زمین شناسی ژئوتکنیک (زمین شناسی کاربردی-Journal of Geotechnical Geology)
سال:1387 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

منطقه بروجرد از نظر زمین شناسی بخش کوچکی از زون سنندج- سیرجان محسوب می شود. سنگ های دگرگونی در این منطقه به دو گروه ناحیه ای و مجاورتی تقسیم می شوند. سنگ های دگرگونی ناحیه ای که بخش وسیعی از منطقه را در بر می گیرند شامل اسلیت و فیلیت بوده و در محدوده رخساره شیست سبز (زون کلریت) قرار می گیرند. نفوذ توده گرانیتوئیدی بروجرد به صورت کشیده و طویل به موازات شیستوزیته غالب این سنگ ها با روند شمال غربی- جنوب شرقی، یک دگرگونی مجاورتی در حد رخساره پیروکسن هورنفلس را به وجود آورده است. سنگ های دگرگونی مجاورتی در بخش شمالی توده شامل توالی کاملی از دگرگونی درجه پایین تا بالا شامل شیست لکه دار، هورنفلس شیست، هورنفلس و میگماتیت می باشند ولی در بخش جنوبی به دلیل وجود سیستم های گسله و رانده شدن سنگ های گرانیتوئیدی بر روی سنگ های دگرگونی، این توالی به طور کامل دیده نمی شود. شواهد صحرای و میکروسکوپی نشان می دهند که میگماتیت ها از نوع تزریقی بوده و در حقیقت در اثر تزریق ماگمای گرانیتوئیدی به درون سنگ های دگرگونی به وجود آمده اند. محاسبات دماسنجی گارنت- بیوتیت برروی هورنفلسیها دمای به تعادل رسیدن این زوج کانی را با احتساب متوسط همه کالیبراسیون ها 472 درجه سانتی گراد برآورد می کنند.

در این پژوهش میزان فرسایش و رسوبزایی حوضه آبریز رودخانه کردشیخ، با استفاده از مدل های تجربی پتانسیل فرسایش، MPSIAC و فورنیه با به کارگیری نرم افزار ایلویس مورد مطالعه قرار گرفت. در روش MPSIAC تاثیر و نقش نه عامل مهم و موثر در فرسایش خاک و تولید رسوب (زمین شناسی سطحی، خاک، اقلیم، رواناب، توپوگرافی، پوشش زمین، کاربری زمین، وضعیت فرسایش و فرسایش رودخانه ای) در حوضه، ارزیابی و بسته به شدت و ضعف هر عامل، امتیاز یا عددی به آن تعلق گرفت. از مجموع امتیازات یا اعداد به دست آمده برای عوامل مختلف، میزان رسوب دهی حوضه از رابطه Qs=38.77e0.3530R محاسبه گردید، که در آن Qs میزان تولید رسوب و R مجموع امتیازات عوامل نه گانه است. طبق این رابطه در حوضه آبریز رودخانه کرد شیخ (533.67(m3/km2.yr=Qs می باشد. در مدل پتانسیل فرسایش چهار مشخصه، شامل ضرایب فرسایش حوضه، کاربری زمین، حساسیت خاک به فرسایش و شیب متوسط حوضه در شبکه های ایجاد شده در نقشه مورد بررسی قرار گرفت. میزان رسوب ویژه در حوضه، طبق این روش GSP = 244.94 (m3/km2.yr) محاسبه گردید. در مدل فورنیه میزان تولید رسوب با توجه به روش اول 2.65logpw2/pa+0.46logH(tans)-1.56=LogQs محاسبه گردید و به صورت زیر به دست آمد: .Qs=207.91(ton/Km2.yr)

مدلی طراحی شده در این پژوهش نشان دهنده برش دو قطعه مکعب مستطیل هم اندازه از جنس فوم و تداعی کننده ساختار گل مانند می باشد. نوع و جهت حرکت بلوک های گسلی آن، هم در سطح افق و هم در مقطع عرضی به خوبی قابل تشخیص است. در این مدل، سطح تماس بلوک های بریده شده، توسط کاغذ گلاسه روغنی پوشیده و حرکت آن ها با حداقل اصطکاک صورت می گیرد. دو مکعب در جعبه ای شیشه ای قرار داده شده و توسط دستگیره های چوبی حرکت داده می شوند. این نوع طراحی باعث می شود که نیروها تنها به صورت برشی وارد شوند و هیچ نیروی کششی یا فشارشی در به حرکت در آمدن آن دخالت نداشته باشد. این مدل نشان می دهد، که حتی در مناطقی با رژیم تکتونیکی برشی، نیز ساختارهای لغزشی- فشارشی یا لغزشی- کششی به وجود می آیند.

بررسی پارامترهای اندازه دانه ها در رودخانه های حوضه آبریز سد طرق با بستر گراولی نشان دهنده سه پیوستگی رسوبی در زیر حوضه مغان–کرتیان است که توسط ناپیوستگی ها از یکدیگر تفکیک شده اند. تغییرات ناگهانی شیب بستر بر اثر عوامل تکتونیکی و ورود رسوبات جانبی از شاخه های فرعی از مهم ترین عوامل تغییر در بافت رسوبات کف کانال و ایجاد ناپیوستگی های رسوبی می باشند. همچنین بررسی های به عمل آمده نشان دهنده نقش دو فاکتور مهم جورشدگی هیدرولیکی یا حمل انتخابی و سایش در روند ریزشوندگی ذرات در این زیرحوضه می باشد. برآورد رسوب در این حوضه به روش مدل پتانسیل فرسایش صورت گرفته است. بر این اساس مقدار کل فرسایش ویژه حوضه معادل 7 تن در هکتار در سال است و ضریب رسوب دهی حوضه 68 درصد و مقدار رسوب ویژه کل حوضه 4.8 تن در هکتار در سال برآورد شده است.

در این تحقیق سنگ ها، رسوبات و خاک های شهر کرمان جهت تعیین میزان آلودگی عناصر فرعی و کمیاب به وسیله فعالیت های انسانی مورد بررسی قرار گرفتند. به همین منظور 37 نمونه جمع آوری و غلظت 30 عنصر به وسیله طیف سنج جرمی پلاسمایی اندازه گیری و با عیارهای استاندارد زیست محیطی مقایسه گردید. اکثر عناصر اصلی، فرعی و جزیی در سنگ های آهکی نزدیک شهر کرمان، مطابق انتظار طبیعی، غلظت کم دارند، برعکس، بسیاری از نمونه های خاک شهر بیش از انتظار طبیعی، عناصر جزیی دارند. افزایش تجمع این آلاینده ها در اثر رشد سریع حمل و نقل و همچنین فعالیت های اقتصادی و صنعتی در محیط زیست شهری کرمان می باشد. در این بررسی نقشه ژئوشیمیایی برخی عناصر اصلی، فرعی و کمیاب در سنگ، خاک و رسوبات محدوده شهر کرمان به وسیله فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. نقشه های ژئوشیمیایی نشان می دهند که، غلظت برخی عناصر با توان بالقوه مسمومیت زایی، از حاشیه شهر به سمت مرکز افزایش می یابد. آلوده ترین نقاط، با غلظت های بالای عناصری مانند سرب، کروم، قلع و آنتیموان، مربوط به خاک های محل کارگاه های باطری سازی، نقاشی اتومبیل و پمپ بنزین ها بوده، که به طور مثال غلظت سرب به بیش از 5000 گرم برتن می رسد. در نقشه های تهیه شده، عناصر بریلیم، سریم، گالیم، هافنیم، ایندیم، لانتانیم، لیتیم، نیوبیم، رنیم، تانتالیم، تلوریم، توریم، اورانیم، ایتریم و زیرکونیم آلودگی چندانی نشان نمی دهند.

به منظور مطالعه چینه شناسی بخش آغازین سازند امیران، مقاطع چینه شناسی چمسن گر در جنوب شرقی و تنگ شبیخون در شمال غربی خرم آباد انتخاب و در بررسی های میکروبیواستراتیگرافی، 23 جنس و 35 گونه مختلف از روزن بران کفزی در این برش ها شناسایی و معرفی شدند که عبارتند از: Loftusia minor, L. harisoni, L. coxi, L.elongata, L. morgani, L. sp., Dicyclina schlumbergeri, D. sp., Minouxia lobata, M. sp., Cuneolina sp., Antalyna korayi, Psuedolithounella sp., Broekinella sp., Omphalocyclus macroporus, Orbitoides media, O. cancavatus, O. tissoti, O. apiculata, Siderolites calcitrapoides, S. sp., Rotalia trochidiformis, R. sp., Nezzazatinella sp., Vania anatolica, Valvulammina sp., Murciella sp., Trochospirsa sp., Idalina antique, Dictyoconella complanata, Cyclammina sp., Dictyoconus sp., Gavelinella sp., Goupillaudina sp., Miliolids. مطالعات میکروپالئونتولوژی، سن قسمت آغازین سازند امیران در این ناحیه را، مائس تریشتین میانی تا پسین نشان دادند. به نظر می رسد با توجه به کثرت و اندازه بزرگ روزن بران، محیط تشکیل فلیش های سازند امیران در تامین مواد مورد نیاز برای ساخت دیواره آگلوتینه موثر بوده است.

سنگ های پرکامبرین کمپلکس ماهنشان در شمال غرب ایران تحت تاثیر دگرگونی ناحیه ای و مجاورتی قرار گرفته اند. در این منطقه سنگ های آذرین و دگرگونی مختلفی رخنمون دارند. سنگ های دگرگونی شامل متاپلیت ها (سنگ های رسی دگرگون شده)، آمفیبولیت ها، متاولکانیک ها، پاراگنیس، متاپریدوتیت و سرپانتین ها می باشند. متاپلیت ها دارای دو سری شیستوزیته در دو جهت مختلف هستند. مطالعات دقیق پتروگرافی و پتروفابریک در آن ها نشان می دهند که دو فاز دگرگونی ناحیه ای و یک فاز دگرگونی مجاورتی بر این سنگ ها تاثیر گذاشته اند. کانی های آندالوزیت، استارولیت، کیانیت و گارنت در طی اوج دگرگونی، فاز دوم دگرگونی ناحیه ای، متبلور شده اند. مطالعات ژئوشیمیای متاپلیت ها نشان می دهند که ترکیب سنگ رسوبی اولیه متاپلیت ها قبل از دگرگونی، شیل و یا گریوک بوده است. محیط تکتونیکی تشکیل رسوب اولیه بر اساس نمودارهای متمایزکننده مرتبط با قوس های آتشفشانی می باشد. سنگ منشا متاپلیت های ماهنشان بر اساس شیمی عناصر غیرمتحرک، سنگ های آذرین حد واسط مانند ریولیت تا آندزیت تشخیص داده شد.

درایـن مطـالعه سازنـده ای کـژدمی و پابده در میدان نفتی مارون مورد بررسی قرار گرفته اند. روش نمودار کل کربن آلی به هیدروکربن های پیرولیزی یکی از مناسب ترین روش های مورد استفاده در تفسیر داده های حاصل از پیرولیز می باشد. با استفاده از این روش خصوصیات ژئوشیمیایی سازندهای مذکور مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن با یکدیگر مقایسه شده اند. کروژن سازند کژدمی از نوع II و سازند پابده تلفیقی از کروژن II-III تعیین گردید. این دیاگرام نشان می دهد که سازند کژدمی در مقایسه با سازند پابده دارای پتانسیل هیدروکربن زایی بیشتری است. میزان کربن آلی مرده سازند کژدمی 0.93 درصد وزنی و پابده 0.5 درصد وزنی به دست آمد. تعیین میزان جذب هیدروکربن توسط ماتریکس سنگ با استفاده از این روش نشان داد که میزان جذب در نمونه های حاصل از سازند کژدمی بیشتر از سازند پابده می باشد. این امر مبین آن است که ماتریکس سنگ ها در سازند کژدمی در مقایسه با سازند پابده دارای کانی های رسی بیشتری است و سازند کژدمی نسبت به سازند پابده در میدان مارون از کیفیت مناسب تری برای سنگ منشا برخوردار است.