مطالعات انقلاب اسلامی
سال:1390 | دوره:8 | شماره:27 |تعداد مقالات:10

چکیده فارسی:انقلاب اسلامی ایران به لحاظ اهداف و آرمان های آن، انقلابی فرهنگی است. ازاین رو، تحقق اهداف و آرمان های آن مستلزم طراحی الگوی مناسبات فرهنگی و پیاده کردن آن است. مقاله حاضر با اشاره ای کوتاه به رویکردهای مختلف در مناسبات فرهنگی فرد و دولت، به توضیح رویکرد «تعاملی» مناسبات فرهنگی فرد و دولت از دیدگاه اسلام می پردازد. بر طبق این رویکرد، فرد فرهنگی سازنده جامعه و دولت فرهنگی دانسته شده، اما در برابر جامعه و دولت فرهنگی نیز زمینه ساز توسعه و کمال فرهنگی فرد تلقی می شود. نگارنده با مطالعه برخی از آیات قرآن کریم و سنت فرهنگی پیامبر اسلام (ص) چگونگی مخاطب قرار گرفتن فرد در عرصه فرهنگ و در نتیجه تقدم وی در فرایند فرهنگ سازی را توضیح داده، سپس به توضیح مسوولیت های مهم جامعه و دولت فرهنگی در توسعه و کمال فرهنگی فرد از دیدگاه اسلام می پردازد.   چکیده عربی:تعتبر الثورة الإسلامیة من ناحیة الأهداف والآمال والطموحات ثورة ثقافیة. من هنا فأن تحقیق اهدافها و طموحاتها و آمالها یتطلب التخطیط لصیاغة نموذج العلاقات الثقافیة و تطبیقه علی ارض الواقع. و یتطرق هذا المقال الی شرح و تبیین طریقة و اسلوب التعامل فی العلاقات الثقافیة بین الفرد والحکومة من وجهة نظر الإسلام (الرؤیة الإسلامیة). وفق هذا الاسلوب یعتبر الفرد المثقف من صناع المجتمع والحکومة الثقافیة و فی المقابل یعتبر المجتمع والحکومة الثقافیة هما اللذان یمهدان ارضیة التنمیة والتکامل الثقافی للفرد. کاتب هذا المقال یسعی من خلال دراسة عدد من آیات القرآن الکریم والسنة الثقافیة للنبی الأکرم (ص) ان یبین لنا کیف یجب ان یخاطب الفردعلی الصعید الثقافی و فی النتیجة یشیر الی ان الفرد هو المقدم فی عملیة التثقیف و صناعة الثقافة. ثم یتطرق الی تبیین المسؤولیات المهمة الملقاة علی عاتق المجتمع والحکومة الثقافیة فی مجال تنمیة و تکامل الفرد من وجهة نظر الإسلام.

چکیده فارسی:روح الهی- توحیدی و روحیه معنوی- عرفانی امام در حدوث و بقای انقلاب اسلامی تاثیر کامل داشته و گفتمان حاکم بر آن شده است. مقاله حاضر به بررسی نقش عرفان (البته با قرائت امام خمینی) بر انقلاب اسلامی و انقلاب اسلامی بر عرفان گرایی و معنویت گروی و رویکردی انتقادی به نسبت عرفان و سیاست در اندیشه برخی متفکران و عرفان واره های جدید پرداخته است.مساله اصلی مقاله، تحلیل ترابط و تعامل عرفان و انقلاب اسلامی است تا نشان دهد که عرفان امام خمینی (ره) نقش بنیادین از حیث معرفت شناختی- جامعه شناختی در آن داشته و قرائت امام از عرفان، قرائتی جامع و کامل، جهادی- حماسی و عدالت خواهانه است.   چکیده عربی:لقد کانت للروح الالهیة - التوحیدیة والمعنویة - العرفانیة التی حملها الامام الخمینی تأثیرا کبیرا علی انطلاق الثورة الاسلامیة و دیمومتها، و علی الخطاب السائد فیها. والمقال یبحث فی دراسة دور العرفان (قراءة الامام الخمینی) فی الثورة الاسلامیة، و ایضا تأثیر الثورة الاسلامیة علی الاتجاه العرفانی والتوجه نحو الروحانیات، کما انه یقدم قراءة نقدیة للعرفان والسیاسة فی فکر بعض المفکرین والعرفانیین الجدد. اما السؤال الاساس الذی یقوم علیه البحث، فهو تحلیل العلاقة والترابط بین العرفان والثورة الاسلامیة، لیبین فی النهایة الدور الاساسی الذی لعبه عرفان الامام الخمینی من النواحی المعرفیة والعلمواجتماعیة فیها، و لیقول ان قراءة الامام الخمینی العرفانیة، کانت قراءة جامعة و تامة، جهادیة و حماسیة تهدف الی العدالة.

چکیده فارسی:به دلیل ارتباط عمیق مردم با رهبران خود در جمهوری اسلامی ایران، الگوپذیری مردم از رهبران جامعه به ویژه رهبران دینی، زمینه بسیار خوبی برای پیروزی و حفظ انقلاب اسلامی ایران بوده است. استمرار این نقش ارزشمند، نیازمند مراقبت جدی و عمیق از ابتلای به آسیب هاست.نگارنده پس از تبیین مفهوم الگو و اهمیت نقش الگویی از نظر قرآن و پیشوایان دین، به آسیب شناسی آن پرداخته و اموری چون دنیازدگی، چندگانگی الگوها، نفوذ فرصت طلبان، سازش کاری، عوام فریبی و عدم شناخت زمان را از عوامل تخریب الگوها خوانده و برای حل این مشکل، باور منزلت الگو بودن، حفظ ارتباط با مردم، باور خردورزی مردم و برخورد قاطع با عوامل مزاحم را مهم خوانده است.   چکیده عربی: بسبب العلاقة الوطیدة بین الناس و قادتهم فی الجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة کان اقتداء الشعب بقادة المجتمع و خاصة القیادة الدینیة من الممهدات الأساسیة لإنتصار الثورة الإسلامیة الإیرانیة و صیانتها. و استمرار هذا الدور القیم یتطلب بالطبع اهتمام جدیر و کبیر لصیانته من المخاطر.و کاتب هذا المقال بعد تبیین معنی و مفهوم النموذج والقدوة و اهمیة دور القدوة من منظور القرآن و أئمة الدین یتطرق الی باثالوجیا القدوة و اعتبر الرهبانیة و تعدد القدوات و نفوذ الإنتهازیین و المساومة و الغوغائیة و عدم معرفة الزمان من عوامل انهیار القدوة فیما اعتبر الإیمان بمکانة القدوة و محافظة القدوة علی علاقته مع الناس و الإیمان بوعی و عقلانیة الناس و المجابهة الصارمة للعناصر المعرقلة من الأمور المهمة لصیانة القدوة.

چکیده فارسی:مقاله حاضر در پی یافتن پاسخ این سوال است که چه نسبتی میان گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی و نظام برآمده از آن وجود دارد؟ فرضیه مقاله این است که دو گفتمان مذکور با منطق و روش های مختلف، مبانی و مفروضات فراروایت توسعه و نوسازی مدرن را به چالش کشیده اند و این اشتراک در نقد و به چالش کشیدن الگوی توسعه مدرن، موجب هم پوشی دو گفتمان مذکور گردیده است.باید به این نکته توجه داشت که مقاله حاضر در پی این همانی کردن میان انقلاب اسلامی و پست مدرنیسم نیست، بلکه هدف نوشتار حاضر بررسی انتقادات دو گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی به دشمنی مشترک به نام مدرنیته و به طور دقیق تر الگوی توسعه مدرن است.   چکیده عربی:یحاول هذا المقال التوصل الی اجابة علی هذا السؤال و هو ما هی النسبة بین خطاب ما بعد الحداثة والثورة الإسلامیة والنظام المنبثق منها، و فرضیة هذا المقال هو ان کلا الخطابین المذکورین یتحدی بالمنطق و الأسالیب المختلفة الاسس و المبادئ التی تطرح حول التنمیة و التجدید الحدیث. و هذا الإشتراک فی نقد نموذج التنمیة الحدیثة و تحدیها ادی الی تشابه الخطابین المذکورین.ینبغی الإشارة الی ان هذا المقال لایسعی لإثبات التشابه بین الثورة الإسلامیة و ماوراء الحداثة و انما هدفه دراسة النقد الذی یوجهه خطاب ما بعد الحداثة و خطاب الثورة الإسلامیة الی عدو مشترک اسمه الحداثة و بعبارة أدق نموذج التنمیة الحدیثة.

چکیده فارسی:این مقاله ابتدا بستر تاریخی تجدد را در مغرب زمین و سپس مبانی فکری روشن فکری سکولار ایران را بررسی و اثبات می کند که این نحله، پدیده ای استعماری بوده و بدین منظور، استراتژی های گوناگونی از جمله پروتستانیزم اسلامی یا اسلام اصلاحی را اجرا کرده است.گفتمان روشن فکری که کانون توجه این مقاله است، روشن فکری مولود انقلاب اسلامی ایران که ما آن را روشن فکری اسلامی می نامیم نیست، بلکه گفتمانی غرب گرا و دین گریز است که با تابش پرفروغ اسلام در عصر حاضر، به گونه ای خودخوانده، از عنوان «روشن فکری دینی» سود جست تا بتواند توجه جوانان تشنه زلال اندیشه دینی را به خود جلب کند.مهم ترین بحث در این مقاله، رویکرد گفتمان مزبور در مواجهه با انقلاب اسلامی است و این که برای استحاله تفکر ناب اسلامی، سیاست کهنه اسلام اصلاحی را در پیش گرفته است.   چکیده عربی:یقدم المقال فی البدایة قراءة للأرضیات التاریخیة التی قامت علیها الحداثة فی الغرب ثم یدرس الاسس الفکریة للتنویر العلمانی فی ایران، و یثبت ان هذه الاتجاهات تعد جزءا من الظاهرة الاستعماریة، لذلک سعت الی تنفیذ استراتیجیات مختلفة مثل البروتستانتیة الاسلامیة او الاسلام الاصلاحی.والخطاب التنویری الذی یهتم به المقال بشکل اساسی، لیس الخطاب التنویری الذی کان ولید الثورة الاسلامیة فی ایران والذی نصطلح علیه نحن بـ «التنویر الاسلامی»، بل الخطاب التغریبی الذی یبتعد عن الدین والذی استنفر قواه بعد ظهور الاسلام ثانیة فی العصر الحدیث، فأستغل عنوان «التنویر الدینی» لاجتذاب الشباب المتعطش للفکر الدینی.و لعل اهم موضوع تناوله المقال هو اتجاه الخطاب المذکور فی مواجهة الثورة الاسلامیة، و کیف انه لجأ الی منهجیة قدیمة حملت عنوان «الاسلام الاصلاحی» لتفریغ الفکر الاسلامی الاصیل من مضامینه و محتواه.

چکیده فارسی:پرسش از تحول در مفهوم تروریسم هدف اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. در همین راستا فرضیه مقاله بدین قرار می باشد که تحولات عدیده ای در مفهوم تروریسم به وجود آمده است که عبارتند از: 1. استفاده ابزاری از مذهب؛ 2. ساختار سازمانی متفاوت؛ 3. استفاده از تکنولوژی های نوین و سلاح های کشتار جمعی؛ 4. فراملی بودن و عدم نیاز به حمایت از جانب دولت ها.   چکیده عربی:ان التحول فی مفهوم الارهاب یشکل التساؤل الاساس الذی یحاول المقال الحاضر الاجابة علیه. اما الفرض الذی یقوم علیه المقال، فهو: لقد ظهرت تحولات عدیدة فی مفهوم الارهاب، و هی عبارة عن:1. التوظیف الدینی، 2. الهیکلیات التنظیمیة المختلفة، 3. استخدام التقنیات الحدیثة و اسلحة الدمار الشامل، 4. العالمیة (او تجاوز الاطر القطریة) و عدم الحاجة لدعم الحکومات والدول.

چکیده فارسی:کشف اندیشه و راهکار امام برای حفظ نظام اسلامی و الگوسازی آن، راه حل مسائل جاری و آینده ایران و جهان اسلام خواهد بود. این مقاله تولید سرمایه اجتماعی را پیش فرض تحقق این آرمان دانسته و اخوت اسلامی را به مثابه سرمایه اجتماعی، مکانیسم اساسی حفظ نظام اسلامی در اندیشه امام ارزیابی می کند. لذا مبانی، اهداف و مکانیسم های تحقق «اخوت اسلامی» را مورد بررسی قرار می دهد. اثر عملی اخوت اسلامی، کاهش فاصله بین دولت ها و ملت های مسلمان و همگرایی مستضعفان خواهد بود. اخوت، هزینه کنش های اجتماعی و سیاسی را به حداقل می رساند و با توجه به احساس تعلق همگانی، هزینه مدیریت را پایین می آورد. در عین حال قدرت بزرگی را در مقابل مطامع و افزون طلبی دولت های غیر اسلامی و جهان استکبار تشکیل می دهد. ایده این مقاله، همسانی اخوت اسلامی با اخوت انسانی است.   چکیده عربی: ان معرفة أفکار الإمام واسالیبه العملیة لصیانة النظام الإسلامی و جعله نموذجا للآخرین، سیکون سبیل الحل الحقیقی للقضایا الراهنة و لمستقبل ایران والعالم الإسلامی. و یعتبر هذا المقال موضوع توفر الرصید الاجتماعی مقدمة لتحقیق هذه الآمال و یعتبر الاخوة الإسلامیة - کرصید اجتماعی - الآلیة الأساسیة لصیانة النظام فی فکر الإمام الخمینی. من هنا یقوم الکاتب بدراسة أسس و أهداف و آلیات تحقق الاخوة الإسلامیة و یصرح بأن هذه الاخوة الإسلامیة ستؤدی الی تقلیل الفجوة والفاصلة بین الحکومات والشعوب کما ستؤدی الی اتحاد المستضعفین. کما یشیر الی ان الاخوة ستقلل من تکالیف و مشاکل التعامل الإجتماعی والسیاسی الی اقصی حد ممکن. و بما ان الجمیع فی هذه الحالة سیشعر بالإنتماء العام للمجتمع فأنها ستقلل من حجم النفقات والمشاکل الاداریة ایضا، لکن هذه الاخوة ستشکل فی نفس الوقت قدرة کبیرة امام مطامع و مطامح الحکومات غیرالإسلامیة و عالم الإستکبار. بصورة عامة تتمحور فکرة هذا المقال حول التشبه الکبیر بین الاخوة الإسلامیة والاخوة الإنسانیة.

چکیده فارسی:نقطه عزیمت دیدگاه مقام معظم رهبری درباره آزادی، هستی شناسی است و با این پرسش آغاز می شود که منشا و خاستگاه آزادی چه کسی است؟ معظم له، آزادی را یک امر ضروری و در شمار حقوق طبیعی و اولیه بشری می دانند که از سوی دولت ها به شهروندان اعطا نشده است؛ بلکه نعمتی از طرف خداوند است. ایشان با تحلیل آزادی در اسلام، شرق و غرب، پس از طی سه مرحله، تعریفی از آزادی سیاسی ارائه می دهند. در مرحله اول تاکید دارند که جامعه اسلامی باید در مفهوم آزادی، مستقل از غرب و شرق بیندیشد و یک فکر تقلیدی نداشته باشد. در مرحله دوم آزادی در مکتب اسلام را به آزادی از غیر خدا تعریف می کنند. درنهایت ایشان با توجه به این دو مرحله، آزادی سیاسی را به نقش و مشارکت مردم در نظام سیاسی تعریف می کنند.   چکیده عربی:الانطولوجیا هی النقطة التی ینطلق منها سماحة قائد الثورة فی مفهوم الحریة، و هذه الانطلاقة تبدأ بالسؤال التالی: من این نشأت الحریة؟ و یری سماحته ان الحریة من الامور الضروریة و من الحقوق الطبیعیة والاولیة للأنسان التی منحها الله تعالی له و لم تعط له من قبل الحکومات والسلطات. و بعد ان یقوم بتحلیل مفهوم الحریة فی کل من الاسلام والرأسمالیة والاشتراکیة علی ثلاث مراحل یقدم تعریفا عن الحریة السیاسیة. و فی المراحل الثلاث التی یبحثها یؤکد فی المرحلة الاولی علی ان المجتمع الاسلامی یجب ان یفکر بتعریف للحریة مستقل عن المدرستین الوضعیتین اللتین اشیر الیهما. و ان یتجنب التقلید و اتباع الغیر. و فی المرحلة الثانیة، یعرف الحریة فی الاسلام بأنها التحرر من غیر الباری عزوجل، و فی المرحلة الثالثة والاخیرة، یعرف الحریة السیاسیة بدور الشعب والجماهیر و مشارکتهم فی النظام السیاسی.

چکیده فارسی:موانع تحقق عدالت جهانی از دیدگاه امام خمینی (ره)، در سه بخش موانع فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش فردی- فرهنگی، عدم تحقق عدالت فردی- نفسانی، جهل و ناآگاهی، جداسازی رابطه عدالت و معنویت و روحیه ظلم پذیری ملت ها در برابر ظالمان جهانی؛ در بخش سیاسی، توزیع نابرابر قدرت و جدایی اخلاق و سیاست؛ در بخش اقتصادی، حاکمیت معیارهای سرمایه داری، از موانع ایجاد عدالت جهانی هستند. به تناسب، راهکارهای رسیدن به عدالت مطلوب جهانی از دیدگاه امام خمینی (ره)، در سه بخش راهکارهای فردی- فرهنگی (تحول فردی و اجتماعی)، راهکارهای سیاسی (تعدیل قدرت) و راهکارهای اقتصادی (اعتلای معنوی انسان ها در کنار ترقی مادی، توزیع عادلانه ثروت و استقلال اقتصادی)، دسته بندی شده است.   چکیده عربی:فی هذا المقال، جری دراسة الموانع والعقبات التی تحول دون تحقیق العدالة العالمیة من منظار الامام الخمینی، من ثلاثة اقسام: ثقافیة، سیاسیة و اقتصادیة. ففی القسم الفردی - الثقافی اعتبر المؤلفان عدم تحقیق العدالة الفردیة - النفسیة، الجهل و عدم الوعی، الفصل بین العدالة والمعنویات و روح مقارعة الظلم لدی الشعوب فی مواجهة الظالمین والعالمین، و من الناحیة السیاسیة فأن التوزیع غیر العادل للقوة والفصل بین الاخلاق والسیاسة، و علی الصعید الاقتصادی فأن سلطة المعاییر والقیم الرأسمالیة، تشکل اهم معوقات و موانع بلوغ العدالة العالمیة المطلوبة.و بالتناسب مع ذلک، طرح المؤلفان جملة من الحلول المقترحة لبلوغ العدالة العالمیة المطلوبة من منظار الامام الخمینی و ذلک ضمن ثلاثة اقسام من الحلول: فردیة ثقافیة (التحول الفردی والاجتماعی) والسیاسیة (تعدیل موازنة القوة) والاقتصادیة (التعالی المعنوی الانسانی الی جانب التطور المادی والتوزیع العادل للثروة والاستقلال الاقتصادی).

چکیده فارسی:این مقاله درصدد است تا به پرسش هایی در زمینه محدودیت های امر به معروف و نهی از منکر، مستندات این محدودیت ها، نسبت میان قلمرو شرعی و قلمرو قانونی امر به معروف و نهی از منکر پاسخ گوید. در قسمت مربوط به قلمرو شرعی امر به معروف و نهی از منکر، مواردی چون تعرض به حریم خصوصی دیگران، تجسس در امور دیگران و جلوگیری از حرام با عمل حرام، مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش مربوط به قلمرو قانونی، بحث بر روی ممنوعیت های مرتبط با حریم خصوصی و ممنوعیت های مرتبط با نهادهای قانونی متمرکز شده است. به رغم برخی تفاوت های ظاهری، قلمرو شرعی و قانونی امر به معروف و نهی از منکر همسو با یکدیگر و مکمل هم می باشند و حوزه های مختلفی نظیر شئون اسلامی، حقوق شهروندی، عفت عمومی، امور خانوادگی، امنیت و انضباط اجتماعی، بهداشت عمومی، حفظ اموال عمومی و حفاظت از محیط زیست را در بر می گیرند.   چکیده عربی:یسعی المقال الی تقدیم أجوبة حول التساؤت المطروحة بشأن حدود وأطر الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، والاسس التی تقوم علیها هذه الحدود والاطر و ایضا العلاقة بین الدائرتین الشرعیة والقانونیة لمسألة الامر بالمعروف والنهی عن المنکر. و فی الدائرة الشرعیة للأمر بالمعروف والنهی عن المنکر، تجری دراسة موارد من قبیل: التعرض الی خصوصیات الآخرین و حریمهم الشخصی، التجسس علی الآخرین. والحیلولة دون فعل الحرام بفعل حرام آخر. اما فی القسم الخاص بالدائرة القانونیة، فقد رکز البحث علی مسألة الحریم الشخصی للأفراد والمؤسسات القانونیة التی تتولی مهمة الامر بالمعروف والنهی عن المنکر. و علی الرغم من بعض التباینات الظاهریة، فأن الدائرتین الشرعیة والقانونیة فی مسألة الامر بالمعروف والنهی عن المنکر فی نفس السیاق و یکملان بعضهما، و تشملان مجالات متعددة، مثل: الشؤون الاسلامیة، حقوق المواطنة، العفاف العام، الشؤون الاسریة، الامن والانضباط الاجتماعی، الصحة العامة، الحفاظ علی المال العام والحفاظ علی البیئة.