زمین شناسی ایران
سال:1390 | دوره:5 | شماره:18 |تعداد مقالات:7

برای شناسایی میوسپورها و استفاده از آنها در تعیین خویشاوندی میکروفسیل های گیاهی موجود در رسوبات بخش بالایی سازند چمن بید، 34 نمونه از قسمت بالایی این واحد سنگی در برش چینه شناسی الگو مطالعه شده است. در این برش چینه شناسی، در 60 کیلومتری جنوب غربی بجنورد و نزدیک روستای چمن بید، سازند چمن بید بصورت هم شیب و تدریجی روی شیل های سازند باش کلاته و به طور هم شیب اما با تغییر ناگهانی سنگ شناسی زیر سازند مزدوران قرار دارد. در نمونه های مورد مطالعه 39 گونه هاگ (متعلق به 28 جنس) و 13 گونه گرده (منتسب به 11 جنس) شناسایی شده اند. علاوه بر میوسپورهای با حفظ شدگی خوب، دیگر پالینومورف ها مانند داینوفلاژله ها، هاگ قارچ ها، و پوسته داخلی روزن داران نیز، به ترتیب فراوانی، وجود دارند. میوسپورهای یاد شده به فیلیکوپسیدا (Filicopsida)، لیکوپسیدا (Lycopsida)، ژینکوپسیدا (Ginkgoopsida)، کنیفروپسیدا (Coniferopsida) و بریوپسیدا (Bryopsida) نسبت داده شده اند. در پالینوفلورای مورد مطالعه، فراوانی قابل توجه هاگ های منتسب به سرخس ها از جمله Klukisporites , Cicatricosisporitesو Cyathidites نشان می دهد در زمان تشکیل نهشته های بخش بالایی سازند چمن بید (تیتونین) آب و هوای گرم و مرطوب وجود داشته است. علاوه بر این، وجود داینوفلاژله هایی مانند Systematophora areolata، Cribroperidinium spp.، Tehamadinium spp. و Kallosphaeridium spp. و هاگ قارچ ها در پالینوفلورای مورد مطالعه نیز این نتیجه گیری را تائید می کند. افزایش قابل توجه فراوانی نسبی Corollina در رسوبات مورد مطالعه نیز نشان دهنده چیرگی فزاینده آب و هوای گرم و خشک در اواخر ژوراسیک پسین است.

سقوط قطعات گارنت-بیوتیت-کیانیت شیست های رخنمون یافته در شمال غرب کمپلکس دگرگونی ناحیه ای قوری نیریز (بخش جنوب زون دگرگونی سنندج-سیرجان)، به هنگام نفوذ توده ماگمایی غیره کوهزایی لوکو کوارتز دیوریتی-آنورتوزیتی (توده ماگمایی اولیه بی آب و بسیار پرحرارت) تله پهلوانی به این بخش از کمپلکس قوری، در 170 میلیون سال پیش، باعث شد تا این قطعات، متحمل دگرگونی همبری شدیدی شوند. در نتیجه این فرایند، این قطعات، درجات ذوب بخشی جزئی را تحمل کرده و ساختارهای میگماتیتی در آنها ایجاد شده است. همچنین جدایش برخی از این مذاب ها، منجر به ایجاد میانبارهای کوچک گرانیتی پرآلومینوس شده است.مشاهدات صحرایی، بررسی های میکروسکوپی و داده های شیمیایی نشان می دهند که ارتباط تنگاتنگی بین این بیگانه سنگ ها، ذوب بخشی، ایجاد ساختارهای میگماتیتی و میانبارهای کوچک گرانیتی وجود دارد. کاهش مقدار اکسیدهای SiO2، Na2O و K2O، افزایش Al2O3، TiO2، FeO* و MgO و ارتباط نسبت های عنصری Sr/Y، K/Sr، Lan/Ybn، Lan/Smn و Gdn/Ybn نشانگر تشکیل میانبارهای گرانیتی از بیگانه سنگ های میگماتیتی دیاتکسیتی است. بنابراین، ذوب آب زدایشی مسکوویت و بیوتیت، بیگانه سنگ های شیستی را میگماتیتی و میانبارهای کوچک گرانیتی را تولید کرده است.

بر اساس مطالعات صورت گرفته، تاقدیس کرنج یک چین نامتقارن با تمایل به سمت جنوب باختری است. میانگین ضخامت موازی با سطح محوری سازند آسماری در بخش های مختلف این تاقدیس، 550 متر و ضخامت حقیقی آن 403 متر برآورد شده است. در میدان نفتی کرنج، مدل چین جدایشی گسلیده به عنوان سازوکار چین خوردگی پیشنهاد می شود. برش های زمین شناسی و کانون سطحی زمین لرزه های دستگاهی در کنار تفسیر نیمرخ های لرزه ای سه بعدی حکایت از عملکرد دو گسل راندگی در یال های شمالی و جنوبی این تاقدیس و یک گسل تراگذر متقاطع با محور تاقدیس، دارد که انحنای محور تاقدیس معلول عملکرد این گسل تراگذر است. مدل سه بعدی تهیه شده از راس سازند آسماری بوسیله نقشه های زیرسطحی و اطلاعات حفاری چاه ها نشان داد که ریخت شناسی سازند آسماری به شدت از عملکرد این گسل ها تاثیر پذیرفته است. تحلیل فرکتالی آبراهه ها مشخص می کند که بخش ها مختلف این تاقدیس در طول تاریخ زمین شناختی خود، دارای آهنگ زمین ساختی متفاوتی بوده است، به گونه ای که بخش میانی در یال شمالی بالاترین آهنگ فعالیت زمین ساختی را به خود اختصاص می دهد.

ایران از دیدگاه زمین ساخت جهانی، بخشی از کمربند چین خورده آلپ – هیمالیا را تشکیل می دهد که در ارتباط با بسته شدن اقیانوس تتیس بین دو قاره بزرگ گندوانا و اوراسیا تشکیل شده است. در مورد زمان شکل گیری و بسته شدن نوتتیس در ایران مطالعات بسیاری انجام شده و نظرات مختلفی در مورد آن ارائه شده است. در مطالعات انجام شده پیشین، دامنه زمانی برای بسته شدن نئوتتیس و برخورد قاره ای عربستان و ایران از کرتاسه پسین تا نئوژن متغیر است. در این مطالعه بر اساس داده های U/Pb زیرکن در لوکوسوم میگماتیت های مافیک کمپلکس دگرگونی تخت سلیمان در زون سنندج-سیرجان، سن ایزوتوپی 206Pb/238U برای رخداد فرایندهای میگماتیتی شدن در طی برخورد قاره ای نوتتیس در حدود 32-24 میلیون سال (سن های تصحیح شده نسبت به مقادیر 204Pb) و 29-25 میلیون سال (سن های تصحیح شده نسبت به مقادیر 207Pb) تعیین شده است. با این فرض احتمالا بتوان فعالیت های ماگمایی وسیع در منطقه را مرتبط با فازهای کششی نئوژن به نازک شدگی پوسته به دنبال برخورد قاره ای نسبت داد. داده های سن سنجی K-Ar سنگ های شیستی در منطقه زرشوران، داده های ایزوتوپی U-Th/He آپاتیت در منطقه ماه نشان و سن سنجی 40Ar-39Ar موسکوویت در شیست های منطقه زرشوران در مطالعات دیگر فراخاست پی سنگ دگرگونی تخت سلیمان در حدود 20 میلیون سال پیشین (میوسن پیشین) را تایید می کنند. کوتاه شدگی پوسته و افزایش عمق گسل اصلی راندگی زاگرس (احتمالا تا اعماق موهو) از دیگر شواهد برخورد قاره ای میوسن هستند.

در این پژوهش سازند سروک به ضخامت 208 متر در جنوب غرب فیروزآباد از نظر زیست چینه نگاری و دیرینه بوم شناسی بررسی شده است. مطالعات دیرینه شناسی و زیست چینه نگاری منجر به شناسایی 5 تجمع جانوری گردید. از نظر چینه نگاری زیستی پنج زون که از قاعده به سمت راس عبارتند از: Conicorbitolina conica - Trocholina assemblage zone، Favusella washitensis range zone، Rudist debris zone، Nezazzata – Alveolinides assemblage zone، Oligosteginids assemblage zone. با توجه به زون های فوق سن سازند سروک آلبین پسین- سنومانین تعیین شده است. از نظر دیرینه بوم شناسی، چهار مجموعه مختلف فسیلی تشخیص داده شده است. مجموعه اول تنها از روزن داران بزرگ مخروطی شکل و آگلوتینه با تنوع کم تشکیل شده است. مجموعه دوم بیشتر از روزن داران بزرگ مخروطی شکل و آگلوتینه به همراه روزن داران آگلوتینه کوچک تشکیل شده است. این مجموعه تنوع فسیلی زیادی دارد. مجموعه سوم شامل روزن داران آگلوتینه کوچک است و روزن داران بزرگ مخروطی شکل و آگلوتینه در آن مشاهده نمی شود، تنوع در این مجموعه متغیر است. مجموعه چهارم متفاوت از سه مجموعه دیگر بوده و شامل خانواده الیگوستیژینیده به همراه روزن داران پلانکتون است. تنوع در این مجموعه نیز متغیر می باشد. تفاوت در مجموعه های فسیلی عمدتا در ارتباط با تغییر در شرایط بوم شناختی و زیستی می باشد. تغییرات میزان اکسیژن، تغییرات عمق محیط، از بین رفتن جلبک های همزیست، تغییرات آهنگ رسوبگذاری و جنس رسوبات کف حوضه تفسیر شده است.

استفاده از تبدیل های تجزیه سیگنال همچون فوریه و موجک کمک شایانی به شناسایی ویژگی های نهفته در داده ها می کند. خوشبختانه استفاده از این تبدیل ها در حوزه مطالعات علوم زمین در سال های اخیر رو به رشد بوده است. در این بین، تبدیل موجک ویژگی های منحصر به فردی دارد که مطلوبیت استفاده از آن را به مراتب افزایش می دهد. اما موجک خانواده وسیعی از تبدیل ها را شامل می شود که با عنوان موجک های مادر شناخته می شوند و عملکرد کاملا متفاوتی دارند. بنابراین، گزینش موجک مادر بهینه برای تجزیه داده های مختلف به گونه ای که بیشینه اطلاعات ممکن از تجزیه داده ها حاصل شود؛ موضوعی است که همواره باید مدنظر باشد. بررسی مروری تحقیقاتی که در حوزه علوم زمین صورت گرفته و از موجک استفاده کرده اند، نشان می دهد که متاسفانه به طور معمول، گزینش موجک مادر بهینه مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقاله، این نقیصه بررسی و شیوه های گزینش موجک مادر بهینه بحث شده و نتایج یک مطالعه موردی بر روی چاه نمودارهای پتروفیزیکی یکی از میدآنهای نفتی جنوب ایران برای نشان دادن اهمیت این مطالعات ارائه شده است.

منطقه مورد مطالعه در شمال شرقی بلوک لوت و در بخش غربی نقشه 1:100000 بصیران قرار گرفته است. در این منطقه سنگ های نفوذی و نیمه نفوذی حد واسط تا اسیدی در واحدهای آتشفشانی ائوسن-الیگوسن نفوذ کرده و از مناطق امیدبخش برای کانی سازی است. شناسایی مناطق احتمالی کانی سازی به کمک پردازش تصاویر ماهواره ای استر انجام شد. پردازش این تصاویر وجود دگرسانی های پروپیلیتیک، آرژیلیک، سریسیتیک و تشکیل اکسیدهای آهن (هماتیت) را در منطقه نشان داد. بر اساس این پردازش ها، اطلاعات مربوط به داده های ژئوشیمیایی رسوبات رودخانه ای در بخش هایی که احتمال کانی سازی بیشتری وجود داشت، مورد بررسی قرار گرفت. در شرق و شمال شرق روستای بیشه بی هنجاری عناصر مس، روی، سرب، قلع، تنگستن و طلا و در جنوب غرب بیشه نیز بی هنجاری هایی از قلع، تنگستن، روی، سرب و آهن شناسایی شد. بیشترین میزان عناصر Cu، Zn، Pb، Sn و W به ترتیب 123، 149، 56، 11، 39 گرم بر تن و Au برابر 16 میلی گرم بر تن است. بی هنجاری های قلع و تنگستن شمال شرق بیشه در ارتباط با توده های گرانیتوییدی سری ایلمنیت است.مطالعات ژئوفیزیک هوایی وجود بی هنجاری مغناطیسی را در شرق بیشه نشان می دهد. مطالعات ژئوفیزیک زمینی نیز حاکی از وجود بی هنجاری شدید مغناطیسی (49500 نانو تسلا) و وجود کانی های فری مغناطیس است. مطالعات کانه نگاری نمونه های برداشت شده از مغزه های حفاری نشان داد که منبع بی هنجاری، کانی مگنتیت است. تشکیل مگنتیت در ارتباط با نفوذ گرانیتوییدهای سری مگنتیت در سنگ آهک های پالئوسن و بروز اسکارن است.