سیاست علم و فناوری
سال:1387 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

در تحقیق انجام شده در زمینه ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت برای توسعه فناوری، ابتدا با مطالعات کتابخانه ای، تجارب و عملکرد سازمانهای پیرامونی داخلی و ادبیات موضوع در ممالک خارجی، مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر آن مطالعه تطبیقی از تجارب پنج کشور انگلستان، استرالیا، تایلند، اندونزی و ترکیه انجام شد. سپس مطالعه میدانی در سطح دانشگاهها، صنایع (شرکتها) و برخی از سیاستگذاران و متخصصان به عمل آمد.یافته ها ضمن به تصویر کشیدن وضعیت موجود، میزان تعامل بازیگران نظام توسعه فناوری ایران، عوامل ساختاری و غیر ساختاری اثرگذار بر امر ارتباط دانشگاه و صنعت و ساز و کارهای موثر در توسعه ارتباط متقابل را شفاف می سازند. افزون بر آن با نگرش به دیدگاههای دو بخش علمی و صنعتی تحت بررسی، فرایند مدیریتی کلان و خرد حاکم بر روابط متقابل مطرح می شود و مکانیسمهای اثربخش، نتایج و پیشنهادات اجرایی و کاربردی نیز ارایه می گردد. در این مقاله به داده های گردآوری شده و تحلیل توصیفی یافته های تحقیق مذکور به اختصار اشاره می شود.

اعتلای صنعتی و اقتصادی هر جامعه ای مرهون تحقیقات علمی و سازمان یافته آن جامعه است. تشخیص نیاز بازار مصرف، اجرای تحقیقات و مطالعات برای توسعه فناوری و در نهایت تجاری سازی آن از مراحل اجتناب ناپذیر ایجاد یک فناوری جدید است. سازمانهای تحقیقاتی از طریق تجاری سازی فناوریها، هزینه های توسعه فناوریهای خود را جبران کرده و امکان سرمایه گذاری در فناوریهای بهتر و پیشرفته تر را برای خود به وجود می آورند. یکی از راهکارهایی که برای برطرف کردن مشکل تجاری سازی طرحهای تحقیقاتی ارایه شده ارزیابی مقدماتی پتانسیل تجاری شدن آنها قبل از اجرای طرح است، اما آنچه که از اهمیت ویژه ای برخوردار است چگونگی برآورد پتانسیل تجاری دستاوردهای تحقیقاتی می باشد. پتانسیل تجاری عبارت است از احتمال تجاری شدن یک فناوری جدید. هر فناوری جدید برای تجاری شدن و رسیدن به بازار نیازمند حرکت و پیشرفت در یک مسیر پر پیچ و خم، متغیر و غیرقابل پیش بینی است. بنابراین تعیین پتانسیل تجاری یک فناوری جدید پیش شرط لازم برای تعریف موفق راهبرد تجاری شدن آن می باشد. تمرکز این مقاله بر توسعه یک سیستم فازی برای اندازه گیری پتانسیل تجاری فناوریهای برگزیده برای توسعه در مراحل اولیه و قبل از صرف زمان و منابع، بر مبنای مدل ارزیابی راهبرد فناوری (STEP) می باشد. بر مبنای مدل STEP، هر فناوری جدید برای تجاری شدن نیازمند برخی ویژگیهای خاص است. این ویژگیها به ابعاد مختلف تقسیم شده و هر یک از ابعاد نیز دارای تعدادی شاخص می باشند.در این مقاله ضمن پرداختن به طراحی یک سیستم فازی به منظور اندازه گیری پتانسیل تجاری طرحهای تحقیقاتی بر مبنای مدل STEP، مقدار کمی پتانسیل تجاری یکی از مهمترین طرحهای تحقیقاتی در پژوهشگاه صنعت نفت اندازه گیری می شود.

در مقاله حاضر پس از بررسی شبکه معنایی اصطلاحاتی نظیر «فهم عامه از علم»، «ترویج علم در جامعه» و ارایه توضیحاتی در خصوص چیستی این مفاهیم از حیث نظری و کاربردی، به بررسی نقادانه استدلالاتی پرداخته می شود که در باب چرایی مفید بودن «ترویج علم در حیطه عمومی» مطرح شده است. نتیجه ای که از این بحث اخذ می شود آن است هر چه قوت استدلالهایی که در دفاع از ترویج علم ارایه شده یکسان نیست، اما در مجموع، این استدلالات کفه قضاوت را در حمایت از این اقدام سنگینتر می سازند.در ادامه بحث به بررسی انتقادی برخی از مهمترین دیدگاههایی پرداخته می شود که به علوم و فناوری جدید، به علل و دلایل متفاوت و متنوع، نگاهی خوشبینانه و همدلانه ندارند. بخش پایانی مقاله به توضیح نظری و عملی برخی از شیوه های موثر برای ترویج علم در جامعه اختصاص داده شده است. از جمله نکات کلیدی مطروحه در این زمینه که در زمره نتایج اصلی مقاله است، آنکه میان ترویج بهینه علم و فناوری و وجود یک نظام مردم سالارانه رابطه ای ظریف وجود دارد و شانس رشد دراز مدت، پایدار، موزون و هماهنگ علم و فناوری در زیست بومهای اجتماعی که با شرایط دموکراتیک اداره می شوند بالاتر است.

در سالیان اخیر مهندسی مجدد فرایندهای کاری در ایران با جلب نظر بسیاری از سازمانهای دولتی و خصوصی، مدیران این سازمانها را برای رسیدن به نتایج شگرف آن به تخصیص منابع تشویق کرده است. اما مطالعات انجام شده روی این پروژه ها نشان می دهد بسیاری از آنها به بهبود فرایندهایی اساسا غیر ضروری پرداخته اند؛ یا از کنار فرایندهایی گذشته اند که برای تحقق ماموریتهای نه چندان روشن سازمانها حیاتی اند. بر اساس این مشاهدات مهندسی مجدد کلان فرایندهای سازمانها با نگاه توام به اهداف و ماموریتهای آن، در اجرای موفقیت آمیز طرحهای مهندسی مجدد می تواند نقش اساسی داشته باشد. در واقع احیای فرایندهایی که تحقق اهداف را امکان پذیر ساخته و حذف فرایندهایی بدون ارتباط بنیادی با ماموریتهای سازمانها، بیشتر با روح مهندسی مجدد سازگار است.در این مقاله به مهندسی مجدد در سطح کلان سیستم ملی پژوهش و نوآوری سلامت ایران به عنوان یکی از سیستمهای حیاتی کشور و بخش بهداشت پرداخته می شود. با توجه به مطالعات انجام شده بخشهایی از این سیستم به صورت منفک از هم در حال فعالیت بوده و بخشهای مهم دیگری از آن هنوز مورد توجه قرار نگرفته است. این امر بیش از هر چیز ناشی از حاکم بودن نگرش وظیفه ای به این سیستم است که جایگزینی آن با دیدگاه فرایند محور (با رعایت مجدانه همراستایی فرایندها با ماموریت و اهداف سیستم) ضروری به نظر می رسد. در این باز طراحی، از روشهای ابتکاری به عنوان بخشی از هنر معماری سیستم استفاده شده است.

مقاله حاضر پژوهشی پیرامون بررسی روشهای مختلف نگاشت در مدیریت فناوری می باشد که در گام عملیاتی آن صنعت برق به عنوان مطالعه موردی بررسی شده است. در این مقاله کوشش می شود، ابتدا با بررسی روشهای مختلف نگاشت و مناسبت کاربرد آنها، نگاشت مناسب صنعت برق انتخاب شود. ادبیات تحقیق موید چهار دسته نگاشت شامل: نگاشت دانش، نگاشت مسیر، نگاشتهای حاصل از داده کاوی و نگاشت نهادی است که هر یک کاربرد خاص خود را دارد. از آن جمله نگاشت نهادی است که از آن برای مطالعه سیستم نوآوری استفاده می شود. در مطالعه فوق نگاشت نهادی سیستم نوآوری صنعت برق برای وضع موجود طراحی می گردد و در نهایت با توجه به ادبیات موجود نگاشت مناسب صنعت پیشنهاد می شود.

مفهوم «نظام ملی نوآوری» به عنوان یک چارچوب مفهومی و ابزار تحلیلی فعالیتهای نوآورانه کشورها و جوامع، امروزه مورد قبول و استفاده سازمانهای بین المللی مختلف مانند کمیسیون اروپا، OECD، و UNCTAD است. مقاله حاضر نیز بر روی همین مفهوم بر کشور ایران تمرکز نموده و تلاش دارد با تکیه بر تجارب چند مورد از کشورهای منتخب و موفق، راهکارهای پیشنهادی را برای اصلاح آن ارایه کند.این راهکارها به دو دسته تقسیم شده اند: نخست اصلاحات نهادی که مستقیم بر اساس وضعیت کشورهای مورد بررسی استخراج شده اند و دوم اصلاحات راهبردی کلان که بر اساس مطالعه میدانی و نظرخواهی از کارشناسان در قالب تحلیل SWOT استخراج شده اند و به کل نظام مزبور مربوط می شوند. با این ترتیب در تحقیق حاضر از ابزارهای متنوعی چون مطالعه تطبیقی، مطالعه میدانی و تحلیل SWOT برای استخراج راهکارهای اصلاح نظام ملی نوآوری ایران استفاده شده است.

در جهان امروز، فناوری اطلاعات به عنوان مهمترین رکن توسعه جوامع بشری محسوب شده و روز به روز بر شتاب حرکت جوامع از دوران صنعتی به عصر اطلاعات افزوده می شود. مطالعات انجام شده درباره برنامه های توسعه اغلب کشورها، نشانگر محوری بودن نقش فناوری اطلاعات در اینگونه برنامه هاست و در این میان توسعه منابع انسانی متخصص به عنوان مهمترین عامل برای نیل به چنین هدفی محسوب می شود.در مقاله حاضر نتیجه طرح پژوهشی نیازسنجی منابع انسانی متخصص کشور در عرصه مهندسی فناوری اطلاعات مورد توجه قرار می گیرد؛ به همین دلیل ابتدا با ارایه تعریفی از فناوری اطلاعات و نیروی کار آن، به بررسی روشهای پیش بینی منابع انسانی اشاره می شود و سپس با انتخاب یکی از روشهای یاد شده و با ترازیابی کشورهای مشابه ایران با توجه به شاخصهای مختلف اقتصادی و اجتماعی، مدلی برای پیش بینی نیروی انسانی متخصص در زمینه های مهندسی مرتبط با فناوری اطلاعات در ایران ارایه می گردد. در پایان با مقایسه نتایج حاصل از این مدلسازی با نتایج کشورهای تراز به نقاط ضعف و قوت آن اشاره می شود.نتایج این تحقیق از آن حکایت دارد که سالیانه حدود پنج هزار نیروی انسانی متخصص باید در رشته های برق، الکترونیک، کامپیوتر و مخابرات در مقاطع تحصیلی مختلف تربیت و به بازار کار کشور عرضه گردد. با احتساب رشته های جدیدی همچون دولت الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، جامعه شناسی و فناوری اطلاعات، یادگیری الکترونیکی و نظایر آن که به تازگی مورد توجه نظام آموزش عالی در کشورها قرار گرفته است، در برنامه چهارم توسعه کشور تربیت نیرویی حدود سی تا چهل هزار نفر در رشته های مرتبط با فناوری اطلاعات و در مقاطع اطلاعات و در مقاطع مختلف آموزش عالی ضروری به نظر می رسد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از تحقیق لازم است برای حصول اطلاعات دقیق تر برای برنامه ریزی هر دو سال یک بار روند پیش بینی با اطلاعات جدید تکرار شود.