سفینه
سال:1383 | دوره:2 | شماره:5 (ویژه حکمت علوی) |تعداد مقالات:8

نویسنده، در سه گفتار پیشین - که از شماره 2 تا شماره 4 درج شد - بخشی از مبانی فقه الحدیثی آیت اله میرزا مهدی اصفهانی را بر اساس آثار ایشان مورد بحث و بررسی قرار داده است. در این گفتار، مروری بر آن مطالب همراه با تبیین برخی مطالب، در قالب 20 نکته ارایه می شود.

کلمات جاودانه حکمت علوی، بر ادبیات عرب، اثری شایان نهاده اند. نویسنده در این گفتار، 86 مورد از سخنان حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) را آورده، که مستقیما بر شعر شاعران عرب اثر نهاده اند. در این مقاله، به 6 عنوان کتاب حدیثی شیعی، 5 شرح نهج البلاغه، و حدود 40 منبع مهم ادبیات عرب، استناد شده است.

ناظم در این قصیده، نکاتی بارز از سیره امیرالمومنین (ص) را با احساس و تخیل درهم آمیخته است.

کتاب «نهج البلاغه» از زمان تالیف تاکنون، بیش از هزار سال است که در کانون توجه و مراجعه قرار دارد. در این میان، پس از رواج صنعت چاپ در شرق، چاپ حروفی شیخ محمد عبده در بیروت و مصر و نیز چاپ حروفی صبحی صالح در بیروت، بسیار مورد توجه بوده و هست. نویسنده در این گفتار - که پس از رجوع به نسخه های خطی و شروح کهن نهج البلاغه نگاشته - مواردی از تصحیف و تحریف را در چاپ عبده و صالح تذکر می دهد.

شیخ «محمد حسین آل کاشف الغطا» (1294-1373 هجری قمری) یکی از مراجع دینی شیعه در روزگار معاصر بود که در دو عرصه علم و اجتماع به ایفای نقش فعال پرداخت. او در زمینه فعالیت های علمی آثار متعددی را تالیف کرده که برخی از آنها هنوز به چاپ نرسیده است. یکی از این آثار، تعلیقات وی بر شرح نهج البلاغه شیخ «محمد عبده» (متوفی 1323 هجری قمری)، مفتی الازهر و شاگرد و همکار سید جمال الدین اسدآبادی است. مقاله حاضر برآن است تا این تعلیقات را گزارش کند.

نگارنده در این گفتار، با تاکید بر سه اصل توحید (عدم مشابهت خدا با خلق، مبرا بودن خداوند از نقایص، توقیفیت اسما و صفات الهی)، این اصول را در برخی از آیات و پاره ای از جملات خطبه اول نهج البلاغه پی می گیرد. در خلال مباحث، بعضی از دیدگاه های فلاسفه و عرفا نیز نقد و بررسی می شود.

شرح ابن ابی الحدید معتزلی از جمله شروح نهج البلاغه است که به جنبه ادبی و بلاغی نهج البلاغه توجه ویژه کرده است. مولف آن می کوشد تا با اتکا به منطق ادبی، علاوه بر اثبات اصالت نهج البلاغه، جلوه های گوناگون بلاغت را در سخنان امیرالمومنین (ع) نشان دهد و از این طریق، تفوق کلام امام (ع) را بر سخنان دیگر خطبا و بلغا مبرهن سازد.

آنچه در این مقال از دید خواننده گرامی می گذرد، مروری است گذرا بر کتاب ارزشمند «مطلع الصباحتین و مجمع الفصاحتین»، و زندگانی مولف آن، شیخ اسعد شفروه اصفهانی، از دانشمندان و ادیبان سده هفتم هجری، با نگاهی به مطالب مندرجه کتاب، سبک تالیف، نسخه های کتاب و اهمیت آن، و دیگر مطالبی که به گمان نگارنده، ذکر آنها در معرفی یک اثر و صاحب آن، مناسب یا ضروری بنظر می رسد.