آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1389 | دوره:78 | شماره:2 (پیاپی 91) |تعداد مقالات:12

برنج یکی از مهم ترین محصولات غذایی ضروری برای بیش از نیمی از جمعیت جهان است. کرم ساقه خوار نواری برنج Chilo suppressalis یکی از مهم ترین آفات برنج است که موجب کاهش محصول جهانی برنج می شود. استفاده از ارقام مقاوم، یکی از رایج ترین روش های مدیریت آفات می باشد. در این تحقیق مکانیزم مقاومت در 10 لاین برنج برای سه نوع مقاومت شامل آنتی زنوز، آنتی بیوز و تحمل در گلخانه و مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. دستجات تخم حشرات کامل کرم ساقه خوار روی برگ لاین های مورد بررسی، میانگین وزن لاروها و درصد بقای لاروها به ترتیب برای مقاومت به آنتی زنوز و آنتی بیوز مورد ارزیابی قرار گرفت. درصد سفید شدن خوشه برای تعیین تحمل به کرم ساقه خوار نواری مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که حداکثر دستجات تخم، درصد بقای لاروها، مرگ جوانه مرکزی و سفید شدن خوشه مربوط به لاین 3 (سنگ طارم × طارم دیلمانی) و بیشترین میانگین وزن لارو مربوط به لاین شماره 5 (Iri-2 × نوک سیاه) می باشد. در این تحقیق حساس ترین و متحمل ترین لاین ها به ترتیب، لاین شماره 3 و لاین شماره 4 (فجر × نوک سیاه) بود. نتایج بدست آمده در مزرعه، نتایج گلخانه را تایید می کند. نتایج بررسی همبستگی نشان داد که ارتفاع و کلروفیل در مکانیزم آنتی زنوز، قطر ساقه و تعداد پنجه در مکانیزم آنتی بیوز و همین طور قطر ساقه در مکانیزم تحمل موثر بود.

پارامترهای زیستی زنبور پارازیتوئید (Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae، جمع آوری شده از سه منطقه چگنی، گریت و الشتر استان لرستان در شرایط آزمایشگاهی روی لاروهای سن 5 پروانه بید آردEphestia kuehniella  در دمای 28 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی تخمین زده شدند. برای زنبورهای جمع آوری شده از مناطق فوق به ترتیب طول دوره رشدی مراحل نابالغ 8.87، 9.17 و 8.38 روز و امید به زندگی در اولین روز آزمایش 24.12، 29.85 و 35.15 روز تعیین شد. در محاسبه پارامترهای تولید مثل و رشد جمعیت از روش جک نایف استفاده شد. با استفاده از این روش در جمعیت های چگنی، گریت و الشتر تعداد تخم گذاشته شده توسط هر فرد ماده در هر روز به ترتیب 15.5، 10.6 و 15.16 تخم، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) 0.34، 0.35، و 0.38 ماده/ماده/روز، نرخ متناهی افزایش جمعیت (l) 1.4، 1.42، 1.47 ماده/ماده/روز، نرخ خالص تولید مثل (R0) 180.95، 231.88 و 342.28 ماده/ماده، نرخ ناخالص تولید مثل (GRR) 334، 343 و 477 ماده/ماده و متوسط مدت زمان یک نسل (T) نیز 15.3، 16.2 و 15.4 روز به دست آمد. نتایج حاصل از بررسی های انجام یافته نشان داد که زنبورهای جمع آوری شده از منطقه الشتر در مقایسه با دو جمعیت چگنی و گریت از نظر پارامترهای جدول زیستی مطلوب تر هستند.

از ریزوسفر بوته های گوجه فرنگی و درختان زیتون استان های گلستان، گیلان (منطقه رودبار) زنجان و قم نمونه های خاک جمع آوری شد. از این نمونه ها باکتری های جنس Pseudomonas روی محیط کشت King’s B جدا و ویژگی های فنوتیپی آن ها بررسی گردید. همه استرین ها روی محیط King’s B رنگ فلورسنت تولید نموده و ویژگی های آرژنین دی ‏هیدرولاز، رشد در چهار و 41 درجه سانتی گراد و اکسیداز در آن ها مثبت بود. بیشتر استرین ها نیترات را احیا و ژلاتین را ذوب کردند ولی قادر به ایجاد واکنش فوق حساسیت در توتون، تولید لوان روی محیط آگار غذایی حاوی %5 ساکاروز و فعالیت پکتولیتیکی روی حلقه‏ های سیب زمینی نبودند. مایع فیلتر شده از کشت 48 ساعته استرین ها در محیط کشت مایع King’s B تهیه شد. اثر نماتدکشی این مایع روی لاروهای تازه تفریخ شده Meloidogyne javanica در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. نتایج نشان داد که در شرایط آزمایشگاه در مجموع بیش از %60 از استرین های مورد بررسی توانستند درصد قابل توجهی از نماتدها (بیش از%50 ) را کنترل کنند. اثر نماینده استرین های با بازدارندگی بالا به همراه نماتدکش نماکور گرانول %10 روی تولید تخم، تعداد لارو و نماتد بالغ تولید شده، گالزایی نماتد و وزن تر ریشه و اندام های هوایی گیاه گوجه فرنگی در شرایط گلخانه بررسی شد. در شرایط گلخانه تعداد کل تخم، لارو، ماده بالغ و تعداد گال تشکیل شده روی ریشه های گوجه فرنگی تفاوت معنی دار نشان داد. بالاترین میزان تخم، لارو و ماده بالغ و تعداد گال تشکیل شده روی ریشه گیاهان شاهد بود. کمترین آنها در گیاهان تیمار شده با Pseudomonas fluorescens استرین 99 بود. بین تیمارها از نظر وزن تر ریشه و اندام های هوایی گوجه فرنگی اختلاف معنی داری وجود نداشت ولی با شاهد تفاوت نشان دادند. تیمار شاهد دارای بالاترین میزان وزن تر ریشه و اندام هوایی بود.

کرم برگخوار چغندر، Spodoptera exigua حشره ای با دامنه میزبانی وسیع بوده که از بسیاری از گیاهان زراعی و علف های هرز تغذیه می کند. به منظور درک چگونگی بقا کرم برگخوار چغندر طی دماهای پایین زمستان، تغییرات نقطه انجماد در نمونه های جمع آوری شده از مزرعه طی ماه های مختلف و نمونه های پرورش یافته آزمایشگاهی بررسی گردید. حشرات زمستان گذران جمع آوری شده از مزرعه در طول پاییز و زمستان به صورت لاروهای کامل تیره رنگ داخل برگ های خشکیده فرو افتاده و یا سطح خاک بودند. نقطه انجماد این لاروها به طور معنی داری (P<0.01) از 12- درجه سلسیوس در آبان به 6- درجه در اسفند افزایش یافت و این لاروها توانستند در دماهای پایین تر از این نقطه نیز زنده بمانند. این در حالی بود که لاروهای آزمایشگاهی نتوانستند در دماهای پایین تر از نقطه انجماد خود زنده بمانند. نقطه انجماد مراحل مختلف سنی در نمونه های پرورش یافته در آزمایشگاه نیز به طور معنی داری (P<0.001) تغییر نمود و کمترین میزان خود را در تخم ها دارا بود (28- درجه سلسیوس). ترهالوز، گلوکز، گلیسرول و سوربیتول به عنوان مهم ترین ترکیبات ضد یخ با وزن مولکولی پایین شناسایی شدند. میزان گلیکوژن به طور معنی داری (P<0.01) در لاروهای زمستان گذران بهمن و اسفند نسبت به لاروهای جمع آوری شده در آبان و آذر ماه کمتر بود (بیش از 70 درصد). این میزان همچنین طی مراحل مختلف سنی برگخوار چغندر پرورش یافته در آزمایشگاه نیز تغییر نمود و بالاترین میزان را در شفیره ها دارا بود. به این ترتیب به نظر می رسد که لاروهای زمستان گذران کرم برگخوار چغندر متحمل به یخ زدگی بوده و گلیکوژن یکی از ذخایر مهم بدن بوده که حشره را در پشت سر گذاردن ماه های سرد زمستان یاری می رساند.

مگس میوه مدیترانه ای از آفات مهم قرنطینه ای است که در دی ماه سال 1386 روی میزبان نارنگی در شیراز گزارش شد. به منظور تعیین بهترین ترکیب تله و ماده جلب کننده جهت شکار انبوه آن آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و سه تکرار در یک باغ میوه مخلوط در سال 1388 انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: 1- تله جکسون + تری مدلور (JT)، 2- تله مک فیل + تری مدلور MT))، 3- تله تفری تراپ + مایع سراتراپ (TC)، 4- تله تفری تراپ + بیولور TB))، 5- تله بطری پلاستیکی + مایع سرا تراپ BC))، 6- کارت زرد رنگ چسبی (YP). تله ها در دهه سوم تیر ماه در باغ نصب شدند. شمارش میزان شکار مگس میوه مدیترانه ای و حشرات غیرهدف در تیمارها به تفکیک و هفته ای یک بار انجام شد و سپس میانگین شکار روزانه تیمارها محاسبه گردید. داده ها پس از تبدیل و همسان سازی تجزیه واریانس گردید و میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن مقایسه شدند. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین تیمارها در سطح یک درصد وجود دارد. میانگین شکار روزانه مگس مدیترانه ای در تیمارهای فوق الذکر به ترتیب 3.16، 3.08، 0.24، 0.6، 0.07 و صفر حشره تعیین شد. همچنین میانگین شکار روزانه حشرات غیرهدف در تیمارها به ترتیب 0.05، 0.02، 83.42، 3.7، 11.06 و 1.86 عدد تعیین شد. اوج شکار حشرات کامل مگس مدیترانه ای و حشرات غیر هدف در تیمارها به ترتیب در نیمه دوم مهر و اواسط شهریور مشاهده شد. تعداد کل شکار حشرات غیرهدف در کلیه تیمارها 2.3 برابر مگس مدیترانه ای در تیمارها بود. مگس .Minettia sp از خانواده Lauxaniidae گونه غالب در میان حشرات غیرهدف شکار شده بود. درصد مگس های نر شکار شده در تیمارهای یک الی پنج به ترتیب 96، 95، 32، 22 و 25 درصد بود. نتیجه نهایی آن که، تیمارهای یک و دو به عنوان بهترین تیمارها جهت شکار انبوه مگس میوه مدیترانه ای در باغ های میوه مخلوط شیراز معرفی می شوند.

به منظور شناسایی و بررسی اهمیت گونه های Pythium در پوسیدگی ریشه و طوقه گردو از نهالستان های استان فارس نمونه برداری شد. از بافت پوسیده طوقه و ریشه، قطعات پنج میلی متر جدا شده و بعد از شستشو با آب لوله و خشک کردن با حوله کاغذی بدون ضدعفونی سطحی روی محیط کشت نیمه انتخابی CMA-PARP کشت گردید. از بیست و سه جدایه بدست آمده هشت جدایه به P. vexans تعلق داشت. گونه مذکور از طوقه و رﻳﺸﻪ گردو در نهالستان های رودبال، زرقان، لپویی و آب باریک جدا گردﻳﺪ. پنج جدایهP. deliense  از طوقه گردو در نهالستان های بیست و دو بهمن، صد و ده، رودبال و آب باریک جداسازی گردید. ده جداﻳﻪ از گونه P. aphanidermatium، از طوقه و ریشه گردو در نهالستان های بهرغان، زرقان، لپویی، صد و ده و بیست و دو بهمن جداسازی گردید. عکس العمل طوقه و رﻳﺸﻪ نهال های دو ماهه ریز گردو به سه گونه vexans P.، P. deliense و P. aphanidermatium با ماﻳﻪ آلوده کننده آنها (در ﻣﺤﻴﻄ ورمی کولیت - عصاره دانه شاهدانه) در شراﻳﻄ گلخانه مطالعه شد. مقایسه درصد کلونیزاسیون طوقه، ریشه و درصد مرگ و میر نشان داد نهال های دو ماهه گردو ریز یاسوج به هر سه گونه حساس بودند، اما ریسه ‎های گونه P. aphaidermatium بیماری زاتر و مهاجم تر از دو گونه P. vexans و P. deliense بوده و با سرعت زیادی قادر به پیشروی و آلوده نمودن نهال های دو ماهه گردو ریز گردو در گلخانه بود.

واکنش تابعی و تداخل دو گونه مگس سیرفید شکارگر Episyrphus balteatus و Scaeva albomaculata در شرایط آزمایشگاه با دمای 2±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 10±55 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از رگرسیون لجستیک مشخص گردید که واکنش تابعی هر دو گونه شکارگر از نوع دوم می باشد. مدل راجرز به منظور تخمین قدرت جستجو (a) و زمان دستیابی (Th) مورد استفاده قرار گرفت. برای لاروهای سنین اول، دوم و سوم گونه E. balteatus مقادیر قدرت جستجو به ترتیب معادل 0.0359، 0.0420 و 0.0677 و مقادیر زمان دستیابی به ترتیب 2.257، 0.506 و 0.316 محاسبه گردید. برای لاروهای سنین دوم و سوم گونه S. albomaculata مقادیر قدرت جستجو به ترتیب 0.0590 و 0.0655 و مقادیر زمان دستیابی به ترتیب 0.575 و 0.252 به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده، ارتباط معنی داری میان لگاریتم قدرت جستجو (a) و لگاریتم تراکم لاروهای سن سوم (P) شکارگر E. balteatus وجود نداشت اما این رابطه در گونه S. albomaculata معنی دار بود و مقدار ضریب تداخل برای لاروهای سن سوم این شکارگر با تغذیه از تراکم 100 عددی شته سبز هلو معادل -0.274 به دست آمد.

مگس میوه زیتون (Bactrocera oleae) یکی از مهم ترین آفات زیتون در مناطق زیتون خیز دنیا محسوب می شود. این آفت از سال 1383 که وارد ایران شد، طی سال اول ورود از 13 استان گزارش گردید. برای شناسایی روش های مناسب در جلب انبوه این آفت طرحی با پنج تیمار شامل صفحات زرد چسبنده همراه فرمون، تله های مک فیل همراه پروتئین هیدرولیزات (سه درصد) و مالاتیون (دو در هزار)، صفحات زرد رنگ چسبنده بدون ماده جلب کننده، تله های بطری شکل همراه محلول سه درصد طعمه مسموم ساکسیز و تله های بطری شکل 1.5 لیتری همراه پروتئین هیدرولیزات (سه درصد) و مالاتیون (دو در هزار)، در پنج تکرار اجرا گردید. تجزیه و تحلیل آماری نتایج نشان داد که جلب مگس های میوه زیتون توسط صفحات زرد چسبنده همراه فرمون با تعداد 16.48 ± 98.20 مگس میوه زیتون در هر تله نسبت به سایر تیمارها اختلاف معنی داری داشت، اما تفاوت جلب کنندگی سایر تله ها با یکدیگر از نظر آماری (P<0.001) معنی دار نبود. پس از تله فرمونی، تله مک فیل همراه پروتئین و مالاتیون، تله بطری شکل همراه ساکسیز، تله بطری شکل همراه پروتئین و مالاتیون و صفحات زرد چسبنده به ترتیب در رتبه های بعدی قرار داشتند. همچنین تله زرد همراه فرمون با تعداد 6.29 ± 31.20 از نظر جلب حشرات ماده مگس زیتون نسبت به سایر تله ها و جلب کننده ها دارای اختلاف معنی داری (P<0.001) بود و در جلب حشرات نر با تعداد 9.66 ± 66.80 نیز نسبت به سایر تیمارها اختلاف معنی داری (P<0.001) داشت. سایر تیمارها از نظر جلب حشرات بالغ نر و ماده اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. میزان جلب حشرات بالغ مگس زیتون در فصول مختلف نیز در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفت که در تمام فصول نیز تله زرد همراه فرمون نسبت به سایرین در جلب حشرات بالغ دارای اختلاف معنی داری بود، اما سایر تیمارها با یکدیگر اختلاف معنی داری نشان ندادند. استفاده از تله های فرمونی در ردیابی آفت در بهار، تابستان و پاییز توصیه می گردد و در دی ماه تنها تله فرمونی قادر به جلب حشرات بالغ مگس زیتون بود.

طی سال های 1385 و 1386، علایم لکه برگی روی درختان نارون (.Ulmus minor Mill) واقع در حاشیه رودخانه های اطراف همدان با شدت نسبتا زیاد مشاهده شد. به منظور جداسازی عامل بیماری قطعاتی از برگ های آلوده پس از ضدعفونی سطحی با هیپوکلریت سدیم 1-0.5 درصد روی محیط های کشت (potato-dextrose agar, Merck) PDA و (MEA (malt extract agar, Merck قرار داده شدند. مشاهده برگ های آلوده از طریق تهیه مقاطع عرضی با استفاده از تیغ در زیر بینوکولر و سپس قرار دادن در کاتن بلو و آب انجام شد. بر اساس بررسی منابع (6،5) گونه تلئومورفی .Platychora ulmi (Schleich.: Fr.) Petr شناسایی شد.

خانواده Chalcididae شامل 90 جنس و 1500 گونه در دنیا می باشد که در پنج زیرخانواده قرار گرفته اند و در نواحی حاره ای گسترش وسیعی دارند. این زنبورها اغلب پارازیت داخلی حشرات راسته های دوبالان، پروانه ها، سخت بال پوشان، بال توری ها و بال غشائیان زیر راسته Symphyta می باشند. تعدادی نیز پارازیت خارجی هستند و تعداد کمی به خصوص گونه های گرمسیری پارازیت ثانویه هستند که بیشتر روی خانواده های Braconidae و Ichneumonidae مشاهده شده اند.