آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1381 | دوره:70 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

با توجه به اهمیت گیاهان زینتی و بر اساس برآوردهای دفتر گل و گیاهان زینتی معاونت امور باغبانی سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی کشور در سال 1377 حدود 3460 هکتار برآورد گردید که شهرستان محلات 24 درصد از آن را به خود اختصاص داده است.

پروانه سفید درختان در تابستان 1381 برای اولین بار توسط آقای دکتر منصور عبایی از استان گیلان گزارش شده است. یکی از آفات قرنطینه خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. به منظور بررسی دشمنان طبیعی آفت در مناطق آلوده، طی ماههای شهریور تا آبان سال 1381 تعداد قابل توجهی از شفیره های پروانه سفید درختان از منطقه رضوان شهر گیلان جمع آوری شدند.

در بررسی های انجام شده طی سالهای 1381-1380 روی فون کنه های Uropodina در منطقه تهران، گونه Dithinozercon halberti (BERLESE) (Uroseios infirmus BERLESE) از خانواده Gwiazdowicz Dithinozerconidae از کشور لهستان نیز مورد تایید قرار گرفت. گونه، جنس و خانواده این کنه برای فون ایران جدید بوده و برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

تلفات مراحل نا بالغ سن گندم با استفاده از جداول زندگی ویژه سنی در چهار دمای ثابت 22، 25، 27،30 درجه سانتی گراد و دوره نوری 14 ساعت روشنایی در شبانه روز بررسی شد. دراین شرایط و با تغذیه از دانه های خشک گندم (رقم مهدوی) 7.33، 34.00، 29.33، 23.33 درصد از تخم ها به ترتیب برای دماهای مذکور به حشره بالغ تبدیل گردید. بیشترین تلفات در 22 درجه و کمترین در 25 درجه سانتی گراد ثبت شد. بیشترین تلفات را پوره 2 (69.89 -27.42%) و سپس به ترتیب پوره 4 داشتند. دماهای 25 و 27 درجه برای نشو و نمای مراحل نا بالغ مناسب تر از دماهای بالایی و پایینی به نظر رسید. منحنی های بقا، نزدیک به نوع IV اسلوبودکین بود. زمان نشو و نمای پوره 5 و سپس 2 طولانی تر و پوره 1 کوتاه تر از سایر مراحل بود. صفر فیزیولوژیک سن گندم برآورد و مقدار آن 18.85 تعیین شد و تحت شرایط پرورشی پوره ها حرارت موثر برای تکمیل نشو و نما 275.26 درجه - روز محاسبه گردید.

پارامترهای شکارگری سن Orius niger Wolff در دو تراکم 1 و 4 عدد، گنجایش معده و نرخ ثابت خالی بودن معده شکارگر، روی الرو سن دوم تریپس پیاز Thrips tabaci Lind در شرایط آزمایشگاهی (دما 26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5±65 درصد) مطالعه گردید. همچنین نحوه شکار لارو تریپس توسط شکارگر و واکنش شکار نسبت به حمله شکارگر بررسی شد. میانگین پارامترهای، میزان شکارگری در تراکم 1 و 4 به ترتیب، 1.18±6.22 و 6.8±0.76 شکار شده در ساعت، نرخ برخورد 0.8±0.525 و 0.14±0.973 کسر از زمان (ساعت)، نسبت موفقیت 0.41±0.852 و 0.029±0.724 و زمان دستیابی 0.520±3.006 و 4.095±0.672 لارو در دقیقه بود. مقایسه آمای این پارامترها نشان داد که پارامترهای نرخ برخورد و نسبت موفقیت، بین دو تراکم 1 و 4 اختلاف معنی داری داشتند. در مجموع عملکرد شکارگر در تراکم 4 بهتر از تراکم 1 عدد بود. گنجایش معده و نرخ ثابت خالی بودن معده شکارگر به ترتیب 0.059 میلی گرم و 0.151 کسر از زمان (ساعت) بود. در این بررسی تاثیر تداخل روی رفتار شکارگرها نیز مورد بحث قرار گرفت.

به منظور برآورد سطح زیان اقتصادی سن گندم و پیدا نمودن نرم مبارزه با سن مادر و پوره های آن، 25 مزرعه گندم دیم در سسه منطقه سن خیز استان کرمانشاه (درو فرامان، ماهیدشت و دیزگران) برای انجام بررسی ها انتخاب گردید. بازدید هفتگی مزارع انتخابی از زمان شروع ریزش سن مادر تا مهاجرت سن های نسل جدید صورت گرفت و میزان خسارت سن مادر، پوره های و سن های نسل جدید در این مزارع برآورد گردید. تراکم سن مادر در طول دو سال بررسی در 25 مزرعه انتخابی 3.3 عدد در متر مربع بود و به طور متوسط هر سن توانست به 61 جوانه مرکزی خسارت زده و موجب خشک شدن آنها گردد. تعداد سنبله های خشک شده توسط هر سن مادر 12.2 عدد بود. میزان کاهش محصول به ازای هر سن مادر در متر مربع حدود 126 کیلوگرم در هکتار برآورد گردید. سطح زیان اقتصادی سن مادر در سه منطقه مورد بررسی در سال اول 1.3، در سال دوم 1.65 و به طور متوسط 1.50 سن مادر در متر مربع برآورد گردید و به طور متوسط هر پوره و سن نسل جدید در مرحله رسیدن فیزیولوژیک گندم 0.5 درصد و در مرحلة برداشت 0.7 درصد دانه ها را سن زده کرد. سطح زیان اقتصادی پوره های در مرحل فوق به ترتیب 4 و 2.8 عدد پوره در مترمربع برآورد گردید.

میوز برگ غلات Syringopais temperatella Led. (lep: Elachistidae) از آفات مهم منطقه خاورمیانه تا جنوب روسیه و اسپانیا بوده و در مناطق جنوب، جنوب غربی و غرب کشور به ویژه خوزستان خسارت وارد می سازد. این آفت با تغذیه از پارانشیم برگ باعث کاهش شدید محصول گندم و جو می شود. تابستان گذرانی آفت به صورت لاروهای سن یک به حالت دیاپوز در داخل پیله و درعمق 15-30 سانتی متری از سطح خاک انجام می شود. جهت مبارزه شیمیایی و غیر شیمیایی با آفت میوز برگ غلات، در یک بررسی دو ساله به صورت طرح اسپلیت پلات در زمان که در سال اول (78-1377) هفت تیمار (سه نوبت شخم همراه و بدون دیسک زدن بعد از برداشت محصول در ماه های تیر، مرداد و شهریور و شاهد بدون عملیات زراعی بعد از برداشت) به عنوان عوامل اصلی و زمان در سه سطح ( سه مرحله نمونه برداری) شامل: مرحله 3-4 برگی، مرحله پنجه زنی و مرحله بعد از ظهور سنبله ها در سه تکرار اجرا گردید و در سال دوم زراعی (79-1378)، تیمارهای شخم ( با و بدون دیسک) در شهریور ماه حذف و به جای آن دو تیمار سمپاشی و حشره کش دیازینون 60% به میزان 1.5 لیتر در هکتار در دو نوبت (3-4 برگی و پنجه زنی) جایگزین گردیدند. در نمونه برداری ها هشت صفت (تعداد لارو بر مترمربع، پنجه و برگ و تعداد شفیره بر متر مربع) و در سه زمان (3-4 برگی، پنجه زنی و سنبله) ارزیابی گردیدند. به علاوه در زمان برداشت نیز اجزای عملکرد (ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن ماده خشک، عملکرد دانه و وزن هزار دانه) نیز اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان دادند که اجرای شخم بعد از برداشت در شهریور (همراه و بدون دیسک) روی جمعیت آفت در مرحله لاروهای سن یک به حالت دیاپوز بی تاثیر است ولی شخم هیا تیر و مرداد همراه با دیسک زدن، جمعیت لاروهای سن یک تابستان گذران را کاهش داده و اجزای عملکرد را در مقایسه با شاهد افزایش می دهند و نیز توصیه می شود که عمق شخم کمتر از 15 سانتی متر نباشد و حداکثر تا پایان مرداد انجام شود. سم پاشی در مرحله 3-4 برگی نیز بر روی آفت کاملا موثر است و آن را کنترل می کند ولی در مرحله پنجه زنی تاثیر کمتری داشته و اجزای عملکرد را در مقایسه با مرحله 3-4 برگی کمتر افزایش می دهد.

افزایش جمعیت ملخ Locusta migratoriaL 1758 گونه مهم مزارع نیشکر خوزستان در سال های اخیر در کنار طرح های گسترده توسعه نیشکر نگرانی های را افزایش داده است. شناخت اثر عوامل محیطی موثر در طغیان این گونه، توانایی پیش طغیان ها را افزایش داده و کنترل مطلوب تر آن را میسر می سازد. در این تحقیق، اثر دما، رطوبت و خشکی خاک که مهمترین عوامل محیطی غیر زنده موثر بر تغییرات جمعیت این گونه می باشد، طی سال های 1377-1376 بررسی گردید. برای مطالعه رابطه بین دما و نرخ رشد تخم و دروه پورگیmigratoria  در دامنه دمایی (C 40-15) از هشت مدل رشدی استفاده شد و بهترین مدلی که این رابطه را به خوبی توصیف نمود، مدل Stinner (1974) با ضریب همیشگی 99% و %93 به ترتیب برای مراحل رشدی تخم و پوره های بود. اثر دما بر بقا و دوره رشد و نمو تخم در شرایط آزمایشگاهی نشان داد که در دمای C 36.9 بهترین شرایط  برای رشد و نمو و تریخ تخم ها فراهم می باشد که معمولا ماه های تیر و مرداد دارای چنین شرایط دمایی در مزرعه می باشند بررسی ها نشان داد که کوتاه ترین دوره رشد و نمو و بیشترین در صد بقای تخم در خاک در شرایط رطوبتی 15% اتفاق می افتد که در ماه های تیر و مرداد چنین شرایط رطوبتی در مزارع نیشکر وجود دارد. همچنین همبستگی مثبتی بین دوره های خشکی و در دوره رشد و نمو تخم باR2=93.5  و همبستگی منفی بین دوره های خشکی و بقا تخم با R2=90.5 وجود دارد.

نتایج این تحقیق از مجموع 49 جدایه بررسی شده قارچ Blumeria graminis f. sp. Tritici در سیستان، وجود نژادهای 66, 27, 11, 31, 50, 14, 28, 58, 21, 5, 19, 32, 24, 84, 53, 73 و 44 را نشان داد. این نژادها برای سیستان و ایران جدید بوده و برای اولین بار گزارش می شوند. نژادهای 11 ،53 ،73 با در برگرفتن 40 درصد از کل جدایه ها، نژادهای غالب مزارع سیستان بودند. هر یک از نژادها بر روی ژنوتیپ ها، بیماری زایی و پرآزاری متفاوتی داشتند. بطور کلی حداکثر ویرولانس و بیماری زائی اغلب نژادها روی ژنوتیپ pm3 و برابر 64.7 درصد بود. نتایج حاصله بیانگر عدم وجود ویرولانس جدایه ها روی ژنوتیپ pm4b بوده است. در مجموع حداکثر پرآزاری مربوط به نژاد 53 و برابر 85 درصد بود. نتایج بدست آمده از عکس العمل 8 لاین بین المللی و 12 رقم تجارتی ایرانی و بومی در مقابل جدایه ها در گلخانه، نشان داد که لاین Carsen V. و رقم سرخ تخم به ترتیب به میزان 94 و 94.1 درصد، حداکثر سازگاری را در مقابل جدایه ها بروز دادند. در حالیکه لاین های Axminster, Chul, Weihenst.M1 و Halle 13471 و ارقام هیرمند، پاستور و چمران در مقابل اغلب جدایه ها ناسازگار بودند. لاین Weihenst. M1 و رقم هیرمند به جدایه های قارچ عامل بیماری، حداکثر ناسازگاری را از خود نشان دادند. عکس العمل مزرعه ای این ژنوتیپ ها در برابر نژاد 53 نیز موید تحقیقات گلاخانه ای است، بطوریکه نتایج حاصل از تجزیه واریانس و آزمون مقایسه میانگین هادر مزرعه در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی داری بوده و رقم سرخ تخم و هیرمند به ترتیب در گروه A و L قرار گرفته و حساسترین و مقاومترین ارقام در مقابل نژاد فوق بودند.

کنه های شکارگر Tyhlodromus kettanehi Dosse و Euseius finlandicus (Oudemans) از گونه های بومی استان آذربایجان شرقی بوده و اغلب دارای جمعیت بالا به ویژه روی درختان میوه می باشند. به منظور بررسی و مقایسه روش های پرورش آنها، آزمایشی به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی (CRD) و در 5 تکرار انجام گرفت. فاکتورهای این آزمایش عبارت بودند از: فاکتور A :بستر پرورش ـ شامل دو نوع بستر پلاستیکی و برگ لوبیا)، فاکتور B :نوع کنه شکارگر (شامل دو کونه کنه شکارگر) و فاکتور C :رژیم غذایی (شامل سه نوع رژیم غذایی کنه تارتن دو نقطه ای Tetranychus urticae Koch ، گرده بادام و مخلوط کنه تارتن دو نقطه ای و گرده بادام). دو نوع بستر پرورش به همراه سه نوع رژیم غذایی، شش روش مختلف پرورش برای هر یک از شکارگرها فراهم آورد. اندازه بسترهای آزمایشی 5×5 سانتی متر بود و 60 عدد از آنها در 5 تشتک پلاستیکی گذاشته شدند. تراکم اولیه کنه های شکارگر به ازای هر بستر آزمایش 10 کنه شکارگر ماده بارور بود. تعداد مراحل مختلف رشدی کنه های شکارگر برای هر بستر آزمایشی بعد از 15 روز شمارش و مورد تجزیه آماری قرار گرفت. این آزمایش در داخل یک انکوباتور در دمای 2 24 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5 60 درصد و دوره نوری 10:14 ساعت) روشنایی - تاریکی) اجرا شد. نتایج نشان داد پرورش کنه شکارگر T.kettanehi با استفاده از بستر پلاستیکی یا برگ لوبیا و رژیم کنه شکارگر E.finlandicus نیز فقط بر روی برگ لوبیا و با این رژیم غذایی مطلوب بود. پرورش هر دو گونه بر روی برگ لوبیا و استفاده از کنه تارتن دو لکه ای به عنوان طعمه، نا مناسب ترین روش بود.

بیولوژی پشه گالزای انبسه Procontarinia mattiana در دو منطقه میناب و دهستان سیاهو از بخش های عمده کشت انبه در استان هرمزگان مورد بررسی قرار گرفت. همچنین نوسانات انبوهی جمعیت حشره بررسی و با منحنی نوسانات درجه حرارت و رطوبت نسبی محیط مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این حشره دارای نسل های هم پوشان در فصل فعالیت بوده و این حالت با آلودگی متوالی همراه با رشد رویشی و ظهور جوانه های جدید اتفاق می افتد. با توجه به منحنی های نوسان جمعیت و طول دوره زندگی می توان گفت این حشره در شرایط دهستان سیاهو 3 نسل و رد شرایط شهرستان میناب دارای 4 نسل در سال است.دوره جنینی حشره 0.294±2.46 روز و دروان لاروی 0.63±35.984 روز می باشد دوره لاروی در شرایطی که دمای محیط کاهش یا افزایش یابد تا چندین ماه بطول می انجامد. دوران شفیرگی 0.623±8.15 روز و یک سیکل زندگی حشره در مجموع 0.938±46.594 روز بطول انجامید. فعالیت آفت با نوسانات درجه حرارت رابطه نزدیک دارد. محدوده فعالیت حشره در درجه حرارت 26-10 درجه سانتی گراد بر اساس آمار ثبت شده در ترموهیدروگراف داخل باغ بود. در خارج از محدوده درجه حرارت ذکر شده فالیت این حشره کند و متوقف گردید. این آفت دارای دو اوج فعالیت بهاره و پاییزه در شرایط دهستان سیاهو بوده اما در شرایط میناب تقریبا در طول زمستان فعالیت حشره بطور محسوس وجود دارد ولی در تابستان متوقف می شود. رابطه نزدیک تعداد حشرات خارج شده از برگ و گال های ایجاد شده روی برگ نشان دهنده آن است که کانون آلودگی مجدد و برگ های آلوده باقیمانده روی درخشان انبه می باشد.