مدیریت اطلاعات سلامت
سال:1385 | دوره:3 | شماره:1 (پیاپی 5) |تعداد مقالات:11

از قرن حاضر به عنوان دوران فراتکنولوژی یاد می شود زیرا کالای ارزشمند این قرن، اطلاعات و فن آوری مرتبط با آن، کالایی است بسیار گرانبها که در صورت بهره برداری درست، موجب تحولات اساسی و بنیادین در ابعاد مختلف جوامع کنونی می گردد. امروزه بیشتر درآمد کشورهای مترقی و پیشرفته از محل فروش این کالای گرانبها به متقاضیان فراوان آن حاصل می گردد. در علوم پزشکی نیز رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی با وقوف بر ابعاد و ارزش واقعی اطلاعات می تواند به عنوان بالاترین جایگاه اطلاعاتی بخش بهداشت و درمان قرار گیرد. البته کشورهای مترقی و پیشرفته به اهمیت بالای این رشته واقف گردیده اند و این رشته در جایگاه واقعی خود قرار گرفته است.

مقدمه : پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی (وب سایت های) مرتبط با سلامت و پزشکی هم اکنون جزو پرشمارترین پایگاه های مود مراجعه در جهان محسوب می شود. در کشور ما نیز اهمیت این موضوع در سال های اخیر و بخصوص با مطرح شدن مجدد پرونده الکترونیک سلامت و افزایش دسترسی و استفاده عموم مردم از شبکه اینترنت، به تدریج بیشتر شده است. بنابراین هدف از انجام این پژوهش ارزیابی کیفیت پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی منتخب مرتبط با سلامت در کشور و ارایه راه کار بوده است.روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی- مقطعی است که ابتدا مبانی نظری کیفیت پایگاه های اینترنتی به ویژه پایگاه های مرتبط با سلامت، مورد مطالعه قرار گرفت. سپس با استفاده از اطلاعات در دسترس، الگویی کلان شامل محورهای اصلی مطلوب، و نیز چک لیست مرتبط با آن برای ارزیابی کیفیت این پایگاه تدوین گردید و شاخص های مربوط مشخص شد که اعتبار آن توسط متخصصان امر مورد تایید قرار گرفت. در گام بعد با استفاده از نمونه گیری غیرتصادفی از هشت پایگاه منتخب اینترنتی مرتبط با سلامت در کشور، حتی الامکان سعی شد نمونه ای هم از واحدهای بهداشتی درمانی در سطح نظام شبکه سلامت در ایران انتخاب شود، سپس با استفاده از شاخص های کیفیت تعیین شده، توسط پژوهشگر مورد مشاهده، بررسی و ممیزی کیفیت (Quality Audit) قرار گرفت. در نهایت، نتیجه ارزیابی های انجام شده در قالب توصیه هایی مشخص به سازمان های ذی نفع ارایه گردید.یافته ها: بررسی های انجام شده در مجموع حاکی از وضعیت نامناسب پایگاه های مورد ارزیابی در قیاس با شاخص های کیفیت بود. این ضعف با حرکت به سمت سازمان های اجرایی خدمات بهداشتی درمانی که به طور مستقیم به جامعه خدماتی ارایه می دهند، بیشتر می شد. از جمله یافته های مهم دیگر، تنوع محتوایی پایگاه ها و فقدان استانداردهای پایه برای این مقوله بوده است.نتیجه گیری: مقایسه یافته های حاصل از مطالعه حاضر با نمونه های انجام شده در سایر کشورها، حاکی از فرصت های بهبود مشخص برای ارتقای کیفیت پایگاه های مرتبط با سلامت در کشور می باشد. در این زمینه، در متن مقاله توصیه هایی خاص برای نهادهای ذی نفع ارایه گردیده است.

مقدمه : فن آوری اطلاعات و توسعه اینترنت در جوامع علمی و تحقیقاتی موجب دگرگونی های گسترده ای شده و استفاده از فن آوری مزبور فعالیت های علمی پژوهشگران را تحت تاثیر قرار داده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر شبکه اینترنت بر رفتار اطلاع یابی اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد بوده است.روش بررسی : این مطالعه از نوع پیمایشی بوده، جامعه مورد مطالعه در این پژوهش اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. نتایج به وسیله نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی استفاده شد.یافته ها : نتایج نشان داد میزان استفاده از اینترنت در جامعه مورد بررسی مطلوب بوده، از بانک های اطلاعاتی بیشترین استفاده صورت گرفته، تاثیر بهره جویی از اینترنت بر فعالیت های پژوهشی جامعه علمی بالا بوده و هدف از بهره وری از اینترنت روز آمد کردن اطلاعات تخصصی بوده است.نتیجه گیری : در رابطه با پرسش ها و پاسخ اعضای هیات علمی، استفاده از اینترنت بر رفتار اطلاع یابی و فعالیت های پژوهشی اعضای تاثیر قابل توجهی داشته، به نحوی که بهره جویی از شبکه مزبور در تالیف و ترجمه مقاله، همکاری در طرح های پژوهشی، و بهره مندی از پایان نامه های تحصیلی قابل ملاحظه می باشد.

مقدمه: یکی از مهمترین شاخص های نظام مدیریت هر سازمان، وجود سیستم های اطلاعاتی است که با در اختیار داشتن منابع اطلاعاتی جامع و ارایه آنها به واحدهای مختلف، می توان اداره و کنترل مجموعه سازمانی را افزایش داد. بر این اساس هدف این تحقیق بررسی نیازهای آموزشی مدیران بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در رابطه با فرایند طرح جامع سیستم های اطلاعاتی بیمارستان بوده است.روش بررسی : پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- مقطعی کاربردی با تعداد نمونه 33 نفر بوده است. نمونه پژوهش، جامعه پژوهش بوده و تمام مدیران (رییس، مدیر، مترون) بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در نظر گرفته شده اند. روش جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه خود ساخته ای (شامل 29 سوال) بود که روایی آن توسط استادان متخصص رشته مربوطه به تایید رسید. پایایی این پرسشنامه نیز با 86 Cronbach Alfa درصد به تایید رسید. نتایج پرسشنامه توسط نرم افزار آماری SPSS  مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت و تحلیل داده های پژوهش در سطح آمار توصیفی نظیر فراوانی و درصد و میانگین انجام گردید.یافته ها : نتایج نشان داد که میانگین امتیاز کسب شده توسط مدیران بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی به شرح زیر می باشد : میانگین نمره آگاهی مدیران از وضعیت شبکه رایانه ای برابر با 43.5 ، از طرح جامع برابر 28.8 و از رویکردهای جایگزین برابر 5.4 بوده است.نتیجه گیری : با توجه به نتایج تحقیق درجه آگاهی مدیران بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در ارتباط با فرایند طرح جامع سیستم های اطلاعاتی بیمارستان «متوسط» ارزیابی شد. در نتیجه نیاز به آموزش برای مدیران بیمارستانها به خوبی احساس می شود.

مقدمه : وب به عنوان یک انقلاب در ارتباطات دانشگاهی و پژوهشی، شیوه مبادله اطلاعات پژوهشگران را دچار دگرگونی کرده است. منابع مورد استفاده پژوهشگر، اطلاعات موثقی را برای پژوهشهای آینده فراهم می آورد و رفتار اطلاع یابی پژوهشگران را در قالب استناد به عنوان یک شاخص برای میزان استفاده از منابع اطلاعاتی نشان می دهد. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت استناد به منابع اینترنتی در مقالات مجلات علمی- پژوهشی دانشگاههای علوم پزشکی کشور در سالهای 1379 تا 1381 بوده است.روش بررسی : این پژوهش کاربردی و نوع مطالعه آن توصیفی است به طوری که اطلاعات کتابشناسی 3723 مقاله مجلات دانشگاههای علوم پزشکی کشور مربوط به سالهای 1379 تا 1381 از نظرنوع منابع استناد شده و وضعیت مستندات اینترنتی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و سوالات مربوط به هر مقاله از نظر تعداد استناد به کتاب، مجله و منابع اینترنتی، دانشگاه مربوطه و نام مجله، در چک لیستی مشخص شد و روایی آن توسط استادان رشته مورد تایید قرار گرفت، سپس با نرم افزار Excel داده ها تجزیه و تحلیل شد. یافته ها : نتایج تحقیق نشان داد که در مقالات مورد بررسی میزان استناد به منابع اینترنتی بسیار پایین بوده به طوری که تنها 0.1 درصد استنادات متعلق به این نوع منابع بود و در طی سالهای 1379-1381 میزان استناد به منابع اینترنتی سیری صعودی را نشان می داد به گونه ای که 29 درصد مدارک مربوط به مکان یاب های جهانی مستند یافت شد و از نظر رعایت استاندارد Vancouver در زمینه استناد به منابع اینترنتی 1.59 درصد استنادات اینترنتی با استاندارد مزبور مطابقت داشت.نتیجه گیری : میزان استناد به اینترنت در مقالات مجلات دانشگاه های علوم پزشکی کشور بسیار پایین بوده و چیزی در حدود صفر می باشد لذا می توان نتیجه گرفت که پژوهشگران ما از اینترنت استفاده نمی کنند یا به اینترنت استناد نمی دهند.

مقدمه : امروزه دیابت شیرین به عنوان یکی از علل عمده ناخوشی ها، مرگ و میر و افزایش هزینه های بهداشتی در سراسر جهان محسوب می شود. نظام اطلاعات بالینی دیابت در بیمارستان ها به عنوان بخشی از نظام مدیریت اطلاعات دیابت به واسطه مدیریت داده های بیماران مبتلا به دیابت، مدیریت این بیماری را میسر می سازد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه نظام اطلاعات بالینی دیابت در کشورهای آمریکا، اسکاتلند و فنلاند و ارایه الگو برای ایران انجام شده است.روش بررسی : پژوهش حاضر کاربردی از دسته مطالعات توصیفی بوده است. در این پژوهش ابتدا وضعیت موجود نظام اطلاعات بالینی دیابت در بیمارستان های عمومی، اطفال و تخصصی شهر تهران مشتمل بر 27 بیمارستان از طریق پرسش از متخصصان غدد و سرپرستاران بخش ها و مطالعه متون و مشاهده فرم ها و مستندات موجود با استفاده از پرسشنامه و چک لیست بررسی گردید. سپس به بررسی نظام اطلاعات بالینی دیابت در کشورهای منتخب پرداخته شد و براساس نیاز کشور، الگوی پیشنهادی برای ایران طراحی و با استفاده از تکنیک دلفی به نظرخواهی از 35 نفر از صاحبنظران رشته های تخصصی غدد، داخلی و مدیریت اطلاعات بهداشتی گذاشته شد. روایی ابزارهای مربوط بر اساس روش اعتبار محتوا و پایایی آن نیز از طریق آزمون مجدد تعیین گردید. تحلیل اطلاعات براساس مقایسه ویژگی های نظامهای پیشگفته در کشورهای مورد مطالعه، به صورت تحلیل توصیفی- نظری صورت گرفت.یافته ها : در طول تحلیل وضعیت موجود نظام اطلاعات بالینی دیابت در بیمارستان های مورد مطالعه و نبود این نظام، پژوهشگران الگوی نظام اطلاعات بالینی دیابت در بیمارستان ها را براساس مطالعه آن در آمریکا، اسکاتلند و فنلاند و بر اساس نیاز کشور در قالب 7 محور مشتمل بر اهداف، تجهیزات و محل استقرار، مسوولین اجرایی، انواع داده ها و نحوه گردآوری آنها، پردازش داده ها، توزیع اطلاعات و ملاک و نحوه پیگیری و فراخوانی بیماران ارایه نمود که بعد از اجرای تکنیک دلفی با 98 درصد توافق، مورد تایید واقع شد.نتیجه گیری: طراحی و اجرای نظام اطلاعات بالینی دیابت در بیمارستان های عمومی و اطفال کشور، جهت مدیریت بیماری دیابت که دو هدف متعالی نظام های بهداشتی، یعنی کنترل کیفیت و کنترل هزینه ها را به دنبال دارد، توصیه می گردد.

مقدمه: به کارگیری اصول مدیریت کیفیت به عنوان یک فلسفه و اصول رهبری با ارایه راهکارهای مناسب و تلفیق نگرش فرایند مدار به پیشگیری از بروز بحرانهای سازمانی کمک نموده، مدیریت بر آن را ساده می کند. بیمارستان دکتر غرضی اصفهان نیز در راستای حرکت به سمت بهبود کیفیت اقدام به استقرار این نظام نمود. نظام مدیریت کیفیت سال 1380 در بیمارستان مستقر و در آبانماه 1381  موفق به دریافت گواهی ISO 9001:2000  شد. هدف از این مطالعه مقایسه اصول مدیریت کیفیت با نظام مدیریت کیفیت استقرار یافته در بیمارستان دکتر غرضی اصفهان بود.روش بررسی : این مطالعه توصیفی و مقطعی بود که در سال 1385 انجام گرفت. حدود شمول این مطالعه مربوط به کلیه بخشهای بیمارستان است که در نظام نامه جزو دامنه استقرار مدیریت کیفیت محسوب شده است. ابزار گردآوری داده ها چک لیست و پرسشنامه بود. در تدوین چک لیستها از اصول و استانداردهای مدیریت کیفیت و در تهیه پرسشنامه رضایت مندی بیماران از پرسشنامه های استاندارد وزارت بهداشت و دانشگاه استفاده شد. حداقل حجم نمونه لازم بر اساس مطالعه اولیه 452 بیمار برآورد گردید که جهت اطمینان بیشتر با 500 بیمار مصاحبه گردید. داده های استخراج شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: این مطالعه تطبیقی نشان داد که آنچه با الگوگیری از سازمان استاندارد بین المللی سری 9000  در نظام مدیریت کیفیت بیمارستان دکتر غرضی اصفهان پیاده سازی شده با اصول هشتگانه مدیریت کیفیت منطبق و هم سو می باشد.نتیجه گیری : استقرار مدلهای کیفیت در سازمانها برای تعالی سازمانها ضروری است ولی باید توجه داشته باشیم که فلسفه و هدف از استقرار آن چیست. در این میان نارسایی مهم نهادینه نشدن عناصر نظام مدیریت کیفیت در نظام مدیریت بیمارستان و تمرکز بیش از حد فعالیت های مربوط به آن در دفتر بهبود کیفیت که مانع فراگیر شدن نظام مدیریت کیفیت در بیمارستان است، به عنوان مهمترین نارسایی های موجود شناخته شد.

مقدمه: محدوده ارایه خدمات درمانی به بیماران آنقدر گسترش یافته است که فراهم کردن کلیه این خدمات در قالب بیمه خدمات درمانی حداقل از دیدگاه اقتصادی مقرون به صرفه نیست. تجربیات جهانی نشان می دهد در بسیاری از کشورها برای تحت پوشش قرار دادن این خدمات از بیمه درمان مکمل استفاده می شود. این مطالعه به منظور بررسی تطبیقی تعیین فرایند نظام اطلاعات، تعیین بسته های خدمات بیمه درمان مکمل در کشورهای منتخب و الگو برای ایران انجام شد.روش بررسی: پژوهش حاضر کاربردی و از دسته مطالعات توصیفی بوده که بصورت تطبیقی در فاصله سالهای 1382-1383 صورت گرفته است. به این منظور 28 نفر از استادان، مدیران و سرپرستان به عنوان نمونه مورد مطالعه از جامعه پژوهش (استادان، صاحبنظران و کارشناسان بخش سلامت) انتخاب گردیدند. انتخاب کشورها بر مبنای مدل Garden و نظام های سلامت صورت گرفته و در ارایه پیشنهاد الگو، از تکنیک دلفی استفاده شد. پرسشنامه موردنظر با توجه به منابع مختلف و به استناد کتاب و مجلات تهیه شده، جهت تعیین روایی در اختیار استادان مجرب و کارشناسان قرار گرفت و با استفاده از پیشنهادات آنان و تایید نهایی اعتبار علمی آن تایید شد. پایایی آن نیز با روش آزمون- بازآزمون در میان ده نفر از افراد، مورد بررسی و تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیلها با نرم افزار آماری SPSS صورت پذیرفت.یافته ها: پوشش ناکافی خدمات بیمه درمان همگانی (89 درصد) بعنوان مهمترین عامل در انتخاب بیمه درمان مکمل تعیین شد. در الگو، از میان نهادهای متولی امر بیمه، شورای عالی سلامت مسوول تصویب خدمات بیمه درمان مکمل تعیین گردید (78 درصد) ضمن آنکه ساختار سازمانی سیستم های ارایه دهنده بیمه درمان مکمل در اجرا غیرمتمرکز، ولی در سیاستگذاری و برنامه ریزی متمرکز (92.5 درصد) بود و حق بیمه های پوشش های بیمه درمان مکمل بر اساس مزایای بسته های خدماتی و میزان تعهدات شرکتهای بیمه ای (78 درصد) تعیین گردید.نتیجه گیری: در نهایت اینکه بهره گیری از بیمه ها در قالب بیمه درمان مکمل دولتی و خصوصی و ایجاد رقابت، می تواند در ارتقای کیفیت خدمات بیمه درمان، بهبود سطح رضایتمندی مصرف کننده خدمات نقش بسزایی ایفا نماید.

مقدمه: نظام مدیریت اطلاعات یک روش رسمی برای تهیه و ارایه اطلاعات لازم، دقیق و به هنگام به مدیران، به منظور تسهیل فرآیند تصمیم گیری، برنامه ریزی و کنترل مدیریت می باشد. در این میان مدارک پزشکی با وقوف به ابعاد و ارزش واقعی اطلاعات در بخش بهداشت و درمان می تواند اصلی ترین جایگاه اطلاعاتی بخش را به خود اختصاص دهد. هدف اصلی از انجام این پژوهش مقایسه روند نظام مدیریت اطلاعات بخش مدارک پزشکی بیمارستان آیت اله کاشانی با استاندارد بوده است.روش بررسی: این پژوهش از دسته مطالعات مشاهده ای- توصیفی- موردنگاری است. جامعه پژوهش شامل 7 نفر کارکنان بخشهای مدارک پزشکی (واحد پذیرش، آمار، بایگانی و کدگذاری) و مشاور مدیر بیمارستان آیت اله کاشانی و زمان پژوهش بهار 1385 بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات چک لیست و پرسش نامه و روش جمع آوری داده ها مشاهده و مصاحبه بوده است. روایی چک لیست و پرسشنامه بر اساس نظرات متخصصین مربوط مورد تایید قرار گرفت و با توجه به اینکه به کمک استانداردهای کمیسیون مشترک اعتباربخشی سازمان های مراقبت بهداشتی آمریکا ارزیابی انجام شد پایایی مورد تایید بود. تحلیل اطلاعات از طریق آزمون فرضیه Z انجام گرفت.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که روند ثبت و جمع آوری اطلاعات، روند بازیابی و توزیع اطلاعات از وضعیتی غیراستاندارد در مقایسه با استانداردهای آمریکا و کانادا برخوردار بوده ولی روند توزیع اطلاعات تقریبا رو به بهبود است.نتیجه گیری : مطابق نبودن روند نظام مدیریت اطلاعات در بخش مدارک پزشکی بیمارستان آیت اله کاشانی با استاندارد و نامطلوب بودن روش های کار، باعث انحراف مسیر فعالیت های این بخش از اهداف اصلی خود شده است و اصلاح آن ضروری است.

در سالهای اخیر، حرفه اطلاع رسانی با تغییرات و درخواست رو به افزایش مهارتهای نوین شناخته می شود. این دگرگونی از طریق ظهور پیوسته فناوری های نوین به وجود آمده است. هدف اصلی این مقاله، بررسی مهارتهای فناوری اطلاعاتی و ارتباطی متخصصین اطلاع رسانی می باشد.در این مقاله، مهارتهای فناوری اطلاعاتی، ارتباطی و تاثیر آن در عصر اطلاعات، خدمات مرجع و همچنین اثرات تقسیم دیجیتال بر توسعه مهارتها مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه، طرح تحقیقاتی نیجریه به عنوان نمونه ای از کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار می گیرد.از مهمترین نتایج این مقاله توجه به منابع رایگان و استفاده از آنها است که موجب خودآموزی مهارتهای فناوری اطلاعاتی و ارتباطی می شود و در نهایت باعث گرایش گسترده کاربران به کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی می گردد.

دانش، سرمایه فکری و یک نوع دارایی کلیدی برای کسب مزیت رقابتی است، در دنیای پرچالش اقتصادی امروز، مدیریت دانش مجموعه ای است از فرایندها برای بکارگیری منبع استراتژیک دانش در سازمانها جهت یاری به آنها تا اطلاعات مهم را بیابند، گزینش کنند و سرانجام سازماندهی و منتشر نمایند و این تخصصی است که برای فعالیتهایی چون حل مشکلات، آموختن پویا، برنامه ریزی راهبردی و تصمیم گیری ها ضروری است. سازمانهای بسیاری در جهان، نظامهای مدیریت دانش را، در راستای حفظ ثبات و سودمندی ایشان پذیرفته و انتخاب کرده اند. این نگرش در سازمانهای در حال توسعه، نتیجه فن آوری اطلاعات، از قبیل بیوتکنولوژی، علوم رایانه و ارتباطات راه دور و همچنین اطلاع رسانی بهداشت و درمان و حرفه های دیگری همچون بازاریابی، حسابداری، مشاوره مدیریتی، کاربرد موثری یافته است. به دلیل تشابه حرفه ای اغلب متخصصان اطلاع رسانی با کتابداران که به طور سنتی با فعالیتهای نظیر تولید، گردآوری، دریافت، تکثیر و ذخیره و بازیابی و اشاعه اطلاعات در ارتباط هستند می توانند ضمن آشنایی با اصول و مبانی مدیریت دانش، به مدیران دانش امروز تغییر وضعیت دهند. در این مقاله ضمن بررسی ابزار تبادل دانش و راه های انتقال و تبدیل آن اهمیت حرفه کتابداری و اطلاع رسانی در نظامهای مدیریت دانش نیز تبیین می شود. نقش متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی در شناسایی دانش و ارزیابی و سازماندهی و ذخیره سازی آن بمنظور بالا بردن خرد جمعی و افزایش ابتکار در سازمانها موثر بوده و موجبات پیشرفت و توسعه آنها را فراهم می نماید تبدیل اطلاعات به دانش و ایجاد زمینه یادگیری از وظایف مهم مدیریت دانش خواهد بود. این مقاله جایگاه جدیدی را برای حرفه کتابداری و اطلاع رسانی تبیین نموده است.