آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1392 | دوره:81 | شماره:2 |تعداد مقالات:18

کرم خراط، (Lep.: Cossidae) Zeuzera pyrina L.، آفتی چوب خوار با میزبان های سیب، گلابی، گردو و به است. فعالیت آفت منجر به خشک شدن شاخه ها، کاهش محصول و در نهایت مرگ درخت می شود. تعیین مکانیسم های مقاومت و استفاده از واریته های مقاوم علیه این آفت می تواند در مدیریت آن و نیز حفظ محیط زیست از اثرات سوء سموم، مفید باشد. در این تحقیق، آلودگی 9 واریته گردو و 17 واریته سیب باغ کلکیسون موسسه تحقیقات نهال و بذر (البرز- کمال شهر) از نظر تفاوت در میزان خسارت این آفت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (1389-1390) بررسی شد. در واریته های گردو، هر ژنوتیپ دارای شش اصله درخت هم سن بود. در هر درخت گردو، چهار شاخه 70-60 سانتی متری از چهار جهت مختلف و دو شاخه از داخل کانوپی انتخاب شده و سوراخ های جدیدی که در اثر نفوذ لاروهای همان سال ایجاد شده بودند در طول شاخه های مذکور شمارش و ثبت گردد. در واریته های سیب، هر ژنوتیپ دارای 3 اصله درخت هم سن بود. میزان فضولات ریخته شده در زیر هر درخت سیب (تخمین بر مبنای میزان فضولاتی که در یک قاشق غذاخوری جا می شد) و تعداد سوراخ های فعال روی تنه درختان سیب از سطح زمین تا ارتفاع 1.5 متری بررسی شد. حداکثر تعداد تونل های لاروی در واریته های گردو در رقم 'Z30' (6.16±0.45) و حداقل تعداد تونل های لاروی در رقم 'Z63' (1.25±0.49) مشاهده شد. رقم گردو 'Z63' به دلیل داشتن خسارت کم، جهت مطالعه تکمیلی مکانیسم های مقاومت توصیه می گردد. در واریته های سیب، حداکثر تعداد تونل های لاروی (11.0±3.1) و حداکثر میزان فضولات لاوری (7.0±1.3 قاشق غذاخوری) در واریته سیب 'Richard Delicious' مشاهده شد. میزان فضولات لاروی و تعداد تونل های لاروی در ارقام سیب 'Northern spy'، 'Jonathan'، ''Prime Gold و 'Red spur cooper' بر اساس بررسی های دو ساله برابر با صفر بوده و جهت مطالعه تکمیلی توصیه می گردند.

در این تحقیق بیمارگری و زهرآگینی دو جدایه ایرانی قارچ Metarhizium anisopliae شامل جدایه های m14 و IRAN 437c با زیست سنجی به روش غوطه ور نمودن تخم و اسپری کردن پوره سن دوم و حشرات کامل تابستان گذران سن گندم با غلظت های 103، 104، 105، 106، 107 و 108 کنیدی در میلی لیتر، در 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. همچنین اثر سوسپانسیون های 106 و 108 کنیدی در میلی لیتر از قارچ همراه با روغن EC بر میزان مرگ و میر روی نمونه های سن گندم تابستان گذران مطالعه شد. مرگ و میر حشرات در تمام تیمارها به صورت روزانه بررسی شد. تیمار M14 تفریخ تخم را به طور میانگین به میزان %40±3 کاهش داد. LC50 محاسبه شده برای جدایه های IRAN437C و M14 روی حشرات بالغ به ترتیب 4.3 ´107 و 1.4´106 کنیدی بر میلی لیتر و روی پوره های سن دوم 4.8´104 سوزن و 2.3´103 کنیدی در میلی لیتر برآورد گردید که نشان دهنده حساسیت بیشتر پوره ها به این قارچ بیمارگر در مقایسه با سن های بالغ می باشد. همچنین LT50 جدایه های IRAN 437C و M14 با استفاده از غلظت 108 کنیدی در میلی لیتر به ترتیب روی حشرات تابستان گذران 29.64 و 11.9 روز و روی پوره سن دوم 3.23 و 2.22 روز تعیین شد. به طور کلی نتایج زیست سنجی نشان داد که جدایه M14 با غلظت کمتر در زمان کوتاه تری روی مراحل مختلف زندگی سن گندم مرگ و میر ایجاد می کند. افزودن روغن EC به میزان سه در هزار به سوسپانسیون قارچ در جدایه M14 موجب شد تا LT50 به میزان 54.45 درصد نسبت به قارچ همراه با آب مقطر و توئین (0.04 درصد)، کاهش یابد.

در این پژوهش ترجیح تخم ریزی شب پره Helicoverpa armigera روی 10 رقم کلزا شامل Talaye، Opera، Licord، Modena، SLM046، Hayula420، Zarfam، Okapi، RGS003 و Sarigol در شرایط آزمایشگاهی و نیمه مزرعه ای مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش های اولیه در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از برگ 10 رقم کلزا و آزمایش های بعدی در شرایط نیمه مزرعه ای و با استفاده از قفس های توری انجام شد. نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی ترجیح تخم ریزی غیرانتخابی نشان داد که بیشترین نسبت (0.760) تخم های گذاشته شده روی گیاه به کل تعداد تخم های گذاشته شده در کل دوره آزمایش، مربوط به رقم Talaye و کمترین نسبت (0.288) مربوط به رقم Okapi بود. بر اساس نتایج حاصل از ترجیح تخم ریزی انتخابی کل دوره آزمایش در شرایط آزمایشگاهی نیز بیشترین میزان تخم ریزی (112.37 تخم) روی رقم Opera و کمترین میزان (27.80 تخم) روی رقم RGS003 به دست آمد. نتایج حاصل از ترجیح تخم ریزی انتخابی در شرایط نیمه مزرعه ای نشان داد که بیشترین میزان تخم ریزی (76.67 تخم) روی رقم Zarfam و کمترین میزان (14.42 تخم) روی رقم RGS003 می باشد. بر اساس کل نتایج به دست آمده از ترجیح تخم ریزی، ارقام RGS003، Okapi، Sarigol و Hayula420 جزو ارقام غیرترجیحی برای تخم ریزی کرم غوزه پنبه معرفی شدند.

به منظور بررسی طیف علف کشی علف کش های ثبت شده جهت مزارع ذرت، آزمایشی در مناطق ورامین، اصفهان، اهواز و جیرفت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و 18 تیمار شامل مصرف علف کش های ای پی تی سی، پندی متالین، توفوردی+ام سی پی آ، بروموکسینیل+ام سی پی آ، نیکوسولفورن، فورام سولفورون، آترازین+ آلاکلر، ای پی تی سی+ آترازین، آترازین+استاکلر، آلاکلر به همراه توفوردی+ام سی پی آ، آلاکلر به همراه بروموکسینیل+ام سی پی آ، استاکلر به همراه توفوردی+ام سی پی آ، استاکلر به همراه بروموکسینیل+ام سی پی آ، ای پی تی سی به همراه توفوردی+ام سی پی آ، ای پی تی سی به همراه بروموکسینیل+ام سی پی آ، پندی متالین به همراه توفوردی+ ام سی پی آ، پندی متالین به همراه بروموکسینیل+ ام سی پی آ و شاهد وجین دستی انجام گرفت. نتایج نشان داد که علف کش ها توفوردی+ ام سی پی آ و بروموکسینیل+ ام سی پی آ علف های هرز پهن برگ را در حد خوب تا عالی کنترل نمودند و کارایی بالاتری نسبت به آترازین داشتند. نیکوسولفورون و فورام سولفورن قیاق را در حد عالی ولی سوروف را در حد متوسط تا خوب کنترل کردند، کارایی این دو علف کش در کنترل علف هرز خرفه متوسط بود ولی سایر علف های هرز پهن برگ را در حد عالی کنترل کردند. طیف پهن برگ کشی پندی متالین خوب تا عالی بود ضمنا این علف کش توانست بخوبی سوروف را کنترل کند ولی تاثیری روی علف های هرز باریک برگ قیاق و مرغ را نداشت. کارایی استاکلر در کنترل علف های هرز ذرت بیشتر از آلاکلر بود. در بین تیمارهای آزمایشی ضعیف ترین کارایی مربوط به علف کش اردایکان بود. هیچکدام از تیمارهای آزمایشی اثر سوئی بر ذرت نداشتند.

در بهار سال 1390 طی بازدیدی از مراکز تولید گیاهان زینتی در شهرستان های کرج و تنکابن، تعدادی بوته هوستا (Hosta sieboldiana.) با علائم موزائیک، پیسک و بدشکلی برگ ها مشاهده شد. تعداد 17 بوته علائم دار انتخاب شد و احتمال آلودگی آنها به ویروس های موزائیک آرابیس (Arabis mosaic virus-ArMV)، موزائیک خیار (Cucumber mosaic virus-CMV)، پژمردگی لکه ای گوجه فرنگی (Tomato spotted wilt virus-TSWV)، لکه نکروز گل حنا (Impatiens necrotic spot virus-INSV) و لکه حلقوی گوجه فرنگی (Tomato ring spot virus-ToRSV) در آزمون سرولوژیک داس الایزا (DAS-ELISA) بررسی شد. نمونه های مورد بررسی با هیچ یک از آنتی بادی های اختصاصی ویروس های فوق الذکر واکنش نشان ندادند. مایه زنی مکانیکی برخی از نمونه های علائم دار منجر به تولید لکه های نکروزه روی گل دکمه ای (Gomphrena globosa) و علائم سیستمیک پیسک در Nicotiana bentamian گردید. بررسی نمونه های هوستا با استفاده از روش مولکولی (RT-PCR) و آغازگرهای اختصاصی طراحی شده در این تحقیق برای تکثیر ناحیه ژن پروتئین پوششی ویروس ایکس هوستا (Hosta virus X-HVX)، منجر به تولید قطعه دی.ان.ای به طول تقریبی 700 جفت باز گردید. مقایسه توالی ژن پروتئین پوششی پنج جدایه ایرانی HVX با 55 توالی موجود در بانک ژن حاکی از وجود درصد بالای یکنواختی (98.5 تا 99.5%) در سطح توالی نوکلئوتیدی بین آن ها بود. کمترین یکنواختی توالی (98.5 درصد) بین جدایه ایرانی HVX.Ir.TnK2 با جدایه AJ620114 از کره جنوبی تعیین گردید. این اولین گزارش از وقوع ویروس ایکس هوستا در ایران است و توالی نوکلئوتیدی ژن پروتئین پوششی جدایه های ایرانی HVX برای اولین بار در این تحقیق تعیین و مقایسه شد.

کفشدوزک دو نقطه ای Adalia bipunctata l.، در الگوی رنگی بالپوش و پیش گرده دارای چند ریختی است. در تحقیق حاضر چند ریختی الگوی رنگی بالپوش ها در این کفشدوزک روی درختان پسته اهلی (Pistacia vera L.) و وحشی (Pistacia atlantica subsp. mutica F.&M.) در استان کرمان در سال های 1388-1389 مطالعه شد. نمونه ها با روش ضربه زنی جمع آوری شدند و با استفاده از کلیدهای موجود و معتبر بر اساس اندام جنسی و ویژگی های ریخت شناسی مورد شناسایی قرار گرفتند. در مجموع 12 ریخت از این گونه شناسایی گردید. بیشترین فراوانی در میان ریخت های سیاه مربوط به ریخت 2 (sexpustulata) و در مورد ریخت های روشن مربوط به ریخت 5 (typica) و ریخت 12 (revelierei) بدست آمد.

زنبورهای خانواده Mymaridae از بالاخانواده Chalcidoidea شامل 103 جنس و 1424 گونه معتبر در دنیا می باشد، که در ایران کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این تحقیق هشت گونه از جنس Gonatocerus Nees از استان آذربایجان شرقی، در شمال غربی ایران جمع آوری و شناسایی گردید: G. (Cosmocomoidea) ater Forster، G. (Lymaenon) aureus Girault، G. (Lymaenon) litoralis (Haliday)، G. (Gonatocerus) longicornis Nees ab Esenbeck، G. (Lymaenon) novickyi Soyka، G. (Cosmocomoidea) oxypygus Foerster، G. (Gonatocerus) pictus (Haliday) و G. (Lymaenon) thryides (Debauche). از این میان پنج گونه G. ater، G. aureus، G. novickyi، G. pictus و G. thryides برای فون ایران جدید می باشند.

آلودگی های ویروسی از جمله عوامل مهم کاهش کمی و کیفی محصول کدوئیان در مزارع و گلخانه ها در دنیا و ایران می باشند. موزائیک و زردی برگ ها از شایع ترین علائم در بوته های آلوده می باشند. به منظور بررسی وضعیت آلودگی های ویروسی در گلخانه های خیار در استان های تهران و البرز، تعداد 219 نمونه برگ خیار دارای علائم موزائیک و زردی جمع آوری و آلودگی آنها به برخی از ویروس های شایع کدوئیان از طریق DAS-ELISA و RT-PCR مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشانگر آلودگی 51% نمونه ها به ویروس ها از جنس ها و تیره های مختلف ویروسی در کلیه مناطق مورد بررسی بود. آلودگی نمونه های جمع آوری شده با علائم زردی به برخی از ویروس های همراه و یا دخیل در عارضه زردی کدوئیان نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشانگر آلودگی برخی از نمونه ها به ویروس کوتولگی زرد کدوئیان (CYSDV)، ویروس زردی شته زاد کدوئیان (CABYV) و ویروس موزائیک زرد کدو (ZYMV) بود. بیشترین میزان آلودگی نمونه های جمع آوری شده مربوط به CABYV، CYSDV و ZYMV بود. این اولین گزارش از وجود آلودگی به CABYV و CYSDV در گلخانه های خیار در ایران می باشد. حدود 19% نمونه های آلوده دارای آلودگی همزمان به دو و یا بیش از دو ویروس بودند. بیشترین آلودگی همزمان مربوط به آلودگی های دو تایی و ویروس CABYV از اجزای اصلی آلودگی های دو و سه گانه بود. نتایج بدست آمده از تعیین استرین جدایه های ایرانی (CABYV) با استفاده از آغازگرهای اختصاصی، نشانگر آلودگی نمونه های مورد بررسی به استرین (C) و عدم آلودگی آنها به استرین (R) بود. وجود استرین (C) ویروس زردی شته زاد کدوئیان برای اولین بار از کدوئیان در ایران گزارش می گردد. نتایج بدست آمده از بررسی آلودگی نمونه های جمع آوری شده به ویروس های دوقلو قابل انتقال با سفید بالک ها (WTGs) از طریق واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) و استفاده از آغازگر های عمومی و اختصاصی، نشانگر عدم آلودگی نمونه های جمع آوری شده به WTGs بود.

یکی از مهم ترین و مخرب ترین بیماری های قارچی انگور بیماری اسکا یا زوال مو می باشد. این بیماری باعث کاهش رشد، کاهش محصول و در نهایت مرگ گیاه می گردد. در طی تابستان 1389 از تاکستان های شهرستان بجنورد و حومه آن نمونه های مختلفی از تنه شامل: قطعات تنه دارای علایم پوسیدگی سفید، دارای علایم پوسیدگی قهوه ای، دارای علایم نقاط قهوه ای رنگ و فاقد علایم ظاهری نمونه برداری شد. هدف از اجرای این تحقیق ردیابی عوامل قارچی مرتبط با بیماری اسکا در داخل تنه انگور با استفاده از آغازگرهای اختصاصی و همچنین جداسازی آنها به روش کلاسیک و مقایسه آن با روش ملکولی بود. جهت ردیابی عوامل اسکا از آغازگر های عمومی نواحی دی-ان-آ ریبوزومی و آغازگرهای اختصاصی استفاده شد. نتایج حاصل از PCR با آغازگر های اختصاصی در این تحقیق به صورت مشاهده باندهای 550bp، 360bp و 415bp به ترتیب برای قارچ های F. mediterranea، Pa. chlamydospora و Phaeoacremonium spp. بود. نتایج حاصله نشان داد که در مجموع گونه Pa. chlamydospora از فراوانی بیشتری برخوردار است و در اکثر نمونه های مورد بررسی این گونه با درصد بالاتری نسبت به سایر عوامل قارچی جداسازی و ردیابی گردید و کمترین فراوانی نیز مربوط به گونه F. mediterranea بود که فقط در چوب های دارای علایم پوسیدگی سفید ردیابی گردید. بنابراین آغازگر های اختصاصی مورد مطالعه می تواند در سالم سازی خزانه های انگور عاری از بیماری اسکا مورد استفاده قرار گیرد.

آلودگی پسته به زهرابه قارچی آفلاتوکسین از مهم ترین محدودیت ها در مصرف و تجارت پسته در ایران و جهان است. جدایه های غیرتوکسین زای قارچ Aspergillus flavus برای کاهش آفلاتوکسین پنبه دانه، بادام زمینی و ذرت در جهان استفاده می شوند و برنامه مطالعاتی وسیعی برای جایگزینی سویه های غیرتوکسین زای A. flavus در باغات پسته دنیا در حال انجام است. به منظور پایش و بررسی چگونگی پراکنش جدایه های غیرتوکسین زای A. flavus در باغات پسته، از خاک باغات و میوه پسته استان های کرمان، خراسان رضوی، قم، اصفهان، یزد، سمنان و مرکزی نمونه برداری شد. با استفاده از روش سری های رقت و محیط کشت AFPA، جدایه های مختلف متعلق به section Flavi Aspergillus جداسازی و خالص سازی شدند. جدایه ها بر اساس ویژگی های مرفولوژیکی و آغازگرهای اختصاصی در حد گونه شناسایی گردیدند. برای بررسی توانایی تولید آفلاتوکسین ابتدا جدایه ها بر اساس تولید نور فلورسنت اطراف پرگنه در محیط های نارگیل آگار و YES اصلاح شده با متیل بتاسیکلودکسترین و تغییر رنگ میسلیوم در تماس با بخار آمونیاک روی محیط های کشت PDA، YES و نارگیل آگار غربال شدند و سپس توانایی تولید آفلاتوکسین با روش کروماتوگرافی لایه نازک اندازه گیری شد. از بین 681 جدایه section Flavi Aspergillus به دست آمده، 524 جدایه بر اساس ویژگی های مورفولوژیک گونه A. flavus تشخیص داده شدند، از بین جدایه های مذکور 53 جدایه میوه و 10 جدایه خاک قادر به تولید آفلاتوکسین نبودند. درصد جدایه های غیر توکسین زای جمع آوری شده از مناطق مختلف کشور از 6.2 تا 25 درصد متغیر بود. نتایج همچنین حاکی از آن بود که به جز محیط کشت نارگیل آگار در ترکیب با بخار آمونیاک سایر روش های کشت، درصد جدایه های غیرتوکسین زا را بیشتر از تعداد واقعی آنها نشان می داد، از اینرو در آزمایشگاه های با امکانات محدود، استفاده از بخار آمونیاک می تواند به عنوان روشی کاربردی، ارزان و سریع با دقت قابل قبول جهت غربال جدایه های توکسین زا مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور شناسایی گونه های Passalora و Ramularia نمونه های گیاهی از مناطق مختلف استان مازندران و از میزبان های مختلف دارای علایم لکه برگی در فصول بهار تا پاییز سال های 91-1390 جمع آوری شدند. آرایه های Passalora brandenburgeri (روی Salix alba) و Ramularia variabilis (روی Verbascum blattaria) برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. علاوه بر این، Rosa hybrida و Rumex acetosa به ترتیب به عنوان میزبان های جدید برای Passalora rosicola و Ramularia rubella در ایران معرفی می شوند.

در بررسی که به منظور شناسایی دوبالان بالاخانواده Bombylioidea در شهرستان سنندج در طی سال های 91-1390 صورت گرفت، نمونه ای از جنس 1929، Paramonov Parageron توسط تله های تشتکی از منطقه خضر زنده با موقعیت جغرافیایی E 35o 19' 1902 m، N 45o 56’ در تاریخ 15/4/91 جمع آوری شد. نمونه فوق توسط کلید Evenhuis & Greathead (1997) با نام علمی 1932، Parageron inornata Engel شناسایی شد. بر اساس کاتالوگ خانواده Bombyliidae در ایران هیچ گزارشی از جنس مذکور موجود نبوده و این نمونه اولین گزارش از جنس و گونه مذکور در ایران می باشد. جنس Parageron متعلق به قبیله Usiini و زیرخانواده Usiinae می باشد و معمولا شبیه زنبور هستند و اندازه آنها کمتر از 3 میلی متر است. این جنس دارای 18 گونه در دنیا می باشد.ویژگی های افتراقی این جنس عبارتند از: فلاژلومر دارای فرو رفتگی قبل از انتها و دارای بند دوم فلاژلومر، دارای سلول دیسکال بسته، حاشیه دهان خیلی پهن بوده، چشم ها در نرها هولوپتیک است. در میان گونه های این جنس، گونه 1932، Parageron inornata Engel با مشخصات ذیل تشخیص داده می شود: خرطوم بسیار بلند، 2 تا 3 برابر پهنای سر، قفسه سینه دارای موهای نازک و نرم، ساق پا قهوه ای مایل به نارنجی و سایر قسمت های دیگر قهوه ای تیره، سطح پا پوشیده از خارهای کوتاه، شکم دارای 7 بند که بندها به سمت انتهای بدن باریک و حالت مخروطی دارند، تمام سطح شکم پوشیده از موهای نرم.

کنه های جنس 1881، Polyaspis Berlese متعلق به خانواده (Uropodina: Polyaspidoidea) Polyaspididae و دارای پراکندگی گسترده ای هستند و اغلب در خاک برگ، خزه و حفرات داخل تنه درختان یافت می شوند و از نماتودها و بندپایان کوچکی مانند پادمان تغذیه می کنند. گونه تایپ این جنس 1881، P. patavinus Berlese است که جزئیات مورفولوژیک آن توسط (1976، 1975) Athias توصیف شده است. از ویژگی های ظاهری اعضای این جنس می توان به دندانه دار بودن موهای هیپوستومی دوم (h2)، صاف بودن موهای هیپوستومی سوم (h3) و فاقد دندانه بودن انگشت متحرک کلیسر اشاره کرد. در بررسی های انجام شده در مورد کنه های خاکزی میان استیگمای گروه Uropodina در مناطق مختلف شمال کشور در 10 سال گذشته (1392-1382)، گونه P. patavinus از مناطق مختلف استان های مازندران، گیلان و گلستان و اغلب از خاک برگ جنگل های این نواحی جمع آوری و شناسایی شد. همچنین در بررسی های انجام شده در اردیبهشت و خرداد 1392 روی کنه های خاک زی جنگل های بلوط در شهرستان خرم آباد نیز نمونه هایی از این کنه به دست آمد. این جنس پیش از این با معرفی یک گونه ناشناس از ایران گزارش شده بود و این اولین گزارش یک گونه شناسایی شده از کنه های خانواده Polyaspididae از کشور محسوب می شود.ویژگی های مهم افتراقی این گونه: سطح پشتی ایدیوزوما دارای یک صفحه پشتی تقریبا بیضی شکل بزرگ، یک صفحه دمی نسبتا باریک (نسبت طول به عرض صفحه 4-3) و صفحات حاشیه ای به طور معمول کوچک و تقریبا بیضی شکل دارای 3-1 مو؛ موهای بدن با طول متوسط تا نسبتا کوتاه، اغلب موها پهن؛ صفحه جنسی تقریبا بیضی شکل، ناحیه عقبی صفحه به راستای حاشیه عقبی پیش ران پاهای چهارم نمی رسد، به طور متراکمی پوشیده از اشکال چند وجهی کوچک، موهای سینه ای v3 و v4 سوزنی شکل و روی قسمت پایینی صفحه؛ ناحیه اسکلروتینی بعد از پیش ران پاهای چهارم در زیر صفحه جنسی به هم وصل نشده است.