زمین شناسی ژئوتکنیک (زمین شناسی کاربردی-Journal of Geotechnical Geology)
سال:1387 | دوره:4 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

حوضه آبریز بابلرود، یکی از حوضه های آبریز اصلی استان مازندران، آ ب های دامنه های شمالی رشته کوه های البرز را زهکشی و به دریای خزر هدایت می کند. با توجه به تراکم مراکز جمعیتی و وجود طرح های عمرانی بزرگ مانند سدهای البرز و شیاده و مسیرهای ارتباطی اصلی و روستایی در منطقه، اهمیت مطالعه حرکات دامنه ای ضرورت پیدا می کند. با شناخت مناطق مستعد زمین لغزش و تنوع آن می توان روش های مناسب جهت کاهش خطرات احتمالی و بهسازی شرایط زمین را مورد استفاده قرار داد.هرچند عوامل متعددی در ایجاد حرکات دامنه ای تاثیر گذارند، ولی در این تحقیق تاثیر جنس سنگ و نوع سازند در عملکرد زمین لغزش ها بررسی شدند. در این خصوص ضمن شناسایی زمین لغزش های رخ داده در منطقه، موقعیت آن ها در نقشه زمین شناسی ثبت، و ارتباط آن ها با سازندهای زمین شناسی مطالعه گردید. مناطق و واحدهای سنگی مستعد به وقوع زمین لغزش با در نظر گرفتن تراکم سطحی زمین لغزش ها و درصد فراوانی آن ها در هر واحد زمین شناسی و با بهره گیری از نرم افزار ARC GIS 9 به ترتیب اهمیت مشخص شدند. نتایج تحقیق نشان می دهد که نهشته های نئوژن بیشترین تراکم نسبی و از نظر تعداد سازند شمشک بیشترین درصد فراوانی زمین لغزش را دارند. سازندهای آهکی دلیچای، لار و الیکا مقاوم ترین واحدهای سنگی در مقابل انواع حرکات دامنه ای می باشند. همچنین می توان چنین بیان داشت با توجه به بالا بودن میزان بارندگی سالانه در منطقه، هرچه درصد فراوانی کانی های رسی در یک واحد سنگ شناسی بیشتر باشند استعداد آن واحد برای زمین لغزش بیشتر می شود. ضخامت پوشش خاکی، شیب دامنه و درصد رطوبت نیز در گسترش و تنوع حرکات دامنه ای منطقه موثر بوده اند.

واحدهای دگرگونه زون ساختاری سنندج-سیرجان در ناحیه الیگودرز، شامل مجموعه سنگ های پرکامبرین-پالئوزوئیک زیرین، پرمین، تریاس، ژوراسیک و کرتاسه می باشند. این مجموعه انواع ذخایر سنگ های ساختمانی، تزئینی و نما را در برگرفته اند. از خصوصیات بارز این ناحیه فراوانی رخنمون های سنگ های دگرگونه کربناته در کنار توده های نفوذی گرانیتوئیدی می باشد. مطالعات صحرایی و اکتشافات انجام شده بر روی افق های سنگ چینه ای دو نوع ذخیره کربناته و ماگمازادی را در منطقه نشان می دهد. ذخایر سنگ های کربناته که بیشتر در واحد های پرکامبرین و پرمین مشاهده می شوند شامل مرمر آهکی و دولومیتی (معروف به سنگ چینی و کریستال) و ذخایر سنگ های ماگمایی از نوع گرانیت-گرانودیوریت می باشند. همچنین بررسی زمین شناسی ساختمانی منطقه مورد مطالعه دو روند کلی سیستم غالب درزه و شکاف در راستای شمال غربی-جنوب شرقی و شمال شرقی-جنوب غربی را نشان می دهند.

هدف از انجام این مطالعه بررسی محیط رسوبی و ارزیابی بلوغ سنگ منشا احتمالی شیل های بیتومینه بخش یک سازند گچساران در میدان نفتی پازنان با استفاده از پارامترهای ژئوشیمیایی می باشد. بخش یک سازند گچساران به شش لایه کلیدی تقسیم می شود که مهم ترین آن ها لایه کلیدی B می باشد. این بخش، به عنوان یک لایه کم ضخامت شیل بیتومینه، در حفاری چاه های میدان نفتی پازنان اهمیت بسیار دارد. از مطالعه بیومارکرهای موجود در بخش مذکور برای تعیین محیط رسوب گذاری استفاده گردید. حضور اولیئنان نورهوپان ها، وجود مقادیر کم شاخص گاماسران، پایین بودن نسبت استران C29 نسبت به استران های C28 و C27 همگی نشان می دهند که محیط رسوب گذاری لایه کلیدی B در سازند گچساران، محیطی لاگونی با شوری کم می باشد. به منظور تعیین بلوغ شیل های بیتومینه، از نمودار استاندارد تغییرات نسبت C32-hopane 22S/(22S+22R) در برابر C29-Sterane 20S/(20S+20R) استفاده شد. نتایج حاصل از این نمودار مبین آن است که نمونه مورد مطالعه در محدوده نابالغ قرار گرفته و بلوغ خیلی پایینی را نشان می دهد. استفاده از نمودار سافر با مقادیر ایزوتوپی کربن به دست آمده از جزء اشباع (-250.00) و جزء آروماتیک (-22.60.00)، محیط رسوبی قاره ای نزدیک دریا را برای شیل بیتومینه افق کلیدی B نشان می دهد. مطالعات ایزوتوپی کربن نیز دلالت بر محیط رسوب گذاری حد واسط مردابی یا سبخایی دارد. مقدار ایزوتوپ گوگرد (d34S) انیدریت در زمینه ای از مادستون 0.0016.6-16.8 می باشد، اما این مقدار در نمونه های کاملا انیدریتی با افزایش 0.0020.8-21.1 روبرو و نشانگر حضور دو محلول دیا‍ژنتیکی و اولیه آب دریا است. در نهایت، منشا محیط حد واسط را نشان می دهد.

رودخانه های پیشین و حوضه های کششی از جمله ساختارهایی هستند که در اثر عملکرد سیستم های گسلی موجود در این منطقه شکل گرفته اند. رودخانه های از پیش جاری در اثر فرسایش مناطق بالا آمده به وجود آمده و عملکرد فعالیت های تکتونیکی نتوانسته مسیر رودخانه را مسدود کند. در نتیجه مسیر رودخانه ثابت مانده و در اثر فرسایش، دیواره ها به صورت جانبی تغییر می کنند. حوضه های کششی نیز در اثر عملکرد تراکششی گسل های امتداد لغز شکل می گیرند. این عوارض از دیدگاه مورفوتکتونیک قابل بحث بوده و بررسی آن ها اطلاعات مفیدی در مورد تکامل ژئومورفیک منطقه به ما می دهند. بدون شک، گسل های مهم این منطقه (نصرت آباد و کهورک) در شکل گیری این ساختارها نقش مهمی داشته اند. در این تحقیق داده های ماهواره ای پردازش و آشکارسازی شدند و سپس با مطالعات و داده های صحرایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. موقعیت ویژه گسل های نصرت آباد و کهورک و حرکت راست بر آن ها در تکامل مورفولوژیک منطقه و شکل گیری عناصر و پدیده های نامبرده، موثر می باشد.

در نتیجه مطالعه مجموعه ماکروفسیل های گیاهی گروه شمشک در منطقه امام زاده هاشم، هشت گونه اکوییزتال (Equisetale) برای نخستین بار شناسایی گردیدند که عبارتند از:Equisetites beanii, Equisetites cf. laterale, Equisetites cf. laevis, Equisetites muensteri, Neocalamites cf. meriani, Neocalamites carcinoides, Neocalamites hoerensis, Neocalamites nathorsti.بر مبنای ارزش چینه شناسی این ماکروفسیل ها سن تریاس پسین (رتین) و ژوراسیک میانی (دوگر)، برای رسوبات دربردارنده آن ها پیشنهاد می شود.

نهشته های سازند تاربور در شرق لردگان با ضخامت حدود 182 متر، به طور عمده از سنگ های کربناته تشکیل شده اند. مرز زیرین این سازند با سازند گورپی هم شیب و ناپیوسته می باشد که نشانه عدم رسوبگذاری و فرسایش، و مرز بالایی با سازند پابده هم شیب و پیوسته است. سن سازند تاربور در ناحیه مورد مطالعه بر اساس گونه های شاخص فرامینیفرا مایستریشتین میانی و بالایی تعیین گردید. میکروفاسیس های کربناته سازند تاربور شامل گرینستون، وکستون تا پکستون و وکستون بوده که نشانه محیط رسوبی دریای باز، سد کربناته (ریف) و تالاب پشت سد است. سازند تاربور در این منطقه در یک پلاتفرم کربناته اپی کانتیننتال تشکیل شده است.

پهنه بندی آسیب پذیری نیتراته آب های زیرزمینی دشت همدان-بهار با تصحیح وزن پارامترهای روش دراستیک با پارامترهای آماری و وزن دهی بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفت. در تحقیق حاضر علاوه بر نرخ بندی های معمول موجود در روش دراستیک، از روش فازی برای هم مقیاس سازی نقشه های معیار و آماده سازی آن ها برای تلفیق و تعیین وزن مناسب، همبستگی بین غلظت نیترات و پارامترها و ضرایب همبستگی اسپیرمن و کندال استفاده گردید. بر این اساس مشخص شد که پارامترهای خاک، محیط آبخوان، و عمق آب زیرزمینی به ترتیب با وزن های 5، 4 و 3.5 بیشترین همبستگی را با داده های نیترات نشان می دهند. رابطه جدید به نام: DAS (D: عمق تا سطح ایستابیA : محیط آبخوان، :S محیط خاک) می باشد. بر اساس وزن های به دست آمده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، لایه های اطلاعاتی قطعی و فازی دراستیک به طور جداگانه، با یکدیگر تلفیق شدند. جهت تهیه نقشه خطرپذیری آلودگی، لایه کاربری اراضی منطقه به پارامترهای قبلی افزوده و برای تعیین وزن بهینه این پارامتر نیز از روش های آماری استفاده شد. پس از اعمال این پارامتر میزان همبستگی بین غلظت نیترات و خطرپذیری آلودگی به 0.78 رسید. نقشه نهایی نشان می دهد که 5 درصد از آبخوان کاملا خطرپذیر، 10 درصد دارای خطر آلودگی خیلی زیاد، 20.95 درصد زیاد، 26 درصد متوسط تا زیاد، 21.3 درصد متوسط تا کم، 9 درصد کم، 7 درصد دارای خطر آلودگی خیلی کم، و 0.75 درصد بدون خطر آلودگی می باشند.

این پژوهش درباره بیواستراتیگرافی نهشته های کرتاسه فوقانی (رسوبات سانتونین-ماستریشتین) بحث می نماید. در این مقاله تعداد 26 گونه و 16 جنس مختلف نانوفسیل های آهکی کوکولیتوفورید برای اولین بار شناسایی شده اند. کوکولیتووفوریدهای جنوب شرقی اصفهان تنوع زیاد و حفظ شدگی خوب دارند. اندازه بسیار کوچک و گسترش جغرافیایی زیاد نانوفسیل های آهکی، آن ها را به عنوان شاخصی کارآمد و مفید در مطالعات بیواستراتیگرافی مطرح ساخته است. واحدهای لیتواستراتیگرافی شامل ضخامت های مختلفی از رسوبات شیلی ومارنی و تناوب آهک و مارن و همچنین آهک می باشند. رسوبات دانه ریز از قبیل شیل و آهک مارنی بهترین شرایط را برای حفظ نانوفسیل ها دارند. جنس ها و گونه های متنوع نانوفسیلی از قبیل:Arkhangelskiella cymbiformis, Biscutum magnum, Braarudospheara sp., Calculites obscurus, Ceratholitoides self-trailiae, Ceratolithoides aculeus, Ceratolithoides amplector, Ceratolithoides brevicornicalans, Ceratolithoides kamptneri, Ceratolithoides pricei, Ceratolithoides sp., Cyclagelosphaera margerelii, Lithraphidites carniolensis, Lithraphidites quadratus, Lucianorhabdus cayeuxii, Lucianorhabdus maleformis, Micula murus, Micula praemurus, Micula prinsii, Nannoconus dauvillieri, Quadrum gartneri, Quadrum trifidus, Thoracosphaera opercula, Watznaueria barnesae.شناسایی گردید. بیشتر آن ها از حفظ شدگی خوبی برخوردارند. (.اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)