تولید گیاهان زراعی
سال:1387 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

بیماری مرگ گیاهچه ناشی از قارچ Pythium ultimum یکی از بیماری های مهم گلرنگ در ایران می باشد. نظر به اهمیت بیماری، در سال 1385 از گیاهان دارای علایم مشکوک در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان پرگنه های قارچی جدا گردید که پس از جداسازی و اثبات بیماری زایی، قارچ Pythium ultimum تشخیص داده شد. در سال 1386 ارزیابی واکنش 17 ژنوتیپ گلرنگ با نام های محلی اصفهان، زرقان-259، اراک 34074, 34062, IUTM12, LRV-51-51, LRV-55-295, Hartman, Aceteria, IL-111, CW-74, 541-5, PI-250537, Dinger, Syrian, 2811 و 34040 نسبت به این قارچ صورت گرفت. آزمایش بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با دو محیط به عنوان فاکتور اصلی (آلوده و استریل)، ژنوتیپ (17 ژنوتیپ) به عنوان فاکتور فرعی و 4 تکرار در محیط حوله کاغذی انجام شد. مایه زنی مصنوعی با استفاده از سوسپانسیون آسپور قارچ عامل بیماری با غلظت 105 انجام گردید. در محیط استریل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی بذور و وزن خشک گیاهچه و در محیط آلوده درصد جوانه زنی، درصد جوانه زنی واقعی، تعداد گیاهچه بیمار و تعداد بذور جوانه نزده تعیین گردید. نتایج آزمایش نشان داد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها از لحاظ تمام صفات و عکس العمل به بیماری وجود داشت. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که ژنوتیپ Dinger با 79.7 درصد بیشترین درصد جوانه زنی واقعی در محیط آلوده و ژنوتیپ های 34062 و محلی اصفهان به ترتیب با 24.4 و 14.2 درصد در رتبه بعدی قرار داشتند. کمترین تعداد گیاهچه بیمار در محیط آلوده مربوط به ژنوتیپ های 6.3) IL-111 گیاهچه)، 6.8) 34062 گیاهچه) و 8.3) Dinger گیاهچه) بود. بطور کلی نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که مواد اصلاح شده غیر بومی منبع بسیار مناسبی برای ژن های مقاومت به بیماری مرگ گیاهچه می باشند. همچنین برخی از ژنوتیپ های ایرانی از نظر جوانه زنی و خصوصیات مربوط به آن ضعیف بوده ولی از لحاظ مقاومت به بیماری مرگ گیاهچه برتر از سایر ژنوتیپ های موجود در این مطالعه بودند. بنابراین می توان ژنوتیپ های Dinger، محلی اصفهان و 34062 را در برنامه های اصلاحی گلرنگ برای تولید ارقام مقاوم به بیماری مرگ گیاهچه مورد استفاده قرار داد.

رکود بذر یکی از مهمترین مشکلات مطالعه تاثیر عوامل مختلف بر ویژگی های جوانه زنی بذر علفهای هرز تلقی می گردد چرا که در این مطالعات به بذور سالم، فاقد رکود و در عین حال دارای قدرت جوانه زنی و قدرت حیات نیاز می باشد. این آزمایش به منظور یافتن روشی کارآمد، ساده، کم هزینه و سریع برای شکستن رکود بذر گاوپنبه (Abutilon theophrasti Med.) به عنوان یکی از علفهای هرز مهم کشور انجام شد. آزمایش با استفاده از دو جمعیت بذری جمع آوری شده از دو مکان متفاوت در استان گلستان در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل با چهار تکرار به اجرا درآمد. بذور هر یک از دو جمعیت بذری به سه قسمت تقسیم گردید؛ یک قسمت از بذور به عنوان شاهد در دمای اتاق نگهداری شدند. از دو قسمت باقیمانده، یک قسمت به مدت دو هفته و قسمت دیگر به مدت سه ماه در شرایط سرمادهی (دمای 4 درجه سانتی گراد) مرطوب قرار داده شدند. سپس نه تیمار خراش دهی مکانیکی و شیمیایی بر هر یک از این سه قسمت اعمال و اجزای (سرعت، یکنواختی و درصد) جوانه زنی آنها بررسی شد. همچنین، به منظور تعیین تاثیر تیمارها بر نفوذپذیری پوسته بذر به آب، روند زمانی جذب آب بذور پس از اعمال تیمارها مطالعه گردید. نتایج تجزیه مرکب داده ها حاکی از عدم تاثیر معنی دار مکان در آزمایش و تاثیر معنی دار تیمارهای پیش سرمادهی و خراش دهی و اثر متقابل آنها بر اجزای جوانه زنی در سطح 5 درصد بود. بر اساس نتایج به دست آمده برای شرایط عدم سرمادهی مرطوب (شاهد) و دو هفته سرمادهی مرطوب، موثرترین تیمارها، تیمارهای غوطه ور کردن بذور در آب جوش به مدت 5 و 10 ثانیه و به دنبال آنها تیمار غوطه ور کردن بذور به مدت 20 دقیق در اسید سولفوریک غلیظ بودند. در شرایط سه ماه سرمادهی، بذور در هیچ یک از نه تیمار خراش دهی شیمیایی و مکانیکی جوانه زنی قابل قبولی نداشتند. در شرایط عدم پیش سرمادهی، درصد جوانه زنی بذور در تیمارهای 20 دقیقه غوطه وری در اسید سولفوریک، و 5 و 10 ثانیه غوطه وری در آب جوش به ترتیب در حدود 50.5, 52 و 53 درصد بود. با دو هفته سرمادهی مرطوب، درصد جوانه زنی بذور در این تیمارها بترتیب به 63.25, 58 و 63.5 درصد افزایش یافت در حالی که در شرایط سه ماه سرمادهی مرطوب، درصد جوانه زنی در تیمارهای فوق به ترتیب به 19.25, 12 و 19.2 درصد تقلیل یافت که بترتیب کاهشی برابر با 77، 65 و 66 درصد را نشان می دهد.

تنش ماندابی یکی از مهم ترین عوامل موثر بر روی تولید گندم در مناطق غربی استان گلستان می باشد. این تحقیق نیز به منظور ارزیابی تحمل به تنش ماندابی 6 رقم و لاین امید بخش گندم نان استان گلستان به نام هایN-81-18 ، آرتا، مغان، N-80-19، URWYT-82-11 و URWYT-82-17  در سال زراعی 86-85 انجام شد. کاشت پاییزه این لاین ها و ارقام به صورت طرح استریپ پلات در 5 تکرار در محیط شاهد و ماندابی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان صورت گرفت و صفات عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، تعداد سنبله در متر مربع، طول سنبله، وزن سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله و وزن هزاردانه اندازه گیری شدند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه آماری در دو محیط تمامی صفات به استثنای طول سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله اختلاف آماری معنی دار نشان دادند. همچنین ارقام مورد آزمایش از نظر صفات ارتفاع گیاه، طول پدانکل، تعداد سنبله در متر مربع، وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله و وزن هزار دانه اختلاف آماری معنی دار در سطح یک در صد نشان دادند. رقم مغان از نظر صفات عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع گیاه، وزن سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله در شرائط ماندابی در سطح بالاتری نسبت به سایر لاین ها قرار گرفت.

واکنش جوانه زنی بذرهای گیاهان مختلف به دما گوناگون است. سرعت و درصد جوانه زنی - در دما (های) مطلوب در حداکثر خود است و در دمای سقف و پایه به صفر می رسد. هدف از این مطالعه بررسی (1) واکنش جوانه زنی به دما و (2) ارزیابی دماهای کاردینال برای درصد و سرعت جوانه زنی در یونجه حلزونی بود. آزمایش به صورت تجزیه مرکب در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. بنابراین، بذرها در دماهای 10 تا 40 درجه سانتی گراد با فاصله 5 درجه سانتی گراد تحت جوانه - زنی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که واکنش درصد و سرعت جوانه زنی به دما به ترتیب با تابع دندان مانند و دوتکه ای توصیف خوبی داشتند. دماهای پایه و سقف برای درصد و سرعت جوانه زنی این گیاه 0.46 درجه سانتی گراد و حدود 40 درجه سانتی گراد به دست آمد. دمای مطلوب برای سرعت جوانه زنی 22.22 درجه سانتی گراد بود.

این پژوهش به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد و اجزای عملکرد 10 رقم گندم در 8 محیط (ترکیب دو سطح کود نیتروژن و چهار رژیم آبیاری) در سال زراعی 5-1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. بررسی پایداری عملکرد دانه بر اساس پارامترهای ابرهارت و راسل نشان داد که ارقام پیشتاز و مغان 1 با عملکرد بالاتر از میانگین همه ارقام و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به یک دارای سازگاری عمومی مطلوب بودند، در حالی که ارقام خزر و الوند با محیط های مساعد و ارقام فلات، داراب و روشن با محیط های نامساعد سازگاری خصوصی نشان دادند. تجزیه علیت آثار متقابل به روش تای نشان داد جز v1 که منعکس کننده همبستگی تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد می باشد، تنها برای ارقام ناپایدار بسیار بالا و معنی دار بود و همچنین معیار مناسبی برای گزینش جهت پایداری نمی باشد. مقایسه اجزای محیطی نیز نشان داد که مراحل تلقیح و تشکیل دانه حساس ترین مراحل رشد ارقام به عوامل محیطی بودند، بنابراین انتخاب بر اساس این شاخص (v2) ممکن است فاقد کارایی لازم باشد. جز ژنوتیپی v3 (وزن دانه) به عنوان مهمترین جز تاثیر گذار بر عملکرد دانه و پایداری بود و بر اساس این روش رقم پیشتاز با دارا بودن بیشترین مقدار v3، پایدارترین رقم پرمحصول شناخته شد. به طور کلی بر مبنای نتایج این پژوهش رقم پیشتاز با عملکرد 9.27 تن در هکتار دارای پایداری بیشتری در همه محیط ها بود و به عنوان رقم مناسب شناخته شد.

برای انتخاب برترین ارقام و لاین های گندم قابل کشت در استان آذربایجان غربی از نظر عملکرد و کارآیی زراعی جذب نیتروژن بالا، آزمایشی در سال زراعی 1385-1384 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دکتر نخجوانی شهرستان ارومیه با استفاده از30 لاین و رقم از گندم های قابل کشت در مناطق سردسیری بصورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام و لاین ها از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله اصلی، وزن سنبله اصلی، کارآیی جذب زراعی نیتروژن، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن دانه در سنبله اصلی و شاخص برداشت اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. مقایسه میانگین صفت عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک نشان داد که ارقام شهریار، الموت و زرین به ترتیب برتر از سایرین بودند و لاین های 10، 80 و 89 به ترتیب کمتر از سایرین عملکرد دانه و بیولوژیک داشتند. مقایسه میانگین صفت شاخص برداشت نشان داد که لاین های 80، 83 و 32 به ترتیب بیشتر از سایر ارقام و لاین ها بودند. بررسی مقایسه میانگین کارآیی زراعی جذب نیتروژن در این آزمایش نشان داد که ارقام زرین، شهریار و الموت برتر از سایرین بودند.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته برعملکرد بلال ذرت شیرین آزمایشی به مدت سه سال زراعی از تیر ماه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان 1380 اجرا گردید. در این آزمایش پنج تاریخ کاشت (3 تیر، 18 تیر، 2 مرداد، 17مرداد و 1 شهریور) و چهار تراکم (45، 55، 65 و75 هزار بوته در هکتار) به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که طول بلال، ارتفاع گیاه، وزن دانه قابل کنسرو، نسبت دانه به بلال و شاخص برداشت تحت تاثیر سال قرار گرفت و هیچکدام از صفات متقابل تاریخ کاشت × تراکم بوته معنی دار نگردید و حداکثر وزن بلال به میزان 12810 کیلوگرم در هکتار در سال سوم اجرای طرح به دست آمد. با تاخیر در کاشت تا 18 تیرماه میزان عملکرد ثابت ماند اما در تاریخ های کشت دیرتر به طور معنی داری کمتر از دو تاریخ کشت تیرماه بود. تاخیر در کشت در مرداد ماه سبب کاهش محصول نگردید و حداکثر تولید بلال در تاریخ کاشت سوم تیرماه به مقدار 13690 کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. از نظر آماری بین تراکم های مختلف کاشت برای وزن بلال و وزن دانه قابل کنسرو اختلافی مشاهده نگردید ولی طول بلال و نسبت دانه به بلال با افزایش تراکم کاهش یافت. همچنین توصیه می گردد، برای حصول عملکرد بالاتر و بازار پسندی بیشتر از تراکم 55-45 هزار بوته در هکتار برای کشت ذرت شیرین استفاده گردد.