تولید گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

تولید و معرفی ارقام پر محصول و مقاوم به خشکی در محصولات زراعی یکی از راهکارهای موثری است که در تلفیق با سایر روش های مدیریت کم آبی می تواند تاثیر این پدیده را به حداقل برساند. تحقیق حاضر با این هدف روی 18 ژنوتیپ برتر آزمایشات مقایسه عملکرد به همراه دو شاهد سرداری و آذر-2 در دو منطقه کرمانشاه (ایستگاه سرارود) و مراغه (ایستگاه مراغه) به مدت سه سال زراعی (84-1381) و در شرایط رطوبتی متفاوت (دیم، یک بار آبیاری، دو بار آبیاری) صورت گرفت. ژنوتیپ ها در هر آزمایش، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار ارزیابی شدند. ارزیابی ژنوتیپ ها برای حساسیت و تحمل به تنش خشکی بر اساس (GMP (Geometric Mean Productivity) MP (Mean Productivity و (STI (Stress Tolerance Index نیز اختلاف زیادی بین ژنوتیپ ها نشان داد و این شاخص ها گروه بندی متفاوت از دو شاخص SSI (Stress Susceptibility Index) و TOL (Tolerance) برای تحمل و یا حساسیت به تنش خشکی ارایه نمودند. نتایج حاصل از تجزیه های آماری، تجزیه پایداری به روش ریک و مقایسه عملکرد ژنوتیپ های مورد بررسی نشان داد که ژنوتیپ های شماره  19, (F9.10/May”s”//Sabalan) 4, (914 Gene Bank Material) 2, (Material 14 Gene Bank) 1  (سرداری)، 20 (آذر-2)، 3 (Turkey 13//F9.10/Maya"s") و  (Fengkang15/Sefid) 14نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند و قابل توصیه برای شرایط دیم و آبیاری تکمیلی مناطق سرد و سرد معتدل هستند. بررسی شاخص های تحمل به تنش جامعیت شاخص STI  را نسبت به بقیه نشان داد.

به منظور بررسی اثر علف کش های دومنظوره بر تعدادی از شاخص های فیزیولوژیکی گندم در مراحل مختلف فنولوژی این گیاه زراعی، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در شهرستان کردکوی در استان گلستان در شرایط دیم انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و 4 تکرار انجام شد. فاکتور اول نوع علف کش شامل: شوالیه (یدوسولفورون+مزوسولفورون)، آپیروس (سولفوسولفورون)، تاپیک+گرانستار (کلودینافوپ پروپارژیل+تری بنورون متیل)، آتلانتیس (یدوسولفورون+مزوسولفورون+مویان) و توتال (سولفوسولفورون+مت سولفورون) و فاکتور دوم مراحل مختلف فنولوژی گندم بر اساس تقسیم بندی زادوکس یعنی 2 تا 3 برگی گندم، پنجه زنی، گل دهی و رسیدگی فیزیولوژیکی بود. نتایج نشان داد که علف کش های مورد بررسی در بعضی از مراحل فنولوژی گندم اثر نامطلوبی بر عملکرد دانه، ارتفاع و وزن خشک گندم داشتند و در بعضی موارد باعث سوختگی برگ ها شدند. مقایسه میانگین نوع علف کش و مراحل فنولوژی گندم و اثرات متقابل این دو فاکتور در بررسی عملکرد دانه نشان داد که علف کش های شوالیه، آپیروس، تاپیک+گرانستار، آتلانتیس و توتال در مرحله 2 تا 3 برگی گندم باعث کاهش عملکرد دانه شدند که بیشترین اثر کاهنده مربوط به علف کش شوالیه بود که تفاوت معنی داری با سایر علف کش ها نیز نشان داد. بررسی ارتفاع بوته گندم نشان داد که علف کش شوالیه در مرحله 2 تا 3 برگی باعث بیشترین کاهش این صفت شد. محاسبه ضرایب همبستگی صفات مورد برر سی نشان داد که عملکرد دانه با وزن خشک در هفته چهارم پس از سمپاشی، تعداد پنجه، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، همبستگی مثبت و معنی داری در سطح 5 و 1 درصد و بیشترین همبستگی را با ارتفاع نشان داد.

به منظور بررسی اثر تداخل جمعیت طبیعی علف های هرز و تراکم ذرت دانه ای، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 2 فاکتور، تراکم بوته ذرت در 3 سطح (4، 7 و 10 بوته در مترمربع) و تداخل علف هرز در 3 سطح (عدم تداخل به عنوان کشت خالص، تداخل تا مرحله 9 برگی و تداخل تا مرحله 13 برگی) بود. نتایج نشان داد که در تراکم مناسب بوته (7 بوته در مترمربع)، ذرت می تواند از طریق افزایش پتانسیل رقابتی خود تداخل علف های هرز را تا حدی کاهش دهد. با این وجود علف های هرز موجب کاهش ماده خشک تجمعی، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه، تعداد دانه در بلال و تعداد ردیف در بلال ذرت گردید. به نحوی که تداخل علف های هرز موجب شده تا کمترین ماده خشک تجمعی، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه از تیمارهای رقابت علف های هرز تا مرحله 13 برگی در هر سه تراکم گیا هی به دست آید. به طور کلی در این آزمایش مشخص شد که با افزایش تراکم، ذرت حضور علف های هرز را تا مرحله 9 برگی (40 روز پس از کاشت) با کاهش 5-15 درصدی در عملکرد تحمل می نماید. در صورتی که با طولانی شدن مدت تداخل علف های هرز تا مرحله 13 برگی و انتهای فصل رشد عملکرد دانه کاهش یافت، و طولانی شدن دوره های عاری از علف های هرز (تیمارهای کشت خالص) مانع نقصان عملکرد گردید.

به منظور بررسی تغییرات عملکرد کمی و کیفی دانه و تعیین درجه روز رشد مورد نیاز مراحل مختلف نمو دو گونه دارویی اسفرزه (Plantago ovata) و پسیلیوم (Plantago psyllium) در ارتباط با تراکم های مختلف کشت آن ها در شرایط تنش خشکی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع درکرج در دو سال زراعی 1384 و 1385 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورها شامل سه سطح تنش خشکی شامل تنش خشکی شدید (قطع کامل آبیاری پس از گلدهی)، تنش متوسط (قطع آبیاری پس از گلدهی همراه با یک آبیاری تکمیلی در مرحله پر شدن دانه) و شاهد (بدون تنش) و تراکم در سه سطح 70، 100 و 130 بوته در مترمربع برای گونه اسفرزه و 40، 70 و 100 بوته در مترمربع برای گونه پسیلیوم بودند. تنش خشکی در هر دو گونه، در هر دو سال آزمایش به طور معنی داری باعث کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی شدند. در هر دو گونه اسفرزه و پسیلیوم، تراکم های بوته متوسط و زیاد احتمالا به علت توسعه سریع تر شاخص سطح برگ و سایه انداز به طور معنی داری، با دریافت درجه روز رشد کمتری، به حداکثر تولید ماده خشک می رسند. درجه روز رشد مورد نیاز برای وارد شدن گونه اسفرزه به مرحله 50 درصد رسیدگی در شرایط تنش خشکی شدید، متوسط و شاهد به ترتیب برابر 850، 984 و 1120 و در گونه پسیلیوم به ترتیب برابر 860، 982 و 1147 بود.

به منظور بررسی اثر کمپوست زباله شهری و کودهای معدنی بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت (رقم سینگل کراس 704) آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، در سال زراعی 1386 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو عامل در سه تکرار انجام شد. عامل اصلی 6 تیمار کودی شامل شاهد (بدون مصرف کود شیمیایی و کمپوست)، کود شیمیایی (سولفات پتاسیم، سوپرفسفات تریپل به میزان 75 و اوره 200 کیلوگرم در هکتار)، کمپوست زباله شهری 20 و 40 تن در هکتار به صورت جداگانه و یا همراه با 50 درصد کود شیمیایی بود و عامل فرعی نیز تفاوت کاربرد یک ساله و دو ساله تیمارهای کودی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تیمارهای کودی مذکور موجب افزایش شاخص برداشت، تعداد ردیف، تعداد دانه در ردیف و تعداد دانه در بلال نسبت به شاهد گردید. طول دوره مصرف تیمارهای کودی مذکور نیز باعث تغییر در عملکرد دانه، بیوماس کل و تعداد دانه در ردیف شد. همچنین با تغییر در نوع کود و مدت مصرف آن مقادیر عملکرد دانه نیز به صورت معنی داری تغییر نمود، از این رو بالاترین عملکرد دانه (9560 کیلوگرم در هکتار) هنگامی به دست آمد که از کمپوست زباله شهری 20 تن در هکتار همراه با 50 درصد کود شیمیایی به مدت دو سال متوالی استفاده شد اما اختلاف معنی داری با مصرف دو ساله سایر تیمارهای کودی و مصرف یک ساله کمپوست زباله شهری 20 تن در هکتار همراه با 50 درصد کود شیمیایی از نظر آماری نشان نداد. در بین صفات مورد بررسی بیوماس از همبستگی بالایی با عملکرد دانه (**83/r=0) برخوردار بود. در نتیجه می توان گفت که استفاده از کمپوست زباله شهری علاوه بر کاهش مصرف کود شیمیایی و آلودگی محیط زیست می تواند نقش مثبتی در افزایش عملکرد ذرت نیز ایفا کند.

کمبود مواد خام و منابع اولیه صنایع سلولزی توجه متخصصین را به فرآوردها و منابع جدید لیگنو سلولزی معطوف نموده است. کنف که در گذشته به طور گسترده در منطقه گرگان کشت می شد، از جمله گیاهانی است که به دلیل داشتن الیاف مناسب مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، این پژوهش به منظور بررسی تاثیر ژنوتیپ و زمان برداشت بر عملکرد و صفات مرتبط با آن در کنف در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های خرد شده با 4 تکرار در سال زراعی 1385-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. فاکتورهای آزمایشی ژنوتیپ با شش سطح به نام های کوبا، نیجر، 9277، کوبا 2032، 7551 و 7566 و زمان برداشت با سه سطح شامل 85، 105 و 135 روز بعد از کاشت بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عملکرد کل ماده خشک، عملکرد پوست، عملکرد مغز و عملکرد ساقه تحت تاثیر تاریخ برداشت قرار گرفتند. نسبت پوست به مغز در تاریخ برداشت دوم و نسبت برگ به ساقه در تاریخ برداشت اول بیشتر از سایر تاریخ ها بود. هم چنین اثر متقابل ژنوتیپ×تاریخ برداشت معنی دار نبود. بهترین رقم از نظر عملکرد کل ماده خشک، عملکرد پوست، عملکرد مغز، عملکرد برگ و عملکرد ساقه رقم نیجر و از نظر نسبت پوست به مغز ارقام کوبا 2032 و کوبا به ترتیب با مقادیر 41/40 و 00/40 درصد بودند. بهترین زمان برداشت از نظر اغلب صفات مورد ارزیابی به جز نسبت برگ به ساقه زمان برداشت سوم (135 روز پس از کشت) بود. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش دوره کاشت تا برداشت به تولید بیشتر الیاف کنف می انجامد.

به منظور مطالعه اثرات تراکم بوته و مقدار نیتروژن بر عملکرد، نیترات و پروتئین ذرت سیلوئی (هیبرید سینگل کراس 704) آزمایشی در سال 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد اجرا شد. چهار سطح تراکم (92600، 104200، 119000 و 138900 بوته در هکتار) و چهار سطح نیتروژن (200، 240، 280 و 320 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که افزایش تراکم بوته موجب کاهش معنی دار عملکرد تک بوته و افزایش عملکردهای علوفه تر و پروتئین می شود. ولی پروتئین دانه با افزایش تراکم بوته به طور معنی داری کاهش یافت. در حالی که با افزایش مقدار نیتروژن، پروتئین کل بوته و اجزای آن و عملکرد پروتئین به طور معنی داری افزایش یافت. نیترات ساقه تحت تاثیر عوامل آزمایشی قرار نگرفت. برهمکنش تراکم بوته با مقدار نیتروژن بر هیچ کدام از صفات مورد مطالعه معنی دار نشد. بیشترین مقدار علوفه تولیدی در تیمار 320 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد اما اختلاف معنی داری با تیمار 240 و 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نداشت. بر اساس نتایج حاضر به نظر می رسد کشت ذرت سیلویی با تراکم 138900 بوته در هکتار یا تراکم های بالاتر و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار برای تولید مطلوب در شرایطی مشابه با تحقیق حاضر مناسب باشد.

به منظور تعیین اثر بهاره سازی بر فنولوژی و سرعت نمو ارقام کانولا، آزمایشی در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. شش رقم آپشن 500، آرجی اس 003، هایولا 308، هایولا 60، هایولا 420 و هایولا 401 کانولا در کرت های اصلی و شش دوره بهاره سازی صفر، 10، 20، 30، 40، 50 روز در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش تیمار بهاره سازی از صفر به 50 روز، روز تا رسیدن به هر یک از مراحل نمو فنولوژیک ظهور جوانه سبز و زرد و شروع و پایان گلدهی کاهش و سرعت نسبی نمو افزایش یافت. واکنش تمامی ارقام به بهاره سازی کمی بود، بدین معنی که عدم بهاره سازی موجب جلوگیری از گلدهی آن ها نشد. ارقام مورد مطالعه در شرایط عدم بهاره سازی نیز توانستند با 85 تا 94 درصد حداکثر سرعت، به سوی گلدهی نمو خود را ادامه دهند. در رقم هایولا 308 نیاز بهاره سازی با 30 روز اشباع شد، اما در سایر ارقام 50 روز برای اشباع بهاره سازی آنها نیاز بود. بر اساس نتایج این مطالعه یک مدل ساده بهاره سازی تهیه شد، که می توان در مدل های شبیه سازی نمو فنولوژیک کانولا استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر وزن بذر بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گندم رقم پیشتاز، آزمایشی در سال 1384 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. در این آزمایش، در مرحله اول، بذرها به وسیله فاکتورهای شیب طولی، شیب عرضی و فرکانس دستگاه جدا کننده وزنی، جداسازی شدند. در مرحله دوم 10 تیمار وزن هزار دانه بر اساس طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار به آزمون جوانه زنی استاندارد و آزمون رشد گیاهچه وارد شدند. در این آزمایش، در آزمون جوانه زنی استاندارد صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و میانگین زمان جوانه زنی و در آزمون رشد گیاهچه صفات طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در آزمون جوانه زنی استاندارد، وزن هزار دانه بر صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و میانگین زمان جوانه زنی تاثیر معنی داری نداشت. در آزمون رشد گیاهچه، وزن هزار دانه بر صفات طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه تاثیر معنی داری داشت، هم چنین مقایسه میانگین نشان داد که در صفت وزن خشک گیاهچه، بیشترین مقدار (02/0 گرم) مربوط به حداکثر وزن هزار دانه و کمترین مقدار (016/0 گرم) مربوط به حداقل وزن هزار دانه بود.