آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1384 | دوره:73 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

به منظور تعیین آستانه خسارت اقتصادی و درصد افت عملکرد ذرت در اثر رقابت با تاج خروس آزمایشی براساس روش سری های افزایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. آزمایش دارای دو فاکتور شامل تراکم تاج خروس در پنج سطح (0، 2، 4، 6 و 12 بوته در مترمربع) و تراکم ذرت در سه سطح (7، 9 و 11 بوته در مترمربع) بود. برای توصیف کاهش عملکرد ناشی از رقابت تاج خروس از معادله دو پارامتری کوزنس استفاده شد. با توجه به پارامترهای بدست آمده از مدل حداقل درصد افت عملکرد دانه ذرت (پارامتر I) در تراکم های 7، 9 و 11 بوته در مترمربع ذرت به ترتیب 6.54، 4.35 و 4.1 درصد بود. افزایش تراکم ذرت موجب کاهش 37 درصدی در پارامتر I گردید. حداکثر افت عملکرد دانه ذرت در واحد سطح در تراکم های 7، 9 و 11 بوته در مترمربع ذرت به ترتیب 50.43، 34.16 و 24.6 درصد بود که با افزایش تراکم ذرت مقدار این پارامتر 51 درصد کاهش یافت. افزایش تراکم ذرت موجب افزایش 35 درصدی تراکم آستانه شد و آن را از 0.13 به 0.2 بوته در مترمربع رسانید. آستانه خسارت اقتصادی تاج خروس نیز با افزایش تراکم ذرت افزایش یافت، بطوریکه با افزایش تراکم ذرت از 7 به 11 بوته در مترمربع آستانه خسارت اقتصادی تاج خروس از 1.5 به 2.8 بوته در مترمربع افزایش یافت.

شته پنبه و جالیز، Aphis gossypii و شته شاخک بلند پنبه، Acyrthosiphon gossypii Mordv.(Hom.: Aphididae) جزو آفات مهم پنبه می باشند. با توجه به اهمیت شته شاخک بلند پنبه در خراسان، این بررسی جهت تعیین سطح زیان اقتصادی آن در طی سال های 79-1378 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کاشمر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد و چهار تیمار 5، 10 و 15 شته در برگ و شاهد بدون آلودگی (با سمپاشی) در 3 تکرار در روی بوته های زیر قفس با آلودگی مصنوعی مورد بررسی قرار گرفتند. در تیمار شاهد جهت سمپاشی از سم کونفیدور به میزان 250 سی سی در هکتار استفاده شد. نمونه برداری هر 10 روز یک بار از 5 بوته از هر کرت انجام و شته های 3 برگ بالایی هر بوته شمارش گردید. هنگام برداشت محصول، وزن یک غوزه، درصد غوزه های باز هر بوته، عملکرد وش و طول الیاف تعیین شد. داده های جمع آوری شده با نرم افزارهای SAS و JMP تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از شیب خط رگرسیون سطح زیان اقتصادی شته شاخک بلند پنبه تعیین گردید. براساس معادلات رگرسیونی دو سال آزمایش، یک رابطه خطی منفی بین عملکرد وش با تعداد شته وجود داشت و آستانه اقتصادی این شته 6.3 تا 6.9 حشره در سه برگ بالایی هر بوته بدست آمد.

به منظور شناسایی و تعیین فراوانی بیماری های ویروسی مهم مزارع سیب زمینی استان خوزستان در طول فصول زراعی سال 78-1377 از مناطق مختلف استان مزبور به طور تصادفی نمونه برداری شد. نمونه های جمع آوری شده با استفاده از آزمون سرولوژیکی الایزا (ELISA) و روش های گلخانه ای مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که هر شش ویروس (PVY)Y، 68 درصد به ویروس (PVS) S، 44 درصد به ویروس (PVX) X، 25 درصد به ویروس پیچیدگی برگ (PLRV)، 22 درصد به ویروس (PVM) M و 11.5 درصد به ویروس موزاییک یونجه (AMV) آلوده بودند. به منظور تعیین سویه های سه ویروس PVY، PVX و AMV از نمونه هایی که براساس نتایج آزمون الایزا فقط به یک ویروس آلوده بودند، تعداد 25 جدایه PVY، هفت جدایه PVX و سه جدایه AMV انتخاب و با استفاده از گیاهان معرف مناسب از لحاظ زیستی خالص گردیدند. براساس نتایج واکنش گیاهان معرف و اختلاف در قدرت انتقال جدایه های مختلف ویروس توسط شته، 25 جدایه PVY متعلق به سه گروه نژادی PVYO، PVYN و PVYC بودند. همین مطالعات در مورد هفت جدایه ویروس PVX نشان داد که به غیر از یک جدایه که دارای علایم متفاوت در روی گیاهان سلمه سفید (Chenopodium album L.) و سلمه تره (Chenopodium quinoa Wild) بود، همگی از لحاظ زیستی مشابه هستند.مطالعات مشابه در مورد سه جدایه ویروس موزاییک یونجه (AMV) نیز نشان داد که هر سه جدایه دارای خصوصیات یکسان و متعلق به نژاد کالیکو (Calico) هستند. این جدایه های AMV از لحاظ زیستی به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه در روی گیاه لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) و لوبیا چشم بلبلی (Vigna unguiculata L.) علایم سیستمیک تولید کردند در حالیکه گروه دوم فقط توانستند روی این گیاهان لکه موضعی ایجاد نمایند.

جوانه خوار سبز گل محمدی،Den. & Schiff.  Eucnaemidophorus rhododactylus شب پره ای است از خانواده Pterophoridae که خسارت آن در سال های اخیر در گلستان های کاشان افزایش یافته است. حشره کامل آفت به رنگ عمومی قهوه ای مایل به خاکی است. طول بدن 8-6 میلی متر و عرض بدن با بال های باز 24-20 میلی متر، بال جلو از دو لب و بال عقب از سه لب تشکیل شده است. لارو به رنگ زرد مایل به سبز، دوکی و در حداکثر رشد به 13-12 میلی متر می رسد. این آفت با تنیدن تار، لانه ای تشکیل داده و درون آن از جوانه ها و غنچه ها تغذیه می کند. بدین ترتیب سبب کاهش تعداد گل و متعاقبا میزان عطر و اسانس استحصالی می شود. طی بازدیدهای منظم از گلستان های منطقه جنبه های مختلف بیولوژی و خصوصیات مراحل مختلف رشدی آفت بررسی و ثبت گردید. به منظور بررسی طول عمر حشرات کامل و میزان تخم گذاری شب پره های ماده از آستین های توری استفاده شد. جهت تعیین محل و نحوه زمستانگذارنی، نمونه های خاک، خاشاک و شاخ و برگ بوته ها در آزمایشگاه بررسی شد. بررسی های انجام شده نشان داد که این آفت در منطقه فقط از گل محمدی تغذیه می نماید. بیشترین میزان خسارت آفت مذکور درسطح استان 33.75 درصد در دهستان برزک برآورد گردید. این آفت در هر سال یک نسل داشت و زمستان را بصورت لارو سن اول و به حالت دیاپوز در زیر پوشش گنبدی روی شاخه ها سپری می نمود. دوره دیاپوز لارو از اواخر تیرماه شروع و تا اوایل فروردین سال بعد ادامه یافت و سپس با رویش مجدد بوته های گل محمدی لاروها فعالیت خود را از سر گرفتند. متوسط دوره مراحل مختلف رشدی آفت تحت شرایط مزرعه ای برای مراحل تخم 12.5 روز، لارو 60 روز، شفیره 10 روز و حشرات بالغ 15 روز بود.

منظور تعیین مقدار داکسی نیوالنول (DON) در آرد گندم نمونه های آرد از 5 کارخانه بین کارخانجات آرد استان تهران بطور تصادفی انتخاب شد و از هر کارخانه بر حسب نوع آرد (آرد کامل، آرد سبوس گرفته، آرد ستاره، آرد نول، و آرد ماکارونی) 5 نمونه 1 کیلوگرمی گرفته شد. سپس با استفاده از ستون های ایمنوافینیتی (Immunoaffinity) عمل استخراج صورت گرفت. آنالیز دستگاهی توسط دستگاه HPLC مجهز به دتکتور UV و ستون C18 با استفاده از فاز حامل استونیتریل- آب به نسبت 10.90 (V/V) روی تمامی نمونه ها انجام شد. DON در تمامی 40 نمونه آنالیز شده آرد وجود داشت. بیشترین مقدار DON در آرد کامل با متوسط میزان آلودگی 130.05 mg/g و کمترین مقدار در آرد سبوس گرفته با متوسط میزان آلودگی 39.93 mg/g بدست آمد. آنالیز آماری داده ها نشان داد که اختلاف معنی داری بین آرد کامل با آرد ستاره و سبوس گرفته وجود دارد (p=0.0171).

در این بررسی هفت لاین از توده بومی لوبیا چیتی لردگان (استان چهارمحال و بختیاری) که درشرایط مزرعه مقاومت نسبی به کنه تارتن لوبیا نشان دادند انتخاب و درشرایط گلخانه و مزرعه همراه با شاهدهای تلاش و محلی لردگان مورد مطالعه قرار گرفتند. در شرایط گلخانه تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در دو مرحله مقدماتی و نهایی و در سه تکرار انجام گرفت. مرحله مقدماتی شامل 9 تیمار به ترتیب لاین های یک تا هفت، رقم تلاش و توده محلی لردگان بود. مرحله نهایی شامل 6 تیمار به ترتیب لاین های یک تا چهار، رقم تلاش و توده محلی لردگان بود. آلوده سازی بوته ها در مرحله دو برگی انجام گرفت. برای آلوده سازی تعداد 5 کنه ماده بالغ بارور 3 الی 5 روزه روی هر بوته قرار داده شد. آماربرداری برای بررسی تغییرات جمعیت کنه (تخم و مراحل فعال) دو و چهار هفته پس از آلوده سازی انجام گرفت. همچنین برای ارزیابی خسارت وارده توسط کنه مقیاسی از صفر (بدون خسارت) تا 9 (مرگ گیاه) در نظر گرفته شد. برای بررسی مقاومت مزرعه ای، لاین ها و ارقام مورد نظر در شرایط آلودگی طبیعی در منطقه لردگان کاشته شدند و آماربرداری برای بررسی تغییرات جمعیت کنه، از زمان شروع آلودگی تا زمان برداشت لاین ها و به فاصله هر دو هفته یک بار صورت گرفت. نتایج نشان داد که لاین شماره 1 جداشده از توده محلی لوبیا چیتی لردگان نسبت به آفت مقاوم است. زیرا در این لاین میزان تخم ریزی و تولیدمثل کنه و همچنین میزان خسارت وارده در مقایسه با سایر لاین ها و ارقام پایین تر می باشد. بنابراین جهت تولید انبوه و یا استفاده در برنامه های اصلاحی معرفی می گردد.

به منظور ارزیابی اثرات تداخلی فلور طبیعی علف های هرز بر لوبیا و نقش تراکم کاشت در کاهش رقابت علف های هرز آزمایشی در استان لرستان طی سال زراعی 81-1380 اجرا شد. طرح آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کاشت لوبیا با سه تراکم 20، 30 و 40 بوته در مترمربع در حضور و غیاب علف های هرز بود. با افزایش تراکم کاشت لوبیا از 20 بوته به 40 بوته در مترمربع، تولید بیوماس لوبیا در حضور رقابت علف های هرز به میزان 20 درصد افزایش یافت. با افزایش تراکم کاشت از 20 به 30 و 40 بوته در مترمربع، عملکرد دانه به طور معنی داری به میزان 15.4 درصد و 24.7 درصد افزایش پیدا کرد. مجموع بیوماس تولیدی علف های هرز نیز تحت تاثیر تراکم کاشت قرار گرفت و با تغییر تراکم کاشت از 20 به 40 بوته در مترمربع، تقریبا به میزان 30 درصد کاهش یافت. تراکم کاشت لوبیا علاوه بر مجموع بیوماس تولیدی علف های هرز، غنای گونه ای آن ها را نیز به طور معنی داری کاهش داد. تولید بیوماس علف های هرز تابعیت مجانب داری نسبت به غنای گونه ای نشان داد. با افزایش غنای گونه ای ابتدا تولید بیوماس علف های هرز افزایش یافته، تا اینکه در نهایت با ایجاد پاسخ منفی، تقریبا به ثبات رسید. افزایش غنای گونه ای علف های هرز، همچنین روند تولید بیوماس لوبیا را کاهش داد. در واقع با افزایش غنای گونه ای، کل تولید بیوماس در واحد سطح افزایش، اما سهم هر یک از گونه ها، از جمله لوبیا، از کل تولید کاهش یافت.

این بررسی برای ارزیابی کارایی تعدادی جدایه های ایرانی باکتری (Bacteria: Bacillaceae) Bacillus thuringiensis روی کرم قوزه پنبهHelicoverpa armigera Hub.  انجام گرفت. جدایه های مذکور به روش های استاندارد از خاک های مناطق جنگلی شمال کشور و خاک های زراعی نقاط مختلف ایران جدا گردید. تفاوت های بیولوژیک 12 جدایه ایرانی و دایپل به عنوان شاهد روی لاروهای چهار روزه کرم قوزه پنبه، در قالب یک طرح آماری کاملا تصادفی با 14 تیمار، سه تکرار و هر تکرار شامل 15 عدد لارو انجام شد. مرگ و میر لاروها پس از سه، هفت و سیزده روز تغذیه از غلظت باکتری که با غذای مصنوعی تهیه شده بود، ارزیابی شد. مقایسه میانگین مرگ و میر ایجاد شده روی لاروها نشان داد که بین جدایه ها تفاوت معنی دار وجود داشته و برخی از آن ها با نمونه تجارتی دایپل در یک گروه آماری قرار گرفتند. جدایه 6R به عنوان نمونه ای از جدایه های موثر و مناسب انتخاب گردید. LC50 این جدایه 106´6 واحد زنده (CFU) در میلی لیتر بدست آمد که نسبت به فرآورده تجارتی دایپل با دز کشندگی پنجاه درصد CFU 8´106 در میلی لیتر اثر یکسانی را روی کرم قوزه پنبه داشت. مدت زمان لازم برای اینکه باکتری بتواند 50 درصد مرگ و میر در جمعیت لاروهای چهار روزه کرم قوزه پنبه ایجاد کند، برای جدایه های 4T, 3R, 6R, Dipel, Dh11 و Km23 به ترتیب 3.37، 3.81، 4.05، 4.41، 4.85 و 27.2 روز بود، که نشان دهنده اثر سریع یا اثر توام با تاخیر آن ها است.

این بررسی طی سال های 1377 و 1378 درمنطقه بسطام و زیراستاق شهرستان شاهرود انجام پذیرفت. باغ های میوه هسته دار در منطقه شاهرود از اهمیت اقتصادی و اجتماعی ویژه ای برخوردار است. آفت سوسک سرخرطومی گیلاسRhynchites auratus (Scop) (Col.: Curculionidae, Rhinchitinae) درحال حاضر بعنوان مهم ترین آفت درختان گیلاس، آلبالو و آلبالو چمپا در منطقه شاهرود مطرح می باشد. حشره کامل به رنگ سبز تا قرمز متالیک به همراه پرزهای پراکنده در روی بالپوش ها مشاهده شد. حشره ماده به طول 10.4 تا 12 و متوسط 10.7 وحشره نر به طول 10 تا 10.6 و بطور متوسط 10.1 میلی متر بود. تخم آفت به رنگ سفید تا شیری و بیضی شکل به طول 0.6 تا 0.9 و متوسط 0.7 میلی متر مشاهده شد. طول لارو سن اول 1 تا 1.5 میلی متر و لارو بالغ 7.3 تا 11 و متوسط آن 9.3 میلی متر بود. زمستان گذرانی آفت عمدتا بصورت لارو درون لانه گلی و در عمق 5 تا 10 سانتی متر خاک بود. حشرات کامل سرخرطومی از اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه به ترتیب در مناطق زیراستاق و بسطام و همزمان با گلدهی درختان گیلاس بتدریج در طبیعت ظاهر شده و پس از تغذیه از گوشت میوه (بصورت قلوه کن) و معدودی از برگ ها، به دفعات جفتگیری و سپس تخم گذاری نمودند. طول مدت تخم گذاری 28 تا 39 روز و بطور متوسط 32.3 روز اندازه گیری شد. زمان شروع تخم گذاری مصادف با ریزش کامل گلبرگ ها بود. هر حشره ماده تنها یک تخم روی هر میوه گیلاس می گذاشت. تعداد تخم حشرات بالغ ماده بین حداقل 29 و حداکثر 193 و متوسط 99.3 عدد شمارش گردید. تفریخ تخم ها بین 3 تا 5 روز و بطور متوسط 4.2 روز بطول انجامید. طول مدت شفیرگی 25 تا 35 روز و بطور متوسط 29.4 روز بود. همچنین طول عمر حشرات کامل بین 35 تا حداکثر 60 روز و بطور متوسط 44.3 روز در شرایط آزمایشگاهی (25±1°C و رطوبت نسبی 40 تا 50 درصد) ثبت گردید. در شرایط طبیعی تخم ها پس از یک هفته تا 10 روز تفریخ و لارو سن اول پس از 24 ساعت وارد هسته گیلاس می شد. لارو پس از تغذیه از محتویات هسته گیلاس بمنظور ادامه چرخه زندگی و سپس زمستان گذرانی وارد خاک می گردید. طول مدت لاروی بین 18 تا 20 ماه بود و لذا یک نسل آفت در مدت 2 سال طی می شد. گیلاس و آلبالو بعنوان میزبان اصلی و سایر محصولات هسته دار نظیر زردآلو، هلو، بادام و آلو بعنوان میزبان درجه دوم تنها به منظور تغذیه مورد استفاده سرخرطومی قرارگرفت.

آزمایش ها در دو مرحله آزمایشگاهی (سال اول) و صحرایی (سال دوم) اجرا گردید. در آزمایشگاه بررسی های لازم روی سموم در 5 تیمار تحت شرایط تغذیه غیرانتخابی و تغذیه انتخابی صورت پذیرفت.در آزمایش های تک دزی موش های ورامین به طور میانگین در یک روز، 17.17 ± 1.9 گرم/ موش باراکی (بلاک)، 16.7 ± 2 گرم/ موش لانی رت و 16.2 ± 3.9 گرم/ موش باراکی (پلت) مصرف نمودند. در آزمایش های تغذیه انتخابی درصد رجحان غذایی این سموم نسبت به هویج که غذای معمولی می باشد به ترتیب %33.04 هویج، %25.65 باراکی (بلاک)، %24.92 لانی رت (گرانول) و %16.33 باراکی (پلت) تعیین گردید. در تمامی موارد آزمایش های تک دزی روی این گونه علایم مسمومیت شامل خونریزی از بینی و مقعد از روز چهارم و مرگ و میر از روز ششم الی دهم به طور 100% مشاهده گردید.درمرحله دوم، آزمایش ها در صحرا در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تیمار و یک شاهد در 4 تکرار انجام گرفت. تیمار اول شامل استفاده از جونده کش باراکی به صورت پلت، تیمار دوم همین ترکیب به صورت واکس بلاک، تیمار سوم جونده کش لانی رت به مقدار 20 گرم در هر لانه مرکب و تیمار چهارم بدون سم گذاری به صورت شاهد انجام شد. درصد تلفات جونده کش باراکی به صورت واکس بلاک و پلت به ترتیب %97.75 و %97.25 و لانی رت %94.75 محاسبه گردید.