مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران
سال:1397 | دوره:12 | شماره:40 |تعداد مقالات:13

نخستین گام برای اجرای برنامه های حفاظت خاک، تعیین اهمیت نسبی منابع رسوب و در نتیجه شناسایی مناطق بحرانی در داخل حوزه آبخیز می باشد. هدف این تحقیق مقایسه نتایج روش انگشت نگاری رسوبات و اندازه گیری صحرایی فرسایش برای منشایابی رسوبات آبی در حوضه ورتوان قزوین می باشد. بدین منظور از تحلیل تشخیص برای تعیین ترکیب بهینه ردیاب و از مدل های چندمتغیره ترکیبی برای تعیین سهم منابع رسوب استفاده شد. برای اندازه گیری میزان فرسایش واحدهای سنگ شناسی نیز از تله های رسوب گیر استفاده شد. نتایج نشان داد سهم واحدهای رسوبی، آهکی و آتشفشانی در رسوبات خروجی حوزه به ترتیب برابر 6/47، 4/37 و 1/15 درصد و اهمیت نسبی این منابع از نظر رسوب ویژه به ترتیب برابر 58/1، 04/1 و 48/0 است. هم چنین میانگین حداقل و حداکثر وزن رسوبات تجمع یافته در تله های رسوب گیر به ترتیب برابر 2/13 و 6/221 گرم برای واحدهای آهک اوربیتولین دار و پلاژیوکلازدار بود. در کل نتایج و کارآیی روش انگشت نگاری، توسط اندازه گیری های میدانی مورد تایید قرار گرفت. هم چنین اختلافات نتایج دو روش مورد استفاده را می-توان حاصل اختلاف مساحت واحدها و نیز عدم لحاظ نسبت تحویل رسوب مقاومت های مکانی و فیلتری در روش اندازه گیری صحرایی دانست.

فرسایش شیاری که در نتیجه تمرکز رواناب بر شیب به وجود می آید، یکی از انواع مهم فرسایش خاک در دامنه ها به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک با پوشش گیاهی ضعیف است. به همین دلیل، شناخت عوامل مؤثر بر آن از اولویت بالایی برخوردار است. فرسایش پذیری شیاری بیان گر سهولت جدا شدن ذرات خاک و انتقال آن ها توسط نیروی برشی آب در شیار است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر شدت باران بر تنش برشی جریان (t) و فرسایش پذیری شیاری (Kr) در خاک مارنی انجام گرفت. آزمایش در 10 شدت باران از 10 تا 100 میلی متر بر ساعت با مدت ثابت یک ساعت با سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. نمونه های خاک مارنی از منطقه نیمه خشک غرب زنجان برداشت گردید و در فلومی به طول 4 متر و عرض 9/0 متر ریخته شد. فرسایش شیاری در سه شیار دست ساز تحت شرایط آزمایشگاهی بر اساس مدل WEPP مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که فرسایش پذیری شیاری در کنار شاخص های جریان شامل سرعت، دبی، غلظت و تنش برشی تحت تأثیر شدت باران قرار دارد (001/0p<). شدت باران 30 میلی متر بر ساعت به عنوان شدت باران آستانه برای شروع تنش برشی ( N. m-23-10×37/2) و ایجاد فرسایش شیاری (kg. N-1. s-1018/0) بود. با افزایش شدت بارندگی، فرسایش پذیری شیاری افزایش یافت (01/0>p و 92/0R2=). این نتیجه به دلیل افزایش ضربه قطرات باران و تخریب بیش تر ساختمان خاک بود که تولید بیش تر جریان متمرکز در شیارها را به دنبال داشت. برخلاف سایر شاخص های جریان، تنش برشی و غلظت جریان از روند ثابتی همگام با افزایش شدت باران پیروی نکردند. از بین شاخص های جریان، سرعت جریان عاملی مهم در تبیین الگوی تغییرات فرسایش پذیری شیاری تحت شدت های باران بود به طوری که رابطه ای قوی بین آن دو مشاهده شد (001/0>p و 99/0= R2). به طور کلی این پژوهش نشان می دهد که شدت بارندگی عاملی مهم در تغییر شاخص های جریان و فرسایش پذیری شیاری در خاک مارنی است.

بررسی الگوی آشفته جریان و انتقال رسوب در رودخانه بخصوص بازه های فرسایش پذیر از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به روند پیچیده رسوب گذاری و فرسایش در پیچانرود ها و اهمیت سرعت جریان آب و نیروهای تنش برشی بر فرسایش کناره های رودخانه، از مدل عددی دو بعدی تحت عنوان CCHE2D برای شبیه سازی الگوی جریان آب و رسوب در بازه ای از پیچان رود طبیعی پایین دست سد میناب (استان هرمزگان، ایران) استفاده شد. با استفاده از داده های توپوگرافی حاصل از نقشه برداری زمینی و سپس مدل هندسی و شبکه محاسباتی با ابعاد مختلف و نیز اندازه گیری صحرایی مشخصات جریان و رسوب شامل سرعت و عمق جریان، بار معلق، رسوبات بستر مقاطع مختلف، مدل هیدرودینامیکی دو بعدی اجرا گردید. به منظور ارزیابی تغییرات پروفیل طولی سرعت، توزیع تنش برشی، عمق جریان، فرسایش و رسوب گذاری در بخش های انحنادارکانال رودخانه، مقادیر شبیه سازی شده با مقادیر مشاهداتی مقایسه شدند. در پایان، از دو معیار آماری R. M. S. E و M. A. P. E، برای ارزیابی کارایی مدل استفاده شد. نتایج بیانگر دقت بالا و خطای ناچیز مدل در پیش بینی پارامترهای جریان و رسوب می باشد و نیز شرایط فرسایشی و رسوبگذاری منطقه نشان از فرسایش پذیری بالای بازه مورد مطالعه در مقابل سیلاب های احتمالی دارد. همچنین نتایج نشان داد برای شبیه سازی حالات انتقال آشفتگی و پیش بینی نواحی گردابه ای در ناحیه قوس مقعر، مدل آشفتگی k-ε عملکرد بهتری نسبت به مدل لزجت گردابه ای داشته است.

بررسی بار رسوب، رواناب و تبخیر-تعرق حوضه های آبخیز برای استفاده بهینه از منابع آب وخاک ومدیریت هرچه بهتر حوضه ها ضروری است. یکی از این مدل های که به بررسی رسوب، رواناب و تبخیر-تعرق می پردازد مدل هیدرولوژیکی SWAT می باشد. در این پژوهش، شبیه سازی رواناب، تبخیر-تعرق واقعی و بار رسوب حوضه سلطانی بافت با بکارگیری دو سناریو مدیریتی برای کاهش رسوب با استفاده از مدل SWAT برای دوره آماری 33 ساله از1358 تا 11391انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی با شاخص های آماری NS، R2 و br2 ارزیابی شد که در مرحله واسنجی این شاخص ها برای رواناب به ترتیب 74/0، 77/0 و 68/0، برای تبخیر-تعرق به ترتیب 78/0، 81/0 و 69/0 و برای بار رسوب به ترتیب 75/0، 73/0 و 66/0 بدست آمدند. با توجه به نتایج مدل از عملکرد مطلوبی در مرجله واسنجی نشان داده است. همچنین در مرحله اعتبارسنجی نیز این شاخص ها برای رواناب به ترتیب 71/0، 7/0 و 59/0، برای تبخیر-تعرق 74/0، 72/0، 62/0 و برای بار رسوب به ترتیب 68/0، 69/0 و 56/0 محاسبه شدند که نشان دهنده نتایج مطلوبی است. استفاده از دوسناریوی تغییرکاربری و احداث فیلتر گیاهی در مرز بین خشکی و رودخانه به ترتیب باعث کاهش 7 و 38 درصدی بار رسوب گردید. بررسی بار رسوب، رواناب و تبخیر-تعرق حوضه های آبخیز برای استفاده بهینه از منابع آب وخاک ومدیریت هرچه بهتر حوضه ها ضروری است. یکی از این مدل های که به بررسی رسوب، رواناب و تبخیر-تعرق می پردازد مدل هیدرولوژیکی SWATمی باشد. در این پژوهش، شبیه سازی رواناب، تبخیر-تعرق واقعی و بار رسوب حوضه سلطانی بافت با بکارگیری دو سناریو مدیریتی برای کاهش رسوب با استفاده از مدل SWAT برای دوره آماری 33 ساله از1358 تا 11391انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی با شاخص های آماری NS، R2 و br2 ارزیابی شد که در مرحله واسنجی این شاخص ها برای رواناب به ترتیب 74/0، 77/0 و 68/0، برای تبخیر-تعرق به ترتیب 78/0، 81/0 و 69/0 و برای بار رسوب به ترتیب 75/0، 73/0 و 66/0 بدست آمدند. با توجه به نتایج مدل از عملکرد مطلوبی در مرجله واسنجی نشان داده است. همچنین در مرحله اعتبارسنجی نیز این شاخص ها برای رواناب به ترتیب 71/0، 7/0 و 59/0، برای تبخیر-تعرق 74/0، 72/0، 62/0 و برای بار رسوب به ترتیب 68/0، 69/0 و 56/0 محاسبه شدند که نشان دهنده نتایج مطلوبی است. استفاده از دوسناریوی تغییرکاربری و احداث فیلتر گیاهی در مرز بین خشکی و رودخانه به ترتیب باعث کاهش 7 و 38 درصدی بار رسوب گردید.

شناخت کیفیت آب های زیرزمینی، به عنوان یکی از مهم ترین و آسیب پذیرترین منابع تأمین آب در دهه های اخیر، یک امر ضروری است. توجه به این موضوع که تصفیه آب کار بسیار حساس و از لحاظ اقتصادی پر هزینه می باشد، بررسی کیفیت منابع آب های زیر زمینی را ضروری ساخته است. در این تحقیق به منظور بررسی ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی منطقه، در فصل تابستان سال 1392 از تعداد 21 حلقه چاهک مشاهده ای نمونه برداری بعمل آمد و پارامترهای مهم کیفی نمونه های مذکور به منظور بررسی مناسب بودن آب منطقه برای اهداف آبیاری و شرب مورد سنجش و محاسبه قرار گرفت. همچنین برای تعیین رخساره هیدروشیمیایی آب زیرزمینی منطقه از دیاگرام پایپر استفاده شد. نتایج نشان داد که نوع غالب رخساره هیدروشیمیایی آب زیرزمینی منطقه کلسیم سولفاته(Ca-SO4) بوده و بر اساس استاندارد سازمان بهداشت جهانی، از میان چاه های منطقه تنها چاه های L6C، O12-C، L15 و H9برای استفاده شرب مناسب بودند و این چاه ها از نظر خطر سدیم و تغییر ساختمان خاک برای استفاده کشاورزی نیز دارای وضعیت خوب تا مجاز بودند. همچنین آب زیرزمینی منطقه دارای شاخص نفوذپذیری متوسط بوده و بایستی برای آبیاری خاک با نفوذپذیری کافی و کشت گیاهان مقاوم به شوری بکار گرفته شود.

سنگ ها در طبیعت ازلحاظ مقاومت دارای حساسیت های متفاوت فرسایشی می باشند. هریک دارای توان رسوب زایی مختلفی دارا می باشد. شناسایی سازندها می تواند راه حلی مناسب در مدیریت حوضه های آبخیز در برابر فرسایش باشد. این تحقیق برروی سازندهای حوضه حبله رود در شمال گرمسارانجام شده است. هدف از این تحقیق اولویت بندی پتانسل فرسایش با روشهای تجربی، نیمه توزیعی و مقایسه با نتایج حاصل از میزان رسوب جمع آوری شده از واحدهای لیتولوژیکی با کمک دستگاه شبه ساز باران می باشد. برای این منظور ابتدا پایش میدانی همراه با شناسایی سازندها ها در 12 گروه لیتولوژیکی انجام گردیده است. ماتریس حاصل از نتایج اجرای آزمایش شبیه ساز باران با مدل های تجربی پسیاک، ای پی ام و مدل نیمه توزیعی سوات به دقت مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتایج نشان دادکه مدل پسیاک از بین مدلهای دیگر، با رسوب مشاهده ای ایستگاه رسوبسنجی، همخوانی بیشتری داشته است. همچنین رسوب ویژه حاصل ازشبیه ساز باران با تک واقعه بارش دارای دقت مناسبی در سطح حوضه برخوردار است.

سرریزهای استوانه ای یکی از انواع سرریزهای لبه پهن بوده، که دارای مزایایی چون الگوی پایدار جریان و سهولت عبور مواد شناور، سادگی طراحی و ساخت می باشند. تاکنون بررسی هایی روی هیدرولیک سرریزهای استوانه ای در حالت بدون زبری توسط محققین انجام شده است. و با توجه به اینکه زبری سطح بدنه سرریز با تأثیر بر لایه مرزی و محل جدایش جریان می تواند روی مقدار و ناحیه شکل گیری فشار منفی، درنتیجه بر هیدرولیک جریان تأثیرگذار باشد لذا در این تحقیق تأثیر ارتفاع زبری بدنه سرریز استوانه ای در ترکیبات مختلف قطر و دبی ورودی روی ضریب دبی، افت انرژی و زاویه تشکیل عمق بحرانی به صورت آزمایشگاهی بررسی و پس از تحلیل اثر قطر سرریز و دبی ورودی روی پارامترهای فوق، حاصل تحقیق با نتایج سایر پژوهشگران مقایسه شده است. گروه سرریزهای مورداستفاده متشکل از سه استوانه کامل به قطرهای 100، 150 و 200 میلی متر بود که برای هر قطر چهار حالت زبری پی وی سی، 5/1، 3 و 5/4 میلی متر مورد آزمون قرار گرفت. مقایسه نتایج نشان داد با بیشتر شدن ارتفاع زبری، ضریب دبی کاهش و افت انرژی افزایش یافته و محل تشکیل عمق بحرانی به سمت تاج متمایل می گردد. بطوریکه استفاده از زبری متوسط 5/4 میلی متر در مقایسه با زبری پی وی سی منجر به کاهش 7/10 درصدی ضریب دبی و افزایش 3/22 درصدی افت انرژی به صورت میانگین می شود. بعلاوه زاویه محل تشکیل عمق بحرانی به طور متوسط حدود 8/78 درصد به تاج نزدیک تر شده است. تأثیر زبری روی ضریب دبی در قطرهای کمتر سرریز بیشتر بوده درحالی که تأثیر زبری بر افت انرژی نامتاثر از قطر استوانه است. ضریب دبی و افت انرژی با بیشتر شدن قطر سازه کاهش می یابند و با بیشتر شدن دبی، ضریب دبی افزایش و افت انرژی کاهش می یابد و فاصله محل تشکیل عمق بحرانی از تاج بیشتر می شود. همچنین همخوانی خوبی بین نتایج مربوط به نسبت بدون بعد عمق روی تاج به عمق بحرانی (Hcrest/Hc)، با نتایج تحقیق چانسون و مونتس که در حالت بدون زبری انجام شد وجود داشت.

در تحقیق حاضر تغییرپذیری شاخص های حدی هیدورلوژیک به واسطه تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز ماربره (استان لرستان) بررسی شد. به منظور تهیه نقشه های کاربری اراضی از روش حداکثر احتمال و نرم افزار ENVI استفاده شد. با توجه به نقشه های کاربری اراضی و داده های اقلیمی اقدام به ایجاد سناریوهای کاربری اراضی شد. پس از واسنجی و اعتبارسنجی مدل SWATبرایسناریوهای مختلف، مقادیر دبی جریان شبیه سازی و سپس شاخص های حدی هیدورلوژیک برای هر سناریو استخراج شد. تحلیل های آماری شاخص های حدی هیدرولوژیک با استفاده از روش های من کندال و آزمون t جفتی انجام شد. نتایج آزمون من کندال نشان داد که در سناریوی اول، روند کاهشی شاخص های جریان بیشینه شامل تداوم وقایع بیشینه، نسبت تعداد روزها با جریان بیشینه به تعداد روزها با جریان نرمال و نسبت تداوم وقایع بیشینه به تعداد وقایع بیشینه در سطح 1 درصد معنی دار بودند. در سناریوی دوم، (به جز شاخص های حداکثر جریان شهریور، نسبت تداوم وقایع کمینه به تعداد وقایع کمینه و تعداد وقایع ییشینه) و در سناریوی سوم (به جز شاخص تعداد وقایع ییشینه) و چهارم (به جز شاخص حداکثر جریان شهریور)، تمام شاخص ها دارای روند معنی دار در سطح 5 و یک درصد بوند. نتایج آزمون t جفتی نشان داد که شاخص های حداقل جریان فروردین و حداکثر جریان شهریور به ترتیب بین سناریوی اول با دوم و چهارم اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد داشتند. در شاخص های تعداد وقایع کمینه، تداوم وقایع کمینه، تداوم وقایع بیشینه، تعداد روزهای با جریان کمینه بر تعداد روزهای با جریان نرمال بین سناریوی اول و چهارم و در شاخص تعداد روزها با جریآن بیشینه بر تعداد روزها با جریان نرمال بین سناریوی اول با دوم و چهارم اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد وجود داشت. به طور کلی تغییر کاربری اراضی در حوزه آبخیز ماربره به ترتیب سبب افزایش و کاهش وقوع شاخص های جریان حداکثر و حداقل می شود. به طوریکه تغییرات شاخص های جریان حداقل نسبت به شاخص های جریان حداکثر محسوس تر بود.

پدیده خشکیدگی سراسر جنگلهای زاگرس را فرا گرفته است و از جمله راهکارهای کوتاه کوتاه مدت مدیریتی نفوذ دادن رواناب سطحی به منظور مقابله با خشکیدگی معرفی شده است. منظور هدف از اجرای پژوهش حاضر بررسی نقش بانکت هلالی و قرق در افزایش ذخیره رطوبت خاک از طریق نفوذ دادن رواناب بود که در بخشی از جنگل های کله زرد در جنوب کرمانشاه در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کاملاً تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار انجام یافت. کرت های آزمایشی به ابعاد 30×50 متر طراحی و تیمارها شامل بانکت هلالی+قرق، قرق، بانکت هلالی بدون قرق و شاهد شاهد قرق+بانکت هلالی، قرق، بانکت هلالی بدون قرق شاهد بود. بانکتها بسته به وضعیت سطح زمین به شکل هلالی به طول تقریبی 7 هفت متر و عمق نیم متر ایجاد شد. همچنین رطوبت حجمی خاک با دستگاه رطوبت سنج (TDR[1]) در سه نقطه داخل بانکت، کناره بانکت و شاهد اندازه گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد کهخشکیدگی در ابتدای شروع پروژه (سال 1391)، 30 درصد بود که بر اساس مشاهدات میدانی در سال بعد روند افزایشی داشت. نتایج بررسی رطوبت اندازه گیری شده نشان داد که میانگین ذخیره رطوبت داخل بانکت 2 برابر نقطه شاهد بود که با اعمال تیمار بانکت+قرق بعد از 3 سال، تعداد 3 پایه از درختان خشکیده احیاء (19 پایه در هکتار) و 37 پایه در هکتار نیز کمتر خشک شده بودند (درمقایسه با تیمار شاهد) که در مجموع موجب نجات 57 پایه درختی در هکتار از پدیده خشکیدگی شد. گرچه تیمار قرق موجب احیاء پایه های خشکیده نشد، اما موجب کاهش شدت خشکیدگی به تعداد 38 پایه در هکتار شد. تاثیر تیمار بانکت بدون قرق در کاهش خشکیدگی 6 پایه در هکتار به دلیل عدم حفاظت و چرای دام بود. نهایتاً دو تیمار بانکت+قرق و قرق منجر به افزایش معنی دار تاج پوشش گیاهی و لاشبرگ سطح زمین در مقایسه با دو تیمار دیگر شدند (تیمار بانکت بدون قرق تاثیر معنی داری در این زمینه نداشت). بنابراین، احداث بانکت توام توام با قرق به عنوان گزینه مناسب افزایش رطوبت موثر در کاهش پدیده خشکیدگی و سازگار با جنگل های زاگرس پیشنهاد شد.

خشکسالی به عنوان یکی از پدیده های محیطی شناخته شده است و در واقع بخش جدایی ناپذیری از تغییرات اقلیمی است که می تواند در هر منطقه جغرافیایی حادث شود. در این تحقیق از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص خشکسالی جریانات رودخانه ای (SDI) جهت ارزیابی و تحلیل وقوع زمانی وقوع خشکسالی ها استفاده شده است. برای این منظور از آمار ماهانه 10 ایستگاه باران سنجی و 5 ایستگاه هیدرومتری در حوزه آبخیز کرخه استفاده شد و شاخص ها در3 بازه زمانی (12، 24، 48ماهه) مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت بررسی اثر خشکسالی بر منابع آب سطحی ابتدا رابطه بارندگی و دبی در منطقه مورد بررسی قرار گرفت و تاخیر زمانی اثر بارندگی بر دبی محاسبه گردید. سپس داده های استاندارد شده دبی (SDI) با سری های زمانی SPI در بازه های زمانی مختلف به روش همبستگی پیرسون در کل حوزه مورد بررسی و همچنین به تفکیک زیر حوزه ها مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد رابطه زمانی وقوع خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی با یکدیگر در سطح 99 درصد معنی دار است واین همبستگی در بازه 48 ماهه حداکثر است. وقوع خشکسالی در منطقه، اثر خود را با تاخیر 2 ماهه یا 1 ماهه روی منابع آب سطحی نشان داد که این امر به علت کارستیک بودن منطقه می باشد.

توفان گرد و غبار یک پدیده تصادفی بوده که به پارامترهای متعددی وابسته می باشد لذا تحلیل این پدیده بصورت چندمتغیره لازم و ضروری است. به همین منظور در این مطالعه به اهمیت و کمبود تحلیل چندمتغیره بلایای طبیعی همچون توفان گرد و غبار پرداخته شده است. بدین منظور از تئوری کاپولا جهت تحلیل دو متغیره توفان گرد و غبار استفاده شد. توابع کاپولا ابزاری مناسب جهت انجام تحلیل فراوانی چندمتغیره بلایای طبیعی هستند. از مهمترین مزایای این تئوری عدم محدودیت برای انتخاب نوع توزیع حاشیه ای متغیره ها می باشد. جهت تحلیل دومتغیره توفان، براساس تعریف سازمان جهانی هواشناسی توفان های شدید در دوره آماری 1982 تا 2014 در استان یزد انتخاب شدند. بر این اساس 34 واقعه توفان شدید در این دوره آماری استخراج شد و متغیره های سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل متناظر با روزهای توفانی نیز تعیین شدند. در نهایت دوره بازگشت دو متغیره براساس دو متغیر سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل با استفاده از تابع کاپولای t-student به عنوان بهترین تابع، محاسبه شد. همچنین دوره بازگشت تک متغیره توفان نیز براساس هریک از متغیره های سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل نیز جهت مقایسه با مقادیر دو متغیره محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد تحلیل دومتغیره دوره بازگشت توفان از دقت تخمین بالاتری نسبت به دوره بازگشت براساس یک متغیر برخوردار است. توفان گرد و غبار یک پدیده تصادفی بوده که به پارامترهای متعددی وابسته می باشد لذا تحلیل این پدیده بصورت چندمتغیره لازم و ضروری است. به همین منظور در این مطالعه به اهمیت و کمبود تحلیل چندمتغیره بلایای طبیعی همچون توفان گرد و غبار پرداخته شده است. بدین منظور از تئوری کاپولا جهت تحلیل دو متغیره توفان گرد و غبار استفاده شد. توابع کاپولا ابزاری مناسب جهت انجام تحلیل فراوانی چندمتغیره بلایای طبیعی هستند. از مهمترین مزایای این تئوری عدم محدودیت برای انتخاب نوع توزیع حاشیه ای متغیره ها می باشد. جهت تحلیل دومتغیره توفان، براساس تعریف سازمان جهانی هواشناسی توفان های شدید در دوره آماری 1982 تا 2014 در استان یزد انتخاب شدند. بر این اساس 34 واقعه توفان شدید در این دوره آماری استخراج شد و متغیره های سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل متناظر با روزهای توفانی نیز تعیین شدند. در نهایت دوره بازگشت دو متغیره براساس دو متغیر سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل با استفاده از تابع کاپولای t-student به عنوان بهترین تابع، محاسبه شد. همچنین دوره بازگشت تک متغیره توفان نیز براساس هریک از متغیره های سرعت باد حداکثر و ارتفاع ژئوپتانسیل نیز جهت مقایسه با مقادیر دو متغیره محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد تحلیل دومتغیره دوره بازگشت توفان از دقت تخمین بالاتری نسبت به دوره بازگشت براساس یک متغیر برخوردار است.

پخش سیلاب بر روی مخروط افکنه های واقع در دهانه ی خروجی آبراهه ها در حوزه های آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک با هدف ذخیره سیلاب ها روشی مناسب جهت بهره برداری از آب خشکه رودها، رودخانه های فصلی و جریان مازاد رودخانه های دایمی می باشد. تعیین مکان مناسب برای پخش سیلاب و نفوذ دادن آن به داخل سفره های زیرزمینی آب، خود یکی از مهمترین مراحل انجام این گونه پروژه ها است. هدف از انجام این پژوهش مکان یابی پخش سیلاب در حوزه آبخیز پدوا برای تقویت آب قنات ها، چاه ها و چشمه ها در مناطق خشک با فنون ارزیابی چند معیاره مکانی برای مقابله با بحران خشکی و خشکسالی است. از این رو، حوزه آبخیز. پدوا در غرب بم با مساحت 7692 هکتار انتخاب شد. دراین مطالعه عوامل مکانی اقتصادی همچون نزدیکی به جاده، گسل، قنات، چاه و رودخانه به همراه عوامل طبیعی: شیب، نفوذ پذیری، فرسایش و محدودیت های شیب، زمین شناسی، ژئومورفولوژی و کاربری اراضی، در مکان یابی با فنون جدید مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به طوریکه در روش ارزیابی چند معیاره مکانی1(SMCE)، عوامل با استفاده از ارزش های فازی استانداردسازی شدند. وزن عوامل نیز با روش های مختلف از جمله رتبه بندی مشخص گردید. در مرحله ی بعد تلفیق لایه ها با طراحی درخت واره در نرم _افزارILWIS انجام شد که نتیجه ی آن، نقشه ی شاخص مرکب با ارزش های فازی (از صفر تا یک) بود. در نتیجه، منطقه ی مناسب پخش سیلاب با ارزش های نزدیک تر به یک، مساحتی معادل 5626. 58 هکتار و 75. 64 درصد از مساحت حوزه را شامل می شوند. برای ارزیابی این روش نقشه شاخص مرکب با نقشه طرح پخش سیلاب اجرا شده در منطقه قطع داده شد که این منطقه هم پوشانی مناسبی با منطقه ی اجرا شده ی طرح پخش سیلاب داشت، بنابراین کاربرد روش مزبور در تشخیص سریع و دقیق پخش سیلاب برای مناطق مشابه در کشور توصیه می گردد.

در این تحقیق ضمن برآورد حداکثر بارش محتمل و دوره بازگشت متناظر، واسنجی مدل HEC-HMS به منظور برآورد مشخصه های حداکثر سیل محتمل در حوضه آبخیز اسکندری از سرشاخه های زاینده رود انجام شد. در ابتدا با استفاده از روش هرشفیلد و برازش توزیع های آماری، مقادیر حداکثر بارش 24 ساعته در دوره بازگشت-های مختلف و همچنین PMP تعیین گردید. در مرحله بعد با استفاده از دو رویداد که بهترین ضریب کارائی مدل را بدنبال داشت، مراحل واسنجی و سپس با دو رویداد مختلف دیگر ارزیابی مدل HEC-HMSانجام گرفت و نتایج قابل قبول بدست آمد. در برآورد مشخصه های حداکثر سیل محتمل نیز نتایج نشان داد که بارش 6/240 میلی متر با دوره بازگشت برابر 596374 سال می تواند سیلابی با دبی اوج 5/3079 مترمکعب بر ثانیه و حجم 1/178 میلیون مترمکعب ایجاد کند.