مجله جنگل ایران
سال:1390 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

احیای پوشش گیاهی در عرصه های در حال تخریب یکی از راه های حفظ و نگهداری گونه های با ارزش جنگلی بوده که باید بر اساس روش های علمی و فنی با توجه به توان اکولوژیکی منطقه صورت گیرد. در برخی موارد بعد از استفاده از بذر برای جنگلکاری با گونه بنه سبز شدن بذرهای کاشته شده با مشکل روبه رو می شود و به وی‍ژه در ماه های گرم و آفتابی تعداد زیادی از نهال ها خشک می شوند و از بین می روند. به منظور دستیابی به مناسب ترین شرایط استقرار نهال بعد از کاشت بذر، تحقیقی در قالب طرح کامل تصادفی در 8 تکرار و 4 تیمار (نور کامل، 50 درصد سایه، 75 درصد سایه و سایه کامل) به اجرا درآمد. برای ایجاد سایه از پوشش تخته ای یک مترمربعی استفاده شد. به این منظور، پوشش مصنوعی طوری طراحی شد که عبور نور بصورت انتخابی 100،50، 25 درصد و سایه کامل (پوشش کامل) استفاده شد. طی پنج سال آماربرداری نهالها از نظر زنده مانی و در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مشخص شد که در سال اول بعد از کاشت، بین تیمارها در سطح یک درصد از نظر زنده مانی تفاوت معنی داری وجود ندارد، ولی به تدریج طی آماربرداری های سال های بعد اختلاف شدت گرفت و در سال پایانی طرح (سال پنجم) به اوج رسید. به طوری که اختلاف بین تیمارها از نظر زنده مانی در سطح یک درصد معنی دار شد. مقایسه تیمارها با آزمون دانکن نشان داد که سایه کامل و 75 درصد سایه نسبت به دیگر تیمارها، بیشترین درصد زنده مانی را در پی دارند.

جنگل های خزری تنها منبع تولید چوب در ایران هستند. معمول ترین روش چوبکشی و خروج نیز چوبکشی زمینی با استفاده از اسکیدرهاست. به دلیل کافی نبودن تراکم جاده های جنگلی، قسمت های زیادی از این جنگل ها دور از دسترس هستند. بنابراین به منظور تسهیل عملیات بهره برداری، افزایش تراکم جاده های جنگلی به عنوان یک راه حل مطرح است. هدف از این مطالعه، تلفیق هزینه های بهره برداری (منتج از مطالعه زمانی) و جاده سازی با استفاده از نرم افزار NETWORK 2000 و تصمیم گیری در مورد گسترش شبکه جاده بخش گرازبن از جنگل خیرود بود. در این تحقیق از مطالعه زمانی پیوسته بر اساس داده های واقعی چوبکشی استفاده شد. مدل رگرسیونی به دست آمده تابع عامل فاصله چوبکشی است. نتایج نشان داد که حداقل هزینه جاده سازی و چوبکشی در حالتی امکان پذیر است که تمامی جاده های پیشنهادی ساخته شوند.

در این پژوهش، یکان مدیریت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور (سامان عرفی روستا) با یکان مدیریت مردم محلی (سامان های عرفی کوچک درون سامان بزرگ) مقایسه شد. برای مقایسه از تحلیل های دست اندرکاران و فرایند تحلیل سلسله مراتبی و به منظور ارزیابی خطای عدم اطمینان در تصمیم گیری از تحلیل حساسیت پویا استفاده شد. نتیجه فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان می دهد یکان مدیریت مردم محلی ارجحیت بیشتری دارد. با افزایش اهمیت عنصرهایی که تفاوت وزن دو گزینه را بیشتر می کنند، نتیجه تحلیل تصمیم با نتیجه انتخاب اولیه یکسان است. از این رو نتیجه پژوهش پایدار است.

برنامه های اصلاح نژاد درختان جنگلی با انتخاب درختان برتر در توده های طبیعی، ما را در رسیدن به حداکثر بهره وری و افزایش تولید جنگل ها یاری می کند. شناسایی درختان برتر گونه راش شرقی به عنوان یکی از مهم ترین گونه های تولیدی جنگل های شمال ایران، برای حفظ و توسعه ژنتیکی توده های آن اهمیت بسیاری دارد. به این منظور با توجه به نواحی رویشی راش در سری یک جنگل شصت کلاته گرگان، پارسل هایی با تیپ راش تا راش آمیخته انتخاب شدند. 46 درخت کاندید برتر به روش مقایسه ای، شناسایی شده و بر اساس 20 صفت کمی و کیفی با درختان مقایسه ای، ارزیابی شدند. سپس با وزن دهی صفت ها و به کمک روش امتیازدهی بر اساس محاسبه معادلات نرمال سازی، درختان امتیاز دهی شده و درختان برتر نهایی مشخص شدند. بر اساس نتایج معادلات نرمال سازی، 37 پایه از درختان کاندید برتر و 9 پایه از درختان مقایسه ای، شناسایی شده و با توجه به رتبه آنها به عنوان درخت برتر نهایی معرفی شدند و مشخص شد که این روش دقت زیادی در تفکیک جزیی تفاوت های درختان برتر و غیر برتر دارد. صفت های مهم در شناسایی درختان برتر نهایی راش در ابتدا، ارتفاع کل، راست بودن تنه و موجداری تنه و سپس رویش قطری، طول تنه بدون شاخه، زاویه شاخه ها و تقارن تاج تعیین شد.

یکی از عوامل تهدیدکننده پوشش گیاهی در مناطق شهری، آلودگی هوا و گازهای آلاینده است که با غلظت های مختلف در فضای شهرها پراکنده اند و به همراه عوامل اقلیمی و انسانی آثار مخربی را بر روی پوشش گیاهی ایجاد می کنند. در مقابل، پوشش گیاهی نیز با توجه به کارکردهای زیست محیطی تاثیر زیادی در کاهش اثر گازهای آلاینده دارند. این تحقیق با هدف بررسی اثر گازهای آلاینده شهری شامل NO2، SO2، O3 و اقلیم (دما و بارندگی) بر واکنش های آناتومی گیاه زبان گنجشک در شهر تهران انجام گرفت. به منظور این بررسی خصوصیات آناتومی مانند ضخامت، مزوفیل و آوند پهنک، ضخامت و تعداد سلول های نردبانی و اسفنجی، ضخامت کوتیکول، ضخامت اپیدرم، ضخامت و تعداد کلانشیم و پارانشیم رگبرگ اصلی برگ گیاه در مقابل گازهای آلاینده و عوامل اقلیمی با استفاده از آنالیز همبستگی بررسی شد. نتایج حاکی از آنست که با افزایش آلودگی ضخامت پهنک، ضخامت مزوفیل پهنک و ضخامت پارانشیم نردبانی پهنک افزایش یافته و شاخص نسبت پارانشیم نردبانی به پارانشیم اسفنجی (Rp/RS) در مقابل افزایش دما، افزایش پیدا کرده است.

جنگل ها در دوره های مختلف تاریخی، نقشی حیاتی در بقا، توسعه و رشد جوامع انسانی داشته اند، اما استفاده گسترده از منابع جنگلی، سبب تخریب محیط زیست و تبدیل اراضی به بیابان و در نتیجه محو شدن تمدن ها شده است. تخریب پهنه های جنگلی، پیامدهای نامناسبی در منابع زیست محیطی حوضه آبخیز بالادست مانند افزایش توان سیل خیزی، رخداد فرسایش و تولید رسوبات دارد. از این رو از دیرباز، بررسی های متعددی در زمینه اعمال تیمارهای مختلف مدیریتی و فنی و مهندسی بر رفتار آبخیزهای جنگلی صورت گرفته است. اما پیامدهای هیدرولوژیک ناشی از تخریب جنگل ها کمتر بررسی شده است. بر این اساس، در تحقیق حاضر، تاثیر تخریب جنگل بر مولفه های هیدرولوژی در مقیاس پلات های شش متر مربعی، در قالب سه تکرار مبتنی بر هفده رگبار رخ داده از مهر 1388 تا فروردین 1389 در حوضه آبخیز جنگلی دانشگاه تربیت مدرس در استان مازندران واقع در منطقه کجور بررسی شده است. به این منظور پس از هر رگبار بعد از قرائت مقدار بارش با استفاده از باران سنج نصب شده در حوضه آبخیز، مقدار رواناب از درون ظرف ها قرائت شد و غلظت و تولید رسوب با روش تخلیه آب رویی و رسوبگذاری مواد و در نهایت توزین در آزمایشگاه به دست آمد. نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیر معنی دار (P<0.001) تخریب جنگل بر مولفه های هیدرولوژی مانند رواناب، ضریب رواناب، غلظت و تولید رسوب بود. به نحوی که مقدار تولید رواناب، ضریب رواناب و غلظت و تولید رسوب در منطقه تخریب شده، نسبت به منطقه جنگلی تخریب نشده به ترتیب 5، 7، 6 و 18 برابر بیشتر ارزیابی شد.

تخریب و کاهش سطح جنگل ها، نشان دهنده ضرورت جنگلکاری برای احیا و توسعه این منابع طبیعی تجدیدپذیر است. جنگل های دست کاشت به دلیل ویژگی های مخصوص به خود، می توانند بر تنوع پوشش گیاهی زیراشکوب تاثیرگذار باشند و موجب حذف یا حضور بعضی از گونه ها شوند. هدف از این مطالعه، بررسی وضعیت پوشش گیاهی کف جنگل در دو توده مختلف جنگلکاری شده (توسکا و افراپلت - ون) در دهه هفتاد، و یک توده جنگل طبیعی مجاور آنها در منطقه ای از شرق گیلان است. در هر منطقه، 25 قطعه نمونه به مساحت 10 آر بطور تصادفی- سیستماتیک پیاده شد و نمونه برداری درختان سرپا و وضعیت توپوگرافی عرصه انجام گرفت. پوشش گیاهی کف جنگل نیز با استفاده از دو قطعه نمونه کوچک، یکی در مرکز و دیگری در منطقه ای با متراکم ترین پوشش گیاهی پلات، اندازه گیری شد. تنوع گونه ای و شاخص های متفاوت تنوع با استفاده از تحلیل کوواریانس یکطرفه مقایسه شد. نتایج نشان داد که تنوع و غنای گونه ای بیشتر در جنگل طبیعی از دو منطقه جنگلکاری بیشتر است. همچنین این شاخص ها نشان دهنده تنوع بیشتر گونه های علفی پوشش کف جنگلکاری توسکا نسبت به جنگلکاری افراپلت و ون بود. شاخص تنوع شانون و شاخص یکنواختی سیمپسون به ترتیب برای مطالعات تنوع و پراکنش گیاهان مناسب تشخیص داده شدند.

کنترل صدمات بهره برداری برای تولید پایدار چوب در جنگل های شمال ایران، اهمیت فراوانی دارد. روش هایی که اغلب برای کنترل صدمات سفارش شده است، مبتنی بر طراحی مسیرهای چوبکشی قبل از قطع درختان و انجام قطع هدایت شده است. انجام قطع هدایت شده نیازمند گروه های قطعی است که توانایی انداختن درختان به مسیرهای درست را داشته باشند. بررسی حاضر ارزیابی آزمایشی از توانایی گروه های قطع برای انجام این کار است که در پارسل 207 سری 2 ناو اسالم اجرا شد. از بین درختان قطع شده چهار گروه قطع، 25 اصله درخت به طور تصادفی برای هر گروه قطع انتخاب شد. مسیرهای افت صحیح قبل از قطع با رنگ بر روی تنه درختان مشخص شد و آزیموت مسیر افت انتخاب شده و واقعی با استفاده از قطب نما به دست آمد و تفاوت آنها برای تمام گروه های قطع محاسبه شد. مقایسه میانگین خطای قطع نشان داد که هیچ کدام از گروه های قطع موفق به اجرای قطع هدایت شده نشدند، بنابراین عملیات قطع، مطابق با اهداف قطع هدایت شده نبود. رسیدن به اهداف قطع هدایت شده در منطقه مورد بررسی نیازمند تدوین برنامه های آموزشی برای کارگران است.