زمین شناسی ایران
سال:1391 | دوره:6 | شماره:21 |تعداد مقالات:8

یکی از مهمترین اثرات ناشی از زلزله 31 خرداد 1369 منجیل (M=7.7)، ایجاد و تحریک زمین لغزش های متعدد در مناطق زلزله زده بوده است. بررسی و تحلیل مشخصات این زمین لغزش ها و نحوه توزیع آنها در محدوده متاثر از این زلزله در شناخت مناطق مستعد زمین لغزش، در زلزله های آینده اهمیت بسزایی دارد. در این مطالعه مهمترین پارامترهای موثر در وقوع زمین لغزش های ناشی از زلزله منجیل، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در چهارگوش های چلکاسر و چهارمحل (منطقه ای در نزدیکی رومرکز زلزله منجیل) به مساحت 309.30 کیلومتر مربع بررسی شده است؛ سپس با استفاده از مدل نسبت فراوانی مناطق مستعد زمین لغزش در قالب یک نقشه ارائه شده است. مقایسه این نقشه با فهرست زمین لغزش های ناشی از زلزله منجیل همپوشانی قابل قبولی را نشان می دهد. با توجه به این نقشه، استعداد منطقه مورد مطالعه به وقوع زمین لغزش به پنج پهنه تقسیم شده است.

ناحیه کال کافی در 76 کیلومتری شمال شرق انارک (استان اصفهان) و در منطقه ایران مرکزی قرار گرفته است. بر اساس مشاهدات صحرایی، مطالعات پتروگرافی و پراش پرتو ایکس، سه منطقه دگرسانی پتاسیک، فیلیک - آرژیلیک و سیلیسیک در ناحیه مورد مطالعه تشخیص داده شد. پاراژنز کانی شناختی دگرسانی پتاسیک شامل ارتوز + بیوتیت + کوارتز ± سریسیت، دگرسانی فیلیک شامل سریسیت + کوارتز + پیریت بهمراه کانی های رسی ± کلسیت، و دگرسانی آرژیلیک شامل کائولینیت + دیکیت + سریسیت + کوارتز + هماتیت + لیمونیت + گوتیت می باشد. کانی سازی در مجموعه کال کافی را می توان به دو نوع اصلی تقسیم نمود: (1) کانی سازی مس - مولیبدن و (2) کانی سازی پلی متالیک طلا، سرب و روی. کانی سازی مس - مولیبدن به طور عمده بر گرانیت ها و کوارتزمونزونیت های پورفیری منطبق می باشد. رفتار عناصر کمیاب خاکی در سنگ های غیردگرسان (کوارتزمونزونیت ها) ناحیه مورد مطالعه نشان می دهد که عناصر کمیاب خاکی سبک به شدت تفریق یافته اند، حال آن که تفریق عناصر کمیاب خاکی سنگین با شیب آرام تری دنبال می شود. کاهش مقدار کل عناصر کمیاب خاکی در نمونه های دگرسان شده این ناحیه نشان دهنده تحرک آنها در محیط دگرسانی گرمابی است. مطالعات حرارت سنجی میان بارهای سیال ناحیه مورد مطالعه نشان می دهد که شوری سیال کانی ساز از 1.74 تا 21.11 درصد وزنی معادل نمک طعام تغییر می نماید. دمای یکنواختی به دست آمده از این میان بارها نیز گویای وجود حداقل دو نسل میان بار سیال یا سیال کانی ساز در منطقه است.

تاقدیس سیاه کوه در حاشیه گسل جبهه کوهستان قرار دارد و از جمله تاقدیس های کمربند چین خورده - راندگی زاگرس است. گسل جبهه کوهستان، به عنوان یک جبهه ریختاری کمربند چین خورده - راندگی زاگرس را به چندین منطقه شامل ایذه، فارس، لرستان و فروافتادگی دزفول تقسیم می کند. منطقه گسلی بالارود که به صورت یک گسل راندگی مدفون بخشی از گسل جبهه کوهستان است، بین منطقه لرستان (شمال) و منطقه فروافتادگی دزفول (جنوب) قرار دارد. منطقه گسلی بالارود با عبور از حاشیه جنوبی تاقدیس سیاه کوه، این تاقدیس و تاقدیس های هم جوار را تحت تاثیر عملکرد خود قرار داده است.برداشت های صحرایی و تحلیل پارامترهای هندسی تاقدیس و مقایسه آنها با مدل های ارائه شده برای انواع چین های مرتبط با گسلش، حکایت از آن دارد که تاقدیس سیاه کوه را می توان به عنوان نمونه ای از چین های انتشاری گسلی انتقال یافته که دچار برش متاثر از عملکرد منطقه گسلی بالارود شده، پیشنهاد کرد. قرارگیری این تاقدیس در مجاورت بلافصل این منطقه گسلی این دیدگاه را تایید می کند.

در این تحقیق ویژگی های آب زیرزمینی نظیر عمق، ضخامت، زون های مستعد، منبع شوری و زمین شناسی زیرسطحی در حوضه شیرین آب در جنوب غرب ایران با استفاده از سونداژ الکتریکی قائم (VES) و اطلاعات چاه های بهره برداری تعیین شده است. در این منطقه بدلیل بالا بودن نرخ رشد جمعیت، نیاز به منابع جدید آب افزایش یافته و در اثر ازدیاد برداشت، منابع موجود آب شرب و کشاورزی تهدید می شود. در این منطقه تعداد 170 سونداژ الکتریکی در 19 پروفیل با آرایه شلومبرژه اجرا شده است. بیشترین فاصله بین الکترودهای جریان 1000 (AB) متر است. در این تحقیق نتایج زیر بدست آمده است: 1- محدوده مورد مطالعه آبخوان آبرفتی است و توسط طاقدیس کوهانک به دو ناحیه شمالی و جنوبی تقسیم شده است. 2- با استفاده از نتایج پردازش نمودارهای الکتریکی و تغییرات مقاومت الکتریکی، زون های شور و شیرین و مرز آنها تفکیک شده است. 3- نقشه تغییرات رسانایی الکتریکی و میزان کلر در نمونه های آب چاه های بهره برداری همبستگی خوبی دارند و نشان می دهند که شوری عامل اصلی کنترل کننده مقاومت الکتریکی است. 4- مقاومت الکتریکی ویژه آبخوان در نیمه شمالی دشت 13 تا 380 اهم متر و در نیمه جنوبی 4 تا 219 اهم متر است. 5- با توجه به مسیر و سرچشمه رودخانه شور آب و همچنین جهت جریان آب زیرزمینی به نظر می رسد تشکیلات ماسه ای - مارنی سازند آغاجاری منبع اصلی شوری آب دشت می باشد. 6- نقشه تغییرات مقاومت الکتریکی عرضی (RT) در محدوده دشت محاسبه و رسم شده است. با توجه به اینکه مقاومت الکتریکی عرضی با تراوایی آبخوان متناسب می باشد با استفاده از این نقشه، زون های مستعد جهت حفر چاه های بهره برداری تفکیک شده اند.

آنومالی های میدان پتانسیل معمولا بصورت برهم نهی آنومالی های مربوط به ساختارهای عمیق و بزرگ مقیاس و آنومالی های مربوط به ساختارهای سطحی و کوچک مقیاس می باشند که جداسازی این دو دسته از آنومالی ها، مهمترین مرحله در تعبیر و تفسیر داده ها می باشد. روش های مختلفی برای این کار معرفی شده اند که نیمه اتوماتیک می باشند. در این مقاله از روش تجزیه مد تجربی برای جداسازی آنومالی های ناحیه ای و باقیمانده استفاده شده است. این روش اتوماتیک بر مبنای استخراج مدهای ذاتی نوسانی از داده می باشد. قابلیت این روش بر روی داده های مصنوعی و واقعی ناحیه تراکپسبرگ آفریقای جنوبی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج جداسازی با استفاده از این روش نسبت به روش متداول برازش چندجمله ای از دقت بالاتری برخوردار است.

سازند سورگاه در تنگ چنارباشی با 15 متر ضخامت، شامل میکروفونایی از روزن بران پلانکتونی تورونین میانی تا سانتونین می باشد. بررسی مورفوتایپ های این سازند محیط رسوبگذاری نسبتا عمیق را برای این سازند پیش بینی می کند و به موازات افزایش سطح آب دریا اشکال سنگین جایگزین اشکال سبک می شود. فراوانی آنها به اکسیژن و سایر عوامل محیطی دیگر نظیر شوری و دما بستگی دارد و به عبارتی اشکال (r-selected) دارای فراوانی بیشتر و گسترش چینه شناسی وسیع تری نسبت به اشکال (K-selected) هستند.

چین های منطقه تنگ بیجار و کمانکوه در غرب ایلام از مجموعه ای از تاقدیس ها و ناودیس های نامتقارن و هم مرکز با محور تقریبیN51W, 0  و سطح محوری N51W, 78SE تشکیل شده اند. چین ها اغلب به شکل تاقدیس های مرکب تخم مرغی شکل و دارای اشکال زین اسبی هستند. این چین ها از نوع باز با زاویه بین یال های حدود 76 درجه و در رده 1B قرار می گیرند. مکانیزم تشکیل این چین ها بر اساس شواهد موجود (چین های موازی با لغزش بین لایه ای و وجود سطح جدایش در بالا و پایین چین ها)، خمشی لغزشی است. این سبک باعث می شود که چین ها تا اعماق زیاد تداوم نداشته باشند. زمان چین خوردگی را می توان پایان پلیوسن دانست.درزه های ناحیه دارای چهار سری مشخص هستند. سری های a و b کششی و حاوی رگه های کلسیتی و سری های c و d برشی و حاوی آثار خش لغز هستند. تمامی درزه ها تقریبا عمود بر سطح طبقه بندی هستند، بنابراین قبل و یا همزمان با شروع چین خوردگی تشکیل شده اند و پس از تشکیل ساختمانهای چین خورده شکستگی جدیدی تشکیل نشده است. بر این اساس، استرس اصلی تکتونیکی به صورت افقی عمل کرده و درنتیجه تمامی درزه های اصلی کششی و برشی در هنگام تشکیل قائم هستند.با استفاده از مختصات چین ها و سطوح درزه استرس های تکتونیکی ایجاد کننده تغییرات ساختاری که نتیجه فشار حاصل از برخورد صفحه عربستان با صفحه ایران است، عبارتند از d3=S50E, 0 ,d1=N40E, 0 و استرس میانگین نیز قائم خواهد بود که فصل مشترک بین درزه ها را تشکیل می دهد.گسل ها که از فراوانی کمی در منطقه برخوردار هستند دارای طول کوتاهی بوده و جابه جایی های کمی را ایجاد کرده اند. از گسل های مهم می توان به گسل های عرضی و تعداد کمی گسل طولی اشاره کرد.

رسوب گذاری شیل های سیاه رنگ غنی از مواد آلی به سن والانژینین - تورونین در بیشتر نقاط دنیا، معرف حوادث بی هوازی اقیانوسی است. در ناحیه لرستان، شیل و مارن های سیاه رنگ، سنگ آهک های رسی نازک لایه تا لامینه ای پیریتی و سنگ آهک های متورق و به شدت بیتومینه سازند گرو، هم زمان با چنین شرایطی نهشته شده است. این رویدادهای پیچیده موجب ایجاد دوره های متعددی از فراوانی، تنوع، تحول و یا انقراض در روزن داران پلانکتونی شده است، به طوری که این موجودات اولین مرحله تطبیق و تحول خود را تقریبا هم زمان با آغاز این حوادث تجربه کرده اند. مهم ترین ویژگی ظاهر شده در روزن داران پلانکتونی، طویل شدگی در حجرات دور آخر و ظهور گونه های با حجرات دوتایی در دور آخر است و این ویژگی ها جهت سازگاری با شرایط کمبود اکسیژن ایجاد شده است. مطالعه سازند گرو با سن آپتین پیشین - سنومانین پیشین در برش تحت الارضی چاه نفت نشان دهنده هم زمانی تغییرات مورفولوژیکی بسیار گسترده در روزن داران پلانکتونی و ته نشینی سنگ آهک های رسی سیاه رنگ غنی از مواد آلی همراه با فق هایی از مارن می باشد.