دانش سیاسی
سال:1387 | دوره:4 | شماره:1 (پیاپی 7) |تعداد مقالات:7

در این مقاله با مروری کلی بر مفهوم احیا و احیاگری، دستاورد امام در این خصوص در دو سطح خارجی و داخلی بررسی می شود. به طور خاص، در سطح خارجی به احیای خدا در ساحت خرد ورزی و احیای معنویت در ساحت روابط اجتماعی و در سطح داخلی به بازگشت روح واقعی دین و احیای همراه با نو آوری وجوه سیاسی دین در قالب رهبری انقلاب اسلامی، نظریه پردازی آن و تشکیل نظام جمهوری اسلامی با ارایه فلسفه سیاسی جدید «جمهوری اسلامی» به عنوان تعریفی جدید از مشروعیت و مفاهیم مرتبط حقوق انسانی در ساحت های مختلف آن اشاره خواهد شد. وجه مقبولیت مشروعیت یا قانونی بودن یک نظام مستقر، عدم تحمیل رای به مردم و شرعیت نظارت آن ها بر حکام از جمله حقوق مورد اشاره در این مقاله است و در نهایت، به نقش زمان و مکان در روش اجتهادی امام و مفروضات و دلالت های آن با استناد به آرای ایشان و تفاسیر صاحب نظران به عنوان زمینه دیگر احیا اشاره خواهد شد.

هدف پژوهش حاضر تبیین منطق و مبنای استراتژی های طرح ریزی شده توسط بازیگران مطرح در معادلات امنیتی حوزه خلیج فارس به منظور یافتن شکل مطلوب آینده ترکیب امنیتی منطقه است. بازیگران درگیر در فرایندهای امنیتی خلیج فارس شامل کشورهای ساحلی این منطقه با دسته بندی سه گانه ایران، عراق و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و نیز قدرت های فرامنطقه ای ایالات متحده، کشورهای اروپایی، چین و روسیه در نظر گرفته شده اند.منطق راهبردهای کلان امنیتی مدنظر هریک از این بازیگران تحت تاثیر سه عامل بررسی شده اند که عبارت اند از: یک. اصل وابستگی متقابل فزاینده هم در سطح وابستگی های منطقه ای و جغرافیایی و هم از لحاظ وابستگی موضوعی؛ دو. قواعد مربوط به فرایند جهانی شدن؛ سه. قطب بندی های خاص موجود در هر نظام بین المللی.مبنای چنین راهبردهایی نیز بسته به میزان قدرت و اهداف هریک از بازیگران حاضر در منطقه مبین سه الگوی عام سیاست بین الملل، یعنی سیاست خارجی حفظ وضع موجود، امپریالیسم و یا پرستیژ است. بر این اساس، چنانچه یافته های تحقیق نشان می دهد، با توجه به منطق و مبنای راهبرد امنیتی بازیگران مطرح در منطقه، کارامدترین نظام امنیتی در خلیج فارس، نظامی خواهد بود که بر پایه اصول منطقی نظریه واقع گرایی و نیز نوواقع گرایی همراه با اصلاحات صورت پذیرفته در آن استوار باشد.

در این نوشتار ضمن بررسی مفهوم انقلاب های مخملی در مقایسه با پدیده های مشابه، چرایی وقوع انقلاب های مخملی با توجه به شش جمهوری شوروی سابق بررسی شده است. بدین منظور با بهره گیری از ادبیات نظری موجود، پاسخ به این پرسش در سه محور «ریشه ها»، «وضعیت مخالفان» و «وضعیت حکومت» تبیین شده است. به منظور پاسخ دادن به سوال مزبور از روش تطبیقی (اتفاق و اختلاف با هم) استفاده شده و بر این اساس، کشورهای گرجستان، اوکراین و قرقیزستان از طریق روش اتفاق، و کشورهای روسیه، ازبکستان و آذربایجان با روش اختلاف بررسی شده است. مطابق بررسی های انجام شده مشخص گردید علاوه بر نقش تعیین کننده عامل خارجی، عواملی چون حضور نمایندگان اپوزیسیون در قدرت، افزایش سطح تحصیلات، همبستگی ضعیف نیروهای پلیس با دولت و مبتنی نبودن اقتصاد دولت به صادرات انرژی نیز در رخداد انقلاب های مخملی ضروری می باشند.

ورود ایران به عصر جدید و ایجاد شکاف و انقطاع در سیر طبیعی تاریخ و سنت-که با خشونتی همراه با شکست های خارجی و استعمار همراه بود-ایران را وارد دورانی کرد که به رویارویی بزرگ میان سنت و مدرنیته انجامید. در حالی که سنت و مدرنیته از نظر بنیادهای فلسفی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با یکدیگر دارای تعارض ماهوی است، چنین تعارضی همه جامعه را در اشکال مختلف ذهنی و عینی در بر گرفت؛ از جمله یکی از عمده ترین نهادهایی که در نقطه آغازین و اصلی این تعارض واقع شد، دین و روحانیت بوده است. روحانیت که تا قبل از تجدد تنها از منظر دینی و تفاسیر مذهبی قابل دسته بندی بود، پس از آن با مسایل جدیدی مواجه گردید که نه درون دینی بلکه برون دینی بوده اند و اصل دین و اعتقادات سنتی را مورد هدف قرار داده بودند. چنین تعارضی زمانی جدی تر شده است که ورود مدرنیته به ایران با غلبه غرب و عقب ماندگی ایرانیان و ناتوانی آن ها در پاسخ گویی به بحران های جدید و حل مشکلات توام بوده است. انقلاب مشروطه که نقطه آغازین ورود ایران به عصر جدید و تعارض جدی و رسمی میان سنت و مدرنیته محسوب می گردد، سبب شد که میان نیروهای سیاسی و از جمله روحانیت شکاف بزرگی در رابطه با سنت و تجدد و انقلاب شکل گیرد. در این باره، میان روحانیت تقسیم بندی های عمده ای به وجود آمد که می توان آن ها را در سه گروه شریعت مداران، عدالت محوران و نوگرایان دینی تفکیک پذیر دانست. آنچه این مقاله در پی بررسی آن خواهد بود، دیدگاه ها و مواضع هر سه جریان مذهبی در چالش میان سنت و تجدد پس از انقلاب مشروطه است که برای نخستین بار در ایران ظهور یافت.

مدرسان دروس روش شناسی در رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل در فضای خاص فرهنگی و آموزشی جامعه ایران با چند معضل روبه رو هستند و بر اساس برداشتی که خود از اولویت های انتقال دانش روش شناختی به دانشجویان دارند، معمولا به نفع این یا آن جنبه از دوگانه های پیش رو تصمیم گیری می کنند. مهم ترین معضل های مورد بحث در این تحقیق عبارت اند از: یک. تاکید بر چگونگی شناخت ما از دنیای سیاست (معرفت شناسی) در برابر آموزش فنون متداول تحقیق؛ دو. تدریس نظری مباحث روش شناختی در برابر آموزش حین کار در جریان اجرای طرح های پژوهشی؛ سه. تاکید حداکثری بر روشمندی و ساختار روشمند مقاله های پژوهشی در برابر تلاش برای ارایه محتوای مفید و چهار. تاکید بر اصول ثابت روش شناختی در برابر آشنا کردن دانشجویان با تنوع روش شناختی. واحدهای محدودی که در برنامه درسی رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل به دروس روش شناسی اختصاص یافته، مزید بر علت شده و حاصل دانشجویانی است که مراحل نهایی دوره آموزشی خود را طی می کنند، اما درباره مباحث روش شناختی و نحوه کاربرد روش های گوناگون در ابهام و سردرگمی به سر می برند. در این تحقیق این پرسش در دستور کار قرار خواهد داشت که در واکنش به معضلات پیش گفته در آموزش روش تحقیق در نظام دانشگاهی ایران معمولا چه رهیافت هایی توسط مدرسان دروس روش شناسی اتخاذ می شود و چطور می توان، با ارایه برخی پیشنهادهای عمل گرایانه، رهیافت های مذکور را بهبود بخشید. مصاحبه با دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل و غور در ساختار دروس روش تحقیق در اصلی ترین مراکز تدریس رشته های مذکور در شهر تهران، روش های اصلی برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش بوده است.

یکی از انواع اعتماد، اعتماد سیاسی است که به رابطه دولت و مردم می پردازد. مراجعه به تحقیقات انجام شده نشان می دهد که اعتماد سیاسی از اول انقلاب تاکنون فراز و نشیب و در بیشتر مواقع سیر نزولی داشته است. از آنجا که تلاش و شعار دولت های بعد از انقلاب برآوردن انتظارات و توقعات مردم است، انتظار می رفت که اعتماد سیاسی مردم رو به افزایش باشد، نه کاهش. نظریه های مورد مطالعه در تحقیق نشان می دهد که عواملی چون میزان رفاه و رضایت از زندگی مردم، اعتماد بنیادی و میزان دینداری آنان بر اعتماد سیاسی تاثیرگذار است. همچنین، نگرش آن ها به دولت اعم از تلاش برای تامین رفاه، تعهدات دینی مسوولان و عملکرد صحیح نقاط تماس نظام با مردم بر اعتماد سیاسی آنان تاثیرگذار است.تحقیق حاضر به روش پیمایشی با نمونه 441 نفر پاسخگوی تهرانی بیست سال به بالا در پی پاسخ گویی به این سوالات بود که اعتماد سیاسی مردم چه میزان است و از عوامل تاثیرگذار بر اعتماد سیاسی کدام یک در بین پاسخ گویان مهم تر است. نتیجه نشان داد اعتماد سیاسی مردم در حد متوسط است (52% اعتماد سیاسی بالا) که اعتماد به نظام سیاسی بالاتر از اعتماد به نهادها و کنشگران سیاسی است و ضمن تایید بیشتر فرضیات و نظریه های مطرح در تحقیق، از بین عوامل تاثیرگذار، وضعیت رفاهی و رضایت از زندگی و نگرش مردم نسبت به تلاش دولت در ایجاد رفاه اجتماعی-اقتصادی مهم ترین نقش را در اعتماد سیاسی پاسخ گویان داشت.

اگر بتوان جریان های اسلامی شکل گرفته در دوران معاصر را از منظر رابطه دین و مدرنیته در سه جریان نواندیشی دینی، نوگرایی دینی و رادیکالیسم دینی، صورت بندی کرد؛ نواندیشی دینی جریانی فکری است که در فرایند رویارویی با مدرنیته و تلاش برای سازگار ساختن سنت فکری-دینی به آن، به گذار از سنت مذکور با نوعی شالوده شکنی فهم سنتی از دین می پردازد. نواندیشان دینی با اذعان به ناسازگاری درک گذشته از دین با مدرنیته، خصایص و الزامات آن، و با تاثیرپذیری از مبانی معرفتی و روشی مدرنیته، فهم جدیدی از دین ارایه کرده که حاصل آن گذار از سنت فکری دینی در جوامع اسلامی است. این گذار بر بنیان های نظری خاصی مبتنی است که به توضیح و تبیین آن پرداخته می شود. بیان این اصول از حیث زمینه سازی برای نقد بعدی آن ها ضروری است.