زمین شناسی ایران
سال:1395 | دوره:10 | شماره:38 |تعداد مقالات:8

رسوبات سازند نایبند در برش جنوب باختری طبس و در شرق ایران مرکزی واقع شده که شامل توالی ماسه سنگ، شیل های زغال دار، سیلت سنگ و لایه های آهک فسیل دار است. این سازند در این برش به ستبرای 1410 متر به سن تریاس پسین می باشد. در بخش میانی برش چینه شناسی این سازند یعنی 400 تا 600 متری از قاعده توالی، مجموعه ای از اثر فسیل ها یافت شدند. این اثر فسیل ها شامل Lockeia isp.، Palaeophycus tubularis، Rosselia isp.، Rhizocorallium isp.، Planolites beverleyensis،cf. Treptichnus isp. و Palaeophycus striatus  است. با وجود اثر فسیل هایی چون Rhizocorallium isp.، Rosselia isp.Lockeia isp. و ، این مجموعه اثر فسیل قابل نسبت دادن به اثر رخساره کروزیاناست. این ضخامت از سازند نایبند در شرایط محیط رسوبی آرام و زیر سطح موجسار هوای آرام (FWWB–fair-weather wave base) ته نشست شده است.

کانسار مس ماری در شمال غرب ایران و در منطقه طارم در شمال زنجان واقع شده است. این کانی سازی از نوع چینه کران و سنگ درونگیر آن، تراکی آندزیت مگا پورفیری به سن ائوسن است. سولفیدهای اصلی مس شامل بورنیت، کالکوسیت و کالکوپیریت عمدتا همراه با پیریت می باشند. بافت های موجود در کانی سازی شامل پرکننده فضای خالی، دانه پراکنده، رگه- رگچه ای و جانشینی است. سنگ های آتشفشانی محدوده مورد مطالعه بیشتر دارای ترکیب حد واسط تا اسیدی با سرشت شوشونیتی و پتاسیم بالا بوده و یک محیط کششی ریفتی درون کمانی را نشان می دهند. دگرسانی های کربناتی، کلریتی، اپیدوتی و سریسیتی در سنگ میزبان دیده می شوند. فراوانی مس و نقره در تراکی آندزیت مگاپورفیری سالم به ترتیب تا 3200 و 216 بخش در میلیون می باشد. بر اساس ویژگی های اساسی توده کانه دار ماری از جمله محیط تکتونیکی، سنگ دربرگیرنده، حالت چینه کران، کانی شناسی، محتوای فلزی و دگرسانی و مقایسه این ویژگی ها با ذخایر مس تیپ مانتو (Manto- type)، کانسار مس ماری می تواند به عنوان یک ذخیره مس تیپ مانتو در شمال غرب ایران معرفی شود. همانند سایر کانسارهای مشابه این تیپ در دنیا، سه مرحله اصلی برای کانی سازی در کانسار ماری می توان در نظر گرفت. مرحله اول شامل فعالیت آتشفشانی زیردریائی و فوران گدازه تراکی آندزیت مگاپورفیری به همراه دگرسانی ناحیه ای پروپیلیتی می باشد. در مرحله دوم، دیاژنز اولیه و فعالیت میکروارگانیسم های احیاکننده سولفات باعث تشکیل پیریت هم به صورت پرکننده فضای خالی و هم به صورت دانه پراکنده در واحد تراکی آندزیتی میزبان شده است. نهایتا در مرحله سوم، افزایش ضخامت رسوبات، فرونشست حوضه و دیاژنز تدفینی به همراه ورود سیالات غنی از مس به داخل واحد میزبان احیایی موجب جانشینی سولفیدهای مس به جای پیریت های اولیه و کانی زایی در کانسار ماری شده است.

کمپلکس میشو در شمال باختر ایران به صورت برجستگی شاخصی می باشد که توسط گسل های فعال شناخته شده ای محدود شده است. آرایش فضایی این گسل ها سبب برافرازش منطقه و برونزد سازند کهر به سن پرکامبرین در مرکز این کمپلکس شده است. بررسی شاخص های پروفیل های طولی رودخانه، مورفولوژی جبهه کوهستان، مورفولوژی دره ها و داده های ترموکرونومتری حوضه نشان می دهد که میزان نرخ برافرازش در راستای باختر به خاور و شمال به جنوب کاهش می یابد. نمودارهای هیپسومتری که برای دامنه شمالی و جنوبی تهیه شده است، نشان می دهند که دامنه شمالی نسبت به دامنه جنوبی در حالت ناپایدار تری قرار دارد. همچنین مقایسه منحنی توپوگرافی همگن شده کمینه و بیشینه در سه مقطع باختر، مرکزی و خاور میشو مشخص کرد که بیشترین اختلاف در مقطع باختری میشو است که دلالت بر نرخ بالای برافرازش در این بخش دارد. داده های زمین دماسنجی آغاز فرایش سریع از حدود 21 تا 22 میلیون سال (میوسن) پیشنهاد می کند. نرخ برافرازش 0.16 تا  Km/Ma 0.24قابل انتظار می باشد. مقایسه نتایج نمونه های برگرفته از باختر و خاور منطقه نشان از کاهش فرایش از باختر به خاور دارد که با نتایج داده های ساختاری و وضعیت چینه شناسی منطقه و یافته های مورفولوژیکی مطابقت دارد.

گارنت شیست های کوه ارغون دارای مجموعه کانیایی کوارتز، فلدسپار، میکا و گارنت هستند. ترکیب شیمیایی پلاژیوکلاز، بیوتیت، مسکویت، کلریت و گارنت نشان می دهد که پلاژیوکلازها غنی از آلبیت، میکای سفید غنی از اعضای نهایی مسکویت، کلریت بیشتر دارای اعضای نهایی آمسیت و سدیت بوده و فلوگوپیت- آنیت تشکیل دهنده اصلی بیوتیت می باشند. گارنت ها غنی از آلماندن و اسپسارتین هستند. در این مطالعه، فشار و دمای حد بالایی و حد پایینی دگرگونی سنگ ها با استفاده از روش های متداول زمین دما- فشارسنجی محاسبه شد. با استفاده از دماسنج تبادل کاتیون Fe-Mg بین گارنت و بیوتیت با فرض فشار 4Kbar بالاترین حرارت محاسبه شده 615 و کمترین حرارت محاسبه شده 429 درجه سانتی گراد و برای8Kbar  بالاترین حرارت محاسبه شده 644 و کمترین حرارت محاسبه شده 452 درجه سانتی گراد می باشد. با استفاده از روش تعادل کانی شناسی چندگانه، به ترتیب فشار و دمای محاسبه شده برای حد بالایی و حد پایینی دگرگونی، حدود 801 درجه سانتی گراد و فشار 9kbar و 450 درجه سانتی گراد و فشار 7kbar محاسبه گردید. این مجموعه تحت تاثیر دو فاز دگرگونی و دگرشکلی سنگ ها را تحت تاثیر قرار داده اند. دگرشکلی دوم در منطقه همراه با اوج دگرگونی بوده است. کاهش دمای حدود 351 درجه سانتی گراد به ازای کاهش فشار حدود 2kbar در سنگ های رسی دگرگون شده منطقه مورد مطالعه دیده می شود.

در پژوهش حاضر، خوشه بندی مجموعه ای از داده های هیدروشیمی دشت ورامین با استفاده از روش های خوشه بندی -C میانگین فازی (FCM) و تحلیل خوشه سلسله مراتبی (HCA) انجام شده و کاربرد آن ها در تغییرات رخساره های هیدروشیمی بحث گردید. نمونه های آب زیرزمینی با استفاده از بهینه کردن تعداد خوشه و درجه فازی شدگی با استفاده از روش -C میانگین فازی به سه گروه طبقه بندی شدند. از داده های آب زیرزمینی 90 نمونه چاه عمیق و نیمه عمیق و 9 متغیر هیدروشیمی منطقه مورد مطالعه استفاده شد. نتایج این دو روش، مراکز خوشه را تولید می کند که در تشخیص فرایندهای فیزیکی و شیمیایی تغییرات هیدروشیمی منطقه مورد مطالعه موثر است. در روش FCM تعداد خوشه بهینه توسط توابع بهینه یابی تعیین می شود اما در روش HCA بر اساس تجربه کاربر و سعی و خطا تعیین می شود. روش FCM روشی مناسب در تحلیل داده اکتشافی در بیان توزیع رخساره های هیدروشیمی است و زمانی که خوشه های پیوسته یا دارای هم پوشانی وجود دارند، ابزار بهتری نسبت به HCA برای خوشه بندی است. با ترسیم خطوط تراز مقدار عضویت هر خوشه که بر روی نقشه به صورت مکانی و پیوسته نشان داده شده، خوشه های نمونه های آب زیرزمینی به خوبی مشخص شده است. نتایج نشان داد؛ روش FCM در تحلیل داده های مرزی، نسبت به روش HCA که تغییراتی واضح و ناگهانی دارد؛ تواناتر است.

افیولیت نورآباد بخشی از افیولیت های تتیسی خاور مدیترانه- زاگرس- عمان بوده که در جنوب و جنوب باختر تراست اصلی زاگرس رخنمون دارد. از جمله سنگ های مختلف توالی این مجموعه افیولیتی، دایک های دیابازی و گدازه های بازالتی هستند که در منطقه گسترش زیادی دارند. ترکیب شیمیایی این سنگ ها در محدوده های بازالت های ساب آلکالن، آندزیتیک بازالت و آندزیت می باشد. بر اساس نمودارهای عناصر نادر خاکی نورمالیز شده نسبت به کندریت و عناصر کمیاب نورمالیز شده نسبت به گوشته اولیه، این سنگ ها خصوصیات سری های کالک آلکالن را نشان داده و با تهی شدگی از عناصر HFSE و غنی شدگی از LREE و LILE مشخص می شوند. این خصوصیات مشابه با دیگر افیولیت های تتیسی است که در امتداد خط درز بیتلس- زاگرس رخنمون دارند، بوده و بیان گر شکل گیری آن ها در بالای پهنه فرورانش (سوپراسابداکشن) می باشد.

در گستره نقشه زمین شناسی 1.100000 سر چاه در استان خراسان جنوبی و واقع بین 30° 59’ تا 60° طول شرقی و 33° تا 30° 33’ عرض شمالی طیف گسترده ای از سنگ های آتشفشانی با تنوع ترکیبی یازیک تا اسیدی رخنمون دارند که ماهیت و تحولات مذاب سازنده آن ها به کمک مطالعات و اندازه گیری های ایزوتوپی مورد مطالعه قرار گرفته است.بر ابن اساس سنگ های آذرین خروجی منطقه منشا گرفته از گوشته متاثر از فرورانش ورقه لیتوسفری و یا متاسوماتیزه شده توسط مواد پوسته ای می باشند و بایستی در مورد شکل گیری سنگ های داسیتی- ریولیتی نقش پارامترهایی چون آلایش پوسته ای را نیز برجسته دید. سنگ های ریولیتی در حد قابل توجهی از مواد پوسته ای تاثیر پذیرفته و با دارا بودن87Sr/86Sr بالاتر و 143Nd/144Nd پایین تر به گونه ای شاخص متمایز شوند.