آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1385 | دوره:74 | شماره:1 (پیاپی 81) |تعداد مقالات:12

یکی از موثرترین روش های کاربردی برای جلوگیری از خسارت نماتد مولد سیست چغندرقند (Heterodera schachtii Schmidt, 1871) استفاده از گردش زراعی مناسب می باشد. برای تعیین اثر تناوب در کنترل این نماتد آزمایشاتی در یک مزرعه آلوده به انگل در طی سال های 76-1371 در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 5 تکرار در بخش جی و قهاب اصفهان انجام گرفت. گیاهان غیر میزبان نماتد و متداول در منطقه شامل گندم، شبدر، طالبی، یونجه، ذرت دانه ای، پنبه و پیاز بودند. ارزیابی آزمایش بر اساس شمارش جمعیت تخم و لارو موجود در سیست های نماتد در گرم خاک مزرعه قبل از کاشت و پس از برداشت گیاهان، درصد کاهش جمعیت نماتد، عملکرد ریشه و قند چغندرقند در سال آخر آزمایش در مقایسه با تیمار شاهد (کشت متوالی چغندرقند) صورت گرفت. کلیه تیمارها دارای تفاوت معنی داری با تیمار شاهد بودند (P ³0.01) الگوهای کشت چغندرقند - پنبه - گندم - پیاز - طالبی - چغندرقند و همچنین چغندرقند - طالبی - گندم - شبدر - ذرت دانه ای - چغندرقند موجب کاهش 100 درصد در جمعیت تخم و لارو نماتد پس از 5 سال در تیمارهای آزمایشی گردیدند. میانگین عملکرد ریشه این تیمارها به ترتیب 20.46 و 20.52 و عملکرد قند 2.89 و 2.73 تن در هکتار و عملکرد ریشه و قند تیمار شاهد (بدون تناوب) به ترتیب 16.9 و 2.1 تن قند در هکتار بود.

به منظور بررسی تاثیر تراکم و زمان نسبی سبز شدن علف هرز سلمه تره (Chenopodium album L.) بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای آزمایشی دو ساله طی سال های 1380 و 1381 در مزرعه تحقیقاتی علف های هرز موسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی واقع در کرج انجام گرفت. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و آزمایش فاکتوریل اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل زمان نسبی سبز شدن سلمه تره (سال اول: همزمان با ذرت، در مرحله 3-2 برگی ذرت و در مرحله 5-4 برگی ذرت؛ سال دوم: همزمان با ذرت، در مرحله 3-2 برگی ذرت و 6-5 برگی ذرت) و تراکم سلمه تره (سال اول: 2، 5، 10 و 15 بوته در مترمربع، سال دوم: 6.6، 13.3 و 20 بوته در مترمربع) بود. از تیمار کشت خالص ذرت نیز تعیین عملکرد ذرت در شرایط بدون رقابت استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تراکم و زمان نسبی سبز شدن سلمه تره تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال ذرت داشت، ولی وزن هزار دانه ذرت تحت تاثیر تراکم سلمه تره قرار نگرفت. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر منفی زمان نسبی سبز شدن سلمه تره بیشتر از افزایش تراکم آن بر صفات یاد شده ذرت بود. بدین ترتیب تاخیر در زمان سبز شدن سلمه تره و به عبارت دیگر انجام عملیات مدیریت علیه سلمه تره در ابتدای فصل رشد می تواند سبب افزایش قدرت رقابتی ذرت در مقابل سلمه تره گردد.

مینوز برگ غلات از جمله آفات مهم مزارع گندم و جو در نواحی جنوب، جنوب غربی و غرب کشور به ویژه در مزارع دیم است و با تغذیه از پارانشیم برگ، خسارت کمی وکیفی به محصول وارد می سازد. در یک بررسی دو ساله (سال های زراعی 79-1378 و 83-1382)، سطح زیان اقتصادی آفت در شرایط مزرعه به صورت کارت گذاری و ثبت تراکم جمعیت لاروهای آفت روی کارت ها همره با اندازه گیری وزن محصول، وزن ماده خشک و محاسبه شاخص برداشت و نیز محاسبه معادلات و رسم منحنی های رگرسیونی مربوطه انجام شد.در سال های زراعی 79-1378 کارت گذاری روی بوته ها در مرحله 4-3 برگی گندم و نیز شمارش و ثبت تعداد لاروهای سن یک به ازای هر بوته روی کارت ها در شرایط مزرعه و گلخانه انجام گردید و در زمان برداشت، وزن دانه، وزن ماده خشک و شاخص برداشت تمام تک بوته ها جداگانه اندازه گیری و محاسبه شدند و مشخص شد که بین تعداد لارو سن یک به ازای هر بوته و وزن محصول دانه در زمان برداشت رابطه رگرسیونی Y= (0.922- 0.15ln (X))2، با شیب منفی برقرار است (ln= لگاریتم نپرین، X= تعداد لاروسن یک به ازای هر بوته در مرحله 4-3 برگی گندم، Y= پیش بینی عملکرد دانه به ازای هر بوته)، بنابراین با توجه به هزینه های کنترل شیمیایی (قیمت سم و مخارج سم پاشی، پیش بینی کاهش عملکرد براساس تعداد لارو به ازای هر بوته و قمیت فروش محصول، سطح زیان اقتصادی آفت محاسبه گردید، بطوریکه در سال زراعی 79-1378 و در مزارع دیم در تراکم های 100، 150 و 170 بوته در مترمربع و در مرحله 4-3 برگی گندم، به ترتیب آلودگی های 4، 9 و 9 لارو به ازای یک بوته (400، 1350 و 1530 لارو بر مترمربع) به بالا و در سال زراعی 83-1382 با تراکم های 100، 150 و 170 بوته در مترمربع به ترتیب آلودگی های 4، 8 و 10 لارو به ازای هر بوته (400، 1200 و 1700 لارو بر مترمربع به بالا را می توان به عنوان سطح زیان اقتصادی (EIL) تلقی نمود که از لحاظ اقتصادی، اعمال کنترل شیمیایی را توجیه می نماید.

تغییرات فصلی و تراکم جمعیت شته های بالدار ناقل بیماری های ویروسی سیب زمینی طی سال های 1379-1377 در چهار منطقه استان همدان شامل شهرستان های همدان، کبودر آهنگ، قهاوند و اسدآباد با استفاده از تله های زرد رنگ محتوی آب در طول فصل رشد سیب زمینی مورد مطالعه قرار گرفت. در این بررسی ها چهار گونه شته از خانواده Aphididae و یک گونه از خانواده Drepanosiphidae از مزارع تولید بذر سیب زمینی جمع آوری و شناسایی شدند. در بین گونه های ناقل، شته Therioaphis trifolli forma maculata (Buckton) با 91-65 درصد کل جمعیت شته های بالدار شکار شده در همه مناطق دارای بیشترین فراوانی بوده و به عنوان گونه غالب تعیین شد و سایر گونه های مهم مانند Acyrthosiphon pisum (Harris), Aphis frangullae gossypii (Glover), Myzus persicae (sulzer) و Macrosiphum euhorbiae (Thomas) با فراوانی کمتر شکار شدند. در مقایسه مناطق با توجه به اطلاعات بدست آمده، منطقه کبودر آهنگ بدلیل پایین بودن جمعیت شته های ناقل مهم مانند M. persicae و A. pisum و همچنین کوتاه بودن طول دوره حضور آن ها در مزرعه در مقایسه با سایر مناطق به عنوان منطقه مستعدتر جهت تکثیر پایه های بذری بصورت مقدماتی معرفی شد و منطقه همدان بدلیل بالا بودن تراکم گونه های ناقل و حضور طولانی تر آنان در طول فصل رشد در مزرعه به عنوان منطقه نامناسب و سایر مناطق حد واسط این دو منطقه ارزیابی شدند.

جهت تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز در پنبه آزمایشی به مدت دو سال با چهارده تیمار و چهار تکرار در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات ورامین در سال های 1379 و 1380 اجرا گردید. آزمایش شامل دو سری تیمار، تداخل و کنترل علف های هرز تا مراحل فنولوژیک پنبه بود که در سری اول علف های هرز تا مراحل تشکیل اولین برگ حقیقی، پنجمین برگ حقیقی، اولین شاخه گلزا، سومین شاخه گلزا، پنجمین شاخه گلزا و تولید گل قهوه ای با پنبه تداخل نمودند و سپس وجین شدند. در سری دوم، علف های هرز تا مراحل فوق وجین شده ولی پس از آن تا پایان فصل اجازه تداخل یافتند. کنترل و تداخل تمام فصل علف های هرز به ترتیب به عنوان شاهد وجین کامل و شاهد بدون وجین منظور گردید. نتایج به دست آمده از منحنی های گامپرتز و لجستیک براساس وزن محصول با احتساب 5 درصد کاهش عملکرد مجاز نشان داد که دوره بحرانی کنترل علف های هرز در سال اول از تشکیل اولین شاخه گلزا تا تولید گل قهوه ای بود. دوره بحرانی در سال دوم زودتر آغاز گردید و شروع آن به دوره رویشی، یعنی تشکیل پنجمین برگ حقیقی پنبه تغییر یافت. رقابت علف های هرز موجب کاهش معنی دار تعداد کل قوزه ها و تعداد قوزه های باز شده، ارتفاع بوته، تعداد شاخه ها ی جانبی، طول شاخه ها و عملکرد گردید. علف های هرز غالب از نظر تعداد و تراکم در دوره بحرانی کنترل علف های هرز شامل اویارسلام (Cyperus rotundus L.) و گونه های مختلف تاج خروس (Amaranthus spp.) بودند و سایر گونه ها در مقام دوم قرار گرفتند. تراکم قیاق پس از مرحله پنجمین شاخه گلزا افزایش یافت و در پایان فصل علف های هرز قیاق (Sorghum halepense (L.) Pers.) و اویارسلام بیشترین تراکم را داشتند. تاج خروس وحشی به دلیل دارا بودن وزن خشک و توان رقابتی بالا علف هرز غالب دوره بحرانی محسوب شد. در پایان فصل با وجود تراکم کمتر قیاق نسبت به اویارسلام وزن خشک آن به مراتب بیشتر از اویارسلام بود. دوره بحرانی با استفاده از وزن محصول توسط منحنی های گامپرتز و لجستیک به دست آمد. سایر اجزای عملکرد و مرفولوژیک پنبه با آزمون دانکن در سطح معنی دار 5 درصد تجزیه و تحلیل گردید. وزن خشک و تعداد علف های هرز نیز به صورت هیستوگرام با استفاده از نرم افزار Excel نشان داده شد.علف های هرز غالب عبارت بودند از:سه گونه تاج خروس (Amaranthus refroflexus L.، A. viridis L.، (A. blitoides S. Watson، خرفه (Portulaca oleracea L.)، سوروف (Echinochloa crus – galli (L.) P. Beauv)، اویارسلام (Cyperus rotumdus L.) و قیاق (Sorghum halepense (L.) Pers).

در این تحقیق ویژگی های زیستی و رفتاری زنبور Telenomus acrobates Girard (Hym: Scelionidae) به عنوان پارازیتویید تخم بالتوری Chrysoperla carnea (Steph.) (Neu: Chrysopidae) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها در اطاق رشد در دمای 25±1 درجه سانتی گراد، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی و رطوبت نسبی 65±5 درصد انجام شد. براساس نتایج به دست آمده میانگین طول دوره رشد قبل از بلوغ زنبورهای نر و ماده به ترتیب 11.41±0.027 و 11.54±0.054 روز تعیین شد. طول عمر حشرات کامل زنبور در محیط های حاوی غذا، تخم میزبان و غذا و بدون تخم میزبان و غذا در زنبورهای ماده به ترتیب 26.92±1.59، 16.75±0.69 و 1.04±0.05 روز و در زنبورهای نر به ترتیب 12.77±1.27، 6.51±0.62 و 1.01±0.04 روز تعیین شد. آزمایش ترجیح میزبانی مشخص نمود که زنبور پارازیتویید تخم های یک روزه میزبان را ترجیح می دهد. واکنش تابعی زنبور نسبت به تراکم های مختلف تخم بالتوری از نوع دوم تعیین شد. مقادیر قدرت جستجو و زمان دستیابی به ترتیب 0.059، 0.675 و حداکثر پارازیتیسم 14.33 عدد به دست آمد. پارازیتیسم فصلی تخم های بالتوری نیز از خرداد تا شهریور سال 1381 بررسی شد. درصد پارازیتیسم و درصد زنبورهای ماده به کل تخم های جمع آوری شده به ترتیب 52.93 و 64.9 برآورد گردید.

به منظور بررسی توانایی اندام های هوایی شبدر ایرانی و برسیم در کنترل جوانه زنی بذر علف های هرز پیچک، تاج خروس، چاودار و خردل وحشی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش، بخش هوایی دو گونه شبدر در مرحله گلدهی جمع آوری و خشک شد. از ماده خشک بدست آمده، دو نوع عصاره آبی (با آب مقطر) و آلی (با متانول) تهیه و سپس از هر نوع عصاره سه غلظت 33.3 گرم در لیتر (غلظت کامل یا 100 درصد)، 16.7 گرم در لیتر (50 درصد غلظت کامل) و 8.3 گرم در لیتر (25 درصد غلظت کامل) تهیه شد و آب مقطر نیز به عنوان شاهد (غلظت صفر عصاره) مورد استفاده قرار گرفت. بذر علف های هرز مذکور در ظروف پتری محتوی این عصاره ها قرار گرفتند و پس از دو هفته درصد جوانه زنی آن ها تعیین شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره های آبی و آلی، درصد جوانه زنی بذر علف های هرز کاهش یافت. بیشترین اثر بازدارندگی عصاره های آبی و آلی شبدر ایرانی و برسیم بر جوانه زنی بذر خردل وحشی مشاهده شد و جوانه زنی بذر پیچیک کمتر از سایر علف های هرز تحت تاثیر قرار گرفت. عصاره آلی در مقایسه با عصاره آبی اثرات بازدارندگی بیشتری بر جوانه زنی بذر علف های هرز داشت. همچنین شبدر ایرانی در مقایسه با شبدر برسیم، بازدارنده قوی تر جوانه زنی بذر علف های هرز بود. بنابراین، بنظر می رسد که مقدار آللوکمیکال های این دو گونه شبدر، با یکدیگر تفاوت قابل توجهی داشته و پیچک در مقایسه با سه گونه دیگر، نسبت به آللوکمیکال های این دو گونه شبدر مقاومت بیشتری دارد.

علف کش ها و کودهای شیمیایی دو نهاده مهم در تولید گندم می باشند. این بررسی بمنظور امکان افزایش کارآیی این دو عامل و کاهش هزینه های تولید گندم صورت گرفت. بدین منظور آزمایشی سه ساله جهت بررسی امکان محلول پاشی اوره و علف کش های رایج گندم در کرج انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با ساختار تیماری فاکتوریل در سه تکرار اجرا گردید. عامل نخست روش های کاربرد کود اوره (در دو سطح: محلول پاشی و مصرف خاکی) و عامل دوم علف کش های متداول (9 ترکیب با حتساب شاهد) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که امکان اختلاط اوره با علف کش های رایج گندم بدون کاهش کارایی آن وجود دارد. علاوه بر آن کاربرد اوره بصورت محلول پاشی سبب افزایش عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گندم گردید. در بین تیمارهای اختلاط علف کش و اوره، ترکیب اوره + تری بنورون متیل + کلودینافوپ پروپارژیل توانست بالاترین عملکرد دانه و کمترین وزن خشک علف های هرز در واحد سطح را تولید نماید. کاربرد این ترکیب در مزارع گندم، علاوه بر افزایش کارآیی نیتروژن سبب کنترل مناسب علف های هرز در گندم گردید.

در اواخر اردیبهشت ماه سال 1384 در روی یک درخت افتاده Pinus eldarica و در شاخه های آن به قطر 6 تا 10 سانتی متر آثار تغذیه و تعدادی لارو سخت بالپوش مشاهده گردید. برای شناسایی عامل خسارت، شاخه های آلوده قطع و به آزمایشگاه منتقل شدند. از اوایل خرداد ماه تا اواسط تیر ماه 1384 بتدریج حشرات کامل این سوسک خارج گردیدند. پس از بررسی هایی که روی این گونه به عمل آمد، سوسک مذکور از جنس Chrysobothris و گونه solieri تشخیص داده شد.