آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1380 | دوره:69 | شماره:1 |تعداد مقالات:16

کنه های تارسنونومید (Acarina: Tarsonemidae) با بدن کوجک، پهن و بعضا کشیده، بیضوی شکل دارای دو مرحله فعال لاروی و بالغ بوده که گونه های متعلق به بیست و هشت جنس این خانواده اهمیت کشاورزی دارند.

طی بررسی های انجام شده در مورد دشمنان طبیعی کوچک گردو Chromophis juglandicola (Kalt.) در سالهای 1379-1378 زنبور پارازیتوئید Trioxys pallidus (Hal.) (Hymenoptera: Aphidiidae) مهمترین دشمن طبیعی آن در  تهران و کرج شناخته شد.

وضعیت آلودگی مزارع گندم آبی استان اصفهان نسبت به نماتد گالزای بذر گندم در طی سال های 76-1373 بررسی شد. نتایج حاصل از بررسی 152 نمونه جمع آوری شده نشان داد که آلودگی به این نماتد در 21.71 درصد از مزارع گندم بازدید شده در شهرستان های اردستان، اصفهان، زنجان، سمیرم، شهرضا، فریدن و فریدون شهر، کاشان، مبارکه، نجف آباد و نطنز وجود داشته است. مشاهدات نشان داد در بیش از 90 درصد موارد تمامی دانه های موجود درخوشه های آلوده به گال تبدیل شده است. متوسط شدت آلودگی خوشه ها در مزارع آلوده 82.5 درصد بود و تخمین زده می شود در حدود 3 درصد از کل محصول گندم استان (معادل 1444 تن) درسال زراعی 73-1372 بر اثر حمله این انگل از بین رفته و از دسترس خارج شده است. دامنه تغییرات اندازه گال ها و جمعیت لاروهای سن دوم درون آنها به تفکیک برای هر شهرستان بدست آمد. بر این اساس گال ها 5.1-2.4 و 4.2-3.5 میلی متر اندازه گیری شد. حداکثر و حداقل جمعیت لاروهای سن دوم در گال ها به ترتیب 40250 و 4625 عدد شمارش گردیدند. میزان خسارت نماتد و آفت محصول بر روی گندم رقم روشن در شرایط مزرعه با مقادیر مختلف یک، دو و چهار درصد گال بین 10 تا 35 درصد در مقایسه با شاهد برآورد گردید.

کرم ساقه خوار غلات Ochsenheimeria vacculella پروانه ای است کوچک که با بال های باز، 14-11 میلی متر عرض دارد. فرق سر پوشیده از فلس های کاهی رنگ انبوه و دو شاخه. دارای یک جفت چشم مرکب کوچک گرد و یک جفت چشم ساده نسبتا درشت. شاخک ساده و کوتاه، رنگ عمومی بدن قهوه ای خاکستری و منقوط به نقاط روشن. بند ششم شکم از سطح پشتی زرد روشن که مشخص بارز آفت است. آفت زمستان را به صورت تخم در شکاف دیوارهای حاشیه مزارع بسر می برد. لاروها در اواخر زمستان و اوایل بهار از تخم خارج و توسط جریان باد روز گیاهان میزبان پخش می شوند. لاروها به رنگ زرد متمایل به سفید، سر سیاه رنگ و دارای دو ناحیه قهوه ای تیره روی پرونوتوم و بند آخر شکم. تعداد کروشه ها معدود، بین 2 تا 7 عدد و در مواردی بدون کروشه، حداکثر طول لارو 20-18 میلی متر. لاروهای سنین اول از پهنک برگ و لاروهای مسن تر از ساقه و یا مستقیما از خوشه تغذیه می کنند. در این صورت خوشه خشک یا حالت خوشه سفیدی ایجاد می شود. دوره شفیرگی در اوایل خرداد در لابلای برگ پرچم و یا ساقه طی شده، حشرات کامل در نیمه دوم خرداد ظاهر می شوند. تابستان را در شکاف دیوارهای حاشیه مزارع بسر برده، در اواخر فصل جفت گیری و در همان محل تخم ریزی می کنند. این آفت تک نسلی بوده و فقط در طی روز فعال است. بیشترین میزان خسارت در روستای زغمار (براآن شمالی) مشاهده شد که 6.85 درصد خوشه ها کاملا خشک و 7.5 درصد آنها مورد تغذیه مستقیم آفت واقع شده بود.

بیولوژی کنه تارتن قرمز گلخانه ای (Tetranychus cinnabarinus (Boisd.) (Acari:tetranychidae) بر روی 5 گونه از گیاهان زینتی: رز (Rosa sp.)، ژربرا(Gerbera jamesonii) ، فیکوس (Ficus elastica)، گلایول(Gladiolus grandiflorus)، و دیفن باخیا  (Dieffinbachia amoena)، در سال های 1377-1378 در شرایط مختلف آزمایشگاهی 2±20،  26±2،2 ±30  درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 60-30% و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. نر و ماده کنه تارتن قرمز گلخانه ای، پس از طی مرحله جنینی دارای 3 مرحله فعال لاروی، پروتونمفی و دئوتونمفی است که در بین هر کدام از آنها یک مرحله استراحت وجود دارد. حداقل و حداکثر طول دوره نابالغ در دمای 30 و 20 درجه سانتی گراد برای کنه نر (0.67 ± 11.01 و 1.2 ± 28.33 روز) و برای کنه ماده ( 11.4 ± 0.48و 1.88 ± 33.25 روز) بر روی میزبان های رز و فیکوس ثبت گردید.نتایج حاصله از تجزیه واریانس برهم کنش حرارت بر روی مراحل نابالغ کنه تارتن قرمز گلخانه ای نشان داد طول مراحل تکاملی نسبت به افزایش درجه حرارت دارای همبستگی منفی بوده و درجه حرارت بالاتر طول این دوره راکاهش می دهد. رگرسیون بین طول دوران رشدی کنه ماده و درجه حرارت نسبت منفی نشان داده و با افزایش درجه حرارت، طول دوره رشدی کنه ماده کاهش می یابد. در منطقه ورامین هنگامیکه میانگین درجه حرارت زیر 15 درجه سانتی گراد تقلیل یافت حالت دیاپوزی درکنه ماده مشاهده گردید. تاثیر حرارت سه گانه فوق الذکر در شکستن دوره دیاپوز کنه ماده، در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. رگرسیون طول عمر بعد از شکستن دیاپوز کنه با افزایش دما نسبت منفی داشته تعداد تخم ریزی با افزایش دما بعد از شکستن دیاپوز ارتباط معنی داری را نشان نداد.

برای مطالعه مقاومت سن گندم (Eurygaster integriceps PUT.) به سرمای زمستان، نقطه انجماد حشرات کامل جمع آوری شده از ارتفاعات آتشگاه کرج، از مداد تا فروردین سال های 78-1377 و 79-1378 اندازه گرفته شد. حداقل نقطه انجماد اندازه گرفته شده  -17 oCدر تابستان بود. نقطه انجماد سن گندم در اوایل زمستان 1377 و 1378 به ترتیب -12.9 oC و -6.7 oC بود. با توجه به حداقل دمای محیط -12.5 oC) و -13 oC به ترتیب در دی ماه 1377 و 1378)، حشرات کامل سن گندم از استراتژی دو گانه برای زمستان گذرانی استفاده می کنند. علاوه بر این جنسیت، وزن، اندازه و ارتفاع، اثر معنی داری د رنقطه انجماد ایجاد نکرد. ولی تفاوت معنی داری بین نقطه انجماد حشارت مرطوب و خشک جمع آوری شده از کوه مشاهده شد.

توسعه مدل های شبیه سازی برای درک و فهم سیستم های پیچیده حشرات بسیار مناسب است و این امکان را فراهم می سازند که شکاف های موجود رد اطلاعات مان را کامل نمایم. یک مدل برای شبیه سازی نمو مراحل نابالغ جمعیت سفید بالک گلخانه Trialeurodes vaporariorum (Westwood) ساخته شد. پارامترها، متغیرها، معادلات و داده های مورد استفاده در مدل ارائه شده است. مدل با استفاده از نرم افزار Slam II ساخته شد. ساختار مدل به شکل شبکه و زبان برنامه نویسی ارایه شده است. برای سنجش اعتبار مدل، دو سری داده برای مقایسه با نتایج مدل جمع آوری شد. تعداد مراحل نابالغ سنی حاصل از 106 و 115 تخم سفید بالک گلخانه روی برگ های گوچه فرنگی بطور روزانه بررسی و ثبت شد. بر اساس مقایسه داده های جمع آوری شده از گلخانه با خروجی مدل، پیش گویی مدل مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش اول (106 تخم) مجموع کل دوره نابالغ زیستی در مدل 56 روز و در شرایط گلخانه ای 52 روز و در آزمایش دوم (115 تخم) این دوره در مدل 58  روز و در مشاهدات گلخانه ای 52 روز بدست آمد.

دراین مطالعه پس از نمونه برداری های لازم مشخص شدکه چندین گونه از قارچ تریکودرما در واحدهای پرورش قارچ وجود دارند که پس از تشخیص با استفاده از کلیدهای Bissett [1984,1991 (a-c)1992]. Rifai (1969) و domsch (1980) گونه های Trichoderma harzianum Rifaiو T.longibrachiatum RifaiوTrichoderma sp و T.virens=Gliocladium virins (Miller,Giddens &Foster) Von Arx. شناسایی شدند. نتایج مطالعه نشان داد که الگوهای رشدی ، زمان و نحوه اسپوردهی در بین جدایه هیا هر گونه و نیز در بین گونه های مختلف در دمای 25 درجه سانتیگراد اختلاف چشم گیری دارید و بر این اساس می توان چندین تیپ رشدی را برای هر گونه متصور شد. از طرفی پراکنش و فراوانی نسبی گونه های شناسایی شده نیز نشان داد که پراکنش در مناطق مختلف نمونه برداری متفاوت بوده ولی گونه های بیماری زا در نمونه های مختلف اعم از کمپوست پاستوریزه شده و غیر پاستوریزه و نیز بسترهای قارچ مشاهده شد. همچنین در این تحقیق الگی رشدی و منحنی های رشدی هر یک از گونه ها در درجه حرارت های مختلف تعیین شد و خصوصیان مرفولوژیک هر یک از گونه ها بررسی شد.

زنجره مو ( Psalmocharia alhageos (Kol.از زمان های دور در ایران وجود داشته است. پوره های با تغذیه از ریشه مو و حشرات کامل با تغذیه از جوانه های نورسته و تخم ریزی روی شاخه ها به میزبان خسارت می زنند. تحقیقات نشان داد که نسل حشره چهار سال طول می کشد و آفت دارای 5 سن پورگی است. هر حشره ماده قادر است بین 900-600 عدد تخم داخل سر شاخه های نورسته مو در دو ردیف قرار بدهد. طول دوره تفریغ تخم حدودا یک ماه، طول دروه رشدی پوره سن یک، چهار ماه، پوره سن دو، دوازده ماه، پوره سن سه، دوازده ماه، پوره سن چهار، دوازده ماه پوره سن پنج، هشت ماه و عمر حشرات بالغ حداکثر دو هفته بود. دراین تحقیق از شیوه پرورش و رها سازی زنجره مو در زیر قفس هیا توری دار استفاده شد. عملیات مناسب باغبانی از شدت خسارت آفت به نحو چشم گیری کاسته و رعایت این عملیات نیاز به کنترل شیمیایی را منتفی نمود.

تاثیر حشره کش های رایج د رکنترل سن گندم (فنیتروتیون و دلتامترین) بر روی مراحل نابالغ، ظهور حشرات کامل از تخم های پارازیته و پارامترهای زیستی زنبور پارایتوئید تخم T.semistriatus مورد بررسی قرار گرفت. تخم های پارازیته سن گندم در روزهای دوم، چهارم، ششم و هشتم بعد از پارازیتیسم در معرض غلظت های توصیه شده مزرعه ای فنیتروتیون و دلتامترین (به ترتیب 1677 ppm و 500 ppm )قرار داده شدند. اگر چه هر دو حشره کش، خروج پارازیتوئید از تخم میزبان را تحت تاثیر قرار دادند، ولی رشد و نمو مراحل نابالغ آنها تحت تاثیر قرار نگرفت. این نشان می دهد که دیواره تخم های سن گندم مانعی عمده در برابر نفوذ حشره کش ها می باشد. هنگامی که پارازیتوئیدها دیواره تخم میزبان را برای خروج می جوند، در معرض باقیمانده های سمی قرار می گیرند و این موجب مرگ و میر تعدادی از زنبورها می شود. حشره کش فنیتروتیون فقط در روزهای ششم و هشتم ولی دلتامترین در تمام روزها، درصد ظهور حشرات کامل را بطور معنی داری کاهش دادند. تعداد نتایج تولید شده به ازای هر حشره ماده در تیمار دلتامترین در مقایسه با شاهد به طور معنی داری کاهش و در تیمار فنیتروتیون اختلاف معنی داری با شهد نداشت. هیچکدام از حشره کش ها در طول عمر حشرات کامل کاهش معنی داری را موجب نشد. نسبت جنسی نتاج در اثر هر دو حشره کش تحت تاثیر قرار گرفت و به سمت جنسیت نر زیادتر تمایل یافت. نرخ ذاتی افزایش جمعیت برای شاهد، فنیتروتیون و دلتامترین به ترتیب0.297 ،0.280  و 0.269 عدد نتاج ماده به ازای هر حشره ماده رد روز بود. کاهش تعداد نتاج ماده موجب کاهش جمعیت شد.

این بررسی به مدت دو سال (1373 و 1374) در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با کاشت لوبیا چشم بلبلی رقم 29005 در چهار تیمار و چهار تکرار انجام شد. تیمارها عبارت بودند از سه نوبت سمپاشی به ترتیب، در زمان ظهور غلاف های اولیه، 10 روز پس از سمپاشی نوبت اول، 10 روز پس از سمپاشی نوبت دوم و شاهد (بدون سمپاشی). جهت انجام سمپاشی از حشره کش اتریمیفوس 50 درصد به نسبت دو لیتر در هکتار استفاده شد. سه نوبت نمونه برداری از غلاف ها انجام گردید و مجموعا 150 عدد غلاف از هر تکرار از نظر آلودگی دانه ها بررسی شد. پس از تعیین درصد آلودگی نتایج از نظر آماری مورد تجزینه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، تیمار ((سمپاشی نوبت اول)) با میانگین آلودگی 12.33 درصد و تیمار ((سمپاشی نوبت دوم)) با میانگین آلودگی 11.14 درصد بیشترین میزان تاثیر را در کاهش آلودگی دانه ها به سوسک چهار نقطه ای حبوبات داشت و بین آنها از نظر آمای اختلاف معنی دار وجود نداشت و در یک گروه قرار گرفتند. بنابراین انجام یک نوبت سمپاشی مزرعه لوبیا چشم بلبلی در فاصله ظهور غلاف ها تا 10  روز پس از آن بهترین زمان برای کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات می باشد.

تعداد 14 گونه سفید بالک (Homoptera: Aleyrodidae: Aleyrodinae) در استان اصفهان جمع آوری و شناسایی گردید که عبارتند از:) Trialeurodes vaporariorum سفید بالک گلخانه) از روی ختمی چینی، شاه پسند درختی، محبوبه شب و برگ رنگ؛) Bemisia tabaci عسلک پنبه) و Bemisia argentifolii از روی ختمی چینی، شاه پسند درختی و گاو پنبه، Bemisia hancoki از روی گاو پنبه و یونجه، ( Aleyrodes proletella (=Aleyrodes brassica از روی کلم، Aleyrodes rosae از روی رز، Bulgarialeurodes cotesii از روی برگ رنگ (بنت قنسول)  Aleyrodes singularis و Trialeurodes packardi، از روی انار Trialeurodes ricini، از روی محبوبه شب و رز،Aleurolobus moundi  وAleurolobus selangorensis ، از روی نارنج، Siphoninus phillyreae از روی نارون و Acaudaleyrodes citri  از روی نارنج. تمام گونه های فوق برای اولین بار از استان اصفهان و دو گونه A.proletella وB.argentifolii  از ایران گزارش می کردند. کلید تشخیص و توصیف زیر خانواده ها، قبیله ها، جنس ها و گونه ها بر اساس مرحله پویاریومی و برای گونه های جدید ایران بر اساس حشره کال و نیز اسامی همنام و تصاویر مرفولوژیک گونه های شناسایی شده در این بررسی، تهیه گردید.

در گونه های متعددی از مگس های میوه جلب جنسی از طریق محرک های شیمیایی، بینایی، شنوایی و یا ترکیبی از این عوامل انجام می شود. در این تحقیق نقش عوامل بویایی در جلب جنسی مگس جالیز از طریق زیست سنجی به دو روش فعال و غیر فعال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله بیانگر جلب حشرات ماده به سمت نرها در هر دو روش بود. ریتم روزانه جلب ماده ها به سمت نرها و نیز سن آنها منطبق بر زمان جفت گیری در شرایط طبیعی بود که بیانگر ارتباط این دو پارامتر با جلب جنسی می باشد. بنظر می رسد که جلب جنسی در این گونه تحت تاثیر شدت نور می باشد بطوریکه در آخرین وسعت دوره نوری بیشترین میزان جلب مشاهده شد. در این گونه بیشترین میزان جلب در سنین 15-8 روزگی اتفاق افتاد در حالیکه میزان جلب در سایر سنین کاهش قابل توجهی را نشان می داد.