تولید گیاهان زراعی
سال:1387 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

به منظور ارزیابی قابلیت استفاده از شاخص های مقاومت به خشکی از قبیل شاخص عملکرد(YI) ، شاخص پایداری عملکرد(YSI) ، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، متوسط عملکرد یا میانگین بهره وری تولید(MP) ، میانگین هندسی قابلیت تولید (GMP) و شاخص مقاومت به تنش (STI) در هیبریدهای آفتابگردان سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1385 اجرا گردید. در آزمایش اول که در شرایط مطلوب اجرا گردید، گیاهان بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر آبیاری شدند، در حالی که در آزمایشات دوم و سوم که به ترتیب در شرایط تنش متوسط و شدید خشکی اجرا گردیدند آبیاری به ترتیب بر اساس 120 و 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که در هر دو تیمار تنش متوسط و شدید خشکی تنها شاخص STI به واسطه دارا بودن همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه برای شناسایی هیبریدهای پر محصول و متحمل به تنش خشکی موثرتر می باشد. ارزیابی هیبریدها بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی نیز نشان داد که هیبرید آلستار با دارا بودن بیشترین شاخص سطح برگ و عملکرد دانه در شرایط تنش متوسط و شدید خشکی به-ترتیب به میزان 1671 و 701 کیلوگرم در هکتار، برتر از سایر هیبریدهای مورد بررسی بود.

شوری یکی از مهم ترین موانع کشاورزی در اراضی زراعی می باشد و حدود نیمی از اراضی کشاورزی در ایران با مشکل شوری مواجه هستند. گندم مهم ترین محصول در تناوب اراضی شور استان گلستان می باشد. از آنجایی که اصلاح این خاک ها هزینه زیادی دارد، بنابراین دست یابی به ژنوتیپ های برتر تحت این شرایط ضروری به نظر می رسد. به این منظور 22 ژنوتیپ گندم که از آزمایشات مقدماتی انتخاب شده بودند با سه شاهد زاگرس، کویر و لاین امید بخش 4 در ایستگاه تحقیقات شوری آق قلا (محیط شور) و ایستگاه تحقیقات گرگان (محیط غیرشور) در سال زراعی 85-1384 به صورت طرح لاتیس با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه ساده و مرکب دو محیط اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها نشان داد. همبستگی معنی داری بین شاخص برداشت و وزن هزار دانه با عملکرد در شرایط شور وجود داشت. در محیط غیرشور همبستگی بین عملکرد و شاخص برداشت معنی دار بود. واریانس ژنتیکی در محیط شور کمتر از محیط غیرشور بود در این صورت ژنوتیپ هایی انتخاب می شوند که متوسط تولید بالایی در هر دو محیط دارند و در بین ژنوتیپ هایی که در اولویت قرار گرفته بودند ژنوتیپ 26 پایداری عملکرد پایینی داشت و با توجه به عملکرد ژنوتیپ ها در هر دو محیط و پایداری ژنوتیپ ها در محیط شور و بیماری ها ژنوتیپ های 62، 56، 44، 80، 23، 81، 78 و 7 انتخاب شدند.

به منظور مقایسه عملکرد، اجزای عملکرد، ارتفاع بوته، ماده خشک کل و کارآیی مصرف نور در بین 13 رقم کلزای بهاره از سه گونه Brassica napus، Brassica rapa وBrassica juncea ، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق، مشهد در سال زراعی 86-1385 با 4 تکرار به اجرا درآمد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام از لحاظ عملکرد، اجزای عملکرد، ارتفاع بوته و وزن خشک کل تفاوت معنی داری وجود داشت. به غیر از تعداد غلاف در بوته، هیبریدهای هایولا دارای اجزای عملکردی بیشتری نسبت به سایر ارقام بودند. در این آزمایش به ترتیب ارقام هایولا 330 با متوسط 1475 کیلوگرم در هکتار،BP18  با متوسط 1277 کیلوگرم در هکتار و هایولا 401 با متوسط 1274 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. میانگین عملکرد در اقام بهاره گونه کلزای معمولی بیشتر از ارقام گونه شلغم روغنی بود. کارایی مصرف نور ما بین ارقام متفاوت بود و مقادیر این صفت از 201/0±4487/0 تا 07/0±8355/1 در بین ارقام متغیر بود. در این میان رقم هایولا 330 با متوسط 07/0±835/1 گرم بر مگاژول ورقم زرفام با متوسط 725/0±312/1 گرم بر مگاژول بر اساس تشعشع فعال فتوسنتزی بیشترین مقادیر کارایی مصرف نور را داشتند. به طور کلی با توجه به شرایط آزمایش، کارایی مصرف نور برای ارقام کلزای معمولی بیشتر از گونه شلغم روغنی و خردل هندی بود.

این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ارقام گندم دوروم توسط تجزیه و تحلیل های چند متغیره با استفاده از صفات زراعی و مورفولوژیک انجام گردید. بدین منظور 30 رقم گندم دوروم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 83-1382 مورد بررسی قرار گرفت. صفات زراعی و مورفولوژیک، تعداد روز تا خوشه دهی، تعداد روز تا گرده افشانی، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد دانه در خوشه، وزن دانه در خوشه، وزن هزار دانه، وزن حجمی و شاخص برداشت در کلیه ژنوتیپ ها اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل های چند متغیره شامل تجزیه مولفه های اصلی، تجزیه مختصات اصلی و تجزیه خوشه ای با استفاده از داده های حاصل به منظور گروه بندی ژنوتیپ ها انجام گرفت. نتایج به دست آمده از گروه بندی 30 رقم گندم دوروم مورد بررسی توسط 3 روش تجزیه مولفه های اصلی، تجزیه مختصات اصلی و تجزیه خوشه ای نشان داد که در بیشتر موارد گروه بندی ارایه شده توسط سه روش مزبور با یکدیگر هماهنگ بوده و گروه بندی یکسانی بین ارقام ایجاد کرده اند. با این وجود، با توجه به اینکه روش تجزیه خوشه ای از تمام تنوع موجود بین ژنوتیپ ها و صفات جهت گروه بندی ارقام استفاده نموده است، نسبت به دو روش دیگر ارجح می باشد.

به منظور بررسی اثرات آللوپاتیک عصاره آبی اندام های هوایی و زیرزمینی علف هرز ازمک (Cardaria draba) و مخلوط آنها بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ذرت خوشه ای (Sorghum bicolor L.) آزمایشی در محیط پتری دیش در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1387 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عصاره آبی اندام هوایی و زیرزمینی ازمک و مخلوط آنها (به نسبت مساوی) در چهار سطح 25، 50، 75 و 100 درصد حجمی به همراه تیمار شاهد (آب مقطر) بود. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره آبی اندام های هوایی و زیرزمینی ازمک درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن تر ریشه چه، وزن تر ساقه چه، وزن تر گیاهچه، نسب وزن تر ریشه چه به ساقه چه و نسب طول ریشه چه به ساقه چه به طور معنی داری کاهش یافت به گونه ای که در غلظت های 75 و 100 درصد حجمی از عصاره اندام های مورد بررسی و مخلوط آنها جوانه زنی صورت نگرفت. برازش مدل لجستیک سه پارامتری، رابطه بین سطوح مختلف عصاره آبی و درصد جوانه زنی را به خوبی توجیه نمود. همچنین نتایج حاکی از کاهش 50 درصدی حداکثر جوانه زنی ذرت خوشه ای در غلظت 50 درصد عصاره آبی اندام های هوایی، زیرزمینی ازمک و مخلوط آنها بود. بیشترین سرعت کاهش درصد جوانه زنی ذرت خوشه ای در تیمار عصاره اندام هوایی و کمترین آن در تیمار عصاره اندام زیرزمینی ازمک مشاهده شد. زمان رسیدن به 50 درصد حداکثر جوانه زنی در تیمارهای شاهد، 25 درصد اندام های مختلف و همچنین 50 درصد اندام زیرزمینی ازمک تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشت. بر اساس مقایسات ارتوگونال گروهی در مجموع چنین استنباط شد که عصاره آبی اندام های هوایی ازمک، بیشتر از اندام زیرزمینی آن و مخلوط آنها بیشتر از عصاره جداگانه آنها بر درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه ذرت خوشه ای اثرات بازدارندگی دارند.

تحقیق حاضر به منظور تعیین اثرات پرایمینگ بذرها بر جوانه زنی، سبز شدن گیاهچه و عملکرد لاین های اینبرد ذرت در آزمایشگاه و مزرعه صورت گرفت. در آزمایشگاه بذور دو لاین اینبرد ذرت شامل Mo17 (به عنوان لاین پدری) و B73 (به عنوان لاین مادری با نر عقیمی سیتوپلاسمی) تحت تاثیر تیمارهای هیدروپرایمینگ به مدت 12، 24، 36 و 48 ساعت یا اسموپرایمینگ با محلول های 2/1- مگاپاسکال پلی اتیلن گلایکول و اوره به مدت 96 ساعت قرار داده شده و نحوه جوانه زنی آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایشگاهی حاکی از آن بود که پاسخ دو لاین اینبرد در برابر تیمارهای پرایمینگ تقریبا مشابه بود. حداکثر بهبود جوانه زنی در بذور هیدروپرایمینگ شده به مدت 36 ساعت مشاهده شد، به طوری که در این تیمار سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه نسبت به سایر تیمارها بالاتر بود. حال آنکه بذور اسموپرایمینگ شده مشابه و حتی در برخی موارد ضعیف تر از شاهد بودند. بهترین تیمار پرایمینگ آزمایشگاهی به همراه 3 تاریخ کاشت مختلف لاین پدری برای آزمایش مزرعه ای انتخاب شدند و در آنجا سبز شدن گیاهچه، روند مراحل فنولوژیکی و اجزای عملکرد مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد که، کرت های اصلی به تیمارهای آماده سازی قبل از کاشت بذور (هیدروپرایمینگ به مدت 36 ساعت و شاهد) اختصاص داشتند و کرت های فرعی نیز شامل 3 تاریخ کاشت والد پدری (b1=کشت هم زمان دو والد،=b2 کشت والد پدری بر اساس خروج 2 سانتی متر از ریشه چه والد مادری، =b3کشت والد پدری بر اساس خروج 4 سانتی متر از ریشه چه والد مادری) بودند. نتایج نشان داد که میزان سبز شدن گیاهچه برای بذرو هیدروپرایمینگ شده بیشتر بود. از سوی دیگر تاریخ کاشت b2 برای والد پدری برای دست یابی به هم زمانی بین گرده افشانی و کاکل دهی لاین های والدینی بسیار موثر بود و توانست اجزای عملکرد را به طور معنی داری بهبود بخشد.

اثر رژیم های آبیاری بر تولید ارقام نخود در شرایط دیم با تنش خشکی شدید به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان خرم آباد لرستان در سال زراعی 87-1386 مورد بررسی قرار گرفت. آبیاری تکمیلی در هشت سطح (1) شاهد بدون آبیاری، آبیاری در مراحل (2) کاشت، (3) گلدهی، (4) غلاف دهی، (5) کاشت و گلدهی، (6) کاشت و غلاف دهی، (7) گلدهی و غلاف دهی و (8) کاشت، گلدهی و غلاف دهی نخود به کرت اصلی و ارقام نخود شامل (1) فیلیپ، (2) هاشم و (3) توده محلی گریت به کرت فرعی اختصاص داده شد. اجزای عملکرد نخود بر اساس انتخاب تصادفی 10 بوته و عملکرد دانه بر اساس محصول هر کرت پس از حذف اثرات حاشیه ای اندازه گیری شد. در بین سطوح فاکتور آبیاری بیشترین عملکرد دانه (2/762 کیلوگرم در هکتار) به تیمار آبیاری در مراحل کاشت+ گلدهی+ غلاف دهی اختصاص داشت. تیمار آبیاری سه مرحله ای در مقایسه با شاهد بدون آبیاری موجب افزایش 7/251 درصد عملکرد دانه نخود شد. این موضوع گویای اهمیت آبیاری تکمیلی برای افزایش تولید نخود است. در بین ارقام مورد آزمایش بیشترین عملکرد دانه (8/701 کیلوگرم در هکتار) از توده محلی گریت حاصل شد. میانگین عملکرد دانه رقم هاشم در حد بسیار ناچیزی بود. بر اساس نتایج این پژوهش رقم هاشم با توجه به تیپ رشد دیررس برای کشت بهاره در استان لرستان و سایر مناطق با شرایط آب و هوایی مشابه قابل توصیه نیست، اما رقم فیلیپ از سازگاری مناسبی برخوردار بود.