اخلاق و تاریخ پزشکی ایران
سال:1394 | دوره:8 | شماره:6 |تعداد مقالات:10

اساس فرایند تدریس از یک بنیان اخلاقی محکم برخوردار است و اساتید می باید ابعاد تربیت اخلاقی را در نقش های حرفه ای خود متجلی کنند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد تربیت اخلاقی در رفتار اعضای هیات علمی دانشگاه انجام شده است.نتایج تحلیل محتوا نشان دهنده این مهم هستند که برخی اساتید علی رغم، آمادگی، دانش و معلومات کافی در فرآیند یاددهی، نمی توانند رضایت درونی لازم را از عمل تدریس خود داشته باشند با کمی تامل مشخص می شود که یک سری مهارت ها برای رفع این مشکل وجود دارد که از جمله آن ها روی آوردن به اخلاق و تربیت اخلاقی در فرایند تدریس است چرا که امروزه اندیشمندان دایره موضوعی اخلاق را فراتر از صفات و ملکات یعنی به دامنه وسیع افعال و کارهای ارزشی انسان کشانده اند و از طرفی عصر حاضر، عصر بحران ها و چالش های بنیان افکن است و اگر بشر بخواهد تعادل روانی داشته باشد و در روابط فردی و اجتماعی موفق باشد، باید به اخلاق و تربیت اخلاقی روی آورد. اعضای هیات علمی می توانند ضمن متخلق نمودن خود به مولفه های تربیت اخلاقی در ابعاد رفتاری، شناختی و عاطفی، آن ها را به دانشجویان منتقل کنند و در تبدیل این ویژگی های نیکو به منش، نقش مهمی ایفا کنند.

نزدیک به پنج قرن حکومت اشکانیان بر ایران، دوره ای طولانی از تاریخ را در بر می گیرد که از جنبه های مختلف مورد بحث و مناقشه مورخین است. شاید به سختی بتوان دوره ایی را در تاریخ ایران به لحاظ قلت منابع و کمی آثار فرهنگی، معادل دوران اشکانیان دانست. از طرفی، 500 سال حکومت نسبتا آرام بر این پهنه وسیع، مستلزم وجود نوعی تمدن پیشرفته و استقرار زیرساخت های اساسی تمدنی است که از جمله آنان دارا بودن سطح بالای بهداشت و درمان است. تنوع اقوام مختلف در ایران و وجود راه های بازرگانی فراوان به همراه سطح بالای مبادلات تجاری بین شرق و غرب، خود دلیل دیگری بر وجود نوعی فرهنگ پویا در این امپراطوری است.در خصوص شیوه های بهداشت و درمان ایران آن زمان، اطلاعات و اظهار نظرهای مورخین بسیار محدود و ناچیز است. یکی از دلایل این ضعف اطلاعاتی، عدم استفاده از روش های جدید تاریخ نگاری برای پر کردن شکاف های ناشی از عدم وجود اسناد و مدارک تاریخی است. این نوشتار با استفاده از روش استدلال و منطق تاریخی، به دنبال این است تا با تحلیل وضعیت سیاسی و فرهنگی حاکم بر دنیای آن روز، به دنبال فهمیدن نوع نگرش و عملکرد جامعه اشکانی نسبت به مقوله بهداشت و درمان و هم چنین، یافتن دلایل عدم وجود مظاهر آن در گفته های مورخین و پژوهش های علمی باشد.

پرستاران روزانه با بیماران زیادی موجه می شوند که دارای زمینه های فرهنگی و نیازهای مختلفی هستند. تنوع فرهنگ ها می تواند مانعی برای ارائه خدمات مطلوب مراقبت باشد. صلاحیت فرهنگی پاسخی مناسب به تنوع قومی و فرهنگی موجود در جامعه است. این مطالعه با هدف توصیف مفهوم صلاحیت فرهنگی در آموزش پرستاری انجام شد.در این مقاله مروری ابتدا در منابع کتابخانه ای و اینترنتی مختلف با کلید واژه های فارسی و انگلیسی صلاحیت فرهنگی، آموزش پرستاری و کوریکولوم پرستاری به صورت ترکیبی و مجزا، جست وجو انجام شد و پس از مرور مقالاتی که با موضوع ارتباط بیش تری داشتند انتخاب و مطالب آن ها استخراج شد. صلاحیت فرهنگی مجموعه ای از دانش، نگرش و مهارت است که همراه با هم به کار می روند و فرد را قادر می سازند تا به طور موثر در شرایط متفاوت فرهنگی کار کند. در این مطالعه ابتدا صلاحیت فرهنگی تعریف شد و سپس فرآیند کسب صلاحیت فرهنگی، عوامل تسهیل کننده کسب شایستگی فرهنگی و موانع آن و پیامدها توضیح داده شد.با توجه به این که متغیرهای فرهنگی در کشور ما متاثر از عوامل گوناگونی است، ضروری است که این پدیده در شرایط فرهنگ ما بررسی شود و در خصوص راه کارهای آموزشی آن در اساتید و دانشجویان برنامه ریزی جامعی صورت گیرد.

زن به عنوان شخصیتی که مظهر محبت است و در ذات خویش مراقبت را به صورت فطری دارا است، در جنگ های عصر پیامبر (ص) زن وارد یکی از سخت ترین و شاید بتوان گفت مردانه ترین عرصه های اجتماع، یعنی میادین نبرد، شد. حضور زنان در جنگ های عصر پیامبر (ص) با اجازه حضرت پیامبر (ص) بود و بدین صورت که ایشان گروه هایی از زنان را در جنگ ها برای مراقبت های پزشکی و امدادی با خویش همراه می کردند. اهمیت مساله در شناخت هر چه بیش تر نقش بانوان مسلمان در زمینه های اجتماعی مانند میدان های جنگ است. پژوهش حاضر درصدد دست یابی به این اهداف است: نقش و عملکرد پزشکی و درمانی زنان در جنگ های عصر پیامبر (ص)، و تشریح فعالیت های درمانی زنان در جنگ های حضرت محمد (ص) و معرفی زنان فعال این حوزه.مطالعه حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی از طریق گردآوری فیش های تحقیقاتی از منابع کتابخانه ای انجام شده است. در زمینه یافته های این تحقیق می توان گفت: زنان در جنگ های صدر اسلام حضور چشم گیر داشته اند. این امر با اجازه رسول الله (ص) بوده است و شواهد و قراین آن در تاریخ موجود است. حضور زنان به سبب کمبود نیروی مردانه برای نبرد نبوده است، بلکه به جهت قابلیت های آنان درانجام امور پزشکی و درمانی بوده است و در این زمینه نیز عملکردی موفق داشته اند.

جغرافیا و نجوم از جمله کهن ترین و متداول ترین علوم سنتی به شمار می آیند که از قدیم ترین دوران تا روزگار معاصر تداوم یافته و پیوستگی آن ها با دانش طب همواره مورد توجه بوده است. این پیوستگی در نجوم، مشتمل بر تقویم های نجومی و پیش بینی زمان سعد و نحس برای درمان بیماری ها و در بستر جغرافیایی، شامل ارتباط سلامت و بیماری انسان با عوامل محیطی بوده است که در گذر زمان رو به تکامل نهاد و به صورت شاخه جغرافیای پزشکی نمود یافت.در جستار حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با به کارگیری متون تاریخی و تقویم های نجومی، نقش عبدالغفار نجم الملک، منجم باشی دربار ناصری و معلم جغرافیا و نجوم مدرن دارالفنون در تحول علوم مذکور مورد ارزیابی قرار می گیرد. مقاله حاضر ضمن پاسخ گفتن به این مساله، می کوشد تا علل توفیق نجم الملک در تحول دانش جغرافیا و عدم موفقیت وی در دگرگون سازی تقویم های سنتی عهد قاجار را بررسی کند.

متغیرهای روان شناختی نظیر هوش و همدلی، در محیط های درمانی که از لحاظ تفاوت های فردی و شخصیتی از تنوع بسیاری برخوردار هستند، باعث افزایش سازگاری پرستاران شده و حساسیت اخلاقی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد. هدف این مطالعه بررسی ارتباط هوش شخصی و همدلی با حساسیت اخلاقی پرستاران است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده و نمونه آماری این تحقیق شامل 250 نفر از پرستاران استان آذربایجان غربی در سال 1394 بودند که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه هوش شخصی Mayer، پرسشنامه همدلی Jefferson و مقیاس حساسیت اخلاقی Lutzen استفاده شد. سپس داده ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفتند.بین حساسیت اخلاقی پرستاران با متغیر همدلی (r=0.279 و p=0.002)، خرده مقیاس شکل دادن مدل ها (r=0.411 و p=0.001) و خرده مقیاس راهنمای انتخاب هوش شخصی (r=0.544 و p=0.001) رابطه مثبت و معنی دار به دست آمد. نتایج ضریب همبستگی چند متغیری به روش Enter نشان داد که متغیر همدلی و خرده مقیاس های هوش شخصی در تبیین حساسیت اخلاقی پرستاران (R2=0.374) سهیم بودند. پایبندی به اخلاق حرفه ای از وظایف اصلی پرستاران است. از آنجا که نتایج به دست آمده نشان داد بین همدلی و خرده مقیاس های هوش شخصی با حساسیت اخلاقی پرستاران رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد، بنابراین برای افزایش حساسیت اخلاقی پرستاران، لازم است هوش شخصی و همدلی آنان از طریق آموزش گروهی تقویت شود.

فضای اخلاقی حاکم بر بیمارستان ها از عوامل رشد اخلاقی و تاثیرگذار بر کیفیت ارائه مراقبت است. این مطالعه با هدف تعیین درک پرستاران از فضای اخلاقی محیط کار و ارتباط آن با برخی از عوامل مرتبط صورت گرفت.این مطالعه توصیفی - مقطعی بر روی 168 پرستار شاغل در یکی از بیمارستان های آموزشی دانشگاه شاهد در سال 1393 و به روش سرشماری انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها مشتمل بر دو بخش، ویژگی های فردی- اجتماعی و پرسشنامه فضای اخلاقی محیط بیمارستانی Olson، بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که درک پرستاران از فضای اخلاقی حاکم بر این بیمارستان آموزشی، فضای مثبتی بوده است. به طوری که بیش ترین نمره فضای اخلاقی مربوط به حیطه مدیران (4.56±1.04) و کم ترین نمره مربوط به حیطه بیماران 2.87±0.47 بود. هم چنین، بین میانگین حیطه های پرسشنامه با برخی از ویژگی های فردی - اجتماعی اختلاف معنی داری وجود نداشت. هرچند نتایج کسب شده، نشان دهنده نظر مساعد پرستاران نسبت به فضای اخلاقی حاکم بر بیمارستان و درکی مثبت و مطلوب است اما برای رسیدن به سطح ایده ال، بهتر است مسوولان به دنبال تدوین راه کارهایی متناسب با دیدگاه پرسنل باشند.

طرح پژوهش همبستگی از طریق الگویابی معادلات ساختاری بود و نمونه پژوهش شامل 203 نفر از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی سبزوار بودند که با استفاده از روش نمونه گیری سرشماری انتخاب شدند. شرکت کنندگان در این پژوهش پرسشنامه های اخلاق کار اسلامی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی و انگیزش درونی را تکمیل نمودند. روایی و پایایی همه پرسشنامه ها قابل قبول گزارش شده است. ارزیابی الگوی پیشنهادی با استفاده از الگویابی معادلات ساختاری (SEM) براساس نرم افزارAMOS- 21 و SPSS- 19 انجام گرفت. جهت آزمودن اثرات واسطه ای از روش Bootstrap در برنامه ماکرو آزمون Preacher & Hayes استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی پیشنهادی از برازندگی خوبی برخوردار است. اخلاق کار اسلامی اثر مستقیمی بر رضایت شغلی و تعهدسازمانی دارد. هم چنین، اثر واسطه ای انگیزش درونی در رابطه بین اخلاق کار اسلامی و رضایت شغلی و اخلاق کار اسلامی و تعهدسازمانی مورد تایید قرار گرفت. سازمان ها می توانند با تکیه بر اخلاق کار اسلامی و نیز آموزش به کارکنان و سرپرستان برای تقویت انگیزش درونی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان را ارتقاء بخشند.