مدیریت اطلاعات سلامت
سال:1398 | دوره:16 | شماره:4 (پیاپی 68) |تعداد مقالات:10

مقدمه پیشرفت های چشمگیر در زمینه فن آوری ارتباطات و اطلاعات ICT (Information and Communication Technology)، موجب شده است که استفاده از فن آوری های جدید و سیستم های الکترونیکی در نسخه نویسی به عنوان راه حل نهایی مطرح شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر پیاده سازی نسخ الکترونیک در ایران و بررسی و تحلیل این عوامل با استفاده از تکنیک های FAHP (Fuzzy Analytical Hierarchy Process) و Fuzzy DEMATEL (Fuzzy Decision-Making Trial and Evaluation Laboratory) انجام شد. روش بررسی این تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی بود و جامعه آماری آن را 15 نفر از خبرگان ICT حوزه سلامت و کارشناسان داروخانه های یزد تشکیل داد. ابتدا با انجام مطالعات کتابخانه ای، معیارهای اولیه شناسایی گردید. سپس بر اساس مصاحبه نیمه ساختار یافته با 15 نفر از خبرگان، این معیارها مورد بازبینی قرار گرفت. مطابق با عوامل نهایی، پرسش نامه ای جهت سنجش مناسب بودن عوامل شناسایی شده بر اساس تکنیک Delphi طراحی و بین خبرگان توزیع شد. در ادامه، دو پرسش نامه به منظور تعیین اهمیت عوامل و روابط علی میان آن ها توزیع گردید. یافته ها عوامل حمایت و پوشش قانون از ارتباطات الکترونیک مانند «امضای دیجیتال، حمایت مدیران ارشد از اتوماسیون سازی سیستم نسخه نویسی، آموزش استفاده از سیستم های نسخ الکترونیک به کاربران، استفاده از مشوق های قانونی و مالی توسط دولت» با مقدار مثبت علت، از جمله عوامل تاثیرگذار بودند. نتیجه گیری تعیین عوامل تاثیرگذار بر پیاده سازی موفق نسخ الکترونیک در داروخانه ها، می تواند در طراحی و انتخاب بهترین اقدامات و سیاست ها برای مدیران و تصمیم گیران این حوزه مفید و اثربخش باشد.

مقدمه امروزه وجود پتانسیل های تاریخی و طبیعی، ایران را به یکی از جذاب ترین مناطق گردشگری دنیا تبدیل کرده است. استان یزد به عنوان یکی از اضلاع مثلث طلایی گردشگری و با برخورداری از پزشکان و متخصصان باتجربه، زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری پزشکی دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی عوامل موثر بر جذب گردشگران خارجی پزشکی در جهت توسعه این صنعت در استان یزد بود. روش بررسی این مطالعه رویکردی کیفی-کمی داشت و با استفاده از نگاشت شناختی فازی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شد. برای تشکیل تیم خبره، از صاحب نظران حوزه گردشگری و درمان استان یزد استفاده گردید. در ابتدا با بررسی پیشینه تحقیقات صورت گرفته، 15 عامل شناسایی شد. سپس با غربالگری توسط تیم خبره، 12 عامل نهایی انتخاب و وارد فرایند نگاشت شناختی فازی گردید. به منظور ادغام علمی نگاشت های شناختی و رسم نگاشت، رویکرد تحلیل شبکه های اجتماعی مورد استفاده قرار گرفت. پس از تشکیل نگاشت، عوامل کلیدی شناسایی و در نهایت، تاثیر سیاست های مختلف در قالب توسعه گردشگری پزشکی بررسی گردید. یافته ها صدور روادید و توانمندی نیروی انسانی به همراه کیفیت خدمات، تبلیغات، تسلط به زبان، زیرساخت، امنیت، تجهیزات به روز، مقررات، هزینه، احترام به عقاید بیماران خارجی و دهکده های درمانی، از جمله عوامل جذب گردشگران خارجی برای درمان موثر بود. نتیجه گیری نتایج پژوهش حاضر، ضرورت تامین امنیت گردشگران خارجی از طریق همکاری بین نهادهای مختلف و اهمیت تسهیل در صدور روادید را نشان می دهد. همچنین، نقش نیروی انسانی متخصص و توانمند را در حیات و بقای نظام درمانی برجسته می سازد.

مقدمه یکی از مهم ترین وظایف مدیران، تخصیص بهینه منابع مالی و بهره وری حداکثر از امکانات موجود است. هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین مولفه های موثر بر تخصیص بهینه منابع مالی حاصل از مشارکت خیرین در نظام سلامت از دیدگاه خبرگان بود. روش بررسی این مطالعه در سال 1397 به روش کیفی انجام شد. با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته، اطلاعات 41 نفر از مدیران، سیاست گذاران، کارشناسان شاغل در معاونت اجتماعی وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی، خیرین فعال در حوزه سلامت در ایران و استادان هیات علمی گروه اقتصاد بهداشت جمع آوری گردید. تمام مصاحبه ها پس از ضبط، رونویسی و کدگذاری شد و سپس داده ها با استفاده از تحلیل چارچوبی، در قالب مقوله های اصلی و فرعی طبقه بندی گردید. یافته ها یافته های به دست آمده از تحلیل مصاحبه های انفرادی در 3 گروه «بسترسازی برای پایداری منابع مالی، بسترسازی جهت سازماندهی مشارکت ها و منابع مالی و تخصیص بهینه منابع مالی»، 6 طبقه اصلی «جذب، نگهداری و مشارکت فعال خیرین، سازماندهی و برنامه ریزی، عوامل اجرایی، نحوه سرمایه گذاری، شناسایی نیاز واقعی و معیارهای تصمیم گیری بر اساس نیاز» و 36 طبقه فرعی استخراج گردید. نتیجه گیری کمک های خیرین اگر در چارچوب قوانین و مقررات و در راستای نیازهای واقعی جامعه صورت نگیرد، نمی تواند بازدهی مطلوبی داشته باشد. سیاست گذاران و مدیران نظام سلامت باید نیازهای واقعی نظام سلامت را اولویت بندی کنند و منابع مالی حاصل از مشارکت خیرین را بر مبنای این اولویت ها سازماندهی نمایند.

مقدمه لغو اعمال جراحی، از جمله مهم ترین علل عدم کارایی و اتلاف منابع بیمارستانی به شمار می رود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر لغو اعمال جراحی و ارایه راهکارهای موثر در کاهش آن با روش مدیریتی بهبود انجام شد. روش بررسی این مطالعه از نوع توصیفی بود. عوامل تاثیرگذار در جلوگیری از لغو اعمال جراحی در بیمارستان فارابی تهران به روش میانگین هندسی و نرم افزار Excel غربالگری شدند. برای وزن دهی عوامل از روش FANP (Fuzzy Analytic Network Process) و Fuzzy DEMATEL (Decision Fuzzy Making Trial and Evaluation Laboratory) استفاده گردید. سپس مدل پژوهش برای کاهش لغو اعمال جراحی با استفاده از روش طوفان فکری توسط خبرگان و روش VIKOR ترسیم شد و به روش مدیریتی FOCUS-PDCA، اصلاحات در بیمارستان انجام گرفت. یافته ها عدم مراجعه بیمار، تب و سرماخوردگی و سایر عوامل به ترتیب بیشترین درصد لغو اعمال جراحی گزارش شد و طبق رتبه بندی انجام شده، راهکارهای «هماهنگی بین بخشی»، «بهبود روند مشاوره های قبل از عمل»، «آموزش کارکنان»، «برنامه ریزی تهیه ملزومات و تجهیزات» و «آموزش بیمار» رتبه های اول تا پنجم را جهت کاهش لغو اعمال جراحی به خود اختصاص دادند. با اجرای روش FOCUS-PDCA، آمار لغو اعمال جراحی طی شش ماهه اول سال 1397 به نسبت همین زمان در سال 1396 کاهش داشت. نتیجه گیری اجرای شیوه مدیریتی FOCUS-PDCA تاثیر مثبتی بر کاهش لغو اعمال جراحی بیمارستان فارابی داشته است. تنظیم برنامه اتاق عمل متناسب با نوع عمل و توان تیم جراحی، مدت زمان موجود و نظارت بر ساعات حضور پزشک جراح و بیهوشی و همچنین، مدیریت و نظارت دقیق بر فرایند آماده سازی بیمار قبل از عمل جراحی می تواند جهت ارتقای کیفیت و بهبود مدیریت اتاق عمل اثربخش مورد استفاده قرار گیرد.

مقدمه بررسی رفتار اطلاع یابی سلامت کاربران می تواند به کتابداران در ارایه خدمات مناسب کمک موثر نماید و کتابخانه های عمومی را در گرفتن تصمیمات و برنامه ریزی های کارامد یاری رساند. پژوهش حاضر با هدف تعیین رفتار اطلاع یابی سلامت کاربران کتابخانه های عمومی شهر اصفهان انجام شد. روش بررسی این مطالعه از نوع پیمایشی و جامعه آماری آن متشکل از 6657 کاربر کتابخانه های عمومی شهر اصفهان بود. حجم نمونه 377 نفر برآورد گردید. نمونه گیری به روش طبقه ای تصادفی صورت گرفت و ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته بود. روایی پرسش نامه توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی تایید گردید و پایایی آن با استفاده از ضریب Cronbach's alpha، 87/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها توزیع فراوانی میزان جستجوی اطلاعات سلامت و مدت زمان صرف شده برای جستجوی آن در هر بار جستجوی کاربران نشان داد که بیشینه کاربران یک بار در ماه به جستجوی اطلاعات سلامت می پردازند و در هر بار جستجوی اطلاعات سلامت، 15 تا 30 دقیقه زمان صرف می کنند. همچنین، میانگین نمره مولفه های رفتار اطلاع یابی سلامت در کاربران نشان داد که بیشترین میانگین مربوط به هدفمندی جستجوی اطلاعات سلامت (1/63 از 100) و کمترین میانگین نیز مربوط به تنوع منابع کسب اطلاعات سلامت (7/45 از 100) بود. نتیجه گیری کاربران کتابخانه های عمومی زمان زیادی را صرف جستجوی اطلاعات سلامت نمی کنند. آن ها بر اساس اهداف و مسایل گوناگونی که با آن مواجه می شوند به جستجوی اطلاعات سلامت می پردازند و جستجوی هدفمندانه ای را انجام می دهند. همچنین، از منابع کمتری استفاده می نمایند و به استفاده از منابع اطلاعاتی متنوع و گوناگون جهت کسب اطلاعات سلامت مورد نیاز خود اهمیت چندانی نمی دهند.

مقدمه دسترسی به اطلاعات کامل بیمار، نقش مهمی در بهبود مراقبت های بالینی و کاهش اشتباهات پزشکی دارد. در این خصوص، پرونده الکترونیک سلامت، قسمت اصلی یک سیستم اطلاعات سلامت یکپارچه محسوب می شود. هدف از انجام پژوهش حاضر، تحلیل کتاب سنجی و متن کاوی تولیدات علمی منتشر شده در حوزه پرونده الکترونیک سلامت در پایگاه PubMed بود. روش بررسی این مطالعه به روش کتاب سنجی و متن کاوی در بازه زمانی سال های 2009 تا 2019 بر روی 6863 مقاله انجام شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای Excel و VOSviewer و ابزار Voyant مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها در حوزه مورد نظر، موضوعات پرونده الکترونیک سلامت، سلامت، مراقبت بهداشتی و سیستم های مراقبت بهداشتی اهمیت زیادی در پایگاه PubMed داشت. تولید مقالات در حوزه پرونده الکترونیک سلامت طی ده سال روندی صعودی را نشان داد و کشور آمریکا پرتولیدترین کشور در این حوزه بود. بیشترین مقالات به David Bates، Dean Sittig و Hardeep Singh اختصاص داشت. نتیجه گیری نقشه هم رخدادی واژگان برای هر کدام از واژه ها، نماینده یک مفهوم یا حوزه تحقیقاتی در سلامت می باشد. نتایج به دست آمده می تواند دید روشنی به منظور سیاست گذاری علمی این حوزه برای تاثیرگذاری بر تخصیص و توزیع منابع در فعالیت های علمی و فنی ارایه نماید. همچنین، می تواند به محققان در انتخاب موضوعات داغ و کسب بینش جامعی از چارچوب علمی حوزه مورد نظر کمک نماید.

مقدمه اگرچه مطالعات متعددی در زمینه رفتار اطلاع یابی سلامت صورت گرفته و ارتباط آن با باورهای سلامت و عوامل مشابه بررسی شده است، اما به نظر می رسد که در شناسایی روابط دقیق و جامع این عوامل در ایران هنوز شکاف هایی وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف تبیین رفتار جستجوی اطلاعات سلامت در اینترنت بین دانشجویان دانشگاه های شهر اهواز بر اساس مدل باورهای سلامت انجام شد. روش بررسی این مطالعه از نوع همبستگی و جامعه آماری آن شامل تمام دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه های شهر اهواز در سال 1397 بود که از بین آن ها، 600 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه ترکیبی محقق ساخته متشکل از 6 مولفه و 30 گویه بود که پایایی آن با استفاده از ضریب Cronbach's alpha، 886/0 به دست آمد. از مجموع پرسش نامه های توزیع شده، 527 پرسش نامه جمع آوری گردید. در نهایت، داده ها با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اغلب شرکت کنندگان در رده سنی 21 تا 30 سال قرار داشتند (8/55 درصد). بر اساس تحلیل های نهایی، متغیر «مزایای درک شده» 8/66 درصد تغییرات متغیر «قصد جستجوی اطلاعات سلامت» را تبیین کرد. همچنین، متغیر «شدت درک شده» 7/24 درصد، متغیر «حساسیت درک شده» 5/17 درصد و متغیر «خودکارامدی» 0/14 درصد از تغییرات متغیر «قصد جستجوی اطلاعات سلامت» را تبیین نمود. رابطه بین متغیرهای «موانع درک شده» و «قصد جستجوی اطلاعات سلامت» تایید نشد. نتیجه گیری جستجوی اطلاعات سلامت در اینترنت تحت تاثیر باورهای سلامت می باشد و اینترنت به عنوان مهم ترین و در دسترس ترین محمل اطلاعاتی موجود، مزایای زیادی برای دانشجویان به همراه دارد؛ به گونه ای که بر شدت و حساسیت این قشر برای استفاده از اطلاعات سلامت به صورت روزانه افزوده است. این امر هوشیاری نسبتا بالای دانشجویان را در خصوص ارتقای معلومات سلامت خود نشان می دهد.

بیماران از پرونده سلامت فردی PHR (Personal Health Record) به منظور دسترسی و به کارگیری اطلاعات پرونده خود و سایر منابع پزشکی استفاده می کنند. پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم، الزامات و چالش های PHR انجام شد. مطالعه از نوع مروری نقلی بود و در آن پایگاه های اطلاعاتی Medline، Embase، CINAHL و SID (Scientific Information Database) مورد جستجو قرار گرفت. مطالعات مختلف بر الکترونیک بودن PHR و مدیریت و کنترل شخصی بیمار بر PHR توافق داشتند. الزامات PHR متشکل از موضوعات فنی (تعامل پذیری و قابلیت عملکردی)، قانونی (امنیت داده، حریم خصوصی و محرمانگی) و اجتماعی (سواد سلامت و مسئولیت های فردی) و چالش های PHR نیز شامل مسایل سازمانی (مدیریت تغییر)، داده ای (دسترسی و مالکیت داده ها و محتوا) و قانونی (پاسخگویی و محدودیت های آیین نامه ای) بود. به کارگیری موفقیت آمیز PHR نیازمند شناخت محیط مراقبت، کاربران و نیازها می باشد. استفاده گسترده از PHR نیز به همکاری همه جانبه طراحان سیستم، ارایه دهندگان مراقبت، سیاست گذاران سلامت و مردم نیاز دارد.