مجله جنگل ایران
سال:1390 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

گونه راش در جنگل های شمال ایران، اهمیت اقتصادی و اکولوژیک زیادی دارد و در مدیریت این جنگل ها کنترل کمی و کیفی توده های آن مهم است. هدف از این بررسی محاسبه ضریب کاهش قطری، ضریب شکل و ضریب قدکشیدگی گونه راش در چهار مرحله رویشی تیرک، تیر، تنومند و پیردار در جنگل های طبیعی حوضه لومیر واقع در اسالم گیلان است. 159 اصله درخت راش بر اساس طبقات قطری 5 سانتی متری اندازه گیری و بررسی شد. بر اساس نتایج آنالیز واریانس و آزمون توکی، ضریب شکل طبیعی و ضریب کاهش ساقه درختان در مرحله تیرک با بقیه مراحل در سطح 5 درصد (P<0.05) دارای اختلاف معنی دار است. در این بررسی گونه راش در مراحل رویشی تیرک (قطر برابر سینه 10 تا 30 سانتی متر) و پیردار (قطر برابر سینه بیش از 80 سانتی متر) بیشترین کاهش قطری ساقه و کمترین ضریب شکل مصنوعی را داراست. همچنین این بررسی نشان داد، فرم و شکل درخت راش در توده های طبیعی تحت تاثیر مراحل رویشی است. برای اینکه بیشترین بازده در توده های جنگل طبیعی راش حاصل شود، برنامه ریزی های پرورشی و مدیریتی باید جداگانه برای مراحل مختلف رویش صورت گیرد.

به منظور تهیه طرح بهره برداری جنگل، ارزیابی هزینه گزینه های مختلف بهره برداری ضروری است. این کار نیازمند تخمین نرخ تولید بهره برداری، تجهیزات و هزینه های کارگری است. به همین منظور، برنامه ریزان بهره برداری باید از خصوصیات هزینه ای و اجرایی سیستم های موجود بهره برداری، به ویژه در مورد اندازه گرده بینه، فاصله و جهت چوبکشی آگاه باشند. مطالعات مربوط به کارایی به منظور تشریح، فهم و بهبود عملیات بهره برداری جنگل هنوز به فراوانی انجام می گیرد. این تحقیق با استفاده از اسکیدر چرخ لاستیکی تیمبرجک 450 C در بخش نمخانه جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود انجام گرفت. اهداف این مطالعه، معرفی مدل مطالعه زمانی برای دو روش چوبکشی گرده بینه کوتاه و بلند و تعیین عواملی مانند هزینه ساعتی و نرخ ماشین در مرحله چوبکشی است. در این تحقیق از مطالعه زمانی پیوسته بر اساس داده های واقعی در دو روش چوبکشی استفاده شد. مدل رگرسیونی برای روش گرده بینه کوتاه شامل عوامل فاصله چوبکشی و تعداد گرده بینه است، در حالیکه مدل رگرسیونی برای روش گرده بینه بلند شامل فاصله چوبکشی و فاصله کشیدن بار به پشت ماشین است. نتایج نشان داد که تولید دو روش گرده بینه کوتاه و بلند با در نظر گرفتن زمان های تاخیر به ترتیب 6.7 و 9.8 مترمکعب در ساعت و بدون در نظر گرفتن زمان های تاخیر به ترتیب 8.9 و 13.3 مترمکعب در ساعت است. هزینه روش گرده بینه کوتاه با در نظر گرفتن زمان های تاخیر و بدون آن به ترتیب 98100 و 71400 ریال در مترمکعب بوده و هزینه روش گرده بینه بلند، با و بدون تاخیرها به ترتیب 66900 و 49400 ریال در مترمکعب است. مقدار تولید در هر دو روش چوبکشی گرده بینه کوتاه و بلند به طور مستقیم با فاصله چوبکشی ارتباط دارد. همچنین تولید چوبکشی در هر دو روش نسبت به فاصله چوبکشی دارای حساسیت بیشتری در مقایسه با تعداد گرده بینه و فاصله کشیدن بار به پشت ماشین است. در این مقاله، مولفه تاخیر در داده های مطالعه زمانی نیز تجزیه و تحلیل شده است.

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد رویشی جنگلکاری 17 ساله کاج بروسیا (مبدا بذر ترکیه) به مساحت 63 هکتار با تراکم کاشت 2´3 متر در پارسل 15 سری یک طرح جنگلکاری عرب داغ استان گلستان انجام گرفت. 63 قطعه نمونه مربعی به مساحت 400 مترمربع به صورت منظم تصادفی در منطقه مورد نظر پیاده شد. متغیرهای برداشت شده در قطعات نمونه عبارتند از: قطر برابر سینه، ارتفاع کل، ضریب شکل، زادآوری، چندشاخگی تنه، شادابی تاج، سلامت تنه، شاخه دوانی، شاقولی بودن تنه و تقارن تاج. محاسبات میانگین قطر و ارتفاع، سطح مقطع، ضریب قدکشیدگی، حجم و متوسط رویش سالیانه حجمی و همچنین تحلیل روابط بین متغیرها انجام گرفت. نتایج نشان داد که در مقایسه با جنگلکاری های مرغوب کاج بروسیا در کشور مبدا (ترکیه) با سن و تراکم کاشت یکسان، منطقه عرب داغ از متوسط قطر برابر سینه و سطح مقطع برابر سینه بیشتر (14.043 در برابر 13.7 سانتی متر و 27.983 در مقابل 24 مترمربع در هکتار) و ارتفاع غالب، متوسط ارتفاع، حجم در هکتار و متوسط رویش سالیانه حجمی در هکتار کمتر (به ترتیب 9.07 و 8.016 در مقابل 10.93 و 8.80 متر، 95.449 و 5.618 در مقابل 112 و 6.6 مترمکعب در هکتار) برخوردار است و به طور کلی از نظر کلاسه رویشگاهی بین رویشگاه های متوسط تا خوب قرار می گیرد. بنابراین می توان مناطقی با شرایط اکولوژیکی مشابه را به عنوان عرصه های مناسب جنگلکاری با گونه کاج بروسیا مورد توجه قرار داد.

قارچ های میکوریزی آربسکولار از جمله مهم ترین ریزموجودات خاکزی هستند و نقش بسیار مهمی در حاصلخیزی خاک ایفا می کنند. گیاهان مختلف به علت داشتن ویژگی های منحصر به فرد فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی در ریشه خود، همزیستی متفاوتی با این قارچ ها دارند. در این پژوهش برای بررسی رابطه قارچ میکوریزی آربسکولار و برخی عناصر ریزوسفری و عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک، 30 پایه کیکم در رویشگاه طبیعی آن در منطقه بازفت در چهار محال و بختیاری انتخاب شدند. در دو فصل بهار و پاییز، از ریشه های کیکم و خاک اطراف آنها نمونه برداری شد. ابتدا اسپورهای قارچ های آربسکولار همزیست با گونه کیکم (Acer cinerascens) به روش الک مرطوب و سانتریفوژ کردن با ساکارز، جداسازی و بر اساس صفات مورفولوژیکی چهار گونه Glomus و یک گونه Acaulospora تا حد جنس شناسایی شدند. همچنین برای تعیین درصد کلنیزاسیون ریشه، با استفاده از محلول رنگی آنیلین بلو 1 درصد، قطعاتی از ریشه ها رنگ آمیزی شدند. بین فراوانی اسپور و درصد کلنیزاسیون ریشه در بهار و پاییز اختلاف معنی داری مشاهده شد. درصد کلنیزاسیون ریشه با پتاسیم قابل جذب در فصل بهار همبستگی مثبتی نشان داد که ممکن است به دلیل تنش های فیزیولوژیکی مانند نزدیک شدن به دوره بذردهی باشد که به افزایش کلنیزاسیون ریشه منجر شده است. بین نیتروژن کل و فسفر قابل جذب در فصل بهار و پاییز همبستگی معنی داری وجود نداشت.

به منظور آگاهی از تاثیر فرم درختان بر خصوصیات بذر بلوط ایرانی در جنگل های زاگرس، در یک دامنه شمالی (1960-1040 متر از سطح دریا) در جنگل های بلوط شهرستان گیلانغرب، بذر 60 درخت (از هر دو نوع فرم دانه زاد و شاخه زاد) جمع آوری و بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که قطر، تاج پوشش و ارتفاع درخت، تعداد بذر، وزن بذر و بذر پوک در بین درختان متعلق به دو فرم درخت، تفاوت معنی دار داشتند. نتایج همبستگی نشان داد که در درختان دانه زاد، صفت وزن هزار دانه با صفات تعداد بذر، وزن تک بذر، بذر سالم و بذر پوک در سطح احتمال 1 درصد و با صفت جوانه زنی در سطح احتمال 5 درصد همبستگی مثبت و معنی دار دارد. در درختان شاخه زاد، صفت وزن هزار دانه با صفات وزن تک بذر و بذر سالم در سطح احتمال 1 درصد و با صفت بذر پوک در سطح احتمال 5 درصد همبستگی مثبت و معنی دار دارد و با صفات تعداد بذر و جوانه زنی همبستگی ندارد. نتایج تجزیه واریانس برای صفات بین هر دو فرم نیز نشان داد که غیر از صفات وزن تک بذر و وزن هزار دانه که تفاوت معنی دار نشان ندادند، در دیگر فاکتورها بین دو فرم، تفاوت معنی دار وجود دارد. بنابراین پیشنهاد می شود هنگام تهیه بذر از درختان به منظور تولید نهال و دیگر عملیات احیایی (جنگلکاری)، بذرها بیشتر از درختان دانه زاد، از دامنه ارتفاعی مشابه ارتفاع منطقه مورد عمل (همراه با در نظر گرفتن دیگر شرایط مرتبط) و از مناطق متفاوت جمع آوری شوند.

اقتصاددانان محیط زیست در سال های اخیر به ارزشگذاری و سنجش نقش محیط زیست در تامین رفاه انسان پرداخته اند. پارک جنگلی قائم در کرمان از جمله تفرجگاه های مهم این شهرستان است. هدف از اجرای این تحقیق برآورد ارزش تفرجی پارک جنگلی قائم با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط است. برای دستیابی به این هدف و برآورد تمایل به پرداخت افراد، از الگوی لوجیت، برمبنای روش حداکثر درستنمایی استفاده شد. داده های مورد نیاز با استفاده از 115 پرسشنامه از بازدیدکنندگان این پارک به دست آمد. نتایج نشان می دهد که میانگین تمایل هر فرد به پرداخت برای بازدید از این پارک، 2157 ریال و تمایل به پرداخت سالانه هر خانوار، 178191.33 ریال است. با توجه به نتایج، ملاحظه شد که یک درصد افزایش در قیمت پیشنهادی، احتمال پذیرش آن را 40.5 درصد کاهش می دهد و نیز متغیر درآمد، بیشترین تاثیر را در پذیرش مبالغ پیشنهادی دارد.

آزمایش سازگاری گونه های درختی و درختچه ای سوزنی برگ در ایران، اهمیت خاصی دارد. به همین دلیل مطالعه ویژگی های فیزیولوژیکی بذر این گونه ها به منظور تولید نهال از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به دلیل شباهت ویژگی های اکولوژیکی رویشگاه طبیعی کاج چلغوزه با ارتفاعات شرقی ایران، پژوهش حاضر در مورد این گونه انجام شد. با توجه به اینکه بذرهای کاج چلغوزه (Pinus gerardiana) مانند بیشتر سوزنی برگان به عاملی برای برطرف کردن خواب فیزیولوژیکی احتیاج دارند، این آزمایش به منظور تعیین بهترین دوره زمانی سرمادهی و تاثیر آن بر افزایش درصد جوانه زنی به اجرا در آمد. تیمارها شامل 22 دوره سرمادهی مختلف از 10 تا 32 روز بود. آزمایش در قالب بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار و هر تکرار با 30 بذر انجام گرفت. زمان اتمام دوره سرمادهی همه تیمارها با یکدیگر مصادف بود. سپس صفات درصد بذرهای پوسیده، درصد جوانه زنی بذر و طول ریشه چه ها محاسبه و تجزیه و تحلیل آماری داده های به دست آمده، اجرا شد. نتایج نشان داد که نگهداری بذرهای مرطوب در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت 33 روز، جوانه زنی را 38 درصد افزایش داد، در حالی که سرمادهی کمتر از 16 روز سبب جوانه زنی نشد. در مجموع بهترین مدت سرمادهی برای بذر این گونه 30-23 روز قبل از کاشت تعیین شد.

این پژوهش با هدف تعیین مقادیر اجزای بارندگی (داربارش، ساقاب و باران ربایی) در دو توده جنگلی خالص از گونه های بلندمازو(Quercus castaneifolia C.A.M)  و راش شرقی (Fagus orientalis Lipsky) در جنگل آموزشی-پژوهشی دانشگاه تهران (جنگل خیرود) اجرا شد. مقدار بارندگی کل با استفاده از سه عدد جمع آوری کننده باران، که در نزدیک ترین فضای باز نسبت به پلات های مورد تحقیق قرار گرفته بودند، اندازه گیری شد. به منظور جمع آوری داربارش، 35 عدد جمع آوری کننده داربارش به صورت تصادفی در سطح هر توده قرار داده شد. ساقاب تولیدی با استفاده از جمع آوری کننده های مارپیچی که در ارتفاع برابر سینه درختان دو گونه با قطرهای مختلف نصب شده بود، اندازه گیری شد. مقدار باران ربایی از تفاضل بارندگی کل و مجموع داربارش و ساقاب محاسبه شد. در طول دوره بررسی، 13 و 14 مورد بارندگی با عمق تجمعی 297 و 270 میلی متر به ترتیب برای بلندمازو و راش شرقی ثبت شد. سهم متوسط داربارش، ساقاب و باران ربایی برای گونه بلندمازو به ترتیب 75.5، 0.26 و 24.24 درصد و برای گونه راش به ترتیب 71.3، 2.7 و 26 درصد از بارندگی کل برآورد شد. بین نسبت داربارش به بارندگی کل‏‏، در بلندمازو و راش شرقی روابط افزاینده و قوی به دست آمد. به علاوه، نتایج نشان داد که بین نسبت باران ربایی به بارندگی کل و بارندگی کل در هر دو گونه، روابط کاهنده و به نسبت قوی برقرار است. تحقیق حاضر، زیاد بودن سهم باران ربایی را در جنگل های مورد بررسی نشان داد و لزوم اندازه گیری آن را در محاسبه تراز آبی حوضه های آبخیز آشکار کرد.