مجله جنگل ایران
سال:1397 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

یکی از مشخصات مهم و اساسی خاک های ریزدانه، خاصیت خمیرایی یا حدود آتربرگ آنهاست که به صورت مستقیم در طبقه بندی و پیش بینی ویژگی های مکانیکی و رفتار خاک کاربرد دارند. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر تیمارهای مختلف خشک کردن نمونه ی خاک در حدود آتربرگ و نیز نوع دستگاه اندازه گیری در تعیین حد روانی و اثرهای این عوامل در کلاسه بندی یونیفاید متناظر خاک است. همچنین در این تحقیق، نتایج روش حد روانی تک نقطه ای کازاگرانده با روش چندنقطه ای معمول مقایسه شد. به این منظور، نمونه های خاک از سه تیپ مختلف پوشش گیاهی جنگل آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران و از هر تیپ، از پنج عمق متفاوت تهیه شد و به آزمایشگاه انتقال یافت. نتایج نشان داد که تیمار خشک کردن موجب تفاوت در کلاسه بندی خاک در 33 درصد نمونه ها شد. استفاده از روش آون خشک نسبت به هواخشک به طور متوسط سبب کم برآوردی 5/14، 7/13 و 10 درصدی به ترتیب حد روانی، حد خمیری و شاخص خمیری شد. نتایج مقایسه ی دو دستگاه کازاگرانده و مخروط نفوذ برای تعیین حد روانی خاک، نشان داد که با وجود نزدیک بودن نتایج دو روش در یک نمونه از 15 نمونه خاک موجب کلاسه بندی متفاوت خاک شد. در نهایت، استفاده از روش تک نقطه ای در تعیین حد روانی، اختلافی با روش چندنقطه ای نشان نداد و اختلاف حد روانی دو روش به طور متوسط 26/0 درصد بود که به تغییر شاخص ها در مرزهای نمودار خمیرایی کازاگرانده منجر نشد؛ بنابراین روش تک نقطه ای در موارد وجود تجربه ی کافی و تعداد نمونه ی زیاد، به عنوان جایگزین مطمئن روش معمول چندنقطه ای قابل توصیه است. نتایج این مطالعه نشان داد که حتی ساده ترین موارد در روند انجام آزمایش های خمیرایی خاک مانند روش خشک کردن نمونه ها نیز می تواند صحت نتایج را تحت تأثیر قرار دهد.

کاهش خسارت ناشی از فعالیت آفات چوب خوار درختان در محیط های شهری، نیازمند بررسی راه های مؤثر و پیشگیرانه برای مراقبت از این درختان است. تحقیق حاضر برای بررسی کارایی تله های مختلف در به دام اندازی آفات چوب خوار درختان چنار در شهر کرج در طی سال های 1394 و 1395 انجام گرفت. در این تحقیق نُه تله ی نوری (نور سفید، زرد و black light)، ده تله ی استوانه ای، شش تله ی سطلی و شش تله ی چسبنده به رنگ های سفید، زرد، نارنجی، قرمز، آبی و سبز در هر ایستگاه نصب شد. نصب تله ها در اوایل اردیبهشت در چهار ایستگاه سرم سازی رازی، مؤسسه ی علوم دامی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی و باغ فاتح انجام گرفت و بازدید از آنها تا آخر مهر به صورت هفتگی انجام پذیرفت. در مقایسه ی میانگین نتایج از طرح یک عامله، مدل خطی عمومی (GLM) و آزمون های دانکن و Games-Howell استفاده شد. حشرات چوب خوار به دام افتاده متعلق به سه خانواده ی Buprestidae، Cerambycidae و Scarabeidae بودند. در مجموع، بین تله های سطلی، چسبنده و استوانه ای اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما تله ی نوری با دیگر تله های استفاده شده دارای اختلاف آماری معنی داری بود. نور black light بیشترین و نور سفید کمترین میزان جلب آفات چوب خوار را درون تله های نوری داشتند. با توجه به نتایج می توان گفت تله ی نوری، مناسب ترین تله برای به دام اندازی آفات چوب خوار چنار در فضای سبز شهری است. همچنین رنگ های سفید و نارنجی بیشترین کارایی را در جلب حشرات چوب خوار چنار به تله های سطلی و چسبنده دارند.

این پژوهش به منظور درک بخشی از پویایی های زادآوری شاخه زاد بلوط وی ول در زاگرس شمالی انجام گرفت. در این زمینه، تأثیر تیمارهای تنک کردن بر مقدار زی توده ی جست ها و جست گروه های جوان وی ول بررسی شد و مقدار زی توده ی جست ها و اندام های آنها با استفاده از روابط آلومتریک به عنوان هدف های اصلی برآورد شد. 45 اصله درخت وی ول در پنج رویشگاه و سه طبقه ی قطری قطع و کنده های آنها برای بررسی چگونگی جست دهی حفاظت شدند. در سال دوم پس از قطع، تیمارهای تنک کردن ملایم (اندوخته گیری شش جست در جست گروه) و شدید (اندوخته گیری سه جست در جست گروه)، روی دو سوم جست گروه ها اعمال شد و بقیه ی جست گروه ها به عنوان شاهد دست نخورده نگه داشته شدند. زی توده ی جست ها به تفکیک اندام های مختلف پس از هفت سال رویشی (مرحله ی زادآوری) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین زی توده ی جست ها مربوط به تنه (4/57 درصد) بود و پس از آن به ترتیب شاخه، برگ و سرشاخه ها قرار گرفتند. میانگین رطوبت جست ها 42 درصد و بیشتر آن متعلق به شاخه ها بود. تجزیه ی واریانس نشان داد که طبقه های قطری کنده های مادری بر زی توده ی جست و جست گروه ها اثر معنی داری نداشت، اما اختلاف زی توده ی جست ها در رویشگاه های مختلف معنی دار بود. براساس مقایسه ی تیمارهای تنک کردن، بیشترین زی توده در جست های تنک کردن ملایم وجود داشت و اختلاف معنی داری بین تنک کردن شدید و شاهد وجود نداشت. مدل برآوردکننده ی زی توده ی جست کامل و اندام های آن، با استفاده از رابطه ی توانی برازش داده شد. با توجه به نمایه های R2، STDEV، RMSE، rRMSE و nRMSE و اعتبارسنجی مدل به روش Leave one-out مشخص شد که از بین متغیرهای مستقل، قطر یقه بهترین متغیر پیش بینی کننده ی زی توده در همه ی موارد بود.

در بین عامل های خاک سازی، اقلیم از مهم ترین عواملی است که می تواند خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک های هر منطقه را تعیین کند. این پژوهش با هدف بررسی اثر اقلیم های مختلف در استان ایلام بر برخی خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک های جنگلی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl. ) با دو فرم رویشی دانه زاد و شاخه زاد انجام گرفت. نمونه برداری از عمق 20-0 سانتی متری خاک به صورت تصادفی از هر منطقه و برای هر فرم رویشی از زیر پایه های درختان شاخه زاد و دانه زاد انجام گرفت. بر اساس نتایج، تأثیر اقلیم بر همه ی خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد که بیانگر تأثیر گذاری و اهمیت آب و هوا بر خصوصیات خاک در سه منطقه ی بررسی شده در استان ایلام است. درحالی که فرم رویشی به جز مقدار پتاسیم (01/0 < p)، تأثیر معنی داری بر دیگر خصوصیات خاک نشان نداد که نشانه ی تأثیرگذاری کمتر پوشش جنگلی نسبت به اقلیم بر خصوصیات خاک است. بیشترین pH خاک در سیروان با مقدار 4/7 و کمترین آن در ایلام و ایوان با مقدار 1/7 مشاهده شد. همچنین ایلام با بارندگی متوسط 556 میلی متر، بیشترین مقدار کربن آلی (1/3 درصد) را نسبت به دو منطقه ی ایوان و سیروان داشت. همبستگی ساده بین متغیرهای اندازه گیری شده برای دو فرم رویشی درختان بلوط از روند یکنواختی تبعیت می کرد و اغلب خصوصیات خاک با یکدیگر همبستگی قوی و معنی داری (01/0α =) نشان دادند. به طور کلی آب و هوا نسبت به فرم رویشی، خصوصیات خاک را بیشتر تحت تأثیر قرار داد که بیانگر اهمیت اقلیم در فرایندهای خاک سازی است. بررسی خصوصیات فرم رویشی نشان داد که ایلام بهترین شرایط را از نظر اقلیم، خاک و ارتفاع از سطح دریا برای رشد درختان بلوط دارد.

در مطالعات اکوهیدرولوژیک پوشش گیاهی، ساقاب ورودی نقطه ای آب باران به بوم سازگان گیاهی در نظر گرفته می شود. امروزه به دلایلی چون نیاز به اندازه گیری در عرصه و وقتگیر و پرهزینه بودن اندازه گیری ساقاب، از مدل سازی برای برآورد مقادیر آن استفاده می شود. هدف از این پژوهش، بررسی کارایی سه مدل فیزیکی مبنای Gash و نسخه های اصلاح شده ی آن (Gash-1 و Gash-2) در برآورد ساقاب توده ی کاج تهران در پارک جنگلی چیتگر، طی سه سال اندازه گیری بود. برای اندازه گیری مقدار باران، از 10 باران سنج و برای اندازه گیری تاج بارش 60 باران سنج استفاده شد و متوسط ساقاب 9 درخت به عنوان متوسط ساقاب درختان در نظر گرفته شد. نتایج مرحله ی ارزیابی مدل نشان می دهد که مدل های Gash و Gash-2 به ترتیب قابلیت بسیار مطلوبی در برآورد ساقاب دارند؛ هرچند که قابلیت آنها در طبقه های مختلف مقدار باران متفاوت است. در طبقه باران های با مقدار خیلی کم (کمتر از 50/2 میلی متر)، هر سه مدل پیش بینی نادرستی از مقدار ساقاب داشتند و در مقدار باران های کم (51/2 تا 00/5 میلی متر) و متوسط (01/5 تا 50/7 میلی متر) مدل Gash-2 و در مقدار باران های زیاد (51/7 تا 00/10 میلی متر) و خیلی زیاد (بیشتر از 00/10 میلی متر) مدل Gashعملکرد بسیار مناسبی از خود نشان دادند. در یک جمع بندی می توان بیان داشت که مدل Gash به دلیل نیاز به ورودی های کمتر، می تواند کاربردی تر باشد. با توجه به پدیده ی تغییر اقلیم که فراوانی رخدادهای باران در طبقه های مختلف مقدار باران تحت تأثیر آن قرار می گیرد، باید از مدل های مناسب، برای برآورد مقدار ساقاب استفاده شود.

مدل های پراکنش گونه ای الگوریتم های تحلیلی-آماری هستند که به شناسایی روابط بین پراکنش گونه های گیاهی و عوامل محیطی و تعیین رویشگاه بالقوه ی گونه های گیاهی می پردازد. گونه ی ملج یکی از گونه های بومی جنگل های شمال ایران است که به علت دخالت بی رویه و شیوع بیماری مرگ نارون در معرض خطر انقراض قرار دارد و نیازمند توجه و حفاظت است. هدف اصلی مطالعه ی حاضر، به کار گیری مدل حداکثر آنتروپی به منظور شناسایی رویشگاه بالقوه ی گونه ی ملج در جنگل خیرود نوشهر با استفاده از خصوصیات اولیه و ثانویه ی توپوگرافی و همچنین نقشه های خاک شناسی، حاصلخیزی خاک و زمین شناسی است. با استفاده از روش نمونه برداری انتخابی و اطلاعات آماربرداری، 873 پایه ی ملج ثبت شد. معیار سطح زیر منحنی ROC نشان داد که این مدل برای تعیین رویشگاه بالقوه ی گونه ی ملج دارای عملکرد خوبی است. بر اساس ارزیابی اهمیت نسبی متغیرها در مدل حداکثر آنتروپی، ارتفاع از سطح دریا و عمق دره مهم ترین متغیرهای مؤثر در تعیین رویشگاه گونه ی ملج هستند. مطالعه ی حاضر نشان داد که حدود 57/32 درصد منطقه ی تحقیق، دارای پتانسیل زیاد و خیلی زیاد برای حضور گونه ی ملج است. نتایج این تحقیق نشان داد که به علت وجود شرایط بهینه در میان بند برای حضور گونه ها و همچنین پتانسیل زیاد این منطقه برای حضور گونه ی ملج، این منطقه بهترین رویشگاه برای حضور این گونه در جنگل خیرود نوشهر است. مدل ایجادشده می تواند به عنوان ابزاری برای استفاده ی مدیران و کارشناسان جنگل برای کمک به حفاظت و احیای گونه ی باارزش ملج در این جنگل استفاده شود.

به منظور مطالعه ی قارچ های آگاریک جنگل های بلوط استان کرمانشاه، نمونه های ماکروسکوپی طی سال های 1394-1393 جمع آوری شدند. پس از بررسی های ریخت شناختی، دی ان ای نمونه ها با استفاده از کیت خالص سازی دی. ان. ای. ژنومی استخراج شده و ناحیه ی ITS با استفاده از آغازگرهای ITS1و ITS4فزون سازی شد. قطعات تقریباً 600 جفت بازی به دست آمده پس از توالی یابی، در بانک ژن ثبت شدند. با استفاده از ابزار جست وجوی BLAST توالی های به دست آمده با سایر توالی های موجود در بانک ژن مقایسه شدند. آنالیز فیلوژنتیکی به دو روش پیوست همسایه ها و بیشینه ی درست نمایی، صحت شناسایی نمونه ها را تأیید کرد. در نهایت گونه های (KT833856) Agrocybe praecox، Cyclocybe cylindracea(KT923180)، Coprinopsis atramentaria(KT833863)، Entoloma serrulatum (KT833862)، Hebeloma alpinum (KT833861)، Hypholoma fasciculare(KT833860)، Lactarius glaucescens (KT833866)، Lepiota cristata(KT833859)، Pholiota gummosa(KT833858)، Psilocybe atrobrunnea(KT833864)، Psilocybe cyanescens (KT833857)، Stropharia aeruginosa (KT833865)، Boletus erythropus و Irpex lacteus شناسایی شدند. سه گونه ی Hebeloma alpinum، Entoloma serrulatum و Cyclocybe cylindracea برای فلور قارچی ایران جدیدند و اولین بار گزارش می شوند. نمونه های سند در بخش گیاهپزشکی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه رازی نگهداری می شوند.

امروزه اهمیت مدل های رویشی به عنوان ابزار مهم مدیریتی و عوامل مؤثر بر آنها بر کسی پوشیده نیست. بنابراین در تحقیق حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر مدل های رویشی پرداخته شده است. بدین منظور از داده های 256 قطعه نمونه ی دائمی جنگل خیرود مربوط به سال های 1382 و 1391 استفاده شد. ابتدا، ارتباط عوامل فیزیوگرافی شامل شیب، جهت و ارتفاع با حاصلخیزی رویشگاه برای گونه ی راش با استفاده از یک مدل رگرسیونی تجربی به دست آمد. سپس عوامل مؤثر بر رویش قطری و مرگ ومیر تک درختان با استفاده از روابط رگرسیونی بررسی شد. همچنین به منظور درک بهتر اثرگذاری عوامل مذکور، گونه های درختی به چهار گروه راش، ممرز، بلندمازو و سایر گونه ها تفکیک شدند. به منظور ارزیابی مدل از سه آماره ی RMSE، MBE و ضریب کارایی استفاده شد. نتایج نشان داد که رابطه ی شاخص حاصلخیزی با سه عامل جهت، شیب و ارتفاع از سطح دریا به ترتیب به صورت سینوسی، کاهشی، ابتدا افزایش و سپس کاهشی است. همچنین، رفتار شاخص های تحت بررسی در ارتباط با گونه های درختی مختلف، متفاوت بود. به عنوان نمونه در مدل رویش قطری گونه ی راش همه ی شاخص های یادشده به جز شاخص حاصلخیزی و تنوع شانون-وینر اثر معنی دار داشتند و استفاده از این شاخص ها برای گونه ی راش، موجب کاهش خطا و اریبی و افزایش کارایی مدل شد. مدل مرگ ومیر نیز با درصد پیش بینی صحیح زیاد ارائه شد. به طور کلی تحقیق حاضر نشان داد که رابطه ی مدل های رویشی با شاخص های مختلف پیچیدگی زیادی دارد و باید تحقیقات بیشتری انجام پذیرد.

اختلالات اسکلتی-عضلانی از مهم ترین موضوعات در زمینه ی سلامت شغلی در دنیای امروز است که در بیشتر مشاغل شیوع بسیار زیادی دارد و پیشگیری از آن، مستلزم ارزیابی و اصلاح وضعیت های کاری است. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی ریسک فاکتورهای اختلالات اسکلتی-عضلانی ناشی از کار، به روش QEC در کارگران دو منطقه ی جنگلی گیلان و مازندران انجام گرفت. جامعه ی آماری شامل 51 کارگر مرد شاغل در عملیات قطع و تبدیل درختان، بارگیری با دست و راننده ی اسکیدر بود که به روش سرشماری بررسی شدند. برای تعیین شیوع علائم اسکلتی-عضلانی از پرسشنامه ی نوردیک و برای ارزیابی ریسک ابتلا به این اختلالات از روش ارزیابی سریع مواجهه استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی به ترتیب در قسمت های کمر، پشت و گردن بود و بین وزن بدن، شاخص توده ی بدن، سابقه ی کار و استعمال سیگار با اختلالات اسکلتی-عضلانی ارتباط معنی داری وجود دارد. در ارزیابی به روش QEC، 8/7 درصد از کارگران در سطح ریسک یک، 8/9 درصد در سطح ریسک دو، 8/9 درصد در سطح ریسک سه و 6/72 درصد در سطح ریسک چهار قرار گرفتند. در مواجهه با ارتعاش، میزان سرعت در عمل و استرس نیز به ترتیب 7/64، 7/62 و 6/70 درصد از کل کارگران در سطح بالا و بسیار بالا قرار داشتند. نتایج نشان دهنده ی شیوع زیاد اختلالات بین کارگران بررسی شده است و عمده ترین مشکلات ارگونومیک شامل وضعیت بدنی نامناسب، خمش و پیچش کمر، بلند کردن و حمل بارهای سنگین، ارتعاش، سرعت هنگام کار و استرس است.

این پژوهش باهدف بررسی تأثیر تراکم توده جنگلی بر غنا و تنوع گونه ای زنبورهای گالزای بهاره در توده های بلوط ایرانی (Quercus branti Lindl. ) در جنگل های سردشت استان آذربایجان غربی انجام شد. اثر تراکم بر روی تنوع و غنای زنبورهای گالزا در سه توده با تراکم های کاملاً تنک، تنک و نسبتاً انبوه بررسی شد. تعداد 30 قطعه نمونه 400 متر مربعی برای برداشت مشخصات کمی گونه های چوبی و نوع و فراوانی زنبورهای گالزا پیاده شد. فراوانی و نوع گونه های علفی در پنج ریز قطعه نمونه با ابعاد 5/1×5/1 متر در هر قطعه نمونه ثبت شد. مشخص شد تعداد هشت نوع زنبور گالزای بهاره از خانواده Cynipidae در منطقه حضور دارند. نتایج نشان داد بین شاخص یکنواختی شانون زنبورهای گالزا با تعداد جست، متوسط قطر و سطح مقطع برابرسینه و همچنین بین شاخص تنوع سیمپسون زنبورهای گالزا با متوسط سطح مقطع درختان همبستگی وجود دارد. میزان همبستگی بین تنوع گونه ای شانون، یکنواختی شانون و تنوع گونه ای سیمپسون علفی با تنوع گونه ای شانون یکنواختی شانون و تنوع گونه ای سیمپسون و غنای گونه ای مارگالف زنبورهای گالزا معنی دار بود.