مطالعات انقلاب اسلامی
سال:1396 | دوره:14 | شماره:50 |تعداد مقالات:11

تبیین ماهیت رهبری امام خمینی ره و علت تأثیرگذاری عمیق آن، موضوع این نوشتار است و سؤال اصلی این پژوهش ناظر بر این است که: «چه تعاملاتی میان شخصیت و شیوه رهبری امام خمینی ره و رعایت کرامات انسانی وجود داشته است؟ آیا این شیوه رهبری و نفوذ شگرف آن، بر مبنای الگوی رهبری کاریزماتیک بوده و براساس این قابل تفسیر است؟ » یافته های این نوشتار براساس روش تحلیلی اسنادی، بیانگر تعامل کامل شخصیت و شیوه رهبری امام، با موضوع کرامت انسانی است و مشخص می نماید که امام+ یکی از عالی ترین مظاهر کرامت انسانی و مشخصاً به عنوان انسانی کامل و در مقام مرجعی مهذب و بالنده در دامن تعالیم متعالی اسلامی و شیعی، در طول حیات و رهبری خویش به موضوع کرامت های انسانی توجه ویژه و زایدالوصفی داشته و اساساً یکی از دلایل نفوذ شگرف رهبری ایشان بدین خاطر و نه به دلیل الگوی رهبری کاریزمایی بوده است.

جمهوری اسلامی ایران دارای مؤلفه های فرهنگی غنی و ارزشمندی است که متأثر از آموزه های متعالی اسلام و به ویژه مکتب اهل بیت^ است؛ به این خاطر می تواند دیپلماسی فرهنگی فعال تری از خود نشان دهد. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران واجد و حامل چه مؤلفه هایی است؟ و کدام یک از مؤلفه ها از اهمیت بالاتری برخوردار است؟ فرضیه پژوهش عبارت است از اینکه مؤلفه های ارزشی بینشی، مهم ترین دسته از مؤلفه های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی به شمار می آیند. روش پژوهش، به صورت توصیفی-تحلیلی و کاربردی است که ضمن مصاحبه با نخبگان و صاحب نظران، از تحقیقات گسترده کتابخانه ای و اسنادی نیز بهره برده است. نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد که مؤلفه های ارزشی بینشی، بیشترین درجه اهمیت را از نظر صاحب نظران و در مقایسه با سایر مؤلفه ها به خود اختصاص داده است و البته میزان موفقیت بیشتری، هم در شرایط فعلی و هم در شرایط آتی (1404) خواهیم داشت.

شناخت و بررسی اندیشه سیاسی و سیر تطور آن از جمله مباحث عمده و مورد توجه پژوهشگران در علوم سیاسی محسوب می شود. رخداد انقلاب اسلامی در ایران علاوه بر پیامدهای سیاسی-اجتماعی آن، مولد اندیشه سیاسی جدید براساس اسلام سیاسی با خوانش امام خمینی قدس سره است که به لحاظ روش شناختی و فهم مبانی و آثار آن اهمیت فراوان دارد. شناخت صحیح این اندیشه می تواند به ماندگاری و اثربخشی بیشتر در جغرافیای جهان اسلام بینجامد. از منظر آسیب شناسی، جلوگیری از تحریف های محتمل و خوانش های ناصواب، مسئولیت سنگین دین باوران و معتقدان به راه و مکتب امام خمینی قدس سره است. پرسش مقاله حاضر این است که چگونه می توان به فهم صحیح اندیشه سیاسی امام قدس سره دست یافت و از انحراف و تحریف آن پیشگیری کرد؟ فرضیه تحقیق این است که با معرفی شاخص های اندیشه سیاسی حضرت امام قدس سره و معرفی جریان های معارض با آن، می تواند در این زمینه کارآمد باشد.

اندیشه و رفتار سیاسی حضرت امام قدس سره درباره حاکمیت طاغوت و وجوب مبارزه با آن، مبنای شکل گیری انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت و سرانجام منشاء پیدایش و یا تقویت بسیاری از جنبش ها در منطقه و جهان گردید. از آنجا که انقلاب اسلامی بر پایه تفکرات سیاسی امام خمینی قدس سره پی ریزی شده است، هدف این پژوهش تبیین و بازخوانی مبانی، اهداف، ادله فکری و رفتار سیاسی امام خمینی قدس سره بعنوان الگوی عملی مبارزه دائمی و خستگی نا پذیر رهبران حرکت های آزادی بخش در مواجهه با رژیم های استبدادی و طاغوتی است. اکنون که بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی موجی جدید به خود گرفته، بررسی این موضوع بنیادین ضروری به نظر می رسد. این نوشتار با روش اسنادی به دنبال بررسی ادله، اهداف و رفتار مبارزاتی حضرت امام قدس سره از دهه بیست تا پیروزی انقلاب اسلامی است. یافته های پژوهش نشان می دهد حضرت امام+ با هدف اجرای حدود الهی و تشکیل حکومت اسلامی، رفتار مبارزاتی غیرمسلحانه را در قالب روش های مختلف علمی، فرهنگی و در نقش رهبری و ایدئولوگ انقلاب علیه رژیم وقت پیش گرفتند.

انقلاب اسلامی در ایران از حوادث اعجاب انگیز نیمه دوم قرن بیستم به شمار می رود، به گونه ای که برخی آن را جزء انقلاب های بزرگ به شمار می آورند. ایران با رویه ای انقلابی در سیاست خارجی توانسته تأثیر زیادی بر کشورها، رهبران سیاسی و مذهبی، جنبش ها و رویدادها داشته باشد. مسلمانان یمن و به خصوص حوثی های این کشور، تأثیری غیرمستقیم (خودجوش و بدون دخالت ایران) از انقلاب اسلامی گرفته اند. در این مقاله تلاش شده است تا ضمن بررسی نظریه پخش و مؤلفه های مختلف آن، نشان داده شود که انقلاب اسلامی چه تأثیری بر حوثی های یمن داشته؟ میزان و شکل آن چگونه است؟ فرضیه اصلی ما این است که انقلاب اسلامی در ایران بر حوثی های یمن به خصوص در زمینه سیاسی، فکری، روشی و فرهنگی تأثیرگذار بوده است و حسین بدرالدین حوثی به عنوان فردی صاحب نفوذ در یمن، امام خمینی+ را شخصیتی ممتاز در عصر معاصر برمی شمارد. این مقاله با روش کتابخانه ای و اسنادی و شیوه توصیفی-تحلیلی به بازتاب انقلاب اسلامی در یمن می پردازد.

وقوع انقلاب اسلامی در ایران، آغازگر فصل جدیدی در روابط سیاسی دو کشور ایران و عربستان سعودی شد. این رویداد به دلیل برخورداری از زیربنای ایدئولوژیک انقلابی شیعه، حاوی پیامی بود که موجب برهم زدن وضع موجود در منطقه شد. در این پژوهش تأثیرات انقلاب اسلامی بر مناسبات عربستان با ایران در دهه اول انقلاب اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. روابط دو کشور در دهه نخست انقلاب اسلامی، متأثر از عوامل مختلفی چون تلاش ایران جهت صدور انقلاب اسلامی، جنگ ایران و عراق، شورای همکاری خلیج فارس، رقابت در اوپک، مسئله حجاج ایرانی و تحرکات شیعیان منطقه شرقی عربستان قرار داشت که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند. نتیجه پژوهش بیانگر این است که دولت عربستان برای جلوگیری از بازتاب انقلاب اسلامی در جامعه خود، سیاست اصلاح و سازگاری را در پیش گرفت، ولی به دلیل تضاد فکری با تشیع، همواره سیاست تقابل با دولت انقلابی شیعه را اعمال نموده است.

مقاله حاضر درصدد است با بررسی مجموعه بیانات و سخنرانی های رهبر معظم انقلاب در رابطه با موضوع «پروژه نفوذ»، به مفهوم سازی آن بپردازد و سپس فرآیند و سازوکار نفوذ را از منظومه فکری رهبر انقلاب استخراج کند. به همین منظور برای دستیابی به فرآیند و سازوکار موردنظر از روش نظریه پردازی داده بنیاد استفاده شده است. بنابراین از همه سخنرانی های ایشان در موضوع نفوذ استفاده شده است و با سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی به تحلیل داده ها پرداخته می شود. مدل نهایی نفوذ که از بیانات رهبر معظم انقلاب بدست می آید به طور کلی شامل شش بخش «مقدمات نفوذ»؛ «روش های نفوذ»؛ «مقابله با نفوذ»؛ «زمینه سازان نفوذ»؛ «دامنه و وسعت نفوذ» و «نتایج نفوذ» است. به نظر می رسد شناسایی فرآیند و سازوکار نفوذ می تواند به فهم بهتر نظام گفتمانی مقام معظم رهبری، در این خصوص کمک کند و مبنایی برای استخراج راهبردهای اجرایی در جهت مقابله با این مانع بزرگ در راه انقلاب اسلامی باشد.

ساختار نظام جهانی در واقع تسلط ظالم بر مظلوم و یک رابطه ظالمانه و غیرانسانی است. سلطه گر در این نظام به دنبال تأمین منافع خویش از طریق چپاول کردن ثروت بومی و منابع تحت سلطه است و به غیر از این نیز راضی نمی شود. امام خمینی قدس سره با شناخت چهره واقعی نظام سلطه، امت اسلامی را با فریاد بیدار باش به هوشیاری در برابر نظام سلطه فرا خواند و با ارائه راهبردهایی آنها را به مقابله با سلطه گران دعوت کردند. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی به این پرسش، پاسخ خواهد داد که امام خمینی قدس سره چه راهبردهایی را برای امت اسلامی، جهت مقابله با نظام سلطه بیان کرده است؟ چهار راهبرد معنوی، سیاسی و اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و دفاعی و یازده شاخص به عنوان مهم ترین پاسخ این پرسش است که امت اسلامی می تواند با اتکا و اهتمام به آن زندگی شرافتمندانه و عزتمندانه داشته باشند.

متعاقب پیروزی انقلاب و حاکم شدن گفتمان انقلاب اسلامی، اسلام سیاسی فقاهتی با طرد رقیبان گفتمانی خود، تولیت امور را در دست گرفت. اما با آغاز رقابت های درون گفتمانی، شاهد تسلط خرده گفتمان های اسلام سیاسی رادیکال، محافظه کار، اصلاح طلب و عدالت خواه طی ادوار مختلف پس از انقلاب هستیم. بر اساس مطالب یادشده مبنای نوشتار حاضر برای پاسخ به این پرسش اصلی است که «خرده گفتمان اسلام سیاسی عدالت خواه» که در این پژوهش به عنوان «خرده گفتمان عدالت» یاد می شود و دولت نهم آن را نمایندگی می کرد، چگونه صورت بندی شده و مسلط گشته است؟ در پاسخ فرضیه مقاله با استعانت از روش کیفی، نظریه گفتمان و تکنیک کتابخانه ای درصدد است به این گزاره دست یابد که اشاعه عناصر خرده گفتمان جدید مانند؛ «خودباوری»، «مبارزه با فساد»، «مبارزه با رفاه طلبی و تجمل گرایی مدیران»، «توجه به اقشار محروم و مستضعف وحاشیه نشین» بر محور «عدالت»، این اسطوره در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری، خود را در کنش سیاسی نیروهای اجتماعی متجلی ساخته و با تبدیل شدن به تصور اجتماعی موجب تسلط این خرده گفتمان گردید.

در نظام بین الملل، کشورهایی هستند که پس از چند دهه تحولات سیاسی، در حال تغییر و ورود به شرایط سیاسی جدیدی هستند. تحقق انقلاب های رنگی در این کشورها می تواند تحولات سیاسی در این جوامع را در مسیری خاص که عمدتاً مبتنی بر ارزش های لیبرال و نظام های دمکراسی غربی است، هدایت کند. در این تحقیق به دنبال پیداکردن چرایی و چگونگی رسیدن به الگوی شبکه سازی در فتنه سال 1388 جمهوری اسلامی، براساس فعالیت های شبکه ای، جبهه ای و جریانی هستیم؛ شایان ذکر است جبهه ها، شبکه های مختلف را برای حل موضوعی خاص، به طرق گوناگون در یک جبهه یا مواجهه قرار می دهند. ازاین رو جبهه ها می توانند متکثر باشند، تقسیم بندی موضوع ها و نحوه ساماندهی شبکه ها برای حل موضوعات اولویت دار، مهم ترین کار در این سطح می باشد. در این تحقیق جریان و جریان سازی، اولاً ماهیتی ارزشی و شناختی برای شبکه ها و جبهه ها در شکل گیری انقلاب مخملی سبز در سال 1388 در ایران دارد، از طرفی دیگر فعالیت های شبکه ای و جبهه ای، زمینه ساز و گسترش دهنده فعالیت های جریانی است.