنده در این گفتار، درباره کتاب صحیفه سجادیه از دیدگاه شهرت و تواتر، متن و روایت آن گفت و گو می کند. سپس به روایت مشهور و متداول صحیفه می پردازد و علل اختلاف روایات صحیفه را بررسی می کند. آنگاه نسخه شهید اول را با اجازات و مقابله های آن می شناساند، اصالت آن را ثابت می کند، راویانی را که شهید اول صحیفه را از آنها نقل کرده و راویانی را که صحیفه را از شهید اول نقل کرده اند، برمی شمارد. و پس از آن نام کسانی را می آورد که صحیفه را به صورت وجاده از نسخه شهید اول نقل کرده اند.

عالمان مسلمان، در طول تاریخ، نسبت به کتابهای حدیثی توجه ویژه ای داشته اند. این توجه، گاه در شکل استنساخ این گونه کتابها بروز کرده است. صحیفه سجادیه، یکی از مهمترین متون معتبر دعایی و حدیثی است که عالمان بزرگ شیعی و سنی به استنساخ آن پرداخته اند. نگارنده در این مقاله، ده عالم شیعی و یک عالم سنی را که از قرن ششم تا پانزدهم به استنساخ صحیفه سجادیه پرداخته اند، می شناساند.

آیت اله سید محمدباقر موحد ابطحی، از تلاشگران موفق علوم قرآن و حدیث است که ده ها اثر ارزشمند در این زمینه ها تحقیق و منتشر ساخته است. ایشان در این مصاحبه درباره زندگی نامه علمی، اساتید، کوشش ها و آثار علمی خود - به ویژه کتاب صحیفه جامعه سجادیه که 270 دعا از امام سجاد (ع) را در بردارد - سخن می گوید.علاوه بر آن، نکاتی مفید و ناگفته از قرآن و احادیث را بیان می دارد.

نویسنده در این گفتار، به معرفی و نقد و بررسی کتاب «نمایه نامه موضوعی صحیفه سجادیه» می پردازد. اصل کتاب صحیفه جامعه سجادیه، نوشته آیت اله سید محمدباقر موحد ابطحی و نمایه نامه آن، نوشته گروهی از پژوهشگران است که توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران منتشر شده است.نویسنده مقاله، توضیحاتی درباره اهمیت دعا، صحیفه سجادیه، مستدرکات آن، صحیفه جامعه سجادیه، پیشینه تدوین نمایه های موضوعی و تفاوت آن ها با معجم لفظی می آورد. و سپس روش تنظیم کتاب مورد بحث خود را می شناساند. برای این کار، به معرفی نشانه ها، روش استفاده از کتاب و بالاخره ساختار کتاب می پردازد.

این گفتار، نه نکته در مورد صحیفه سجادیه را دربردارد، که جمعی از عالمان شیعی، از قرن یازدهم تا زمان حال درباره صحیفه گفته اند. در این نکات، درباره اعتبار و تواتر سندی صحیفه، طرق روایتی صحیفه، شناسایی برخی از نسخه های خطی صحیفه، و نیز: نقد، تکمله، توضیحات یا وقف نامه هایی بر بعضی کتاب های مربوط به صحیفه، بحث و گفت و گو می شود. بیشتر این نکات، از نسخه های خطی منتشر نشده یا نسخه های کمیاب، استخراج شده است.